Читать книгу Hobbitus Ille: The Latin Hobbit - Mark Walker - Страница 8

Bilbo exsiluit, et amictum cubicularem induens in triclinium introiit. ibi neminem, sed signa omnia ientaculi magni citique, uidit. in conclaui squalor horribilis fuit, in culina acerui fictilium illotorum. paene omnibus ollis patinisque, quas is possedit, usi esse uisi sunt. adeo maeste certae fuerunt res lauandae ut Bilbo conuiuium noctis prioris non fuisse partem somnium malorum credere cogeretur, ut aliquantulum sperauerat. ualde quidem eum delectauit quod illi sine ipso discesserant neque eum excitare conati erant (“sed cum gratiis nullis,” cogitauit); nihilominus mirum in modum non potuit sentire quin spes sua paululum falsa sit. de quo sensu admiratus est.

“noli stultus esse, Bilbo Baggins!” secum inquit, “cogitare de draconibus atque omnibus nugis stultis aetate sua!” ergo ^*succinctorio induto, ignibus accensis, aqua cocta, fictilia eluit. tum in culina ientaculum bonum paruum edit antequam triclinium mundauit. iam sol lucebat, et ianua aperta auram tepidam uernam admisit. Bilbo, noctis prioris oblitus, sibilis ex ore clare canere coepit. re uera, modo ad ientaculum secundum bonum paruumque edendum prope fenestram apertam considebat, cum Gandalphus introiit.

qui “carissime amice,” inquit, “quando uenturus es? quid de prima luce profectione? – hic es ientans, aut quidcumque hoc appellas, semihora post decem! illi tibi nuntium reliquerunt, quod manere nequiuerunt.”

“quid nuntii?” miser Dominus Baggins conturbatus inquit.

“magni elephanti!” Gandalphus inquit, “mane hoc tu non omnino ipse es – numquam tabulam supra focum detersisti!”

“quid id refert? satis mihi fuit fictilia pro quattuordecim eluere!”

“si tu tabulam supra focum deterseris, hoc modo sub horologio inueneris,” Gandalphus inquit, epistolium (scriptum, scilicet, in ^*schida eius) Bilboni dans.

qui haec legit:

“Thorinus atque Comites Effractario Bilboni salutem plurimam dicunt! pro hospitio tuo gratias maximas, et pro auxilio perito tuo, quod obtulisti, acceptionem nostram gratam. condiciones: nummos re perfecta, quarto decimo tenus sed non ultra omnium lucrorum (si aliqua); omnes sumptus itineris quidcumque euenerit satisdabuntur; sumptus funeris aut a nobis aut uicariis nostris soluentur si, re non aliter composita, occasio exsistet.

“non necesse esse otium tuum disturbare putantes, iam profecti sumus ad res necessarias parandas, atque tuum illustrem ipsum Deuersorii Draconis Viridis, Propeaquam, exspectabimus undecima hora ipsa. credimus te ad tempus futurum esse,

“honor nobis est ut maneamus

“tuos amanter,

“Thorinus Comitesque”

“decem partes sexagesimae horae modo restant. tibi currendum erit,” Gandalphus inquit.

“sed –,” Bilbo inquit.

“pro eo est tempus nullum,” magus inquit.

“sed –,” Bilbo iterum inquit.

“pro illo quoque est tempus nullum! abscedas!”

usque ad supremos dies Bilbo numquam meminisse poterat quomodo se, sine petaso, baculo aut pecunia ulla, aut aliquo quod secum auferre solebat, foris esse inueniret; ientaculo secundo semeso atque omnino illoto deserto, clauibus positis in manibus Gandalphi, quam celerrime tam pedes uillosi eum ferre potuerunt, secundum semitam, praeter Pistrinum magnum, trans Aquam, porro milia passuum aut longius cucurrit.

cum Propeaquam undecima hora ipsa aduenisset, ualde anhelans, cognouit se sine ^*sudario aduenire!

