Читать книгу Triomf - Marlene van Niekerk - Страница 6

Dis tienuur in die oggend. Lambert kry warm. Dit moet reën, maar dit wil nie. Die sonfiltergordyne wat hy gisteraand afgeruk het, hang in los flertse oor die pelmet waar Treppie dit ná die tyd gegooi het. Die gordyne roer nie, al is die venster oop. Gister wou dit reën, maar dit het nie. ’n Breë strip son val skuins in die kamer in. Stof en vlieë dwarrel daarin.

Almal is in die voorhuis. Dis Sondag. Hulle luister na die Getuies van Triomf. ’n Boeing kom oor. Die huis tril. Die Getuie wat lees se lippe hou aan met roer, maar hulle kan haar nie hoor nie. Dan is hy verby en hulle hoor haar weer. Verder en verder dreun die vliegtuig. Hy gaan land seker nou op Jan Smuts.

“Salig is hy wat die woorde van die profesie lees, en dié wat dit hoor en bewaar wat daarin geskrywe is, want die tyd is naby.”

Lambert probeer om nie te kyk vir die Getuie wat lees nie. Hy kyk vir sy hand, vir die lyne binne-in, vir sy vingers, die drie af vingertoppe. In die roltrap gewees toe hy ses was. Hy’t hom nie gesien nie, maar hy het altyd geweet dis Treppie wat hom gestamp het. Aspris. Hy kyk op, by die Getuie in die pienk rok verby, vir Treppie. Treppie sit op ’n bierkrat met sy oë op skrefies. Hy kyk vir die groot lugfoto van Johannesburg teen die muur bokant Mol se kop. Dit was op ’n almanak waarmee hy eendag by die huis aangesit gekom het. Van die Chinese gekry, seker.

“Dis dan laas jaar s’n,” het sy ma gesê. “Watse rubbish al weer.”

“Dis vir die foto,” het Treppie gesê, “lat ons góéd kan sien waar ons is,” en ’n hamer uit die toolboks gehaal en ’n spyker hard in die muur gekap.

“Jy sal die pleister bars,” het Pop gesê.

“Dan bars dit maar,” het Treppie gesê en die almanak opgehang, aan sy harde plastieklussie. Sy ma het later die stuk met die datums afgeknip. Nou krul die onderste punte effens op.

Lambert trek sy oë op skrefies om die kruisies te sien wat Treppie daarop gemaak het. Één vir Triomf waar hulle nou woon. Één vir Vrededorp waar hulle vandaan gekom het. Nee, hý’t hulle getrek, met ’n rooi ball-point, hy wat Lambert is. Treppie het net gewys, met die puntjie van sy knipmes: “Hiér!” en “Dáár!”

Want Vrededorp het nie meer bestaan nie, nie die stuk waar hulle gewoon het nie. En waar Vrededorp opgehou en Triomf begin het, tussen Westdene en Pageview en Newlands en Bosmont in, kon hy wat Lambert is, nie van bo af op so ’n klein foto uitmaak nie. Alles het voor sy oë begin swem.

Treppie roer op sy krat. Hy haal sy knipmes uit sy broeksak en vou hom stadig oop. Hy check die Getuie, sien Lambert. Hý kan haar ok nie miskyk nie al wil hy. Sy’t ’n gladde, blink, pienk onderrok aan wat deurskyn onder haar bo-rok. Die bo-rok is vol plat pers en rooi rose. Hulle skyn deur. Hy kan die onderrok sien, vóór, waar haar knieë bymekaarkom, en ok langs die kant waar die rose opgeskuif het toe sy gaan sit het op Pop se stoel. Die onderrok trek styf om haar bobene.

Hy lat sak sy oë, kyk deur sy knieë grond toe. Daar is ’n los mier. Heen en weer mik hy. Verdwaald. Hy soek die ander, maar hulle is doer teen die muur in ’n strepie. As die miere so verdwaal, kom dit reën. Hy bak sy hande voor sy mik. Hy trek sy tone hol en lig die balle van sy voete stadig op; die los blokkies van die blokkiesvloer sit vas aan sy voete. “Kliks” maak hulle soos hulle oplig. Hy kon darem sy voete gewas het. Kyk hoe vuil is hulle. Maar dit help nie. Vuil voete ofte not. Los miere of miere in ’n ry. It cuts no ice, soos Treppie sal sê. Hy’s klaar styf. As hy sy kop oplig, sien hy hoe kyk sy ma vir hom.

Die Getuie lees: “Kyk, Hy kom met die wolke, en elke oog sal Hom sien, ook hulle wat Hom deursteek het, en al die geslagte van die aarde sal oor Hom rou bedryf, ja amen.”

Treppie sê die een wat hulle vir hóm sal kry, sal nie ’n onderrok aanhê nie. Hulle drá nie onderrokke nie. Of liewer, hy sê hulle dra nét onderrokke. Hy moet onthou om vir Treppie te sê hy mind nie onderrokke nie. Of rokke mét onderrokke nie. Nét nie overalls nie, of ’n “housecoat”, soos sy ma dit noem nie. Housecoats kan hy nie vat nie.

Hy steek ’n vuurhoutjie in sy mond en trek sy gesig soos die cowboys op die video’s wat hulle perde op die hoogte omruk om te check waar kom die Indiane aan, vér oor die vlakte.

Hy bekyk die voorhuis en wat daarin is.

Pop sit op ’n krat met sy rug teen die muur. Toby lê voor tussen sy voete. Hy roer sy ore en sy wenkbroue soos hy luister vir die Getuie. Pop se kruisbande hang oor sy knieë. Sy wit hare staan pieke op sy kop en sy mond hang oop. Hy gaan nóú weer slaap. Pop is al naby die tagtig, en hoe nader aan die tagtig, hoe meer slaap hy. Treppie sê dis anders as ander ou mense wat hy ken; hulle lê wawyd wakker en wag vir die dood.

