Читать книгу Hobbitus Ille: The Latin Hobbit - Mark Walker - Страница 7

in foramine terrae habitabat ^*hobbitus: nec foedum, sordidum madidumque foramen, nec extremis lumbricorum atque odore caenoso impletum, nec etiam foramen aridum, inane, harenosum, in quo nihil erat ad considendum aut edendum aptum; immo foramen-hobbitum, ergo commodum.

quod ianuam omnino rotundam, fenestrae nauis similem, uiridem pictam cum ^*bulla aeraria flauenteque in media accurate defixa habuit. aperta est ianua in atrium tubulatum, ^*cuniculo simile: cuniculus autem commodissimus, non fumidus, cum parietibus lacunatis et solis pauimentatis et ^*tapetis tectis, qui sellis expolitis et plurimis uncis ad petasos amiculaque suspendenda ornatus est – nam hospites hobbito placebant. cuniculus, magis minusue in linea directa iter faciens, porro et porro in latus Collis – Collis Ille, ut totus populus multa milia passuum circum illum appellauit – sinuabat, ex quo multae et paruae fores apertae sunt, alter hinc alter illinc. ascendere scalas hobbito non opus fuit: cubicula, balnea, ^*apothecae, ^*cellae penariae (multae earum), uestiaria (fuerunt hobbito conclauia uestibus omnino dedicata), culinae, triclinia, omnia in eodem plano fuerunt, profecto in eodem meatu. conclauia ad sinistram (intus) fuerunt optima, nam sola ex omnibus fenestras habuerunt, profunde defixas, rotundas fenestras, quae hortum eius et prata ultra ad flumen proclinata prospexerunt.

hobbitus ille fuit hobbitus diuitissimus, cui nomen fuit Baggins. Bagginses in uicinia Collis iamdiu habitauerant, qui honestissimi habebantur, non modo quod plerique diuites fuerunt sed etiam quod nec umquam ^*facinora audacia nec quicquam inopinatum fecerunt: quicquid Bagginsi cuidam liceat dicere de re qualibet sine labore rogandi eum cognosceres. haec est fabula de modo in quo Baggins quidam facinus fecit audax, et inuenit se agere et dicere res omnino inopinatas. qui fortasse honorem uicinorum amiserit, sed acquisiuit – uerumtamen inuenies num is quicquam denique acquirat.

mater ipsius hobbiti nostri – quid est hobbitus? hobbitis opus est, ut opinor, explanatione quadam hodie, quoniam rari facti sunt et Hominum Magnorum, ut nos appellant, timidi. sunt (aut erant) homines paruuli, circa dimidium proceritatis nostri, et minores quam nani barbati. barbae hobbitis non sunt. est illis paululum aut nihil ^*magiae, praeter uulgare cottidianum genus, quod illis usui est ut taciti et cito se auferant quandocumque talis ingens et stulta gens qualis tu et ego rustice errat, strepitum simile elephantis faciens, quem illi milibus passuum abhinc audire possunt. procliuitatem ad pinguem uentris habent; in coloribus splendidis (plerumque uiridi et luteo) se uestiunt; calceos non induunt, quod plantae pedum coriis naturalibus augentur et capillis densis calidis fuluis sicut crines in capite (qui sunt crispi); longos peritos fuluos digitos habent, uultus apertos, et risus altos sucososque rident (imprimis post cenam, quam bis in die edunt quandocumque possunt). nunc satis intellegis ut tibi progredi liceat. ut dicebam, mater huius hobbiti – id est Bilbonis Bagginsis – fuit illustris Belladonna Took, una ex tribus filiabus praeclaris Senis Tookis, capitis hobbitorum qui trans Aquam, quae est flumen paruum quod subter Collem fluebat, habitabant. saepe dicebatur (in aliis familiis) maior Took quidam certe uxorem nympham olim duxisse. quod, sane, absurdum fuit, sed nihilominus de illis fuit nescio quid hobbitis dissimilius, et aliquando aliqui gentis Tookis facinora audacia facere solebant. caute se abstulerunt, et familiae rem celauerunt; uerum Tookes tamen fuerunt non tam honesti quam Bagginses, quamquam haud dubio diuitiores fuerunt.

scilicet, postquam Domina Bungo Baggins facta, Belladonna Took numquam facinora fecit audacia. Bungo, qui pater Bilbonis fuit, pro ea (et partim a pecunia eius) sumptuosissimum foramen-hobbitum, quod aut sub Colle aut supra Collem aut trans Aquam inueniri potuit, aedificauit, et ibi ad supremos dies manserunt. nihilominus ueri simile est Bilbonem, unicum filium eius, quamquam et in specie et in moribus editio secunda patris solidi gratique esse uideretur, paruum aliquid alieni ex gente Tooke in natura sua accepisse, aliquid, quod solum occasionem exspectabat ut se patefaceret. numquam occasio aduenit, donec Bilbo in aetatem peruenit, circa quinquaginta annos natus, et in amoeno foramine-hobbito a patre eius aedificato, quod tibi modo descripsi, habitabat, donec, re uera, is domicilium immobile habere uisus est.

fortuna insolita, quodam mane iampridem in tranquilitate orbis terrarum, cum minus clamoris et plus uiridis erat, et hobbiti etiam numerosi fortunatique erant, et Bilbo Baggins post ientaculum in fore stabat fumum emittens ex ^*fumisugio longo ligneo ingentique, quod ad digitos laneos (compte pectos) pedum paene declinabat – aduenit Gandalphus. Gandalphus! si tu quartam partem solum audiuisses rerum quae ego de illo audiui, et ego minimam solum omnium rerum, quae audiri possunt, audiui, tu ad fabulam mirabilem quamlibet praeparares. ubicumque ille iter fecit, fabulae et facinora audacia oriebantur, in modo insolitissimo. per saecula et saecula non illuc aduenerat, non, uero, ex quo tempore cum amicus eius Senex Took mortuus est, et hobbiti faciei eius paene obliti erant. super Collem trans Aquamque negotia sua gerens afuerat ex quo hi fuerunt parui pueri-hobbiti atque puellae-hobbitae.

illo mane Bilbo nulla suspicione senem cum baculo solum uidit. qui petasum altum acutum caeruleum, amiculum longum rauum, ^*amictorium argenteum, supra quod barba eius longa et cana infra medium corporis pendebat, caligasque ingentes nigras habuit.