“macte uirtute!” Balinus inquit, qui prope ianuam deuersorii eum exspectans stabat.

tum ceteri circum angulum uiae e uico uenerunt. in ^*mannis sedebant, quisque mannus omnia genera impedimentorum, sarcinarum, fasciculorum et apparatum sustinebat. fuit quidem mannus paruulus, qui ad usum Bilbonis esse uisus est.

“ambo conscendite, ut discedamus!”Thorinus inquit.

“me ualde paenitet,” Bilbo inquit, “sed sine petaso ueni, et sudarium meum domi reliqui, et pecuniam nullam habeo. epistolium tuum non accepi quoad decem atque quinque quadraginta, exactum esse.”

“noli exactus esse,” Dwalinus inquit,“et noli se uexare! res tibi gerendae erunt sine sudariis atque multis ceteris rebus antequam ad finem itineris adueneris. pro petaso, cucullum subsiciuum et amiculum in sarcinis meis habeo.”

ita omnes profecti sunt, mane pulchro quodam sub finem Aprilis e deuersorio lente gradientes in mannis oneratis; et Bilbo in cucullo uiridi-opaco (paulum maculato a tempestate) et amiculo uiridi-opaco, a Dwalino mutuatis, uestitus est. qui ei praeter modum magni fuerunt, atque species eius iocosior fuit. quid pater suus Bungo de eo cogitauisset, ego non cogitare audeo. solacium solum habuit, scilicet neminem eum esse nanum credere, nam barbam nullam habuit.

non diu equitauerant cum Gandalphus splendissimus in equo albo aduenit. qui multa sudaria tulerat atque fumisugium tabacumque Bilbonis. post quam rem, manus iucundissime processit, per totum diem prorsus equitantes aut fabulas narrauerunt aut carmina cantauerunt, praeter, sane, cum ad cenandum substiterunt. non admodum totiens uenit cibum quotiens Bilboni placuerit, sed tamen facinora audacia non tam mala esse sensim sentire incipiebat.

primum per agros-hobbitos ierant, rus latum decensque in quo gens honesta habitabat, cum uiis bonis, deuersoriis aliquibus, et subinde nano aut agricola, qui suum negotium agens leniter gressus est. tum ad terras, in quibus populus inusitate locutus est atque carmina numquam prius a Bilbone audita cantauit, aduenerunt. nunc longe in Desolatas-terras ierunt, ubi incolae nulli manserunt, deuersoria nulla, et uiae sensim peiores fiebant. non longe in fronte colles fuerunt uasti atque deserti, altius et altius surgentes, tenebrosi cum arboribus. in aliquibus quorum fuerunt castra uetera specie mala, quasi ab hominibus scelestis aedificata. omnia esse caliginosa uisa sunt, nam caelum illo die intempestiuum factum est. plerumque tantum bonum fuerat quantum Maius esse potest, etiam in fabulis iucundis, sed nunc frigidum uuidumque fuit. in Desolatis-terris considere, quandocumque potuerunt, coacti erant, quae saltem fuerunt aridae.

“mox Iunium futurum esse miror,” Bilbo aspersus mussauit dum pone ceteros in calle ualde lutoso sequitur. post tempus theae fuit; multum pluuit, per totum diem pluuerat; cucullus eius in oculis destillabat, amiculum eius plenum aquae erat; mannus eius fessus erat atque saxis offendebat; ceteri tam stomachosi erant ut non loquerentur. “et non dubito quin pluuia in uestes aridas atque saccos cibi ineat,” Bilbo cogitauit. “effracturae atque omnibus de ea re maledic! utinam ego domi essem in foramine grato iuxta focum, cum aeneo cantaturo!” non fuit ultimum tempus in quo id uoluit!

etiam nani, numquam se reuertentes aut hobbitum animaduertentes, lente progressi sunt. nescio quo loco post nubes glaucas sol occidisse uisus est, quod tenebrae, dum in ualle profunda cum flumine in ima eius descendunt, descendere coeperunt. uento orto salices secundum ripas inclinauerunt et suspirauerunt. forte uia trans pontem antiquum saxi transiit, quod flumen, pluuiis inflatum, de collibus atque montibus septentrionibus ruit.

