Читать книгу Triomf - Marlene van Niekerk - Страница 8

Woensdagoggend. Lambert skree almal wild en wakker van vroegdag af. Want als moet gefíx kom. Nou op die daad. Dit kan nie soos ’n varkhok lyk by die Benades as die NP kom nie, skree hy vir hulle agter uit die den uit. Want wat moet hulle dink? Van die gordyn wat nog altyd oor die pelmet hang, en van die posbus wat Treppie in die straat gaan optel het en net daar voor op die lawn gegooi het, vol duike, die silwer paint plek-plek af?

Hy’t op sy matras in sy den gelê vanlat hy geblack-out het. Dit het hy gefigure. Daai hele Sondag en die hele Maandag, want dit was al Dinsdagoggend toe hy eers weer kon regop sit. Toe wil hy Coke hê. Net so skoon. Coke kry hom altyd by ná ’n fit. Als is beter met Coke, sê hulle en dis wat hy ok sê. En hy’t vir sy ma gesê sy moet vir hom ’n Kyk en ’n Scope gaan koop by die keffie in Thornton. Hulle verkoop Kyks, die een onder in Toby het net kaffergemors. En Dinsdagaand het hy ’n halwe witbrood met Sunshine D en golden syrup en polonie geëet. Treppie het kom sê hy kan nie so baie witbrood wil eet nie, hy moet in sy leathers in kom vir sy verjaarsdag, wienk-wienk.

Treppie het hom baie geleer, en hy skuld hom seker ok baie, maar hy kan dit nie fokken vat as Treppie so vir hom wienk nie.

Hy’t al ’n keer opgestaan vanoggend om te kyk lat sy ma die gordyn aan die hakies oor die ringe op die railing ryg, maar toe zing sy ore. Toe kom lê hy maar weer hier agter op sy bed. As hy ’n fit gehad het, help Coke vir sy maag, maar dit help nie vir sy ore wat zing nie.

Hier kom Treppie in die gang af. Hy weet dis Treppie, want hy sleep nie sy voete soos sy ma nie en sy een voet klink nie harder as die ander een soos Pop s’n nie. Treppie loop lig. Jy kan maar sê Treppie bekruip hom. Moenie my so bekruip nie, sê hy altyd vir Treppie, want dit voel ál Treppie staan vlak langs hom en kyk in sy kop in, alles wat hy fokken dink, lánk voor hy hom raaksien.

“Wat lees jy, ou perd?” vra Treppie. Hy leun teen die den se binnedeur. Hy sê “ou perd” met ’n draai in sy stem of hy eintlik bedoel “ou pêrepiél”.

Treppie sê hy het die langste, dikste piel wat hy nog ooit aan iemand gesien het. Hy weet nie hoe Treppie dit kan weet nie, want hy was nog nooit kaal voor Treppie nie. Maar as hy dit sê, dan sê Treppie hy wat Lambert is, is so fokken mal in sy kop, hy weet nie wanneer hy kaal rondloop en wanneer hy klere aanhet nie. Treppie praat kak. As Treppie weet hoe lyk sy voël, is dit seker as sy broek afval as hy ’n fit kry. Hy weet sy ma steek wasgoedpennetjies tussen sy tande om te keer vir sy tong. En partykeer word hy wakker, dan’t hy nie ’n broek aan nie. Dan hang sy broek aan die wasgoedlyn. Hy pis in sy broek as hy ’n fit kry, sê sy ma. Hoe kan hy dit fokken help? Sy kan bly wees hy kák nie in sy broek nie.

“Ek sê, wat lees jy, ou pérd?” kom Treppie weer.

“Sommer,” sê Lambert. Hy’t nie lus vir Treppie nie. Hy kan voel hy’s nog nie reg nie en as hy nie reg is nie, kan hy nie ’n geneuk handle nie. As hy dán uithaak, weet hy, dan jaag hy régtig kak aan. Gróót kak.

“Ok maar ongeskik vanmôre. Mens kan nie eers vrá wat léés hy nie.” Treppie kom met ’n bekruiphouding vinnig nader en gryp die pamflet uit sy hande. “So, lat ons ’n bietjie sién.” Treppie het lankal gesien wat hy lees, maar nou sit hy ’n hele fokken act op.

“Jirre, hierie skrif is so bónt en skééf g’n hónd kan dit lees nie. Wát? ‘Die konstitusionele beskerming van minderhede. Punt een: taal en kultuur’. Gits, Lambert, maar dis da’m high falutin’ goed wat jy hier lees, jong. Watse ‘minderhede’?”

Treppie hou vir hom dom. Hy kén die game al, want Treppie speel dit baie. Net om hom te treiter. Hy weet hy moet hom nie antwoord nie. As hy hom antwoord, dan vat Treppie die antwoord en drop-kick hom op in die blou lug, in sy moer in, weg, en dan vra hy: Waar’s hy nou? En dan maak hy of hy ok die antwoord soek. Treppie het nie end nie. Sy ma is reg. Treppie is ’n fokken dywel. Maar nie ’n reguit ene nie; hy’s een wat met ’n draai kom. ’n Draai-draai-dywel met ’n skouer wat ruk. ’n Nervous tick, soos Treppie sê.

“Is daai posbus al gefix?” Hy moet nou probeer uit dit uit kom. Hy kom ’n bietjie regop. Sy ore zing. Hy sien groen as hy sy oë toemaak. Sy tong voel ok nog ’n bietjie lammerig. Onder in sy rug ok. Lam.