Sy ma sê Pop is moeg, hulle moet hom uitlos. Langs Pop staan die sideboard op sy bakbeentjies: drie bakbeentjies en een baksteen. Hy kan nie onthou watter aand dit was nie, maar daar was weer ’n geneuk. Bo-op die sideboard staan gisteraand se glase op die halwe skinkbord. Hy’s lankal half. Vanlat hy hom middeldeur gebreek het oor Pop se stoel. Was weer Treppie wat geneuk het. Oor goed wat hy nie mag sien nie en goed wat hy nie mag weet nie in die boonste laai. En sy ma se biblioteekboeke van Newlands se biblioteek. En langsaan sit die porseleinkat sonder kop. Sy ma het een geel plasticroos uit die bos op haar dressing table gaan haal en in die kat se hol nek gesteek.

“So, dis ’n bietjie beter,” het sy gesê. Dit was ’n jaar gelede.

Sy pa mag oud wees, maar sy ma is oor die wal. Heeltemal. Haar bene hang wyd oop onder haar housecoat. In-uit, in-uit maak sy met haar valstand. Sy sit met Gerty op haar skoot. Gerty se bek hang oop. Bokant hulle koppe hang die ingekleurde foto van haar en Pop en Treppie. Sy hou ’n bos rose vas. Geel opgetouchde rose. Hulle smile al drie lat jy net tande sien. Sy was ’n roosverkoopster op haar dag, toe sy opgehou het by die klerefabriek. By restaurante en bioskope het sy verkoop.

“Beter dae,” sê sy elke keer as sy die portret regskuif ná ’n trilling.

Nou sluk-sluk sy aanmekaar en haar keelvelle lyk los. Sy kyk vir die stukke gordyn wat afhang.

Treppie sit skielik vooroor op sy bierkrat en begin sy naels skoonmaak met sy knipmes. “Grr-grr,” hoor ’n mens hoe skraap die mes onder die nael. Treppie is blou van die baard en hy lyk lewendig soos ’n oop draad. Sy skouer ruk. Lambert weet nie of dit hy self is of Treppie wat die Klipdriftdampe afgee nie. Dis van gisteraand. Toe die gordyne losgekom het. Toe Treppie weer begin sukkel het oor sy verjaarsdag. Hulle moenie met hom sukkel nie. Daar kom ’n geneuk van.

Die ander Getuie is ’n man. Hy skraap sy keel. Maak hom reg om oor te vat met die lees. Sy wange lyk geskaaf. Sy hare is geolie. Hy is glad soos Elvis. Sy pak is bruin met ’n vaalblou skynsel. Hy ruik na motbolle en peppermints en skeerseep.

Lambert voel naar op sy maag van die ruik. Dis ’n arige gevoel so met die styfte en die hitte saam. Hy probeer by die venster uitsien skuins verby die afdak waar die Volla staan; hy wil sien of sy posbus wat hy gister op die hekpaal vasgesweis het nog sit. Maar hy sien net die molshope op die lawn. Die twee Getuies se koppe is in die pad. Die punte van die sonfiltergordyne hang agter hulle koppe en skouers af. Van voor af lyk dit of daar vaal, slap, gaterige vlerke uit hulle uit groei. Groei en groei soos stowwerige lappe wat bly uitryg en opstyg op die warm lug. Op, uit die binneste van hulle binnestes uit.

Pienkrok kyk vir Elvis. Sy lees haar laaste sin.

“Ek is die Alfa en die Omega, die begin en die einde, sê die Here, wat is en wat was en wat kom, die Almagtige.”

Lambert vat sy knieë voor vas en trek sy boude bymekaar. Lat hy nou net mooi hou, mooi in die middel, lat hy net dink aan sy posbus wat hy self gemaak het. Van die plate wat Pop vir hom gaan haal het by Roodepoort Steel se scrap-yard. Dit was ná hulle bankrot gespeel het met die yskaste. Ná Guy Fawkes. Die dag voor Guy Fawkes. Toe’t Pop die plate gaan haal, want sy ma het gesê: “Pop, jy moet vir Lambert besig hou, hy maak vir my klaar.” Hy was toe al twee jaar uit die skool uit. Agtien.

En in elk geval lyk ’n huis met ’n posbus voor beter. Dit sê: Hier woon mense en hulle het ’n adres. Dis hier waar jy hulle kan kry as jy hulle soek! Want al die huise lyk maar eenders hier.

Toe’t hy die plate gemeet en geknip en aanmekaargelas – ’n silwer huisie met ’n staandakkie en ’n gleuf en ’n ronde gat voor. Mooi het hy hom gemaak, met ’n dubbele ry ewe groot sweisdruppels al op die rande langs. En hulle nommer voor op, 127, in loodletters. Mooi swart en goed sigbaar. En hom opgehang vlak teen die sykantse prefabmuur aan ’n spyker, net binnekant die hek solat die poskaffer net kan oorleun en die pos insit, want hulle sluit altyd die hek voor. Elke keer van toe af, as Treppie aan die end van die maand met Molletjie by die hek indraai, dan ry hy die posbus van die muur af. Sy is voos gepanelbeat en oorgespuit van in daai posbus vasry. Toe’t hy die posbus gevat en agter in sy den gaan gooi. Daar was in elk geval net altyd junk in, advertensies en goed en die Western Telegraph. En dié’t nie ’n posbus nodig nie. Dié tel jy sommer met die hand van die lawn af op. Nie veel aan in elk geval nie, behalwe vir die Flying Squad se emergency-nommers, en die ekstra goed in die by-laws. Oor geraas, “rusverstoring”, soos Treppie sê.