“bonum mane!” Bilbo sincere inquit. sol lucebat, et gramen erat uiridissimum. Gandalphus autem subter supercilia longa fruticosa, quae ulterius quam labrum petasi umbrosi propagauerunt, eum aspexit.

“quid uis?” inquit. “tune me habere bonum mane iubes, aut mane esse bonum uis, utrum id uellem necne; aut te bonum sentire hoc mane; aut mane esse in quo quidam sit bonus?”

“cuncti eorum simul,” Bilbo inquit. “atque mane etiam amoenissimum ad fumisugio ^*tabaci foris utendum. si fumisugium possideas, conside et tuum cum meo comple! noli properare, totum diem ante nos habemus!” tum Bilbo in sella iuxta ianuam suam consedit et, cruribus implexis, coronam pulchram fumi glauci, quae in aerem intacta uolabat et procul super Collem deferebatur, emisit.

“pulcherrima!” Gandalphus inquit. “sed hoc mane tempus emittendi coronas fumi non mihi est. nam quemdam quaero, qui facinus audax, quod ego compono, coniungat, et inuenire quemquam difficillimum est.”

“sane – his in regionibus! gens simplex sedataque sumus, quae facinoribus audaciis non utitur. foedae, tumultuosae, incommodae res! efficiunt ut tarde cenes! non intellego quid quisquam in eis uideat,” inquit Dominus Baggins noster, et pollicem unum post ^*fascias bracarum posuit, et alteram maiorem etiam coronam fumi emisit. tum litteras matutinas eductas legere incepit, simulans ut se non iam senem animaduerteret. nam constituerat eum esse parum generis sui, et cupiuit eum abscedere. senex autem se non mouit. in baculo suo innitens stabat et nihil loquens hobbitum spectabat, donec Bilbo incommodior factus est et etiam iratior.

qui “bonum mane!” tandem inquit.“quaelibet facinora audacia hic nolumus, tibi gratias! tibi liceat conari supra Collem uel trans Aquam.” his uerbis in animo habuit sermonem terminare.

“quot res bonum mane tibi significat?” Gandalphus inquit. “nunc tu significas te uelle me dimittere, et id non bonum erit donec hinc discessero.”

“minime, minime, carissime! immo, non puto me cognoscere nomen tuum?”

“maxime, maxime, carissime – atque ego nomen tuum cognosco, Domine Bilbo Baggins. atque tu nomen meum cognoscis, quamquam oblitus es id me esse. Gandalphus sum, et Gandalphus me significat! heu, adeo uixi ut bonum mane a filio Belladonnae Tookis iubear, quasi ^*orbiculos ad ostium uenderem!”

“Gandalphe! Gandalphe! o me felicem! nonne ^*magus errabundus qui par bullarum adamantinarum magicarum, quae numquam resolutae sunt donec iussae sunt, Seni Tooki dedit? nonne homo festiuus qui fabulas mirabiles de draconibus et ^*gobelinis et ^*gigantibus et uirginibus regiarum liberandis et fortuna inopinata filiorum uiduarum in conuiuiis dicebat? nonne ille qui tam optimos ^*pyrobolos chartaceos faciebat! eos memini! quos Senex Took pridie Mediam Aestatis habebat. eugepae! quasi lilia ingentia et ^*antirrhina et laburna ignis ascenderent et in crepusculo per totum uesperum penderent!” iam animaduerteris Dominum Bagginsem non esse tam ieiunum quam sibi credere libuerit, eum quoque florum amantissimum esse. “me miserum!” continuabat. “nonne Gandalphus ille qui plurimos pueros et puellas in Caeruleum discedere facinorum insanorum causa praestabat? quaelibet ab arboribus ascendendis usque ad ^*dryades salutandas – aut naues nauigandas, nauigare ad litora aliena! pro fidem, uiuere erat iucund- uolo dicere te olim res in his regionibus male perturbauisse. mihi ignosce, sed te adhuc in negotiis esse nesciui.”

“alibi me esse oportet?” magus inquit. “nihilominus, mihi placet cognoscere te de me nonnihil meminisse. pyrobolos chartaceos meos benigne meminisse uideris, saltem, ergo res non sine spe est. sane, pro auo Sene Tooke, et pro misera Belladonna, id quod poposcisti tibi dabo.”

“ignosce mihi, nullum poposci.”

“poposcisti! bis nunc. ignosce, id tibi dabo. immo, te in facinus audax mittam. mihi iucundissimum, tibi salutarissimum – etiam lucrosum, probabiliter, si umquam ei superfueris.”

“me paenitet! quaelibet facinora audacia non cupio, tibi gratias. non hodie. bonum mane! sed ad ^*theam ueni, quaeso – quandocumque tibi placet! quin cras? cras ueni! uale!” his dictis, hobbitus tergum uertit et intra ianuam rotundam uiridem festinauit, quam clausit tam celeriter quam ausus est, ne insolens uideatur. magi uero sunt magi.

“cur in orbe terrarum eum ad theam rogaui?” secum inquit, ad cellam penariam iens. modo ientauerat, sed putauit libum uel dua atque potionem quamdem futura esse bona sibi post terrorem suum.

interim Gandalphus foris adhuc stabat, longe sed tacite ridens. paulo post, aggressus est et signum insolitum in ianuam hobbiti pulchram uiridem cuspide baculi rasit. tum gradum rettulit, eodem paene tempore cum Bilbo libum alterum consummabat et se facinora audacia optime uitauisse cogitabat.

qui postridie Gandalphi paene oblitus erat. res non optime recordatus est, nisi eas in ^*tabula negotiorum inscripsit: sicut Gandalphus ad theam die Mercurii. heri commotior fuerat ne quicquam inscriberet.

paulo ante theam, tintinnabulum ianuae tremende tinniuit, denique rem recordatus est! ad ^*aeneum calefacendum festinauit, et poculo altero patellaque collocatis, et libo nouo uel duobus, ad ianuam cucurrit.

“ualde me paenitet ut manseris!” dicturus, cum illum non prorsus Gandalphum esse uidit. fuit ^*nanus cum barba caerulea succincta in cingulo aureo, oculis nitidissimis subter ^*cucullum glauci-uiridis. qui, quam primum ianua aperta est, impetu introiit, quasi expectatus esset.

cucullo in unco proximo defixo, “Dwalinus,” inquit profunde caput demittens, “tibi seruio!”