“Hè, is hy al gefix, vra ek.”

“Vir wat?” sê Treppie.

“Die NP’s. Hulle kom vandag.” Lambert weet dit klink seker snaaks. Treppie gee altyd die NP hel as hulle hier kom. Wat kan die posbus hom skeel?

“So what?” sê Treppie.

“Pop!” skree Lambert, “Pop!” Pop help hom altyd met Treppie. Maar deesdae ok al hoe minder, want Pop is moeg. Dan moet hy self sien en kom klaar. Hy hoor hoe kom Pop die gang af. Een voet hard en een voet sag. “Klíks-klaks, klíks-klaks,” maak die blokkies soos hy kom.

“Pop, vat bietjie hier vir Treppie en kry die welder en die tools en gaan fix ’n bietjie daai posbus. Die plaat sit mos nog.”

Pop sê niks. Hy trap-trap al in die rondte soos hy kyk waar is die welder.

“Jy lat vir jou maklik rondorder deesdae, ou swaer!” sê Treppie en hy lat dráái sy stem op “ou swaer”.

“Toe nou, Treppie, skei uit,” sê Pop. Hy sê dit sag, want hy kan nie meer hard praat nie. Hy het vir Treppie aan die mou beet, maar Treppie ruk vir hom los.

“Hoor hier, ou swaer, moenie aan my kom staan en trék nie, ek sê. Ek praat hier met ou Lambert. Ons praat oor ‘minderhede’, minder héde, minder verléde, minder toekoms. Fokken diép, hoor. Eers mors die NP tyd vir Afrika en nou probeer hulle dit minder maak. Óók vir Afrika. Beats me. Te diep vir my, hoor. Maar as mens so diep in die kák sit soos onse Lambert hier,” sê Treppie, en hy skop-skop so teen Lambert se scrapysters wat regop staan agter die deur, “dan dínk ’n mens ok sommer baie diép …”

“Treppie,” sê Pop, “kom nou.”

“Ou Lambert hier,” sê Treppie, en hy maak of hy vir Pop ’n nuwe ding verduidelik, “ou Lambert hier is ’n ou wat altyd sy húiswerk doen, sien. Hy’s bang hy sit weer met sy bek vol tanne as hy daai stukkie met die kaal skouertjies sien, daai oulike enetjie van die varsity van die Rôndse Ôfrikônse Universiteit. So nou swót hy daai bont pamfletjies.”

Treppie, dink Lambert, is nes ’n brommer teen ’n ruit. Draai, draai, draai. Maar vir ’n brommer kan jy die venster oopmaak lat hy self wegvlieg. Jy hoef nie eens aan hom te raak nie.

“Pop, sê vir Treppie hy moet fokof of daar kom kak hier.” Pop lig sy hand op en laat sak hom weer. Hy maak sy mond oop en weer toe.

“Ai,” sê hy, “ai, vader in die hemel, tog.”

“Moenie worry nie, Pop,” sê Treppie. “Als is okay hier. Ek guy maar net ’n bietjie met ou Lambert hier. Kom,” sê hy, “kom wees ’n sport en join ons.”

Treppie ruk vir Pop voor aan sy bors vinnig by die den se deur in; sy voet haak aan die drumpel. Hy gryp hom agter aan sy broek se belt soos hy verbykom en ruk hom weer regop.

“O gôts,” sê hy, “ok al nie meer so steady nie, of wat sê ek, Pop?”

As hy so is, dink Lambert, is Treppie soos iets wat gears change. Jy hoor sommer hoe gaan sy revs op.

Treppie sleep twee kratte nader. Hulle is vol leë liter-Cokebottels. Hy keer die kratte met een hand om. Die bottels val oor die den se sementvloer. Lambert kan nie sien hoeveel gebreek het nie.

“Dis my empties daai, Treppie, een en negentig sent een,” sê hy. Maar nie te hard nie.

Hy druk homself regop teen die muur. Hy check waar is sy skoene as hy hulle moet kry om vinnig oor die glasstukke te kom.

“So, Lambert,” sê Treppie en gaan sit op die een krat. Hy trek vir Pop af aan sy mou. Pop sak stadig op die ander krat neer. Hy vee sy neus met sy mou af.

“So, wat is nou supposed to be die issues, jong? Waaroor gaan hierie verkiesing nou eintlik? Toe, explain dan ’n bietjie, jong.”

“Ag nee, wat,” sê Lambert. Versigtig en saggies sê hy dit. Hy voel nog nie reg nie. Hy moet nou net vanoggend Treppie se vrae doodgegooi kry. Versigtig sê hy: “Hier, julle kan self lees.” Hy gee ’n pakkie pamflette na Treppie toe aan. Treppie klap die pamflette uit sy hand uit. Hulle val op die grond.

“Ag, ’skies tog, man. Nie bedoel nie,” sê hy. “Ongelukkie gewees.” Hy skop die pamflette met sy voet weg. Pop buk van sy krat af en tel hulle op. Hy sit hulle op Lambert se matras se voetenent waar Treppie hulle nie dadelik kan bykom nie.

“Toe, wat sê jy, Lambert? Dinge lyk darem ’n bietjie aan die deurmekaar kant.”

Treppie kyk in die den rond, eers oor die vloer wat vol stukke van Flossie se enjin lê. Vol los spanners en wieldoppe en stukke ou silencer en deurgeroeste exhaustpype. Dan kyk Treppie vir die dak waar die goed aan hang.

“Een, twee, drie, vier, vyf, ses,” tel hy die strips vlieëpapier.