Tot gister toe het die posbus daar in sy den gelê, toe kliek hy skielik, maar mens moet deesdae sorg lat jy ’n ordentlike posbus het in Triomf. Goed sigbaar en bereikbaar van die sypaadjie af, solat jy die pamflette kan kry, solat jy kan bybly met wat aangaan, solat jy kan voor wees, solat jy nie een oggend jou oë uitvee en die kaffers het oornag onder jou neus oorgevat nie. Solat hulle kan reg wees – Molletjie se points gegrind en haar neus en roof-rack vol sakke gelaai met genoeg petrol vir die grootpad Noorde toe.

“Ek gaan daai posbus vir ons op die hekpaal vassweis, nóú,” het hy gesê. Dit was gister.

“Maar dit gaan reën, Lambert,” het sy ma gesê.

“As ek dit nie nóú doen nie, doen ek dit nóóit,” het hy gesê en onder die blou weerlig vir hulle gestuur om sy tools te bring. Die weldingboks, sy helmet, sy hamers en sy tange en sy level. Reën ofte not, as ’n ding gedoen moet word, moet hy gedoen word. Anders is daar ’n geneuk. As hy wat Lambert is, wil hê ’n ding moet wérk, dan moet hy wérk. Come hell or high water.

Sy ma se kop wou weer nie so lekker vat nie. Sy raak partykeer so. Hy moes vir haar drié kéér terugstuur na sy den toe vir die level. Eers kom sy met ’n bobbejaanspanner uit, toe met ’n koevoet. Tot hy daaraan dink om vir haar te sê dis daai fokken plankie met die fokken bubble in!

Sy gee hom grys hare.

En toe loer die fokkers van langsaan nog vir hulle oor die prefabmuur waar hulle op die lawn staan en sukkel met die donnerse posbus, hy moer ál van die pyp af. Tot hy figure, maar hy moet mos ’n plaat op die pyp vassweis vir ’n voetstuk. Tóé sit hy. Hy weet van aanhou, hy wat Lambert is. Hy kry alles gefix. Posbusse, lawn-mowers, krane, overflowpype, geysers, you name it. Yskaste, wasmasjiene. En Molletjie. Hy service haar gereeld. Tap haar olie af, smeer haar lekker, grind haar points, die works.

Net sy ma kry hy nie gefix nie. Vir Pop kan jy nog ore aansit. En Treppie het net so dan en wan ’n klap of twee nodig, dan’s hy weer okay. Maar sy ma is sy fokken end.

Treppie is sy ma se broer, maar hý’t ok nie raad met haar nie. Hy kan aangaan met haar soos hy wil, sy loop lê net altyd soos ’n bang hond. Sonder om terug te praat. En as sy die dag iets terug sê, is dit dieselfde wat jy gesê het, nes ’n echo machine.

Sy’s hulle ou “valley of echoes”, sê Treppie. En as hý onder sy suster inspring, dan tuit jou ore, want Treppie kan baie mean goed sê.

Soos die dag by die second-hand garage toe hulle die kar gaan koop het. Hulle wou eers vir Flossie inruil, maar toe sê die man nee, sy’s te vrot, hulle moet haar maar hou vir spare parts. Toe wienk Treppie mos. Met daai spleetjies-ogies van hom. Daai dywelse wienk van hom, lat jy moet weet jy moet jou reghou, hier kom nou weer ’n ding.

Toe sê Treppie mos vir Pop in sy gesig daar waar die garageman bystaan, hulle moet nou die nuwe Volla van hulle vernoem na sy swaer se “liewe ou vroutjie”.

“Mol,” sê hy, moet die karretjie se naam wees, en hy stamp-stamp so aan Pop, vir wat weet hy nie.

“Oud maar dárem!” sê Treppie toe, en Pop wys vir hom vinger, hy moet nou stadig, maar Treppie hou net áán.

“Vir ’n man om mee te kóm, waar hy moet kóm!” sê hy.

En toe’s dit nog nie genoeg nie, toe gaan haal Treppie vir sy ma daar waar sy tussen die scraphope staan, tussen die write-offs, en hy sit sy arm so snaaks om haar, halfsag, halfhard, en hy sê, nog áltyd voor die ou van die garage, sy sal mos nie mínd nie, wat, hulle ry haar mos ok maar al drie.

Well, hy kan nie dink lat Treppie weet van hom en sy ma se goed nie, hy’s dan amper heeldag in die week by die Chinese. Odd jobs, sê hy, doen hy daar. Maar hy sweer Treppie het ’n los stukkie daar. Smeer mos sy kop glad van die Brylcreem voor hy Chinese toe gaan, lat die hele kar stink daarvan as hulle hom busstop toe vat. En Pop slaap dagin, daguit, so hy weet van niks . . . En dit maak in any case nog net twee, dit wil sê, ás Pop nog kan, wat te betwyfel is . . . Verder is Treppie en sy ma mos broer en suster, so húlle kan nie.

Maar: “Three in one!” sê Treppie toe weer kliphard. “Smeer áls! Vader, Seun en Heilige Gees, in hulle móér in!”

“Three in one,” sê sy ma toe.