paene nox fuit cum transierunt. uentus nubes glaucas fregit, et luna errans supra colles inter pannos uolantes apparuit. tum substiterunt, et Thorinus aliquem de cena murmurauit, “et ubi locum aridum ad cubitum eundem inueniemus?”

donec illud tempus non animaduerterunt Gandalphum abesse. usque adhuc iter omne cum illis fecerat, numquam dicens utrum in facinore esset an cum illis solum paulisper conuersaretur. maxime ederat, maxime locutus erat, et maxime riserat. nunc autem omnino afuit!

“uero cum maxime magus utilissimus fuerit,” Dorius Noriusque (qui cum hobbito de cibi partibus consenserunt, largis et frequentibus) gemuerunt.

postremo constituerunt hunc locum esse ad castra ponenda ibidem idoneum. ad dumetum arborum se mouerunt, et quamquam sub eis aridior fuit, uentus pluuiam e foliis quassauit, et stillicidium stillicidiumque molestissimum fuit. quoddam maleficium quoque igni inesse uisum est. paene in aliquo loco paene ex aliquo, cum uento aut nullo, nani ignem accendere possunt; quae res tamen ea nocte facere non potuerunt, nec etiam Oinus et Gloinus, qui in ea re peritissimi fuerunt.

tum a nulla re territus, mannus aliquis aufugit. in flumine iit antequam eum capere potuerunt; atque antequam rursus eum efferre potuerunt, Filius et Kilius paene submersi sunt, atque impedimenta omnia, quae ille ferebat, ex illo lauta sunt. sane maxima pars fuit cibus, ita exiguissimus ad cenandum, minus ad ientandum superfuit.

ibi omnes consederunt tristes et madidi mussantesque, dum Oinus et Gloinus, de re iurgantes, ignem accendere conantur. triste Bilbo considerabat facinora audacia non omnino esse equitantes mannis in sole Maii, cum Balinus, qui semper omnia circumspectabat, inquit: “est lux istic!” procul fuit collis cum arboribus, quae in aliquibus locis densiores fuerunt. lucem e globo atro arborum effulgere uidere nunc poterant, lucem subrubram quae grata esse uisa est, tamquam ignis aut falces coruscarent.

cum id diu aspectauissent, inter se iurgauerunt. alii “minime” alii “maxime” inquiunt. alii se uisum ire oportere dixerunt, et aliquid melius esse quam cenam exiguam, ientaculum minorem, et uestes madidas per totam noctem.

alii inquiunt: “hae regiones sunt prorsum incognitae, et montibus proximiores. uiatores nunc raro hic ueniunt. tabulae geographicae antiquae sunt inutiles: res in peius mutauerunt et uia est incustodita. in his regionibus rex est paene inauditus, et minus percontaris dum iter faciens, minus ueri simile est te molestiam inuenturum esse.” aliqui inquiunt: “sunt tamen quattuordecim nostrum.” aliqui inquiunt: “quo iit Gandalphus?” haec sententia ab omnibus iterata est. tum maxime pluuit peius quam umquam, et Oinus Gloinusque pugnare coeperunt.

quod controuersiam diremit. “nobiscum tamen effractarium habemus,” inquiunt; itaque, mannos ducentes (cum omni cura apta meritaque), ad lucem uersos profecti sunt. ad collem illum aduenerunt et mox in silua fuerunt. collem ascenderunt; sed uia apta, talis esset qualis ad uillam aut fundum tenderet, uideri non fuit; et quidcumque agerent, nihilominus multum stridorum et crepituum stridulorumque (atque maximum mussitationum maledictorumque), per arbores in tenebris summis euntes, fecerunt.

subito lux rubra per truncos arborum non procul in fronte perlucide effulsit.