“Lastig, die vlieë, nè,” sê hy. “Eendagsvlieë, lyk of hulle hou van ’n deurmekaar plek.”

Dan kyk hy vir die rol tweedehandse lemmetjiesdraad.

“It will stop the intruder, maar dit sal nie fits uithou nie,” sê hy.

En dan sê hy: “Tst, tst, tst, sies tog,” toe hy die cooler-grid van die ou Austintjie sien. Wat Pop gesê het hulle moet hou vir ’n keepsake en wat hy vir Lambert gegee het om op te hang in sy den.

Treppie is vol sights. Nou kyk hy vir die kalenders van Tuxedo Tyres wat hulle elke jaar in Ontdekkers gaan afhaal. Vir die pin-ups. Hulle is op die mure van die den opgesit, vlak langs mekaar, net onder die ceiling, solat hy wat Lambert is, kan pick en choose as hy op sy bed lê. Hulle is almal daar, van 1971 af.

Maar Treppie wil nie pick en choose nie, hy wil neuk. Hy maak sy nek styf en draai sy kop aks vir aks terwyl hy klein klikgeluidjies maak, nes die fan se kop wat vashaak. “Kliks-kliks,” maak hy vir elke kalender soos hy hulle op ’n ry af bekyk.

Al die kalenders is dieselfde. Boaan elkeen is daar ’n vet lorrietyre met TUXEDO gestencil op die grip. Onder elke tyre sit ’n girl met ’n bikini aan. Mens sien net haar kop tot by haar middellyf, reg van voor af teen ’n helderblou agtergrond. Die girls lyk almal dieselfde, net hulle hare is anders en die kleur van die bikini’s.

“Tyres en tiete, tyres en tiete, die wind is in die bome en die vinke in die riete,” sê Treppie en skud sy nek los.

Pop wil opstaan, maar Treppie sit sy hand op Pop se skouer. Pop sê niks. Hy bly sit. Daar’s weer ’n druppel aan sy neus.

Treppie kyk vir die Fuchs en die Tedelex wat oop staan agter in die kamer. Daar is bokse en tydskrifte op hulle gestack tot teen die dak. Binnekant is hulle vol swart vingermerke, en altwee se seals is deurgevrot. Lambert se halwe witbrood en ’n bak margarine lê onderin die een en in die ander een se deur staan ’n halwe bottel Coke.

Treppie skuif sy krat en leun vorentoe. Nou kyk hy vir die paintings op die mure. Lambert kyk waar hy kyk. Sy den lyk vir hom na ’n vreemde plek as Treppie so kyk, hy moet nou ophou daarmee.

Treppie kyk of hy alles die eerste keer sien. Suid-Afrika se buitelyn, al byna heeltemal weggefade. Koki’s fade so op na ’n ruk. Hulle huis, met die posbus voor, die afdak en die Volla onder die afdak. En die stippellyn boontoe. En al die goed op die lawn en in die lug. Hy frons en skud sy kop.

“Deurmefokkingkáár! Wat’s dié?” Hy wys teen die muur. Dis ’n drawing met pyle en bygeskryf.

“Daai’s al lánkal daar,” sê Lambert. “Dis hoe ’n yskas werk.” Lambert maak keelskoon. Sy keel pyn van sy stem wat hy so moet gelyk hou. “Jy’t dit nog sélf daar geteken, toe ons begin het hier agter!”

“Jy weet hoe ’n yskas werk, nè Lambert?” sê Treppie.

“Dan moet jy mos weet hoe die NP ok werk. Kompressor: warm. Evaporator: koud. Dun gas, dik gas, ál in die rondte: prrrr, tjoerietjoerrie-tjip: áf.” Hy slaan met altwee hande op sy bene, ernstig.

“Kom nou, Lambert, ons tyd is min. Wat is nou die vital issues in hierie verkiesing?”

“Well,” sê Lambert, “dis die grondwet, dis die ouens wat die nuwe grondwet moet skryf. Ons kies hulle.”

“En?” Treppie se oë blink.

“Well, e,” Lambert kyk na Pop. Pop moet nou help hier. “Ons was nog altyd NP …”

“O ja?” sê Treppie vinnig. Hy klap na die vlieë. “Ons was nog altyd met Sunlight ok. Dis hoe mens vlieë uithou, jy was jou met Sunlight. Jou gát en jou kóp en jou vlóér en jou kóói, die hele lót, witter as sneeu.”

Lambert beur om regop te kom. Dit gaan te ver. As Treppie hom soek, gaan hy hom kry. Maar sy kop zing. Pop wys: toe nou. Hy sê asseblief. Lambert maak sy oë toe, miskien help dit vir sy kop. Pop se stem is so sag, hy hoor net “blief”. Dan is dit weer Treppie. Hy praat met Pop. Hy klink soos ’n dominee.

“Al wat ek sê, Pop, is lat die NP is ’n vúil spul. En behalwe dit, is hulle ok nog deurmekáár en hulle raak ál hoe deurmekaarder. Een groot fokken scrap-yard, sê ek jou. Nou sê hulle hulle gaan hulle huis in órde kry. Hóé, vra ek. Hóé? Wáár gaan hulle begin? Hulle moet eers hulle víngers uit hulle hólle kry. Dis wat. En met Súnlight afwas. Dis al wat ek sê, Pop. Dis die harde werklikheid. Ou Lambert hier, hy weet goed waarvan ek praat. Hy léés daai pamflette. En hy’s nie stupid nie.”