Nou, toe droog daai garageman se lag net daar op en as hy nou weer terugdink, is dit seker wat Treppie wou gehad het met sy vuilpraatjies. Want daai dealer het ’n baie breë liewe jesus-smile op sy gevreet gehad by al sy sales talk en hy’t al die karre in sy jaart se bumpers vol visse geplak, visse, visse, visse net waar jy kyk, grotes en kleintjies, lat dit onder daai awnings lyk soos die See van Galilea. Dis wat Treppie gesê het en wat sy ma agterna gesê het. En nog voor hy en Pop die deposit betaal het, toe sê Treppie vir die ou wat bekaf daar staan en rondtrap lat as daar nou een ding is wat vir hom wat Treppie is ’n pyn in die gat gee, is dit second-hand car dealers wat vir hom wil kom staan en wysmaak lat die evangelie ry op ninety-three en visse loop op Firestones.

“Firestones,” sê sy ma toe.

Maar die heeltyd lat Treppie en die “echo machine” so daai goody two-shoes se smile vir hom staan en wegwerk, kyk Pop net doer in die lug en dis net Treppie wat lag en toe sien hy Pop gee skelm sy ma se hand so ’n drukkie, of hy wil sê sy moenie worry nie, hy weet sy speel maar saam ter wille van die vrede.

En toe kom Treppie weer met ’n ander angle en hy sing so ’n classic tune in ’n ander taal, something “-line”, something “-line” en iets anders “-line”, hy weet nie watse lines nie, en toe vra die garageman wat sing die meneer dan nou, en toe sê Treppie die meneer dink hy sing ’n famous Duitse hallelujasong van die SS en dit kom uit die Rosekavalier en dit beteken bloed kruip waar dit nie kan loop nie, straight down the line.

“Rosekavalier,” sê sy ma toe en sy druk Pop se hand terug.

Hoe dit sy, die kar se naam is toe Molletjie. En partykeer as sy nie lekker wil vat nie, dan sê Treppie: Kom nou, sustertjie, of hy sing vir haar die halleluja van die SS. Hy sê hy’s net bly dis weer ’n Volla, presies dieselfde model as Flossie, want anders as wat die spreekwoord sê, it’s the familiar that makes the heart grow fonder.

Dis Elvis wat nou oorvat met die lees. Sy hande is wit en glad soos hy daar sy Bybel sit en vashou. Die vroumens sit terug in Pop se stoel en haar onderrok trek nog stywer oor haar bobeen. Sy kyk in haar eie Bybel waar Elvis lees. Sy stem is net so glad soos sy gesig.

“Ek was in die Gees op die dag van die Here, en ek het agter my ’n groot stem gehoor, soos van ’n basuin wat sê: Ek is die Alfa en die Omega, die eerste en die laaste, en skryf wat jy sien in ’n boek en stuur dit na die sewe gemeentes wat in Asië is: na Efese en Smirna en Pergamus en Thiatíre en Sardis en Filadelfia en Laodicéa.”

Triomf. Dis waar hulle nog altyd gebly het. Ten minste dis hoe dit vir hom voel, want hy was so ses, sewe toe hulle hiernatoe getrek het, en dit was ’n groot ding wat helder in sy kop is, al die fridges op die treiler agter die ou Austin-lorretjie. Maar hy’s gebore in Vrededorp, en daarvan weet hy niks nie, behalwe lat sy ma haar gesig so snaaks trek as sy sê “gebore”, en verder hoor hy net stories van hoe hy was toe hy klein was en hy weet nie meer wat stories is en wat hy self onthou nie, want almal lieg of hulle lewe daarvan afhang in hierie huis.

Sy ma ok, oor sy geboorte. Sy sê dit was ’n “erge” geboorte. Hy was ’n “knewel”, en hy wou nie uit nie. Toe kom hulle met die tang. Toe trek hulle hom aan sy kop uit. Sy kop, ja. Toe “skeur” sy, sê sy. En “nie weer nie”, sê sy, was haar woorde toe hy uit en af is en die nurste hom daar wegdra met sy ingeduikte, skewe kop. “Van nou af moet julle die tertjie ophou eet voorlat julle by die jam kom,” sê sy ma, het sy toe gesê vir dié “wat ore het om te hoor”. Hy weet nie wie “dié” is nie en watse tertjie sy van praat nie. Hy weet net as sy ma die stuk van sy geboorte vertel, dan sing Treppie altyd “Saai die waatlemoen” en Pop kyk anderpad. Hy scheme sy ma is lekker mal. Sy’t nie meer al haar varkies nie.

Pop-hulle het vroeër in Fietas gehuur. Toe sy ma nog ’n kleremaakster was in die fabriek in Fordsburg. Maar toe raak die fabriek vol goedkoop hotnotvrouens. Baie goedkoper as wit vrouens. Toe moet sy weg by die fabriek. En ’n ruk daarna, toe stoot hulle die kaffers se neste hier in Sophiatown plat. Pop en Treppie het kom kyk, sê hulle. Party huise het hulle met goed en al platgestoot, lat jy net hoor glase breek en houte kraak, sê hulle. Toe begin hulle hier bou, bo-op die kaffers se gemors, ordentlike huise vir wit mense. Treppie het toe nog by die railways gewerk en hy’t sy pensioengeld vroegtydig opgevra en dit neergesit vir ’n deposit. So, “kaplaks!” wys hy altyd, ín Pop se hand, “met ’n rekkie om”.