“nunc est officium effractarii,” Bilbonem significantes inquiunt. “tibi prodeundum est ad lucem comperiendam, quid ea significet, et num omnia omnino tuta sint atque callida,” Thorinus hobbito inquit. “nunc exi atque cito redi, si omnia sit salua. si non, redi si potes! si non potes, bis cane similis ^*tytoni albae atque semel similis ^*megascopi, tum quidcumque agere possimus, agemus.”

Bilboni exeundum erat, antequam explicare potuit se nec canere etiam semel similem generi aliquo bubonum nec similem uespertilioni uolare posse. utique hobbiti silentes in siluis se mouere possunt, prorsus silentes. illa re superbiunt, et Bilbo magis quam semel fastidiuit illius quod “clamorem totum nanorum” appellauit dum progrediuntur, quamquam puto nec te nec me aliquid in nocte uentosa animaduerturum fuisse, nec etiamsi tota cohors binis pedibus distans transisset. ob Bilbonem ad lucem rubram fastidiose ambulantem non dubito quin etiam mustela hirsutas genas suas non mouisset. ergo, sane, ille usque ad ignem uenit – quod ignis fuit – nullo turbato. haec sunt quae uidit.

tres homines ingentissimi qui apud ignem ingentissimum stipitum fagineorum assidebant. ouillam in ueribus longis ligneis torrebant atque ius e digitis suis lambebant. erat odor palato iucundus. erat quoque ad manum cupa potionis bonae, et ex urceis potabant. illa autem fuerunt ^*trolla. sane trolla. Bilbo etiam, uita otiosa contempta, id uidere potuit: a uultibus eorum magnis grauibusque, et magnitudinibus eorum, et formis crurum eorum, lingua eorum omissa, quae nihil, omnino nihil urbanitatis habuit.

“heri ouilla, hodie ouilla, et heu, ouilla iterum esse uidetur cras,” unum trollum inquit.

“numquam portionem damnabilem carnis-hominis satis diu habuimus,” alium inquit. “de quo in infernis cogitauerit Gulielmus ut nos in has regiones umquam duxisset me superat – et potio paene consumitur praeterea,” inquit, fodicans cubitum Gulielmi, qui ex urceo potabat.

Gulielmus suffocatus est. “os tuum claude!” inquit quam primum potuit. “tu non exspectas ut gentes hic in aeternum maneant ut tu atque Bertus eas essetis. inter uos uicum et dimidium edistis ex quo tempore de montibus uenimus. quantum magis uultis? tempus fuit quando dixeritis ‘gratias, Rostrum’ portionis bonae ouillae causa e ualle sicut quae haec est.” crus ouis, quod torrebat, momordit et labella sua in manica detersit.

me paenitet dicere trolla in illo modo se gerere, etiam illa quae singula unum caput solum habuerunt. his omnibus auditis, Bilbonem statim fecisse aliquid oportuit. aut eum tacite redire oportuit ut amicos moneret tres trolla ad manum esse, magnitudine modica, animis foedis, quae nanum tostum aut etiam mannum gustandi satis cupida fuerunt, ad mutationem faciendam; aut eum aliquam effracturam celerem bonamque agere oportuit. princeps quidam clarusque effractrius iam nunc ^*sinus trollorum furatus sit – id est paene semper plurimi aestimandum, si id facias –, ouillam ipsam e ueribus subriperit, ceruisiam subduxerit, et nequaquam ab illis animaduersus egressus sit. alii callidiores, sed qui minus arte eorum superbiunt, fortasse pugionem in singula foderint antequam illa id animaduerterint. tum nox iucunde consumpta sit.

haec Bilbo intellegit. qui plurima legerat quae numquam uiderat nec fecerat. trepidissimus fuit, etiam fastidiosus; se centum milia passuum abesse uoluit, nihilominus – nihilominus nescio quo modo non manibus uacuis ad Thorinum et comites statim redire potuit. itaque in umbris stetit haesitauitque. omnium rerum de effractura quas audiuerat, ei uisum est ut cum minima difficultate sinus trollorum furari posset, itaque demum post arborem pone Gulielmum repsit.