“Bilbo Baggins, etiam tibi!” hobbitus inquit, adeo stupefactus ut in praesens eum non interrogaret. silentio sequente facto molesto, addidit: “ego habiturus theam; ueni, quaeso, ut mecum aliquam habeas.” aliquantulum frigidum, fortasse, sed bona fide dictum. nam quid agas tu, si nanus inuocatus adueniret et nulla explanatione uestes in atrio tuo defixerit?

ad mensam non diu fuerunt, immo ad libum tertium uix peruenerunt, ubi iterum tintinnabulum etiam clarius tinniuit.

“mihi ueniam da!” hobbitus inquit, tum ad ianuam discessit.

“denique aduenisti!” hoc tempore Gandalpho dicturus. Gandalphus autem non adfuit. in eius uicem fuit in limine nanus specie senectissima cum barba alba et cucullo coccineo; qui etiam saltuatim introiit quam primum ianua aperta est, quasi uocatus esset.

“uideo eos iam aduenire coepisse,” inquit cum cucullum Dwalini uiridem defixum aspexit. rubro suo defixo iuxta eum, “Balinus,” inquit cum manu in pectore, “tibi seruio!”

“tibi gratias!” Bilbo anhelans inquit. prauum fuit dictu, sed eos aduenire coepisse eum ualde commouerat. hospites ei placuerunt, sed eos cognoscere antequam aduentum est maluit, et ipse eos uocare maluit. trepidus existimabat ut liba deficerent, tum ipse – ut cenae pater: nam officium suum intellexit et egit, quamuis ei doluerit – eis necessario careret.

“introi ut theam aliquam habeas!” anima inspirata dicere potuit.

“paululum ^*ceruisiae malim, si totum aequi bonique facias, domine bone,” inquit Balinus cum barba alba. “sed aliquid libi mihi licet – libum cum seminibus, si quicquam habeas.”

“multum!” ille inuenit se respondere, stupefactus, et inuenit se quoque ad apothecam festinare ut ^*scyphum sextarium ceruisiae compleret, tum ad cellam penariam ut dua pulchra rotunda liba cum seminibus, quae post meridie illo coxerat gustandi causa post cenam, ferret.

cum reuenisset, Balinus et Dwalinus ad mensam inter se loquebantur sicut ueteres amici (re uera fratres erant). Bilbo ceruisiam et libum apud eos deposuit, cum clare tintinnabulum semel atque iterum tinniuit.

“Gandalphus, pro certo,” putabat dum per meatum anhelans it. ille autem non adfuit. fuerunt duo plus nanorum, ambo cum caligis caeruleis, cingulis aureis, et barbis flauis; uterque saccum instrumentorum plenum et palam ferebat. saltuatim introierunt quam primum ianua aperiri coepit – Bilbo uix stupefactus est.

“quid uobis agam, nani mi?” inquit.

“Kilius, tibi seruio” alter inquit. “et Filius,” alter addidit; atque ambo cucullum caeruleum eripuerunt et caput demiserunt.

“etiam tibi, et familiae tuae!” Bilbo respondit, hoc tempore mores suos recordatus.

“uideo Dwalinum et Balinum iam adesse,” Kilius inquit. “turbam iungamus!”

“turba!” Dominus Baggins putauit. “cuius sonus non mihi placet. profecto necesse est mihi considere per momentum temporis ut ingenium meum colligam, et bibere.” modo degustauit – in angulo, dum quattuor nani circa mensam sedent atque loquuntur de fodinis atque auro et molestiis cum gobelinis, et draconum spoliationibus, et rebus ceteris quae ille nec intellexit, nec intellegere cupiuit, quod multo audacior esse uisae sunt – cum ding-dong-a-ling-dang, tintinnabulum rursus tinniuit, quasi hobbitus-puer quidam improbus capulum eripere conaretur.

“aliquis prope ianuam!” nictans inquit.

“aliqui quattuor, sonitu licet mihi dicere,” Filius inquit. “quos, praeterea, uenientes post tergum procul uidimus.”

hobbitus misellus in atrio consedit et, capite in manibus, quid acta essent et quid actura essent miratus est, et num omnes cenaturi essent. tum tintinnabulum rursus tinniuit, clarius quam umquam, et ad ianuam ei festinandum fuit. non autem fuerunt quattuor, sed QVINQVE. nanus alius aduenerat dum ille in atrio miratur. bulla uix uersa, omnes in interiore fuerunt, capita demittentes dicentesque “tibi seruio” alius post alium. Dorius, Norius, Orius, Oinus et Gloinus appellati sunt; mox duo cuculli purpuri, cucullus canus, cucullus fuluus, atque cucullus albus in uncis defixi sunt, et cum manibus latis in cingulis aureis argenteisque positis incesserunt ut alios iungerent. iam turba paene facta est. alii ceruisiam, alii merum poposcerunt, unus ^*cafaeum, omnes liba, ut hobbitus aliquamdiu occupatissimus esset.

urna cafaei in foco modo posita erat, liba cum seminibus finita erat, et nani placentas cum ^*butyro edere incipiebant cum uenit – pulsatio clara. pulchra ianua uiridis hobbiti non tinniebatur sed dure pulsabatur. nescio quis eam baculo pulsabat!

Bilbo iratissimus atque omnino stupefactus stupebatusque per meatum festinauit – haec dies Mercurii fuit inscitissima, quam umquam recordatus est. impetu ianuam aperuit, et alii aliique turbide procuberunt. plures nani, quattuor plus! Gandalphus etiam, in baculo suo innitens et ridens, adfuit, qui in ianua pulchra iniuriam ualde conspicuam fecerat; quoque signum occultum, quod illic mane pridie posuerat, deleuerat.

qui “caue! caue!” inquit. “non tibi similis est, Bilbo, ut amicos in ^*tegete detineas e t tum ianuam sicut manuballistam aperias! Bifurem, Bofurem, Bomburem, et praecipue Thorinum tibi commendam!”

“tibi seruio!” Bifur, Bofur et Bombur in ordine stantes inquiunt. tum duos cucullos flauos et unum sub uiridis defixerunt; unum quoque caeruleum cum ^*filo fimbriato longo argenteo, qui fuit Thorini, nanus magni momenti, re uera non alius quam magnus Thorinus Scutumquerceum ipse, cui in limine Bilbonis procumbere Bifure, Bofure et Bombure supra eum non ualde placuit. Bombur, uero, pinguissimus fuit et ponderosus. Thorinus quidem superbissimus nihil de seruio dixit; miser autem Dominus Baggins crebro dixit se excusari ut demum ille “quaeso, noli mentionem facere,” grunniret et frontem contrahere desisteret.