Toe’t hulle van voor af met die yskaste begin. Wasmasjiene en yskaste, maar meestal yskaste. Hulle het hulle gaan oplaai met die ou Austintjie, en hier agter in die jaart staangemaak en gefix en weer teruggevat na die mense toe. En sy ma het weer haar rose opgevat. Een ding wat hy nog onthou uit Vrededorp uit was lat hy grootgeword het met yskaste en plastic-emmers vol rose agter in die jaart. Sy ma het hom kleintyd al by Treppie gelos as sy gaan werk het. Al is Treppie sy ma se broer, sê sy sy vertrou hom net so ver soos sy hom kan sien. Maar wat kon sy doen, sê sy. Sy moes help geld inbring, en nog meer toe hulle eers in Triomf kom woon het. Pop het haar dan in die Austintjie rondgery, na al die grand hotels en die bioscopes en die eetplekke, die hele nag lank. Hulle het altyd eers laat by die huis gekom. Dan was Treppie lankal poepdronk. Dit was ’n geneuk. Hy’t nou nog die kolle op sy boude waar hulle sê Treppie hom met cigarettes gebrand het. “Lat hy kan sjaddap,” sê Treppie altyd as hy van daai dae vertel. Treppie sê hy was baie vol stront toe hy klein was. Dan lag hy so vermakerig na Pop en sy ma se kant toe en sê hy wónder tog na wié Lambert dan aard. Aard ofte not, hy was sy sout werd, hy’t goed gehelp lateraan met die yskaste. In standerd sewe was hy al twee koppe langer as Pop. Hy’t ’n paar stewige arms aan hom gekry. “Soos boomstompe,” het Pop altyd gesê. Hy kon ’n yskas manalleen optel en in die Austintjie se bak skuif. Dié’s ok lankal opgery en weg. Die yskaste en wasmasjiene ok. Met Guy Fawkes destyds. Die dag net voor Guy Fawkes. Toe hy nie sy spanners in die gras kon kry nie. Nou is dit nog net die ou Fuchs en die ou Tedelex wat daar agter staan. Sulke ou heavies. Mens kry hulle nie weer nie, sê Treppie. Jy kan ’n heel bees in hulle stop. En die wasmasjien uit die oorlogstyd. Die Industrial Kneff. Dis ’n antique, sê Treppie. As hy getrek is, vertel hy altyd hoe Hitler die Jode in die Kneffs gewas het voor hulle kampe toe is. Hele laundries vol Kneffs vol Jode. Klere en al. Hulle moes deur die hele cycle van prewash tot spindry toe. Jode is vuilgoed, sê Treppie. Selfs ’n spotless Jood is goed net vir een ding en dit is die gaskamer.

Hy kon nog nooit die ding van die gaskamer lekker gefigure het nie. Moet ’n helse kontrepsie gewees het.

As Treppie die storie klaar vertel het, sug hy altyd so ’n suggie en dan sê hy: It’s all in the mind. En dan sê hy partykeer ok nog: Ons moes vir Hitler hier gehad het, hy sou die spulletjie lekker opgefix het. Maar hy klink nie of hy homself glo nie, dan string hy nog ’n hele klomp woorde agteraan wat hy wat Lambert is, regtig nie kop of stert van kan uitmaak nie. Holocaust, caustic soda, cream soda, Auschwitz.

Treppie is al een wat nog werk, of dis wat hy sê. Pop is op pensioen, al jare al, en hy wat Lambert is, kry disability. Oor sy vingers. En als.

Treppie gaan meestal in die week uit op jobs. Sy ma sê watwou, hy sit en suip by die Chinese in Commissionerstraat. Treppie sê sy lieg, hy drink nie daai vrot Chinese wyn nie. Hy sê hy’s al expert wat hulle kan bekostig. Chinese is nie van die rykste nie. En hulle yskaste is oud. Hy kry ok nie altyd cash by hulle nie. Hulle gee vir hom take-aways of van hulle ou goed. Soos die videomasjien. Wat hy wat Lambert is, reggemaak het. Nog nooit so ’n ding in sy lewe aan gevat nie. Toe fix hy hom wragtag. Met sy eie twee hande. Hy kyk vir sy hande. Dan kyk hy vir Elvis.

Elvis lees van die sewe kandelare. Hy haal ’n wit sakdoek uit en vee sy voorkop af.

Triomf sweet maar so. Want hulle lê in ’n duik hier, tussen twee rante. Dit ruik na teer op sulke dae. Teer en tyres. En as daar ’n luggie is, ok nog die kerriereuk van Industria se kant af. Pop sê dis nie kerrie nie, dis batteries. Maar dis nog lank nie so erg soos op Bosmont se rant by die hotnots nie. As hy op ’n Saterdag in die rubbish-hope gaan krap vir wynbokse, dan stink dit vreeslik. Na pis en na vrot vis. Treppie sê dis meidepoese wat so ruik. En as hy wat Lambert is, dan vir hom sê it’s all in the mind, dan lag Treppie hom dood. Waaroor weet hy nie. Treppie het ok ’n skroef los. Maar dis ’n ander soort skroef as sy ma s’n wat los is.

Die ou van die NP vee ok so sweet af. Met ’n gestrykte sakdoek wat hy uit sy blazer se sak haal. Vyf minute van praat oor die verkiesing en nog vyf minute van pamflette verduidelik, dan sweet hy. Laas het hy die pamflet met die NP se nuwe vlag voor op bespreek. Toe sê Treppie dit lyk vir hom baie na ’n sugar stick in ’n koeliewinkel. Die son skyn oor ons almal, sê die ou toe. Toe sê Treppie die NP dink nog altyd hy’s God met die son wat uit sy poephol skyn. Toe sê Pop God ofte not, hy sal oranje-blanje-blou darem baie mis, en hoe rym mens op die nuwe vlag. Toe sê die NP-ou se girl, want sy kom altyd saam op sy rondtes: “Hoe bonter, hoe gesonter,” en sy trek haar streppies so reg op haar skouers. Toe sê sy ma daai simpel sonnetjie op die pamflet lyk vir haar meer na die margarine of vloerpolish se sonnetjies. Toe sê Treppie daar slaan sy nou die spyker op die kop. Dié sonnetjie staan vir sméér, vir sméring. Die NP is vol tawwe koekies, en ’n tawwe koekie moet jy dík sméér voor jy haar kan dinges. En toe kyk hy só stip vir die girltjie se tiete lat sy net daar groet en loop, en die mannetjie aan die hand by die deur uitsleep.