Bertus et Tomas ad cupam exierunt. Gulielmus rursus potabat. tum Bilbo, animo a pauore recepto, manum paruum suum in sinu ingenti Gulielmi posuit. in quo fuit ^*manticula, tanta uasta quanta saccus Bilboni. qui “euge!” cogitauit, ad officium nouum calens dum eam caute extrahebat, “id est initium!”

sane fuit! manticulae trollorum plenae sunt mali, illa ipsa non excepta. quae “heus, quis es tu?” e sinu egrediens stridit; et Gulielmus statim se uertit tum Bilbonem, priusquam ille post arborem se celare potuit, collo cepit.

“hercle, Berte, quod ego cepi aspice!” Gulielmus inquit.

“quid est?” aduenientia inquiunt.

“edepol nescio! quid es tu?”

“Bilbo Baggins, sum effra – hobbitus,” miser Bilbo ubique quassans inquit, et mirans quomodo stridores bubonum faciat priusquam illa eum strangulauerunt.

“effrahobbitus?” paulum admirata inquiunt. trolla sunt tarda intellegendi et aliquid nouum illis ualde suspectauerunt.

“quid effrahobbiti refert de sinu meo, praeterea?” Gulielmus inquit.

“coquisne eos?”Tomas inquit.

“licet tibi conari,” Bertus ^*uericulum tollens inquit.

“ille magis quam bucca non erit,” Gulielmus inquit, iam a cena bona satiatus, “non postquam degluptus atque exossatus erit.”

“f’tasse sunt plures ei similes circumiacentes, atque crustum faciamus,” Bertus inquit. “heus tu, suntne plures generum uestrum in his siluis reptantes, tu foede cunicule parue,” inquit, pedes uillosos hobbiti aspiciens; atque digitis pedum eum sustulit et eum quassauit.

“ita est, multi,” Bilbo inquit, priusquam meminerat ne amicos suos patefaceret. “minime, nulli, non unus,” statim post inquit.

“quid uis?” Bertus inquit, eum capillis nunc recte tenens.

“quid dico,” Bilbo anhelans inquit. “et nolite me coquere, quaeso, domini benigni! bonus coquus ipse sum, et coquo melior quam coquor, si intellegitis quod significo. uobis pulchre coquam, uobis ientaculum ualde pulchrum, si modo me non cenabitis.

“misellum salaputium,” Gulielmus inquit. qui iam tantam cenam habuerat quantam tenere potuit; ceruisiam quoque multam potauerat. “misellum salaputium! eum libera!”

“non donec ille dicit quid multi et nulli significet,” Bertus inquit. “in somno meo ego iugulari nolo! digitos pedum eius in igne tene, donec locutus erit.”

“non id habebo,” Gulielmus inquit.“ego eum cepi, praeterea.”

“tu es stultus pinguisque, Gulielme,” Bertus inquit, “ita dixi ante uesperem hunc.”

“et tu es agrestis!”

“et id a te recipere nolo, Rostrum Huggins,” Bertus ait, oculum eius pugno suo percutiens.

tum turba splendida fuit. modo satis ingenii Bilboni superfuit, cum Bertus eum demisisset, ut e uia pedum eorum rueret, antequam, nomina uerissima propriaque inter se appellantes cum magnis uocibus, quasi canes pugnabant,. mox manibus inter se amplecti paene in ignem se uoluebant calcitrantes pugnis contundentesque, dum Tomas cum ramo ambos uerberat ut illi mentes reciperent – quae res, sane, illos iratiores quam umquam fecit.

quod fuisse oportuit tempus in quo Bilbo egressus est. pedes autem miseri in manu ingenti Berti compressi erant, nec anima reliqua in corpore habuit, et caput reuoluebatur: itaque ibi anhelans paulum ultra orbem ignis paulisper prostratus est.

in media pugna ipsa appropinquauit Balinus. nani clamores a longe audiuerant et, postquam diu commorati ut Bilbo aut regrederetur aut quasi bubo caneret, singillatim ad lucem tam tacite quam potuerunt reptare coeperunt. simul atque Tomas Balinum uenientem in lucem uidit, ululatum terribilem emisit. nam trolla aspectum ipsum nanorum (incoctorum) ualde oderunt. Bertus et Rostrum statim pugnare destiterunt, et “saccus quidem, Tomas, cito!” inquiunt. priusquam Balinus, qui ubi Bilbo in commotione omni sit cogitabat, quod eueniret sciuerit, saccus supra caput eius fuit, et humi prostratus est.

