Читать книгу Sekrety Mentalisty - Radosław Hoffman - Страница 5

Iluzja od zarania dziejów jest jedną z najbardziej popularnych i fascynujących form rozrywki, jaka towarzyszy człowiekowi. Poprzez setki lat zmieniała się i ewoluowała tak, by dopasowywać się do nastających czasów oraz widowni. Poczynając od jarmarcznych pokazów kuglarzy w XV wieku, następnie przechodząc do seansów spirytystycznych prezentowanych przez szarlatanów, kończąc na widowiskowych spektaklach Davida Copperfelda. Sztuka tworzenia złudzeń przechodzi ciągłą transformację tak, aby wciąż dostarczyć widowni wspaniałego uczucia zdumienia i niemożliwości.

W każdym z okresów historycznych panowały pewne trendy mówiące, w jaki sposób prezentować Iluzję publiczności. Idealnym przykładem ukazującym tę dynamiczną zmianę jest moment, kiedy to Iluzja trafiła na ekrany telewizorów. Na początku, w latach 50. XX wieku popularne były programy rewiowe, gdzie prezentowano iluzje w klasycznym stylu, następnie w latach 80. i 90. XX wieku zapanowała moda na ogromne telewizyjne widowiska prezentujące efekty w nowoczesnym stylu. W tych latach pojawiły się po raz pierwszy tzw. „Mega iluzje” polegające na znikaniu olbrzymich obiektów takich jak samoloty czy pociągi, prezentowane przez Davida Copperfielda czy Franza Harrary’ego. Ta forma rozrywki w tamtych czasach kojarzona była ze spektakularnymi efektami prezentowanymi na coraz większą skalę.

Pod koniec lat 90. XX wieku nastąpił kolejny zwrot w trendach światowej Iluzji polegający na prezentowaniu efektów na ulicy zwykłym przechodniom. Prekursorem tego nurtu jest David Blaine. Ta ogromna zmiana przybliżyła Iluzję zwykłym osobom i sprawiła, że stała się bardziej wiarygodna dla telewizyjnej publiczności. Nastały czasy Iluzji ulicznej (ang. Street Magic)

Na początku XXI wieku nowym trendem w świecie jest prezentowanie Iluzji związanej z niezbadanymi jak dotąd umiejętnościami ludzkiego umysłu. Mentalizm, bo to o nim właśnie mowa, stał się niesłychanie popularny za sprawą wielu wspaniałych współczesnych wykonawców takich jak Luke Jermay, Max Maven czy sam Derren Brown, który zadziwił niemal cały świat swoimi niesamowitymi programami telewizyjnymi. Spytacie zapewne, dlaczego uważam, że Mentalizm jest przyszłością iluzji? Odpowiedź jest prosta – ludzie potrzebują nowości, świeżości w tym, co oglądają. Zadajmy sobie pytanie „ile można oglądać klasyczne rewie iluzji?” lub „czy można spowodować zniknięcie czegoś jeszcze większego niż Statua Wolności lub Piramidy?”

Ludzie chcą zobaczyć coś niezwykłego, oryginalnego, czegoś na pograniczu tego, co możliwe, a co nie. Taką formą może być Mentalizm, który odwołuje się do faktu, iż do dzisiaj nie wiemy, jakie możliwości posiada nasz umysł. Pozostawia to furtkę na tworzenie efektów, które nie będą postrzegane jak kolejna magiczna sztuczka, lecz coś niesamowitego.

Tak naprawdę Mentalizm to nic innego jak dział Iluzji, gdzie wykonawca (Mentalista) wykorzystuje swoje pięć zmysłów, by stworzyć złudzenie szóstego. Szósty zmysł od lat był kojarzony z nadprzyrodzonymi zdolnościami, niewykorzystanymi mocami umysłu, czy niesamowitą intuicją. Ostatecznie powoduje to zadziwienie u widza, ponieważ nie jest to rzecz spotykana na co dzień.

Mentalizm jest specyficzną dziedziną Iluzji, która rządzi się swoimi prawami. Przede wszystkim Mentaliści w swoich prezentacjach wykorzystują przedmioty codziennego użytku, takie jak notes czy długopis i unikają kolorowych,przerysowanych, czasami wręcz tandetnych rekwizytów, które bardzo często są atrybutem pospolitych iluzjonistów. Przedmioty używane przez Mentalistę podczas jego pokazów są tak zaprojektowane, by nie budziły najmniejszych podejrzeń publiczności. Wręcz dąży się do tego, by wszystkie rzeczy użyte podczas wystąpienia były otrzymane od widowni. Pamiętaj, najważniejsze jest sprawienie wrażenia, że używasz sił nieznanych publiczności, a nie rekwizytu, aby osiągnąć dany rezultat. Postaraj się, by to co obserwują widzowie nie wyglądało jak trik czy sztuczka, ale miało formę eksperymentu, bądź doświadczenia.