“nunc, nos omnes adsumus!” Gandalphus inquit, aspiciens ordinem tredecim cucullorum – optimorum cucullorum pro conuiuiis disiunctorum – et petasum suum, qui in uncis pendebant. “iucundiores coetus! spero aliquid cibi et potionis superesse eis qui tarde aduenerunt! quid? thea! minime. paruulum uini rubri mihi, puto.”

“mihi etiam,”Thorinus inquit.

“atque ^*conditura rubi idaei et crustulum malorum,” Bifur inquit.

“atque crustum carnis concisi et caseus,” Bofur inquit.

“atque crustum porcis et acetaria,” Bombur inquit.

“atque plura liba – et ceruisia – et cafaeum, si tibi placeat,” ceteri nani per ianuam uocauerunt.

“oua pauca coque, mi sodalis bone!” Gandalphus ad eum clamauit, dum hobbitus ad cellas festinat. “et solum pullum frigidum atque salsuras exporta!”

“ille tantum de interioribus cellarum mearum scire uidetur quantum ego ipse!” putauit Dominus Baggins, ualde agitatus, qui num facinus miserrimum usque domum suum aduenisset mirari incipiebat. eo tempore, cum omnes lagonas atque ^*catilla atque cultros furcasque atque uitra atque patellas atque ^*cochlearia atque alia in ferculis magnis cumulauerat, calidissimus et ruber facie et iratissimus fiebat.

“confundite et obtundite hos nanos!” magna uoce inquit. “quamobrem ad me iuuandum non ueniunt?” ecce! ibi stabant Balinus et Dwalinus iuxta ianuam culinae, in tergum quorum Filius et Kilius, et antequam culter dicere possit, illi fercula atque duas mensas paruas in triclinium rapuerant et omnia de nouo disposuerant.

Gandalphus tredecim nanis circumdatus ad caput conuiuii sedebat: Bilbo in ^*scabillo iuxta focum sedebat, ^*biscoctum admordens (cibum ualde fastidiuit), et apparere conans quasi omnia sint usitatissima et nequaquam facinus audax. nani edebant atque edebant, loquebantur atque loquebantur, et tempus fugit. demum sellis eorum repulsis, Bilbo ad patellas uitraque colligenda se mouit.

“puto omnes uos cenaturos esse?” uoce blandissima minime postulatione inquit.

“sane!” Thorinus inquit. “postea etiam. negotium donec serum non perficietur, et primum nobis cantandum est. nunc purgandum est!”

statim duodecim nani – Thorino excepto, qui ualde magni momenti fuit et cum Gandalpho loquens mansit – ad pedes saluerunt et cumulos altos omnium fecerunt. ferculis non expectatis, columnas patellarum, quaeque lagona in summa posita, perpendentes exierunt, dum hobbitus eos sequitur paene stridens in terrore, “caue, quaeso!” et “noli curare, quaeso! id gerere possum.” nani autem modo cantare coeperunt:

frange uitra et catilla!

cultros tunde, furcas flecte!

Bilbo Baggins odit illa –

nunc et cortices incende!

textum seca, sebum calca!

lactem funde cellae terra!

linque in tapeto ossa!

uinum sperge super porta!

has patellas aestu laua;

has contunde magna claua;

si nonnulla sint intacta,

uolue ea e culina!

Bilbo Baggins odit illa!

caue! caue! haec catilla!

plane, nihil harum rerum malarum fecerunt, et omnia purgabantur et tute suis locis ponebantur quam celerrime, dum hobbitus se in media culina circum atque circumuertit, conans uidere quas res illi agebant. regressi, Thorinum pedibus iuxta focum fumisugium fumantem inuenerunt. qui ingentissimas coronas fumi emittebat, quocumque unam quarum ire iussit, illa iit – aut sursum in ^*ductum fumarium aut post ^*horologium, quod in tabula supra focum positum est, aut subter mensam aut circum atque circum laquearem; sed quocumque illa iit, non satis celer esse potuit ut Gandalphum uitare posset. qui crepitu coronam minorem ex fumisugio breui argillae recta uia in mediam quamque Thorini emisit. tum corona Gandalphi, in uiridem uersa et regressa, super caput magi pependit. iam nubem quarum circum eum habuit, et lumine obscura alienus magicusque esse uisus est. Bilbo adstans aspiciensque – coronas fumi dilexit – de superbia sua in coronis fumi, quae heri mane secundo uento super Collem emiserat, cogitare erubuit.

“nunc est cantandum,”Thorinus inquit.“organa afferte!”

Kilius et Filius ad sacculos suos festinauerunt et fides paruas rettulerunt; Dorius, Norius et Orius tibias extulerunt ex aliquo loco infra amicula sua; ex atrio Bombur tympanum produxit; Bifur et Bofur quoque egressi et cum ^*tibiis clarisonis, quos inter bacula reliquerant, regressi sunt. Dwalinus Balinusque, “mihi ueniam da,” inquiunt, “meum in atrio reliqui!” “referte modo meum uobiscum,” Thorinus inquit. illi cum fidibus tam magnae quam ipsi reuenerunt, et cum lyra Thorini in texto uiridi inuoluta. fuit lyra aurea et speciosa, quam cum primum psallit Thorinus, simul incepit symphonia tam repente et cum dulcedine ut Bilbo, ceterarum rerum oblitus, in terras tenebrosas sub lunis alienigenis longe trans Aquam et longissime e foramine-hobbito infra Collem raperetur.

a fenestra parua, quae in latere Collis aperta est, in conclaue ueniebant tenebrae; lux ignis tremebat – fuit Aprilis – etiamnunc modulabantur, dum umbra barbae Gandalphi in muro mouetur.

tenebris totum conclaue impletum est, et igne mortuo et umbris peritis, etiamnunc modulabantur. subito modulans alius tum alius canere coepit imo uoce nanorum in imis domorum antiquorum; et hoc est fragmentum cantus eorum, si sine musica simile cantui eorum sit.

trans Montes Nebulae frigore dissitos

altas ad latebras et ueteres specus

discedamus abhinc, ante oritur dies,

quaesitum in magicis auriferis locis.