Lambert maak sy oë oop. Al wat mens hier kan doen, is saamspeel.

“Hulle het darem een ding wat soos ’n rooi lyn deurloop van die begin af,” sê hy.

“O ja?” sê Treppie. “Dit klink beter! Watse rooi lyn?”

Lambert leun vorentoe om sy pamflette te kry. Pop skuif hulle nader.

“Sal ek dit lees?” Hy soek deur die pamflette tot hy die regte een kry. Hy kyk op. Pop kyk grond toe. Treppie kyk reguit vir hom. Hy lees.

“Die Nasionale Party van vandag is nie meer die Nasionale Party van gister nie, máár …”

“Máár se gát, sê ek jou!” Treppie staan vinnig op en gryp die pamflet uit Lambert se hande. “Dis nie eers die een waarvoor jy laas Ja gestem het nie! Onthou jy, jy kon toe nog maklik in jou kisklere kom, jou swart charcoal broek met sy blinkleerbelt en daai boots sonder veters. Wat staan nou weer op daai broek se label? So ’n smart broek!”

Treppie staan vinnig op van die krat af. Hy loop lig-lig oor die stukke glas na die staalkabinet teen die muur. Hy ruk aan die deure, maar dis gesluit. “Gee gou die sleutel, lat ek gou kyk of ek nog reg onthou wat op daai broek se lábel staan!”

“Dwa!” slaan Treppie met sy plat hand op die staaldeur. Pop wip op op sy krat.

“Man about Town! Daar’s hy. Daar het ek hom. Man about Town! Dis wat op die label staan. Ek onthou nog. Die koelie by die Plaza het vir ons gewys, agterin.”

“Kan ek nou aangaan?” vra Lambert. Politiek is erg, maar nie so erg soos die broek nie. Hy kan nie help hy’t so vet geword nie. Dis van die pille.

“Máár …” lees Lambert, “daar’s ’n rooi lyn wat deurloop vanaf die beginjare van die NP tot vandag toe.”

“Ping pong poloniebóúd!” sê Treppie. Hy kom sit weer op sy krat.

“Ons eerste prioriteit bly ons eie, ons eie minderheid, ons eie taal en kultuur, ons eie Christelike geloof.” Lambert lees haak-haak, want hy sien groen voor sy oë.

“En ons eie pósbus!” skree Treppie hard.

Lambert hou sy hand op vir stilte. Hy lees: “Dis wat ons noem beskerming van minderheidsregte. Alle minderhede. Sodat daar geen dominasie deur ’n swart meerderheid …”

“So, kóóp jy nou daai storie, Lambert?” vra Treppie.

“Well, e, tot ’n mate,” sê Lambert.

“Tot ’n mate! Jy klink al nes daai pamflet, jong.”

“Well, as dinge nie uitwerk nie, dan het ons mos ’n plan!” sê Lambert. “Jy’t mos gesê, dan vat ons vir Molletjie en ons laai die petrol in die neus en op die roof-rack en in die dicky, en dan ry ons rég Nóórd. Almal van ons, én Gerty én Toby. Zimbabwe toe of Kenia toe. Waar mens weer kan leef soos ’n wit mens. Met meide en kaffers om rond te order soos jy wil! En hulle is goedkoop daar!”

Treppie kyk vir Lambert. Lambert kyk vir Treppie. Vir wat kyk hy dan nou so vir hom?

Hy’t dan sélf daai plan uitgedink. Eendag toe hy wat Lambert is, hier agter gelê het, toe hy nie kon regkom ná ’n fit nie, en al wat hy kon doen, was om sy draad te trek en dit wou ok nie eintlik lekker werk nie. Toe sy ma siek was in die hospitaal. Van die asma, het hy gedag. Maar Treppie het gesê dis ’n nervous breakdown oor hy so aanmekaar fit en so niks het om te doen nie en vir haar so gedaan maak. Toe’t Treppie hier kom sit op ’n krat en gesê hy’t nou net die regte ding om vir hom mee besig te hou: die Groot Noodplan vir die Noorde. Ja, hulle moet begin petrol opgaar, het Treppie gesê, want mens weet nooit. So, hy wat Lambert is, moet ’n kelder grawe onder die huis om dit weg te bêre, want petrol kan nie bogronds gestoor word by hulle nie. Daar’s te veel vonke wat rondspat van al die geweldery in hulle jaart. En lat daai silwer sakke in die wynbokse die beste is om petrol in te sit. Vat die minste plek. Kan jy opvou as jy klaar is en weer later volmaak. Daai het hy gedink was nou regtig ’n stroke of genius. Treppie het baie planne. Maar dis nie al wat hy baie van het nie en hy moenie nou staan en lol nie. Hy’t nie verniet ure op die rubbish dumps gaan rondkrap agter wynbokse aan nie. En ok nie Maandagaande as die mense hulle rubbish uitsit nie. Straatop, straataf het hy geloop om daai sakke te check vir wynbokse. Dan haal hy die silwer sakke uit en sit die bokse weer terug. Lekker gestink het hy as hy by die huis kom, na ou wyn en rubbish. Dan hoor die mense die gevroetel voor hulle hekke en dan het dit al ’n paar slae gebeur lat hulle uitkom met hulle ketties en hulle sambokke. Want dan dink hulle dis die honde wat die sakke vreet en dan lat waai hulle voor hulle nog mooi gekyk het wat dit is. Eendag ’n ou met ’n pellet gun ok so. Pot hom op sy boud waar hy daar in die sak staan en krap. Hy’t hom nooit eers gesien nie. En hy’t hom maar liewer nie gaan soek nie, anders moes hy weer ge-please explain het wat soek hy dan daar in die sakke. En hy sê nie vir buitemense van hulle plan nie, netnou doen almal dit en dan’s die petrol nog gouer op, en dis waar wat Treppie sê, as daar ’n krisis is in hierie land, is dit altyd wat eerste opraak, die petrol. En hy wat Lambert is, kan ’n voorbeeld vat van ’n NP-regering, het Treppie gesê, hulle spaar al jare petrol oor hulle die land sonder ophou in ’n krisis dompel. So is Treppie oor politiek. Eintlik oor alles. Jy weet nooit of hy bedoel iets is nou goed of sleg nie. En as jy hom vra, dan sê hy hy stel nie belang in daai twee woorde nie, dinge is soos hulle is en klaar.