Treppie hou nie van kuiergaste nie.

Sy ma trek glad haar overall vir hulle uit. Haar housecoat. Sy’t ’n bloue en ’n pienke en watter een dit ok al is, as die NP’s kom, dan trek sy dit uit. Hang dit agter die kombuisdeur aan die spyker op. En dan vat-vat sy so aan haar bolla om te sien of hy nog sit. Hy wens die NP’s wil hier intrek, lat sy ma nooit die overall hoef te dra nie. Sy sê mos sy hou dit aan oor sy nie haar klere wil bemors nie. Dit het sy gesê toe hy nog klein was en sy sê dit nou nog. “Bemors,” sê sy en dan trek haar gesig snaaks. Maar hy’t al gesien, toe Pop nog wou, lat sy dit vir hóm uittrek.

En die enigste ander kere lat sy dit uittrek, is wanneer sy en Treppie in die agterste kamer ingaan om familiesake te bespreek. Watse sake, wil hy altyd weet, en dan wienk Treppie altyd daai dywelse wienk van hom. “Family secrets,” sê hy. En dan klap hy haar altyd so op die boud as hulle by die deur ingaan.

Nie lat hy eintlik ooit veel bespreking agter daai deur hoor uitkom nie. Maar nou ja, family secrets is seker nie goed wat jy van die dakke af verkondig nie. Soos lat sy ma nie ’n broek dra nie. Dis so ’n secret. Treppie het dit vir hom vertel. Hy sê dit kom al van kleintyd af al toe daar nie geld in hulle huis was vir vroumensbroeke nie. Hulle het mos rokke. En niemand hoef te weet nie.

En hy mind ok nie. Dis net daai housecoat van haar wat hom hinder. Dit ruik suur soos die lappe in die kombuis.

Lambert staan op. Hy trek sy shorts agter oor sy boude op en sit die fan op die sideboard aan. Dit maak ’n fyn zoemgeluid, maar dit begin nie beweeg nie. Hy kyk die kamer in voor hy dit ’n harde klap agter die kop gee. Dit begin dadelik draai, die skroef en die kop, heen en weer. Pop word halfwakker. Amper val hy van sy krat af.

“Lambert,” mompel hy half deur die slaap. Lambert skuif die fan solat die Getuie met die pienk rok die meeste wind kry. Haar hare warrel, haar bo-rok waai teen haar lyf vas. Sy vat weer oor met die lees. Haar stem is ’n bietjie hoër as netnou. Haar skouers lig op soos sy asemhaal tussen sinne. Sy vat gees. Lambert vat voor aan sy gulp. Jirre, as dié voël van hom tog nou net nie so wil néúk nie. Hy loop buk-buk voor die Getuie verby na sy sitplek toe. As hy sy sit gekry het, probeer hy op die inhoud konsentreer, op die Seun van die Mens tussen die sewe kandelare, met ’n kleed wat op sy voete hang en ’n goue belt om die bors. Snaakse plek om ’n belt te dra, dink hy. Dis seker so iets soos ’n president se oranje-blanje-blou strik wat hy so skuins om die lyf dra. Hoe, wonder hy, gaan hulle nou al daai strepe van die nuwe vlag op die president se nuwe strik kry. Hulle sal die strik breër moet maak, of die strepies dunner. Treppie sal sê: It’s all in the mind. Dis omtrent al wat hy deesdae sê, maak nie saak waaroor mens praat nie.

Die fan het Treppie ok by die Chinese gekry, die kop was vasgeroes, die drade binne-in aan mekaar vasgebrand. Toe fix hy hom. Nou’t hy net so ’n klappie nodig, dan loop hy. Hy ken van masjiene en gadgets en goete, hy wat Lambert is. Hy kan hulle lat wérk. Want ’n ding wat nie wil werk nie kan hy nie vát nie. ’n Ding wat nie wil wérk nie is amper so erg soos ’n ding wat wég is, wat hy nie kan kry nie.

Dit maak hom de moer in. Hy maak hulle rég, hy sóék hulle tot hy hulle kry, al moet hy ok die hele huis omkeer of afbreek. Pop sê dis sy kruis in die lewe. Lat stukkende goed so op sy tiete werk: fans, tape recorders, videomasjiene, alles. Dis hoekom hy sorg lat die lawn-mower getúne bly, en die gras kórt, en lat Molletjie se tyd gestél is en haar olie getáp word. Daai ander Volla wat hier agter op blokke staan, is sy donnerse end, maar hy sal hom ok nog in sy moer in reg moer. En hy sukkel lat hy kak met die Tedelex en die Fuchs. En die Kneff is heeltemal opgeseize, maar hy sal die héle lot nog gefix kry. Vóór sy verjaarsdag, en vóór die verkiesing. En al word die verkiesing tien jaar lank uitgestel soos party sê, dan gaan hy hóm nie van stryk af lat bring nie. Want sy verjáársdag kan nie uitgestel word nie.

En ok nie sy verjaarsdagpresent nie.

Pop en Treppie sal om die blok stilhou en haar stilletjies agterom bring lat sy ma nie sien nie. Sy sê mos hy’s nie gemaak om met vroumense te lol nie, hy moet hom “berus by sy lot”. Hy wonder wat dink sy is sý dan kastag. Anneline Kriel miskien? Hy sal haar wys. Hy sal hom by fokken niks “berus” nie. En hy sal lol suffel soos hy wil.