Kolejnym elementem, który wyróżnia Mentalizm jest fakt, że efekty jego działania są mało lub niemalże pozbawione elementu wizualnego. Dzieje się tak, ponieważ ostatecznym celem jest trafienie do umysłu widza, wpływanie na jego emocje, wyobraźnię, czy przekonania co do możliwości człowieka. Wszystko po to by stworzyć iluzję, o której przed chwilą czytaliście. Wyobraźmy sobie sytuację, w której przychodzicie na pokaz Mentalisty, a on na początku swojego wystąpienia odgaduje natychmiastowo wasz numer PIN do karty kredytowej. Niezwykłe, fascynujące, jak mógł to wiedzieć? Dokładnie takie słowa cisnęłyby się wam na usta po takim doświadczeniu. Pomimo tego, że nasze oczy nie ujrzały nic nadzwyczajnego, byliśmy zdumieni faktem, że ktoś wie o nas tak wiele i zna prywatne informacje jak np. numer PIN. Ten efekt zdumienia odnosi się właśnie do umysłów widzów, ich myśli, wyobraźni.

Mentalizm ma również swój charakterystyczny repertuar. Przepowiadanie przyszłości, czytanie w myślach, hipnoza, kontakt ze zmarłymi, psychologiczna manipulacja, widzenie rentgenowskie, czytanie mowy ciała czy błyskawiczne zapamiętywanie ogromnej ilości informacji. To przykłady motywów wykorzystywanych przez Mentalistów. Szczególnie psychologiczna manipulacja stała się bardzo popularnym elementem pokazów mentalistycznych. Prekursorem tego typu eksperymentów był Chan Canasta z pochodzenia Polak, urodzony w Krakowie, który zaczął wykorzystywać, je w swoich pokazach. Obecnie mistrzem tych efektów jest brytyjski artysta – Derren Brown, który stworzył oryginalny i fascynujący styl prezentacji. Jak sam mówi – jego gierki umysłu są „kombinacją psychologii, sugestii, iluzji oraz aktorstwa”. Dzięki takiej mieszance, widz nigdy nie wie jakiej techniki użył wykonawca, co daje wspaniałą możliwość zamaskowania faktycznie użytego fortelu. Jest jeszcze jeden element, który powoduje, że to, co wykonuje jest tak niesamowite i imponujące. Poprzez liczne odniesienia do ludzkiej psychologii, jego pokazy stają się bardziej wiarygodne dla widzów. Dzieje się tak, ponieważ umiejętności ludzkiego umysłu są jeszcze niezbadane, co dodaje pewnej autentyczności temu, co robi. Widz dzięki temu może niejako uporządkować sobie niewiarygodne przeżycia, których doznał. Gdy ogląda pokaz iluzjonisty jest pod wrażeniem tego, co zobaczył (o ile trafi na dobrego wykonawcę). Może być zaskoczony, zdumiony czy zafascynowany jego efektem ale domyślnie wie, że to tylko iluzja i że to, co zobaczył przed chwilą jest niemożliwe.

W Mentalizmie bariera mówiąca o tym co jest możliwe, a co nie, jest zatarta. Zdolności ludzkiego umysłu są wciąż jedną wielką tajemnicą pomimo tego, że każdego dnia dowiadujemy się o nich coraz więcej. Naukowcy twierdzą, że wykorzystujemy jedynie kilkanaście procent naszego mózgu. Obecnie trwają dyskusje, które obalają tę teorię, ale dalej wiadomości na temat powiększania potencjału naszego umysłu niesamowicie nas ciekawią. Jeżeli ktoś nauczył się lub w jakiś niewyjaśniony sposób potrafi wykorzystywać całe zasoby swojego umysłu? Kim by był, bądź jakie dawałoby mu to możliwości? Powszechnie znane naukowcom są fascynujące przypadki tzw. Savantów. To bardzo nieliczna grupa osób na świecie, przeważnie cierpiących na autyzm lub występująca u osób po uszkodzeniach mózgu. Osoby te posiadają niemal nadludzkie zdolności głównie związane z doskonałą pamięcią. Dotychczas opisano jedynie 100 przypadków Savantyzmu na świecie. Wśród tych opisów znajdują się historie osób takich jak Leslie Lemke, który chorował na porażenie mózgowe, był niewidomy i wybitnie uzdolniony muzycznie. Jego zdolności ujawniły się, gdy jako młodzieniec w wieku 14 lat usłyszał w telewizji koncert fortepianowy Piotra Czajkowskiego. Choć nigdy wcześniej nie grał na pianinie, zagrał następnie ten koncert z pamięci od początku do końca. Potrafi zagrać bezbłędnie kilka tysięcy utworów, a także te, które usłyszał po raz pierwszy. Kolejnym słynnym Savantem był Kim Peek. Pomimo ogólnych zaburzeń rozwoju znał na pamięć 12 000 książek. Potrafił wymienić nazwy wszystkich miast, autostrad przechodzących przez każde amerykańskie miasto, miasteczko i okręg, a także wszystkie numery kierunkowe, kody pocztowe oraz przypisane do nich sieci telekomunikacyjne i telewizyjne. Znał historię każdego kraju, każdego władcy, jego daty panowania oraz detale z życia prywatnego. Na podstawie podanej daty urodzenia, w ciągu kilku sekund obliczał dzień tygodnia, w którym dana osoba skończy 65 lat. Rozpoznawał ze słuchu większość utworów muzycznych, podając jednocześnie datę i miejsce ich powstania oraz datę urodzenia i śmierci kompozytora. Postać Kima Peeka posłużyła w 1988 roku twórcom filmu „Rain Man”, jako pierwowzór postaci Raymonda Babbita, którą odgrywał Dustin Hoffman. Niezwykłe zdolności człowieka nie były opisywane jedynie przez naukowców, ale również przez regionalne bajki i legendy.