Trolla

“sunt plures etiam uenientes,” Tomas inquit, “aut ualde erraui. multi et nulli, ita est,” inquit. “nulli effrahobbiti, sed multi nanorum ipsorum, rebus secundis!”

“puto te recte dicere,” Bertus inquit, “e luce egrediamur.”

factum est. cum saccis, quibus ad auferendam ouillam et spolia altera uti sunt, in manibus suis in umbris manserunt. cum nanus omnis aduenisset, ignem, urceos effusos, et ouillam morsam miratus, pop! saccus foedo odore supra caput eius positus est et humi prostratus est. mox Dwalinus iuxta Balinum iacuit, et Filius Kiliusque una, et Dorius ac Norius Oriusque cumulati, et Oinus ac Gloinus ac Bifur ac Bofur Bomburque prope ignem incommode aceruati.

“id eos docebit,” Tomas inquit; nam Bifur Bomburque molestissimi fuerant, et uehementer pugnauerant, sicut nani, cum in angulum coacti essent, pugnare solebant.

denique Thorinus aduenit – nec inscius captus est. in exspectatione mali aduenit, nec sibi crura amicorum uidendo opus fuit ut res non omnino esse bonas sciret. foris in umbris procul stetit, et inquit: “quid est omnis molestia haec? quis comites meos uerberauit?”

“sunt trolla!” Bilbo post arborem inquit. de quo omnino obliti sunt. “in dumetis cum saccis se celant,” inquit.

“o! suntne?” Thorinus inquit, et prorsus ad ignem saluit priusquam in eum insilire potuerunt. ramum ingentem in acumine inflammatum cepit; et Bertus acumen illum in oculo suo recepit antequam oblique se mouere potuit. quod eum e proelio paulisper posuit. Bilbo optimum, quod facere potuit, fecit. cepit crus Tomae – quam optimum potuit, nam id fuit tantum densum quantum truncus arboris – sed, cum Tomas fauillas in uultum Thorini calcitraret, in summa dumeta aliqua reuoluens iactus est.

propter hoc, Tomas ramum in dentes suos recepit, atque unus quorum e fronte fractus est, quae res eum ululare coacta est, mihi licet te dicere. sed nunc cum maxime Gulielmus a tergo aduenit et saccum supra caput Thorini usque ad digitos pedum eius posuit. itaque pugna finita est. sane nunc in molestia bene fuerunt: omnes in saccis alligati sunt dum tres trolla irata (dua cum adustis et contusionibus, quas in memoria habuerunt) iuxta eos sedent, iurgantia utrum eos lente torreant, an subtiliter consecent et coquant, an in eos singulos sedeant et eos in iure congelato comprimant; dum Bilbo, uestibus atque pelle scissis, in summo dumeto sedet nec se mouere audet metuens ne eum audiant.

tum ipsum Gandalphus rediit. nemo autem eum uidit. iam trolla constituerant ut nanos nunc torrerent tum eos serius ederent – hoc fuit consilium Berti, et, postquam inter se iugauerunt, huic omnes assensi sunt.

“torrere eos nunc est res inutilis, quae totam noctem consumat,” uox quaedam inquit. Bertus eam esse Gulielmi putauit.

“noli iterum incipere iurgium, Rostrum,” inquit,“aut id totam noctem consumet.”

“quis iurgat?” Gulielmus inquit, qui putauit Bertum dixisse.