maiores faciunt carmina pristine

tinnituque sonant uerbera mallei

altis in spatiis quis mala dormiunt

effossis domibus sub scopulis iugi.

et reges ueteres et Dryadum duces

thesauros nitidos et simul aureos

fingunt et fabricant, luminaque auferunt

quae gemmis tegerent in capulis ibi

pendent florea nunc stella monilibus

albis, flectitur et uertice regio

anguis flammiferus, stamine ferreo

nunc nocturna ligant soleque lumina.

trans Montes Nebulae frigore dissitos

altas ad latebras et ueteres specus

discedamus abhinc, ante oritur dies,

nostras immemores diuitias cape!

caelant pocula nec non citharas sibi

auri sedibus in quis habitat nemo,

illic illa diu deposita atque ibi

inaudita canunt carmina gentibus.

pinetisque datis flammibus editis

uentosae tenebrae cum gemitu fremunt,

diffusis roseis flammibus arduis

fulgentes radiant arboreae faces.

tintinnat sonitus uallibus aereus,

spectantes homines palliduli pauent,

serpentis rabies acrior ignibus

turres tum spoliat tum fragiles lares.

sub luna cineres montibus excidunt,

nani percipiunt exitii gradus,

aulas effugiunt, exanimes cadunt

eius sub pedibus, sidere sub fero.

trans Montes Nebulae frigore dissitos

altas ad latebras et ueteres specus

discedamus abhinc, ante oritur dies,

furemur citharas, aurigeros locos.

dum cantant, hobbitus sensit amorem rerum pulchrarum, quae a manibus atque calliditate atque magia factae essent, per ipsum transire, amorem quidem ferocem inuidiosumque, cupiditatem in cordibus nanorum. tum aliquid Tookis intra eum excitatum est et cupiuit se ad montes magnos uisere, pineta atque ^*deiectus aquae audire, antra explorare, et ensem pro baculo induere. e fenestra prospectauit. stellae in tenebris super arbores apparebant. de gemmis nanorum nitentibus in antris tenebrosis cogitauit. subito in silua ultra Aquam, flamma exsiluit – nescio quis probabiliter ignem ligneum incedebat – et de draconibus spoliantibus in colle suo placido insidentibus atque eum omnino inflammantibus cogitauit. horrescit; et celerrime simplex fuit iterum Dominus Baggins, Bag-Finis, Sub-Colle.

tremens surrexit. minus quam dimidium mentis habuit ut lucernam peteret, atque plus quam dimidium mentis ut id simularet et se post ^*cupas ceruisiae in apotheca celaret, neque rursus egrederetur donec omnes nani discesserint. subito se comperit musicam cantumque desiisse, et omnes cum oculis nitentibus in tenebris eum intueri.

“quo is?” Thorinus inquit, uoce quae uisa est demonstrare eum ambas dimidias partes mentis eius coniecisse.

“habeamus paulum lucis?” Bilbo se excusans inquit.

“tenebrae nobis placent,” omnes nani inquit. “tenebrae tenebrosas res agendi causa! sunt multae horae ante primam lucem.”

“scilicet!” Bilbo inquit, et raptim consedit. scabello amisso in foco consedit, ^*rutabulum rutrumque cum fragore prosternens.

“tace!” Gandalphus inquit. “patere Thorinum dicere!” et ita in hoc modo Thorinus incepit.

“Gandalphe, nani atque Domine Baggins! apud amicum nostrum atque socium coniuratorem conuenimus, hunc splendidissimum atque audacem hobbitum – capilli digitis numquam excidant! omnes uinum ceruisiamque eius laudent! –” interquiescit ut inspiraret et ut hobbitus obseruationem quamdem humanam faceret, sed uerba honorifica non a misero Bagginse capta sunt, qui os mouebat obtestationem faciens contra appellationes audacem et, pessimum omnium, socium coniuratorem, quamquam nullus sonus emissus est, tam commotus est. itaque Thorinus:

“conuenimus ut consilia nostra, rationes nostras, opes, propositum atque dolos disseramus. mox ante solis orientem proficiscemur in itinere longo, iter quoddam ex quo fieri potest ut nescio qui ex nobis, aut fortasse nos omnes (excepto amico nostro atque auctore, mago callido Gandalpho) numquam regredi possint. hoc est punctum temporis sollemne. consilium nostrum est, puto, nobis omnibus bene cognitum. optimo Domino Bagginsi et fortasse uno aut duobus nanorum iuueniorum (puto me recte arbitrari Kilium Filiumque, exempli causa, nominari posse) res exacta in hoc tempore paulum explicationis requirat –”

hic erat modus Thorini. nam nanus fuit magni momenti. si ei licitum esset, probabiliter in hoc modo continuaret usque donec exanimis esset, nec aliquem ibi certiorem faceret de aliquo non iam cognito. impudenter autem interruptus est. miser Bilbo haec non longius tolerare potuit. uerbis numquam regredi possint dictis, ululatum intus exeuntem sentire coepit, qui celerrime erupit sicut stridor ^*hamaxostichi e cuniculo egredientis. omnes nani mensam prosternentes exsiluerunt. Gandalphus lucem caeruleam in acumine baculi magici incendit et in fulgore pyroboli cuius miser hobbitus in genibus in focis tapeto uideri potuit, quassans sicut ^*ius congelatum quod liquescebat. tum in solum decidit prostratus et “fulmine percussus, fulmine percussus!” clamitabat; haec fuerunt sola uerba quae illi ex eo diu elicere potuerunt. ergo eum sublatum in loco remoto in grabato ^*exedrae deposuerunt, cum potione iuxta cubitum eius, tum ad res tenebrosas reuenerunt.