Was ok niks eers jammer vir hom met daai pellet in sy boud nie. Net daar gestaan en lag waar hy die torch vashou lat sy ma en Pop kan sien om dit uit te haal. Met ’n tweezer en ’n naald en goed. Dit was nou seer, fok! Hy’t seker ’n hele bottel Klipdrift lê en uitdrink daar in die voorhuis op die los blokkies met sy gat in die lug.

“Lambert.” Treppie skuif ’n bietjie nader. “Sê nou sy wil saamgaan …”

“Wie nou?” vra Lambert. Pop lat sy kop sak. Hy lyk of hy weet wat kom. Well, dan weet Pop meer as wat hy weet.

“Jou girl, natuurlik, man. Die een wat ons vir jou verjaarsdag bestel het.”

“Nee, gôts!” sê Lambert, maar hy fancy die idee. Nog nooit daaraan gedink lat sy sal wil saamgaan nie.

“Ja, man, miskien like sy jou so sterk lat sy wil saamgaan. Net ná die verkiesing, as die kak begin spat.”

“Maar, e, Molletjie … Daar sal nie genoeg plék wees nie.”

“Sy sit op jou skoot, man! En ás jy moeg is,” wienk-wienk, “dan sit sy weer ’n bietjie voor, ons sit vir Pop op háár skoot. Kyk, hy’s so lig soos ’n veertjie, man, hy’s reg vir opstyg.” Treppie tel een dun armpie van Pop op en lat dit terugval op sy skoot.

“Jirre, dit sal darem ’n ding wees,” sê Lambert. Hy kom ’n bietjie regop op sy bed.

“Ja, man, dit sal tog sports wees, dan net daar anderkant Beit Bridge, net as ons oor die grens is, dan koop ons ’n Coke en ons gooi Klipdrift by en dan span ons ’n bietjie uit, en jy en sy gaan kuier so ’n bietjie agter die bosse.” Wienk-wienk.

Pop skud sy kop. “Treppie,” sê hy, “Treppie.”

“Ja, Pop, man, ék dink sy sal. Wat sê jy? Jy’t haar ok mos gesien, man!” Treppie pomp vir Pop in die ribbes. “Kom, Pop, kom ons wys vir Lambert hoe’t sy gedans in daai disco onder in Smitstraat. Kyk, Lambert, dis nou so ’n soort display cabinet waar al die girls so staan en maak-maak op so ’n klein dansvloertjie met ’n strobe en sulke lekker musiek.”

Treppie staan op. Hy ruk vir Pop ok op. Hy stoot sy heupe vorentoe en wikkel sy skouers.

“Kom, Pop, dans ’n bietjie, só, só, lat Lambert ’n idee kan kry!”

Pop roer sy lyf diékant toe, daaikant toe. Of hy wil wegdraai van iets af. Hy kyk vir Lambert met ’n dowwe kyk. Of hy wil inkyk by iets wat toe is.

“Sien, daar het ons hulle ’n bietjie gaan deurkyk. Window shopping, kan jy maar sê. Dis waar ek en Pop haar toe gaan uitsoek het. Nè, Pop? Lat sy vir haar kan reghou!”

Treppie stamp-stamp aan Pop en hy wienk-wienk vir Lambert. “Cleopatra’s Queens. Cater vir alles. Doen alles wat jy vra. Vir almal. Diskresie gewaarborg. Gaan ok uit op die job. By die customer se huis is die goedkoopste. Anders moet jy nog ’n kamer ok byhuur, én room service, handdoeke, lakens, kussings, daai klas van ding.”

Treppie steek ’n cigarette op, blaas die rook uit. Hy kyk vir Lambert met sy oë op skrefies.

“Dit was móéilik om te kies, jong. Pop en ek het daar gestaan en wik en weeg. Dán sien ek ’n lange met blonde hare en ek dink dís Lambert se girl! En dan sê Pop nee, Lambert hou nie van lank en dun nie, hy hou van kort en rond, en dan wys Pop só met sy vinger, dié ronde een en daai ronde een, hè, Pop? En dan sê ek moenie so wys nie, Pop, dis slegte maniere.”

Treppie lag en stamp vir Pop lat hy byna afval van sy krat af.

Pop sê niks. Hy skuif net weer reg.

Treppie maak keelskoon. “Nou ja, die een wat ons op die ou end vir jou gekies het … Sal ons vir hom sê, Pop? Kom nou, wees ’n sport, jong, Pop, jong …”

“Pop?” vra Lambert.