Od niepamiętnych czasów słyszano o niewyjaśnionych zdarzeniach, które miały miejsce w rzekomo nawiedzonych domach, o spirytystach, którzy byli w stanie przekazywać informacje z zaświatów, kończąc na przepowiedniach słynnego Nostradamusa, który przewidział koniec świata. Wiara w niewyjaśnione zdolności ludzkiego umysłu od zawsze towarzyszyła ludzkości i fascynowała artystów takich jak George du Maurier, który w 1895 roku stworzył mroczną powieść „Trilby”. Jej głównym bohaterem był tajemniczy szarlatan Svengali, kontrolujący za pomocą hipnozy umysł ukochanej. W życie po śmierci wierzyli również naukowcy tacy jak William Mumler, który w 1861 r. fotografował dusze zmarłych. Analizując historię, można przeczytać o szarlatanach takich jak Cagliostro, który w XVIII wieku wykorzystywali wiarę do naciągania ludzi na ogromne sumy pieniędzy. Wiara oraz nadzieja ludzi na to, że istnieją niewyjaśnione zjawiska czy niezwykłe umiejętności staje się potężnym orężem w rękach doświadczonego Mentalisty.

Przy odpowiednim przygotowaniu oraz doborze właściwego materiału tego typu prezentacja może wywołać ogromne emocje wśród widzów. Niekiedy dużo silniejsze niż zwyczajny pokaz Iluzji. Aby lepiej zrozumieć istotę Mentalizmu trzeba się zagłębić w jego bardzo ciekawą historię oraz poznać wykonawców, którzy zrewolucjonizowali tę dziedzinę Iluzji.

Interesujące jest jednak to, że niemal każdemu z wykonawców oraz pionierów Mentalizmu towarzyszyły liczne spekulacje oraz pogłoski na temat tego, że faktycznie posiadają oni niewytłumaczalne zdolności. Niektórzy z nich wykorzystywali ten fakt i nazywali je zdolnościami paranormalnymi. Był to genialny zabieg marketingowy, ponieważ ludzie wierzyli i nadal chcą wierzyć, że istnieją niewyjaśnione zjawiska, które dowodzą o istnieniu jakiejś magicznej siły, która nas otacza. Umiejętności owych wykonawców były dopracowane do tego stopnia, że były w stanie zmylić nawet naukowców. Słynny na cały świat Duet Zancigs na początku XX wieku zaprezentował swoje „paranormalne” zdolności przesyłania myśli instytucjom takim jak Psychical Research oraz British College of Psychic Science. Obie te instytucje określiły ich zdolności, jako niewytłumaczalne i uznały, że jest to prawdziwy przykład telepatii.

Potrzeba człowieka, by wierzyć w coś niezwykłego, czy niewytłumaczalnego jest silnie zakorzeniona w naszej psychice oraz kulturze. Dzięki niej powstały niezliczone powieści fantastyczne ukazujące świat nie taki, jaki jest, lecz taki, jaki chcielibyśmy by był. To pragnienie niezwykłości jest podstawą powstania religii oraz koncepcji Boga.

To jedynie krok na ścieżce o teorii Mentalizmu, jednak wydaje mi się, że trochę wprowadziłem Was w tę tematykę. Przyjrzyjmy się teraz jak tworzyła się ścieżka Mentalizmu przez lata i kto ją tworzył. Wszak to dzięki nim możemy teraz nią iść.