“salaputium concitatum,” Gandalphus iterum considens inquit. “accessionibus insolitis insuetisque corripitur, sed unus est ex optimis, unus ex optimis – tam saeuus quam draco in arto.”

si tu umquam draconem in arto uideris, intellegas id fuisse modo hyperbolen poeticam quae nequaquam ad quemlibet hobbitum pertineret, etiam ad patruum maiorem Senis Tookis, Taurifremitorem, qui tantus fuit (pro hobbito) ut equitare potuisset. impetu facto in agmina gobelinorum Montis Grami in Proelio Agrorum Viridium, regem quorum Golfimbulum claua lignea decollauerat. cuius caput centum ulnas per aerem uolauerat tum in cuniculum descenderat, et in hoc modo simul gobelini uicti erant atque ^*lusus pilamallei repertus erat.

interim, tamen, mollior nepos Taurifremitoris in exedra reuiuescebat. paulo post cum bibisset ad ianuam conclauis trepidanter repsit. haec sunt uerba ab eo audita, Gloino dicente: “hem!” (uel alius fremitus cui magis minusue similis). “putatisne eum fore accommodatum? liceat Gandalphum de ferocitate huius hobbiti loqui, sed unus ululatus illi similis in momento temporis periculoso sufficiat draconem et omnes suos excitare et nos omnes necare. eum magis e timiditate quam concitatione ululare arbitror! re uera, si signum in ianua non adfuisset, certe nos aduenisse domum alienam putauissem. quam primum salaputium in limine submittens anhelansque aspectaui, dubius fui. similior ^*uenditori condimentorum quam ^*effractario uidetur!”

tum ansa uersa Bilbo introiit. pars Tookensis uicerat. subito sensit se cariturum esse lecto ientaculoque ut ferox haberetur. de salaputium in limine submittens, id paene eum fecit ferocissimum. multis temporibus postea partem Bagginsem paenitebat id quod nunc egerit, et sibi dixit: “Bilbo, stultus fuisti, introrsus ambulauisti et pedem in eo posuisti.”

“mihi ignoscite,” inquit,“si uerba a uobis dicta exceperim. non simulo me intellegere haec de quibus dicitis, aut obseruationem uestram de effractariis, sed puto me recte credere” (hoc est quod dignitatem retinentem appellauit) “uos putare me non dignum esse. rem uobis demonstrabo. nulla signa in ianua mea habeo – quae hebdomadem abhinc picta est – et certissimus sum uos domum alienam aduenisse. quam primum ora inusitata uestra in limine uidi dubius eram. recta autem habeatur. dicite mihi quod fieri uultis, et id conabor, si mihi ab hoc loco ad orientem orientis ambulandum sit atque pugnandum cum Versipellibus-uerminosis uesanis in Vltima Solitudine. olim mihi fuerat patruus maximus, Taurifremitor Took, et –”

“ita, ita, sed id iampridem fuit,” Gloinus inquit. “de te dicebam. mea fide, te promitto signum in hac ianua esse – assuetum signum in negotio. effractarius officium bonum cupit, plenum Concitationis atque Mercedem iustam, ut id legi solet. tibi licet dicere Callidus Thesauri-uenator pro Effractario si tibi placet. nonnulli id faciunt. nobis omnis res est eadem. Gandalphus nobis dixit hominem fuisse generis huius in his regionibus, qui officium statim quaereret, et se conuentum hic instruxisse hac die Mercurii theae-tempore.”

“sane est signum,” Gandalphus inquit. “ego ipse id ibi posui. pro rationibus optimis. me rogauistis ut hominem quartum decimum pro expeditione uestra inuenirem, et Dominum Bagginsem legi. modo alicui liceat dicere me legere hominem alienum aut domum alienam, et ad tredecim finem faciatis atque infelicitatem omnem, quae uobis placeat, habeatis, aut ad carbonem effodiendum redeatis.”

tam irate frontem contraxit in Gloinum ut nanus se in sella deduceret; atque cum Bilbo os aperire conaretur ut illum interrogaret, ille se uertit et frontem adduxit in eum atque supercillias fruticosas protusit, donec Bilbo os crepitu stricte clausit. “recte,” Gandalphus inquit. “non iam disputemus. Dominum Bagginsem legi, quam rem omnibus uobis satisfacere oportet. si ego dico eum Effractarium esse, is quidem Effractarius est, aut erit cum tempus adfuerit. est multum de eo quam diuinatis, et multo magis quam ipse cognoscit. uos omnes uiuatis (fortasse!) ut gratias etiam mihi agatis. nunc Bilbo, mi puer, lucernam fer, ut paulum lucis in hoc habeamus!”

in mensa in luce lucernae ingentis cum umbraculo rubro chartam ^*tabulae geographicae similiorem extendit.

“haec fabricata est a Throre, auo tuo, Thorine,” respondens nanis concitate interrogantibus inquit. “est Montis descriptio.”

“quomodo haec nobis multum prosit non uideo,” Thorinus inquit frustratus postquam eam aspexit. “montem satis bene memini atque terras circum eum. locum in quo Mirksilua est scio, atque Locum Ericaeum Marcidum, in quo magni dracones pariuntur.”

“est draco quidam rubore signatus in Monte,” Balinus inquit, “sed sine eo satis facilis erit ut eum inueniamus, si umquam illuc adueniamus.”

“est res una quam non animaduertistis,” magus inquit, “id est aditus arcanus. uidetisne ^*runam illam in latere Occidentali atque manum ad eam intendentem ex runis alteris? illa meatum celatum ad Inferiores Aulas notauit.” (aspice tabulam geographicam in fronte huius libri ut ibi runas rubras uideas.)

“forsitan celatus esset olim,” Thorinus inquit, “sed quomodo cognoscimus eum iam celatum esse? Senex Smaug iam diu ibi habitauit ut omnia, quae de cauernis illis cognoscere posset, inueniret.”

“possit – sed multos annos illo uti non potuit.”

“cur?”

“quod minor est. ‘quinque pedes altitudine ianua et in latum tres ambulent’ dicunt runae, sed Smaug in foramen illius magnitudinis reptare nequit, nec etiam cum adulescens esset, certe nec postquam tantos nanos atque homines Conuallis deuorauit.”

“foramen ingens mihi esse uidetur,” Bilbo stridit (qui nullum usum habuit draconum sed solum foraminum-hobbitorum). concitatus iterum atque erectus fiebat, ut os claudere obliuisceretur. tabulas geographicas amauit et in atrio suo quaedam magna pendebat Ruris Circum, in qua omnes ambulationes dilectae notatae sunt in atramento rubro. “quomodo tanta ianua ab adstantibus foris praeter draconem celari potuit?” rogauit. te meminisse oportet paruum hobbitum esse solum.

“multis modis,” Gandalphus inquit. “sed in quo modo haec celata sit nescimus quin eamus ut uideamus. e uerbis scriptis in tabula geographica coniciam ibi ianuam esse clausam, quae fincta est in simulacrum uerissimum lateris Montis. quae est ratio nanorum solita – nonne uerum est, ut puto?”

“uerissimum,” Thorinus inquit.