Dan sal hulle saggies klop aan sy buitedeur en sê: “Lambert, sy’s hier.” En as hy oopmaak, sal nét sy daar staan. Met blonde krulle tot op haar skouers en ’n pienk onderrok en make-up en high polfaais en als. En dit sal dan einde April wees, miskien sal sy ’n jas oor haar skouers dra. Dan sal hy opsy staan, en nes sy verbystap, sal hy sê: “Allow me,” en die jas van haar skouers af vat en agter die deur ophang. Sy rooi lig sal aan wees. En dan sal hy sê: “Take a seat. Would you like something to drink?”

Net so. En dan sal hy die ys uit die Tedelex se icebox kry en die Coke, lekker koud uit die Fuchs se binnedeur, en hy sal hulle deure stadig oop- en toemaak lat sy kan sien. Sién, ja. Want tót hulle binneliggies sal werk. Sién sal sy, hoe vol gestack hulle is van die Castles en die polonies. En die Spar se fancy dips, visdip en kaasdip, miskien ok nog ’n boks dooswyn. Genoeg vir ’n week. En hy sal sy boerewors-chips van Simba en sy kaas-en-uie-crinkle cuts van Willards reg hê. En sy suurlemoene vir die Coke. Daar op sy werkbank. En peanuts!

En later as dit lekker gaan, dan sit hy vir haar die ou Kneff aan, met niks in nie, net water en seeppoeier vir die snaaksigheid. En dan vertel hy haar van Hitler se vuil Jode en hulle staan op ’n bierkrat en kyk bo by die deksel in hoe skuim dit. Die Industrial Kneff uit die oorlogstyd. En hulle sit hulle hande op hom en voel hoe lekker skommel hy, “soefse-soefse-soefse”, eenstryk deur, sonder ’n hitch.

Lambert kyk stip vir die Getuie in die pienk rok. Sy’t ok krulhare. Maar hulle is bruin, nie blond nie. As hulle blond was, dan was sy net reg. Net ’n bietjie meer make-up. Hy voel hoe word hy warm en koud, maar hy hou vas. Hy probeer na iets anders kyk. Hy kyk af grond toe. Skielik hardloop ’n muis oor die vloer.

Muis, wys sy ma. Haar mond gaan oop, maar sy maak nie ’n geluid nie.

Net die Getuie se mond maak geluide. “Soos wol”, “soos ’n vuurvlam”, “soos blink koper”, “soos die stem van baie waters”, “die Seun van die Mens”.

Elvis se lippe roer saam met Pienkrok se lippe, maar mens hoor hom nie. Sy oë is op die Getuie wat lees se mond. Hy vryf liggies met sy hande oor sy bene.

Skielik kliek Lambert lat hierie twee Getuies naai mekaar. Dis wat. Hulle naai mekaar lat dit klap en as hulle hier klaar gelees het, is dit wat hulle gaan doen. Naai. Sy gaan nie eers uittrek nie. Sy gaan net daai pienk rok met onderrok en al optrek, en hy ok, hy gaan niks uittrek nie, net sy zip aftrek en sy ding uitkry. En insteek. Lekker diep tot sy skree soos ’n maer vark. Hulle skree mos so. Op die video’s ok. Sy ma ok, maar sy skree te hard, hy moet haar mond toedruk.

Kyk net hoe staan Toby se rughare. Sy lippe trek-trek so weg oor sy tande. As mense so jags begin raak, dan rys sy hare mos. Come to think of it, Toby se hare staan nog regopper as daai twee van die NP hier is. Die ou met sy blazer en die girltjie met die strepse. Van RAU. Sy sê sy studeer “regte”. En hy’t klaar “regte” gestudeer, sê hy. Watse “regte”, watse “studeer”! Hulle náái mekaar heeltyd, dis wat. Mens hoef nie geleerd te wees in “regte” om te weet wat’s wat met ’n genaaiery nie.

Daar hoes Gerty ok al. Gerty hoes, want die Jehovas is jags. Dit maak haar benoud. Hom ok. Dit maak hom fokken benoud. Hy’s nie stupid nie. En honde is ok nie stupid nie. Hulle weet wanneer mense jags is en hulle weet wanneer hulle kaffers is. Gerty en Toby raak net so moerig van kaffers. Van die oumeid met haar stootkarretjie, “patatas, patatas, miesies, pampóén!” op en af in die straat hier voor. Treppie sê sy’t vroeër tyd hier gewoon, sy kom check net of hulle haar plek goed oppas.

Treppie kan so baie kak praat. Treppie keer altyd as Toby-hulle die kaffers wil byt. Al is hulle ok hoe astrant. Soos die Nelson-kaffer met die besems en stoffers. Groen besems en pienk stoffers wat hy so op en af in die lug stoot of hy mure skoonmaak wat net hy kan sien is vuil. “Brooms, Madam, brooms! Sweep your yard and dust your walls and prick up your ears when Nelson calls.”

Dan sê Treppie vir sy ma sy beter ’n besem koop, dis nou die Nuwe Suid-Afrika. Maar hulle het nog nooit een gekoop nie. Hulle gaan kyk net as die kaffer so skree en fluit in die straat, want al die mense kom kyk en al die honde blaf en die besems is die hele wêreld vol.