“tu iurgas,” Bertus inquit.

“mendax es,” Gulielmus inquit; itaque iurgium iterum incepit. postremo constituerunt ut eos subtiliter consecarent et coquerent. itaque ollam magnam nigramque ceperunt, et cultros suos extulerunt.

“coquere eos est res inutilis! nullam aquam habemus, et puteus longe abest, certe,” uox quaedam inquit, quam Bertus Gulielmusque putauerunt esse Tomae.

“tace!” inquiunt, “aut rem numquam perficiemus. et tu ipse aquam feras, si magis dicas.”

“tace ipse!” Tomas inquit, qui putauit uocem esse Gulielmi. “quis praeter te iurget, cognoscere uelim.”

“stultus es!” Gulielmus inquit.

“stultus tu ipse!”Tomas inquit.

itaque iurgium iterum incepit, calidius quam umquam, donec postremo constituerunt ut in saccis singulis sederent et comprimerent, et eos tempore proximo coquerent.

“in quo primum sedeamus?” uox inquit.

“melior erit in ultimo sedere primum,” Bertus inquit, oculo cuius Thorinus nocuit. putauit Tomam dicere.

“noli tecum dicere!”Tomas inquit.“sed si tu in ultimo sedere uis, in eo sede. quis est ille?”

“unus cum ^*tibialibus luteis,” Bertus inquit.

“gerrae, unus cum tibialibus glaucis,” uox quaedam Gulielmo similis inquit.

“compertum habui ea esse lutea,” Bertus inquit.

“lutea fuit,” Gulielmus inquit.

“quamobrem tu dixisti ea esse glauca?” Bertus inquit.

“numquam dixi. Tomas id dixit.”

“id numquam feci!”Tomas inquit,“tu fecisti.”

“duo contra unum, ita os tuum claude!” Bertus inquit.

“cum quo loqueris?” Gulielmus inquit.

“nunc desiste!” Tomas et Bertus una inquiunt. “nox transit, atque prima lux mature uenit. id faciamus!”

“prima lux uos omnes cape, et uobis lapidescite!” uox Gulielmo similis inquit, quae non fuit. nam nunc cum maxime lux supra collem uenit, et ^*minurritio in ramis ingens fuit. Gulielmus numquam locutus est, nam in lapidem uersus, dum se demittit, stetit; et Bertus et Tomas aspicientes similes saxis adhaeserunt. hodie adhuc ibi stant, soli, nisi aues in illis assidunt; nam trollis, ut probabiliter scis, eundum est sub terra ante lucem, aut ad materiam montium, ex quibus orti sunt, redeunt, et numquam rursus se mouerunt. id est quod Berto et Tomae et Gulielmo contigerat.

“optime!” Gandalphus inquit e tergo arboris egrediens iuuansque Bilbonem ut ille e uepre descendat. tum Bilbo intellexit uocem fuisse magi quae trolla altercantia iurgantiaque tenuerat donec lux aduenit et finem illorum fecit.

deinde saccos soluerunt et nanos liberauerunt. qui paene suffocati et ualde irati sunt: quibus non omnino placuit ibi iacere et audire trolla consilia capientia torrendi atque comprimendi atque consecandi eos. quibus opus fuit bis audire narrationem Bilbonis rerum quae ei acciderant antequam satisfacti sunt.

“tempus stultum fuit ad exercendum furantem et subripientem e sinibus,” Bombur inquit, “ubi ignem atque cibum cupiuimus!”

“id est certe quod uos ex hominibus istis sine certamine non ceperitis, nihilominus,” Gandalphus inquit. “praeterea, nunc tempus amittitis. nonne intellegitis trolla certe habere antrum aut foramen effossum in aliquo loco propinquo ut in eo se e sole celent? in quo nobis aspiciendum est!”

circum quaesiuerunt, et mox uestigia caligarum saxeorum trollorum per arbores educentia inuenerunt. uestigia aduersum collem consecuti sunt, donec ad ianuam magnam saxeam a dumetis celatam in antrum ducentem aduenerunt. sed non eam aperire potuerunt, quamquam omnes eam impulerunt dum Gandalphus incantamenta uaria experitur.

cum fessi iratique fierent, “hac bene utamus?” Bilbo rogauit. “eam humi in quo trolla pugnauerunt inueni.” clauem ingentiorem tetendit, quam sine dubio Gulielmus putauerat minimam et secretam esse. haud dubium est quin illa e sinu eius excidisset, felicissime, antequam ille in saxo uersus est.