“Ag, jy ken hom mos, man, hy’s te oud. Hy moet gaan slaap. Hy’s te oud vir dié soort dinge. Uitgeboer en opgedroog. Dooie rankie. Vergeet van hom, man, Lambert. Waar was ek …”

Pop staan op. Hy loop skuifel-skuifel terug deur toe. Halfpad bly hy staan en skuifel-skuifel ’n halwe slag in die rondte en kyk vir Treppie en Lambert wat nou koppe bymekaar sit. Lambert het sy voete van die kooi afgeswaai en rook een van Treppie se cigarettes. Hy kan sien Pop wil iets sê, maar dan sê hy niks. Hy draai weer om en skuifel by die deur uit, gangaf, “klíks-klaks” oor die los blokkies.

“Sal jy dit like as sy saamgaan, Lambert?” vra Treppie.

“Well, dit hang af of sy wil, of sy game is.”

“Ek belowe jou sy’s game vir álles.”

“As sy saamgaan, dan het sy nie meer ’n job nie.”

“Nee, maar dan het sy mos vir jóú, man,” en Treppie lag agterin sy keel. As hy ophou lag, is hy skielik weer doodernstig. Sy oë blink.

“Maar, Lambert, ek wil nou ernstig met jou praat, ou maat. Jy moet ’n plán maak met dié péns van jou,” en hy druk-druk so aan Lambert se pens.

“En daai boude,” en hy vat-vat so na Lambert se agterkant toe.

Lambert stoot sy hand weg.

“O, gôts,” sê Treppie en hy kyk in Lambert se mik, “lyk my jy wil daai hoer hê, my ou maat, hê wil jy haar! Kyk hoe staan daai horing van jou net van ’n bietjie praat! Jy wil hê sy moet haar job los en sáám met ons kom, nè!”

Treppie staan op van die krat af. Nou’s hy business-like.

“Nou kom, lat ons kyk na jou klere, jong. Kyk, jy’t daai boxer shorts en nog ’n ander een en drie T-shirts. Dis al wat ek ooit aan jou lyf sien. Só gaan ’n man mos nie Noorde toe nie. Des te minder met ’n vrou aan jou sy. Jy moet in jou kisklere inkom, in jou Mán about Tówn’s.”

Treppie roer sy heupe.

“Kyk, jy kan ’n hemp van my leen, maar jy sien hoe lyk ek. Soos ’n plankie.” Hy slaan op sy maag. “En dan nog jou mock leather jacket wat jy gekry het op jou twenty-first. Kom!” Treppie ruk weer aan die staalkabinet se deure. “Kom maak ’n bietjie óóp hier!”

“Los my net uit!” sê Lambert.

“Well, Lambert, please yourself, maar as ek nou moet sê wat ek dink is die belangrikste issue van hierie verkiesing, dan sê ek dis lat jy verjaar ’n dag voor die verkiesing. En lat jy veertig word, en lat ons vir jou van Pop se pensioen en van my verdienstetjie ’n héle jáár al aan die spaar is vir ’n girl. Vir jou alléén vir ’n hele nag. Lat ons kan rus en vrede kry in hierie huis. Veral jou ma. Sy word nou oud. Sy kry swaar. Dis jou enigste kans, man. En dan wil jy dit opfok met witbrood en polonie. En Coke. ’n Bleddie skande, sal ek sê. Kom, maak nou óóp hierie kas!”

“Los my net uit!” sê Lambert. Hy swaai sy bene weer terug op die bed en gryp sy pamflette. Treppie moenie nou oor sy ma begin nie. Wat weet hy in elk geval?

“Daai wat jy daar lees, is pure stront, Lambert, jy gaan sien hoe backfire al daai praatjies.”

“Ja, maar ons het tog ’n plán! Ons bogger off tog hier!” sê Lambert.

Treppie draai stadig weg van die kas af waar hy staan en kom stadig na Lambert toe gestap. Hy gaan staan voor hom, hande in die sye, en kyk vir hom.

“Stupid fokking fitvanger wat jy is,” sê hy, “jy glo dit ok nog wragtag, nè?” Lambert kyk vinnig op. Meer oor hóé Treppie dit sê, as oor wát hy sê.

“Huh,” sê hy, “huh,” en hy voel hoe sy gesig deurmekaartrek.

“Dis kák daai,” sê Treppie, “dis kák daai wat ek vir jou vertel. Dink jy nou regtig ’n Volla met ’n deurgeroeste chassis sonder shocks om van te praat, met ’n clutchplaat so dun soos foil en gears wat aanmekaar uitpop van hier tot by Ponta do Sol, dink jy nou wragtag sy sal die vier van ons, lat staan nog al daai tonne rubbish oor vroumense wat jy in jou kop het, verder as twee blokke van Triomf kan vat, dink jy dit nou wragtag? Jy’s fokken mál, man!”

“Maar, jy’t dan self …” Lambert kan homself skop. Treppie het hom al weer aan die balle beet.

“Ja,” sê Treppie. Sy oë skiet vonke. “Ek weet ek het self die plan uitgedink. Wil jy weet hoekom, hè? Wil jy weet hoekom? Om jou uit die pád te kry, onder my vóéte uit, uit die húis úit lat hier kan rus en vrede wees. Dís hoekom. Lat jy kan sjáddap en ’n gát grawe, ’n lekker moeilike een vol pype en bakstene van die kaffers. Lat jy so in jou moer in moeg is saans lat jy op jou gat in jou kooi val en bly lê en niemand hinder nie. Lat jy kan ophou sukkel met ons. Lat jy liewer in jou malle moer in dae lank op die rubbishhope kan sit en rondkrap. Lat ek rus vir my siel kan hê. Rús, sê ek. En Mol en Pop ok. As ons eendag vir ’n party sal stem, sal dit vir die een wees wat jou soort sal opsluit, in ’n malhuis, vasgestrap op ’n harde bedjie met ysterwieletjies en ’n prop in jou bek!”