Daar skiet pyne deur sy stuitjie. Hy skuif-skuif op sy krat. Die krat se grid vreet in sy boude in. Hy maak keelskoon. Die lug is dik. Die fan waai die dik lug rond in die kamer. Skielik kom daar ’n by in by die venster. Seker ’n verdwaalde een van die klomp wat onder die huis boer. Die by is deurmekaar van die fan se wind. Hy draai deurmekaar as hy in die wind se stroom kom. Die Getuies sien nie eers die by raak nie. Hulle raak al hoe meer opgewerk. Die pienk onderrok slaan donker deur onder die Getuie se arms. Sy vee met haar hand oor haar bolip. Elvis gee vir haar sy sakdoek. Hy hou haar hand ’n rukkie vas. Sy kry warm. Te warm vir enige fokken sakdoek of fan. Sy hou haar regterhand met die sakdoek op in die lug.

“En in sy regterhand het hy sewe sterre vasgehou,” lees sy.

Haar ooglede flikker. Sy lyk soos iemand wat in rooi lig moet wees. Van dinge sién. Van wil náái. Van gedrúk voel. Van wil máák en wil bréék, van êrens wil úitkom.

As hy aan die paint raak, dan sit hy die rooi bulb in. Nie dadelik nie, eers as hy ’n begin gekry het, as hy into dit raak met sy spray-cans. Into die painting sonder einde. Dan moet die bulb in. As hy die kelder onder die den se vloer uitgrou vir die petrol, het hy dit dag en nag aan, die heeltyd, soos die hoop kaffergemors hoër raak: bakstene, bottels, vensterrame, dreinpype. Die goed blink so in die rooi lig.

Dit pyn agter sy oogballe. Dit kom. Hy weet dit kom. Hy probeer keer. Hy focus op die vloerlys agter Treppie. Op die strepie miere. Party loop diékant toe, party daaikant toe. Maar hulle bly in een rytjie. Almal behalwe diés wat reën ruik.

Van ’n skerp tweesnydende swaard wat by sy mond uitgaan, lees die Getuie. Van sy gesig wat skyn soos die son.

Arme Seun van die Mens.

Klink ok maar na ’n fokop.

Toby begin saggies te knor en kom regop tussen Pop se voete. Sy oogbanke roer soos hy check wat gaan gebeur. Lambert voel hoe sy hande binne-in begin sweet. Sy ma kyk sonder ophou vir hom. Die merk wys wit waar hy haar met die mes gesteek het toe sy sy spanner in die gras weggegooi het. Sy’t daai snaakse trek op haar gesig. Of sy dink hy’s ’n fokken dywel uit die hel uit. Hy hou nie meer vas nie. Hy begin ruk onderaan sy stuitjie waar dit altyd eerste begin.

“Fok,” sê Treppie. Hy staan vinnig op en loop reguit by die voordeur uit. Hy weet altyd as dit kom. Toby weet eerste en dan weet Treppie. Hy loop tot onder die afdak en ruk Molletjie se deur oop en klim in en rev haar lat sy skree soos ’n vark. Dit alles sien Lambert terwyl die skuim warm en koud in sy mond kom. Hy probeer dit inhou. Hy voel hoe sy rug hol trek en hoe hy stadig van sy stoel begin afgly. Daar’s ’n burn-out in sy kop.

Dis begin Oktober op die kalender. Oor minder as ’n halwe jaar is hy veertig. Einde April. Op die kalender. En dan is dit verkiesing, net die volgende dag. Op die kalender. “’n Toets vir Triomf,” soos die girltjie van RAU sê. Wanneer die son oor almal gaan skyn, soos tyd, soos ’n vuurvlam, soos die stem van baie waters. Met die afsak van die krat af sien hy nog net by die venster uit hoe reverse Treppie vir Molletjie in die hekpaal vas. Die posbus val af en hy hoor hoe rol hy twee keer om tot in die pad. Maar hy kan nie te goed sien nie. Want die fan waai die punte van die gordyn wat oor die pelmet hang, heen en weer voor sy oë. Dit lyk of die gordyne uit die Getuies se rûe groei, en of die pelmet uit die gordyn groei, en die ceiling uit die pelmet, en die kol op die ceiling waar die overflow lek. Die hele voorkamer lyk of die goed in mekaar in loop, soos binnegoed van mekaar, die binnegoed van die Getuies, die porseleinkat met die roos vir ’n kop, die Chinese se fan, die symuur met Toby en Gerty se skuurmerke op kniehoogte, die sideboard, die blokkiesvloer wat lig, die voordeur met die gat in wat hy laas week daarin geskop het, die lawn tot op die nerwe kortgesny, die afdakkie, die hek, die hekpaal met die posbus wat op sy dak in die pad lê. Pop en sy ma wat stadig regop kom. Treppie wat buite staan en kyk vir Molletjie se ingeduikte boud. Alles een stadige binnegoedpappery. Die binnegoed van die Getuies wat by hulle rugstringe uitloop en opstyg soos papierflenters bokant ’n vuur. Die binnegoed van Triomf. Pienk binnegoed. Dit brand agter sy oogballe.

“Happy birthday, honey,” hoor hy haar stem, op ’n megaphone, dit eggo-eggo weg. “Happy birthday, honey, honey, honey.”

Die vloer is hard onder sy kop. Hy sien die Getuie van onder af. Haar skouers is hoog. Haar mond is verkeerdom. Oop en toe gaan haar lippe soos sy lees: “die eerste die laaste die lewende”. Soos ’n perd wat water drink. Sy hou haar een hand uit oor hom, of sy iets uit hom uit wil trek: sy binnegoed, sy brein. Op vlerke in warm lug hang sy. Soos ’n vampire roer sy op een plek. Maar hy’s weg, los. Vinnig raak sy klein. Tussen sterre bly sy spartel, ’n satangwyfie in Star Wars. Die swart skeur oop, wit gedruis kom in sy ore, sewe sterre in sy hand.