“di immortales, quare tu de ea non mentionem fecisti ante?” clamauerunt. eam Gandalphus rapuit et ad claustellum applicauit. tum ianua saxea ab una pulsa magna retro uersata omnes introierunt. fuerunt humi ossa et in aere odor foedus; sed multum cibi in pegmata atque humi sparsum apud spolia, omnium generorum ab orbiculis aereis ad ollas nummorum aurorum plenas in angulo stantes, passim profuse iactata. fuerunt quoque multae uestes in muris pendentes – multo paruae trollis, eas uictimarum fuisse me paenitet – inter quas fuerunt aliquot enses generibus, figuris magnitudinibusque uarii. duos praecipue aspexerunt, propter uaginas pulchras eorum atque capulos gemmatos.

Gandalphus et Thorinus singuli unum horum ceperunt; et Bilbo cultrum quemdam in uagina scortea cepit, qui solum cultellus-sinus paruus trollo fuerit, sed tam bonus quam gladius hobbito fuit.

“illi esse laminae bonae uidentur,” magus inquit, illos semi educens et curiose aspiciens. “ab aliquo trollo non factae sunt, nec ab aliquo fabricatore apud homines in his locis et diebus; sed cum runas legerimus, magis de eis cognoscemus.”

“ex odore foedo exeamus!” Filius inquit. ita ollas nummi et tantum cibum quantum aptum ad edendum uisum est, unam cupam ceruisiae quoque, quae etiam repleta, extulerunt. quo tempore ientaculum cupiuerunt, et ualde esurientes, quae e cella penaria trollorum habuerant non contempserunt. copiae ipsorum ualde exiguae fuerunt. nunc panem et caseum, et abundantiam ceruisiae, et ^*laridum in fauillis ignis torrendum habuerunt.

postea dormiuerunt, quod nox sua commota erat; et nihil ultra fecerunt donec post meridie. tum mannis illatis ollas auri abstulerunt, quas ualde secreto non longe a uia iuxta flumen sepeliuerunt, supra quas carmina plura incantantes, si forte umquam redierint ut eas reciperent. his factis, omnes iterum conscenderunt et in uia ad Orientem rursus progressi sunt.

“quo isti tu, si quaesam?” Thorinus Gandalpho inquit dum equitant.

“ad prorsum aspiciendum,” ille inquit.

“et quod te reuocauit in tempore?”

“rursum aspiciens,” ille inquit.

“sane!”Thorinus inquit;“sed clarior esse possis?”

“ut uiam nostram explorarem perrexi. quae mox periculosa difficilisque fiet. praeterea de replendo nostras copias paruas alimentorum sollicitus fui. non procul tamen ieram cum amicis duobus meis Riuendelle obuiam ii.”

“ubi est illud?” Bilbo quaesiuit.

“noli interrumpere!” Gandalphus inquit. “paucis diebus iam illic aduenies, secunda fortuna, et omnia de eo inuenies. ut dicebam, duobus ciuibus Elrondis obuiam ii. qui trollis trepidantes festinauerunt. ipsi mihi dixerunt tria istorum e montibus descendisse atque in siluis non longe a uia consedisse: omnibus e regione absterritis hospites insidiata sunt.

“statim sensi me requiri rursus. in tergo intuens ignem procul uidi, et ad eum appropinquaui. ita nunc intellegis. proximo tempore, quaeso, cautiores esto, aut numquam usquam progrediemur!”

“gratias tibi!”Thorinus inquit.