Treppie skiet sy cigarettestompie op die vloer neer en trap dit met ’n harde draai van sy skoensool dood. Sy skouer ruk ’n keer wild.

“En as hulle jou hande losstrap een keer in ’n maand, dan mag jy prentjies van vredesduifies inkleur wat Pop en Mol vir jou bring, al vrek hulle van banggeit vir jou.”

“Treppie, dis my ma en pa daai. Jy hou jou bek oor hulle.”

“O ja, raait, jou ma en pa, natuurlik is dit jou ma en pa. Dis oor hulle lat ons vandag in ons moer in is met jou saam. Jy dink hulle is beter as ek, nè. Nou, lat ek jou vertel, ou seunie. Hulle liég ok vir jou, nés ek. Hulle liég vir jou om jou ’n dunk van jouself te gee. Hulle liég vir jou fókken lang stories, die arme fokkers, tog.”

Treppie gaan staan by die agterste venster wat vaskyk in die prefabmuur. Lambert sien hoe sy hele lyf effens aan die bewe gaan. Hy staan op van sy bed af en moet aan die muur vashou, want sy kop zing.

“Soos wat, Treppie, soos wat lieg hulle oor?”

“Sal jy wil weet, nè? Okay.”

Lambert kyk vir Treppie. Daar’s ’n vloer vol stukkende Coke-bottels tussen hulle. Hy sien hoe kyk Treppie vir die bottels. Hy’t ’n vies trek op sy gesig. Méér as vies. Hy lyk of hy iets stinks ruik. Skielik ruik hý dit ok. ’n Pisruik. En ’n ruik van sy kom wat hy altyd afsmeer aan die ou T-shirt. Ysters ruik hy, en olie. Hy voel vir homself te veel. Hy sluk-sluk aan ’n warm ding wat hier begin opstoot in sy keel. Daar is kolletjies voor sy oë. Hy hoor wat Treppie sê, maar dit zing in sy ore.

“Daai storie van republiekwording, van die skouerruikers en goed wat jou ma vertel as sy gesuip is, dis als gelieg daai. Ten minste, ons het hulle gemáák ja, dít wel, maar daai aand toe gooi jy mos jou eerste fit. Net toe dit begin lekker gaan. Ons guy nog so lekker, toe dop jou oë om for real en jy rol binne-in die skinkborde vol skouerruikers en jy spoeg en pis en kak en kots, als gelyk, bo-oor die hele spul. Wat weet ons? Daar lê jy en kry die een stuip op die ander. Jou rug hol getrek soos ’n hoepel. Toe gryp ek en Pop jou en strap jou arms en bene vas met ons broeke se belde en vat vir jou hospitaal toe. Toe kyk hulle vir ons op en af en trek hulle neuse op en toe sê hulle jy’t te veel brandewyn in, en mens gee nie brandewyn vir epileppe nie, hoe’s ons dan? Maar as jy weer fit, met of sonder brandewyn, dan moet ons ’n ice-cream-stokkie in jou bek druk lat jy nie jou tong afbyt nie.”

Treppie steek nog ’n cigarette op. Hy trek hard en blaas bollings rook uit.

“En van toe af spoil jy elke fokken paartie wat ons het. En jy breek elke fokken ding in die huis en jy veroorsaak kák so ver jy gaan.

“Ja,” sê Treppie. Hy skud die vuurhoutjie dood wat nog al die tyd in sy hand brand. ’n Blou swaelrokie bly hang in die lug. “En oor republiekwording: niémand het daai dag Pretoria toe gegaan nie, en niémand het seshonderd rand gemaak nie, en jy’t niémand uit hulle papiergeld uit gecharm met jou mal act en jou donasiepapier nie. Want jy was nie dáár nie. Dís wat. Pop het daai skinkborde vol ruikers, bekak en bekots soos hulle was, net so gevat en hulle hier agter in die jaart begrawe. Lintjies en al. Al die moeite en al die geld, óns geld van die yskaste, moer toe in one go, oorlat Baba Benade, die lam van ons lendene, oorlat Lambertus die derde, oorlat hy toe – surprise, surprise! – ’n genetic cul-de-sac is. Maar dis te moeilik vir jou, so dink maar liewer aan ’n bulldozer in ’n sinkgat!”

Treppie stof sy hande af of hy aan stof of donse gevat het. “Food for thought, nè,” sê hy en wienk vir Lambert soos hy begin binnedeur toe stap.

“Hei,” sê Lambert. Hy moet keelskoonmaak, want sy stem wil nie lekker uitkom nie. “Hei,” begin hy weer, “wat van my girl, vir my verjaarsdag …”

“Ons sal maar sien, ou maat, ons sal maar moet sien,” sê Treppie. Hy wienk nog ’n keer.

Dis toe lat Lambert sy krag voel terugkom. Toe Treppie hier onder sy neus vlak langs hom by die deur wil ingaan huis toe. Dis toe lat hy ’n tree vorentoe gee, reg in ’n stuk glas in. Maar toe voel hy al niks nie.