“praeterea,” Gandalphus continuauit, “oblitus sum tabulam geographicam sociatam esse a claue, quadam claue parua atque admiranda. ecce!” inquit, et clauem cum fistula longa et laminis implicatis, ab auro factam, Thorino dedit.“eam cura!”

“sane eam curabo,” Thorinus inquit, et eam in catena tenui, quae circum ceruicem atque subter tunicam pendebat, fixit. “nunc res non sine spe esse uidentur. hic nuntius illas in melius mutauit. usque adhuc plane nesciuimus quid acturi essemus. de itinere faciendo in Orientem cogitauimus, quam quietissime atque diligentissime, usque ad Lacum Longum. tum res molesta fiat –.”

“multo maturius, si aliquid de uiis in Orientem scio,” Gandalphus interrupit.

“illinc ire aduersum Flumen Fluens nobis liceat,” Thorinus incuriosus continuauit, “ita ad ruinas Conuallis – oppidi antiqui in ualle sub umbra Montis. cogitatio autem Portae Anticae nobis omnibus displicuit. flumen ex ea effluit per scopulum ingentem in Meridie Montis, e qua draco quoque egreditur – multo frequentior, nisi ille mores mutauit.”

“id uobis non proderit,” magus inquit, “nisi cum Bellatore magno, aut etiam Heroe. quemdam inuenire conatus sum: sed bellatores in pugnando alii aliis iampridem occupati sunt, et in hac uicinitate heroes sunt rari, aut etiam non inueniri possunt. in his regionibus enses plerique sunt hebetes, atque securibus in arbores utuntur et scutis pro incunabulis uel operculis; dracones opportune etiam longe absunt (igiturque fabulosi). quamobrem effracturam constitui – maxime postquam Ianuam ad latus esse memini. et ecce paruus noster Bilbo Baggins, effractarius ille, electus atque selectus effractarius. ita nunc, rem geramus atque consilia quaedam faciamus.”

“ita sit sane,”Thorinus inquit,“effractarius-callidus sententias aliquas uel admonitus nobis det.” urbanitate ficta ad Bilbonem se uertit.

“primo, aliquanta plura de rebus cognoscere cupiam,” ille inquit, sentiens se omnino confusum atque paulum agitatum intrinsecus esse, sed etiamnunc certum in modo Tookis rem ineundi. “id est de auro atque dracone et omnibus rebus, quomodo id illic fuerit atque qui id teneat et cetera et cetera.”

“pro fidem!”Thorinus inquit,“nonne tabulam geographicam habes? nonne carmen nostrum audiuisti? nonne omnibus de rebus per horas quasdem dicebamus?”

“nihilominus, uellem omnia esse plana claraque,” ille obstinate inquit, morem negotiosum induens (quem conantibus mutuari pecuniam a se reseruare solebat), atque optime faciens ut sapiens et consideratus et peritus esse uideatur atque commendationi Gandalphi satisfaciat. “ultro uellem cognoscere de periculis, impensis e crumina, tempore postulato et remuneratione, et ceteris” – his uerbis signicauit: “quid hoc mihi profuturum? atque uiuus redibo?”

“o sane ita sit,” Thorinus inquit. “olim in tempore aui mei Throris familia nostra, ex ultimis Septentrionibus expulsa, cum diuitiis omnibus atque instrumentis suis, ad hunc Montem in tabula rediit, qui a Thraino Vetere atauo meo inuentus erat, sed nunc cuniculos effoderunt atque aulas ingentiores et officinas maiores fecerunt – etiam multum auri, ut puto, inuenerunt atque multas gemmas praeterea. diuitissimi tamen facti sunt atque clarissimi, et auus meus iterum fuit Rex sub Monte et reuerentissime habebatur ab hominibus mortalibus, qui ad Meridiem uixerunt atque in aduersum Flumen Fluens usque ad uallem Monte obumbratam paulatim se diffundebant. ibi Conuallem, oppidum iucundum, in temporibus illis aedificauerunt. Reges fabros nostros arcessere solebant atque etiam eos, qui longissime ab arte remoti sunt, liberalissime remunerabantur. patres nos precari solebant ut filios in tirocinium addiceremus, et munifice nos remunerati sunt, praecipue in cibariis, qua numquam serere aut repperi pro nobis curauimus. omnino illi fuerunt dies boni nobis, atque pauperrimi apud nos pecuniam ad impendendam atque dandam et otium habuerunt ut res pulchras, ^*oblectamentis liberorum mirabilissimis magicissimisque omissis, solum pro delectamento facerent, eiusmodi quae in orbe terrarum non iam inueniri possunt. ergo aulae aui armorum et gemmarum et sculptorum et pocularum plenae fuerunt, atque forum oblectamentorum liberorum Conuallis fuit miraculum Septentrionum.

“quod, sane, draconem attulit. dracones aurum gemmasque hominibus et dryadibus et nanis subripiunt, ut intellegis, ubicumque eos inuenire possunt; atque spolia sua custodiunt dum uiuunt (uiuunt paene in aeternum, nisi necantur), atque numquam anulo aereo quorum fruuntur. profecto bonum opusculum ab malo uix internoscunt, quamquam plerumque notionem bonam pretii in foro habent; nec quodlibet pro se facere possunt, non etiam squamam paruulam resolutam armorum reparare. illis in diebus multi dracones in Septentrionibus adfuerunt, et ibi, cum nani ad meridiem fugerent aut necarentur et omnis uastitas atque clades draconum a malo in peius iret, aurum probabiliter fiebat rarum. fuit praecipuus auarissimus, fortissimus atque pessimus lumbricus, nomine Smaug. qui, die quodam, in aerem uolauit et ad meridiem uenit. primum sonitum quasi procellam ex Septentrionibus aduenientem atque pinus in Monte crepantes gementesque in uento audiuimus. aliqui nani, qui forte foris fuerunt (ego feliciter unus fui – audacissimus puer illis in diebus, semper erraui, quae res uitam meam illo die seruauit) – itaque, a longinquo draconem in monte nostro insidentem cum flammis prosilientibus uidimus. tum ille per procliuia uenit et cum primum siluam attigit, illa omnino combusta est. illo tempore tintinnabula omnia in Conualle tinniebant atque milites se armabant. nani e porta magna ruebant; sed draco eos exspectabat. ex illa uia nulli effugerunt. flumen in uapore prorupit atque nebula in Conuallem descendit, et in nebula draco in eos impetum fecit atque paene omnes milites trucidauit – fabula infelix solitaque, quae illis in diebus fuit frequentissima. tum ille regressus in Portam Anticam irrepsit atque atria omnia, et uias, et foramina, angiporta, cellas, aedes et meatus eruit. postea nulli nani intus uiuebant, omnes opes quorum pro ipso rapuit. probabiliter, nam hic est mos draconum, omnia in cumulum altum longe in interioribus partibus aceruauit, in quo pro lecto dormit. serius, e porta magna prorepebat atque noctu ad Conuallem aduenit, ubi homines, uirgines praecipue, ad edendos eripiebat, donec Conuallis perdita est atque populus omnis aut mortuus aut absens fuit. quid ibi agatur nunc pro certo nescio, sed non puto aliquem propius Montem quam extremum Laci Longi hodie habitare.