Hy gryp vir Treppie agter die nek. Sommer so ’n ou dún nekkie, hy vat sy gorrel vir hom lekker tóé. Hy sleep vir hom spartel-spartel binnetoe, déúr die kombuis, waar Treppie die primus met koue Jungle Oats en al op die linoleum omskop. Af met die gang sleep hy vir hom lat die los blokkies oplig en uitspring, verby die agterste kamer, verby die badkamer, verby Pop-hulle se kamer tot in die voorhuis waar sy ma op ’n bierkrat staan om die gordyn se hakies weer op die railing te kry en die railing weer in onder die pelmet. Gerty sit by haar. Hy hoor hoe gee Gerty ’n benoude blaffie. Hy sien hoe kyk sy ma om. Haar mond is oop. Sy swaai met die railing van skrik.

“Hei! Julle!” skree sy. Treppie kry die railing vol teen die kop. Sy swaai nog ’n keer. Sy moenie hier kom swaai met railings nie. Hy voel hoe gly die railing oor sy blaaie. Hy smyt vir Treppie teen die muur vas.

“Hik!” maak Treppie soos hy teen die muur val en afsak tot op sy boude.

“Staan jy nou eers ’n bietjie dáár!” sê Lambert vir Treppie. Hy gee één tree tot by sy ma. Hy ruk die railing uit haar hande. Gerty spring teen hom op. Hy skop vir Gerty lat sy “Tjou!” sê en dáár trek. Toby kom ok by. Hy dink dis sports. Hy gaan aan die blaf. Hy kry twee skoppe. “Tjou, tjou!” sê hy.

“Julle dink julle kan vir my lieg, nè!” sê hy en hy buig die railing dubbel oor sy knie met gordyn en al. Dit voel soos ’n draadjie.

“Mense liég nie vir my nie!” sê hy. Hy spring vir die pelmet en vat hom raak. Sy een kant kom los uit die muur uit. Hulle wil mos.

“Gaan maak vir jou maar rég, Ma, want ek sien vir jou nóú in die agterste kamer.”

Hy vat Gerty se groen ribbing en halwe geel rugpant bymekaar van die stoel af en breek die penne en strip die steke weerskante af. Fokken gemors! En hy loop by die voordeur uit tot op die lawn waar die posbus lê en hy skop dit met sy kaal voet tot teenaan die prefabmuur.

Hy voel niks. Hy voel fokken heeltemal niks. Hy tel die posbus op en gooi dit tot op die bure se sinkdak waar dit “boem!” op die sink val en “daf-daf-daf!” omrol tot by die geut en oortiep en afval. Hy hoor iemand vloek. Lat hulle fokken vloek.

Dan stap hy terug in die huis in. Verby Treppie wat nog in die gang teen die muur sit. Hy los ’n bloedspoor so ver soos hy loop. Reguit agterkamer toe.

Pop, sien hy, gee vanself pad voor. Good for him. Hy gaan sit mos altyd agter die badkamerdeur. Lat hom. Hy wil mos lieg. Sy ma is klaar agter. Sy ken haar plek. Nou sal hy eers daai stink hond van haar moet uitgooi, want dié sit mos altyd so en kyk. Hy lat nie honde vir hom kyk waar hy besig is nie. En sy ma moet haar bek hou. Skree mos deesdae of sy vermoor word. Well, sy moet net oppas of hy druk haar gorrel vir haar pap. Hulle moenie hier kom maak of hy ’n fokken idioot is nie.

Pop het ’n lang ruk met sy kop teen die koue middelste skarnier van die badkamerdeur gesit, sy vingers in sy ore. Toe hy hulle uithaal, was Mol weer stil. Hy’t net ’n gesnuif gehoor uit die agterste kamer. Maar daar was ander geluide voor, ’n gepraat van mense. Lambert en ander mense. Toe’t hy nog ’n lang ruk vir homself in die badkamerkassie se halwe spieël gekyk. Hy was blou en wit soos klippe. Toe’s hy vorentoe om te kyk wie praat, maar hulle was al weer weg. Dit was die NP’s. Net hulle pamflette gelos en gevort. Ok g’n wonder nie. Die sitkamer het gelyk of ’n orkaan hom getref het. Lambert het ’n lap om sy voet gehad waardeur die bloed ’n helderrooi kol uitgeslaan het. Treppie het ’n diep sny op sy oogbank gehad wat hy met sy hand probeer toehou het. En toe kom Mol van agter af met Gerty in haar arms en sy gaan sit stadig met hond en al in haar stoel, baie stadig en versigtig, of sy seer het.

Later daardie selfde aand het hy na Treppie toe gegaan toe hy hom sien voor, besig om die voorhek vir die nag met die ketting toe te sluit.

“Treppie, jong, jy kan darem nie so werk met Lambert nie. Ons beter ’n plan maak en vir hom een gaan soek. Regtig. Anders maak hy nog vir ons almal vrek hier,” het hy gesê.

En toe het hy die ingeduikte posbus opgetel van die grasperk af waar langsaan dit weer teruggegooi het, en dit deurgedra agtertoe, swaarder en swaarder soos dit in sy hand geword het, en dit op Lambert se voetenent gaan neersit.

“Hier’s jou posbus, ou Lambert, jong, ons fix hom môre,” het hy gesê. “First thing in the morning. Ek sal jou help, ek en Treppie.”

Vir Mol het hy toe maar niks gesê nie, want sy het geslaap, op haar sy in haar housecoat, heeltemal op die randjie van hulle deurgeslaapte dubbelmatras. Met Gerty in haar arms en met die lig wat helder bo haar kop in die kaal gloeilamp brand.