“pauci nostri qui foris longe afuimus abditi consedimus atque lacrimauimus, et Smaugi malediximus; ibi inopinanter pater et auus meus cum barbis adustis nos iunxerunt. facies fuerunt toruissimae, sed parum locuti. cum quaesiui quomodo effugissent, linguam continere me iusserunt, dixeruntque me in tempore futuro apto rem intellecturum esse. postea discessimus, atque huc illuc per terras uictum quaeritare coacti sumus quam optime potuimus, persaepe pessum dati ut in officina ferraria laborauissemus aut etiam carbonem fodissemus. numquam autem thesauri erepti obliti sumus. etiamnunc, cum nos pleniores esse nec nobis pecuniam deesse concedo” – hic Thorinus catenam auream circum collum suum mulsit – “nobis est in animo eum recipere, et maledicta nostra ad Smaugem ferre – si possumus.

“persaepe de fuga patris mei auique admiratus sum. nunc illos necessario habuisse Posticum priuatum, de quo illi cognoscebant soli, intellego. illi autem tabulam geographicam fecisse uidentur, et quomodo Gandalphus eam cepisset, atque quare ea ad me heredem iustum non deuenisset, scire uelim.”

“non eam ‘cepi’, quae mihi data est,” magus inquit. “auus tuus Thror, meministi, in fodinis Moriae ab Azoge Gobelino necatus est.”

“ita, nomini eius maledic,”Thorinus inquit.

“et Thrainus pater tuus die uno et uicesimo Aprilis abhinc centum annos a die Iouis priore discessit, ex quo tu numquam eum uidisti – .”

“sane, sane,”Thorinus inquit.

“itaque, pater tuus eam mihi dedit ut tibi darem; et si tempus meum atque modum meum reddendi eligerim, uix me rephrehendas, deliberans quid mihi molestia fuerit ut te inuenerim. cum chartam mihi dedisset, pater tuus nominis sui oblitus est, atque numquam tuum mihi dixit; ergo, omnibus perpensis, me gratias habere laudarique oportere arbitror! ecce eam,” inquit, tabulam geographicam Thorino tradens.

“non intellego,”Thorinus inquit, et Bilbo sensit fore ut eadem dicere cuperet. explanatio non explanare uisa est.

“auus tuus,” magus tarde toruiterque inquit, “antequam ad fodinam Moriae uenit, tabulam filio custodienti dedit. postquam auus necatus est, pater tuus, ut fortunam cum tabula sequeretur, abscessit atque multa facinora audacia generis molestissimi habuit, sed numquam prope Montem appropinquauit. quomodo ibi aduenerit nescio, sed eum reum in carceribus Necromantici inueni.”

“quidquid illic agebas?” Thorinus horrens rogauit, dum nani ceteri quassant.

“nihil praeter tuum negotium age. res comperiebam, ut soleo; et res fuit foeda periculosaque. etiam ego, Gandalphus, modo effugit. patrem tuum seruare conatus sum, sed serius eram. ille amens erransque fuit atque omnium paene praeter tabulam et clauem oblitus erat.”

“diutissime poenas gobelinis Moriae dedimus,” Thorinus inquit: “nobis de Necromantico cogitandum est.”

“noli esse absurdus! ille est hostis longe ultra uires nanorum omnium una, si illi rursus ab angulis quattuor orbis collecturi sint. pater unam rem solam cupiuit, scilicet filium eius legere tabulam et claue uti. draco atque Mons sunt opera magna, quae magis quam satis tibi sunt!”

“auscultate, auscultate!” Bilbo casu inquit clara uoce loquens.

“cui auscultate?” inquiunt omnes subito se uertentes ad eum, qui adeo perturbatus ut responderet, “illis, quae loqui uolo, auscultate.”

“quae sunt?” rogauerunt.

“mihi liceat dicere uos ad Orientem ire oportere ut circumspiciatis. est tamen Posticum, ac draconibus aliquando dormiendum est, ut puto. si in limine perdiu sedebitis, non nego uos de aliquo cogitaturos esse. praeterea, scitisne, puto nos nocte una diutius locutos esse, si quid dicam intellegitis. quid de cubili ac prima luce profectione ac ceteris rebus? antequam proficiscamini ientaculum bonum uobis dedero.”

“antequam proficisamur, uidelicet dicis,” Thorinus inquit. “nonne effractarius es? estne officium tuum in limine sedere primum, tum ianuam introire praeterea? sed de cubili ientaculoque tecum consentio. sex oua cum perna mea mihi placent cum iter incepi: fricta non elixa, atque caue ne illa frangas.”

postquam ceteri ientacula sua illepide (quae res Bilbonem multum uexauit) elegerunt, omnes surrexerunt. hobbito spatium pro omnibus inuenire necesse fuit, cubicula subsiciua sua impleuit atque cathedras lectulosque ad cubandum strauit antequam omnes depositi sunt et non omnino felix in cubili paruo suo cubitum iit. de una re statuit, se nequaquam prima luce surrecturum nec ientaculum damnatum pro omnibus cocturum esse. mos Tookensis detergebatur, non iam certus fuit se mane iter facturum esse.

dum cubat Thorinum in cubiculo optimo, quod proximum ei fuit, secum mussantem audiuit:

trans Montes Nebulae frigore dissitos

altas ad latebras et ueteres specus

discedamus abhinc, ante oritur dies,

inuentum auriferas diuitias diu

Bilbo cum illo, quod ei somnia incommodissima dedit, in auribus suis cubitum iit. diu fuit post solis orientem cum e somno excitatus est.