Читать книгу Помнік літары «Ў» - Вінцэсь Мудроў - Страница 9

П’янкое паветра кінулася ў вочы, зварухнула чупрыну на лобе. У электрычцы было душна, таму ён прагавіта перавёў дых, перакінуў з пляча на плячук абрыдлую кайстру і рушыў па платформе, прыладжваючы крок да напорыстай хады натоўпу.

– Дзе тут у вас вуліца Маршала Епішава? – запытаў выпадковага мінака – няголенага дзядзьку у пакамечаным, пазначаным зоркамі рыбнай лускі, капелюшы.

– А х… яго знае, – машынальна буркнуў мінак, потым, нібыта згадаўшы штосьці, перапытаў: – Якая? – і, пачуўшы маршальскае прозвішча, махнуў рукой уздоўж шырокай вуліцы: – Туды вунь… два прыпынкі на аўтобусе.

У аўтобус не палез. Пашыбаваў па дарозе, уголас мармычучы пад нос: – Не спяшайся… табе нельга спяшацца, – але ўсё адно ляцеў, як ветрам гнаны, і на хаду азіраўся – ці бяжыць хто-небудзь ззаду?

Ля пашарпаных дзвярэй, на якіх вісела шыльда «Выраб і падгонка ключоў», спыніўся, каб аддыхацца.

Майстэрня месцілася ў падвале. Туды вялі пакручастыя сходы, і, ступаючы па іх, даводзілася прыгінацца, каб абмінуць касмылі іржавай ваты, што звісалі з трубаў.

За нізкім, перапэцканым чорнай каланіцай столікам сядзеў кучаравы каўказец і калупаўся ў амбарным замку.

– А мне Руслана.

– Я Руслан, – каўказец кашлянуў, зірнуў з-пад пукатага лба і, паказаўшы на почапку замка, прамармытаў: – Падэржы тут.

Давялося ўзяцца за почапку двума пальцамі і назіраць, як майстар, з расейскімі мацюгамі на вуснах, спрабаваў крутнуць у замку масянжовы, крануты зялёнай пацінай ключ. Ключ гэты рабіў каўказца падобным да Бураціна.

– Вам прывітанне ад бабулі.

Замок шчоўкнуў, каўказскі Бураціна бліснуў вачыма, выцер прыполам халата брудныя рукі.

– Паспарт ест?

Каўказец параўнаў, мружачы левае вока, пашпартны здымак з арыгіналам, узяў з паліцы мабільнік, набраў нумар, тыцнуў мабілу яму ў рукі.

Слухаўка азвалася сіплым голасам Лёхі Кайданоўскага.

– Лёша, я ўжо тут, у Дзедаўску!

І ў той жа міг на брудны стол упалі два цупкія, перацягнутыя чырвонай стужкай пачкі.

– Пінжак надо было одэт. Палажыл бы в карманы, – заўважыў Бураціна.

Ён нічога не адказаў. Моўчкі ўкруціў грошы ў швэдар, піхнуў швэдар у кайстру і выйшаў з майстэрні.

Праз дваццаць хвілін прыгарадная электрычка ўжо несла яго да Масквы, праз гадзіну ён ужо ехаў у метро, а яшчэ праз паўгадзіны, падымаючыся па эскалатары станцыі «Беларуская-кальцавая», злавіў жаночую ўсмешку і на кароткі міг ізноў адчуў сябе маладым і шчаслівым.

І вось ужо пад нагой вагонная прыступка, ён кідае камплімент правадніцы («Думаў, так і не пабачу ў Маскве прыгожых жанчын»), з лёгкім уздыхам («Як абрыдлі гэтыя цягнікі!») вешае кайстру на алюмініевы гачак і плюхаецца на лаву. Заплюшчвае вочы, а скронь – надзейна і трывала – прыціскае да цёплай ад травеньскага сонца і мяккай ад убітага ў яе швэдра кайстры.

«І сапраўды – надзеў бы пінжак, дык і гора не ведаў. Грошыкі б былі вось тут, ля сэрца», – апанаваны такімі думкамі, ён мацае грудзіну, нібыта там і сапраўды ляжаць грошы, і адчувае пах дарагой парфумы.

Насупраць сядае чарнабровая жанчына ягоных гадоў – не па ўзросце зграбная, з цёмным пушком на верхняй губе. Суседка адсоўвае фіранку на сваім баку акна, папраўляе валасы на патыліцы.

Ён пазяхае ўпотай і прыгадвае раптам «Цёмныя прысады», свой улюбёны аповед. Акурат такую цыганаватую саракоўку абмаляваў у сваім апавяданні нобелеўскі эратаман.

– Вы чыталі Буніна? – зрываецца з вуснаў недарэчная фраза, і суседка, не адрываючы вачэй ад перона, ківае.

– І які ваш улюбёны бунінскі твор?

– «Руся», – незадаволена выдыхае саракоўка.

Перон за вакном кранаецца з месца, паволі плыве. Разам з перонам плывуць людскія галовы, слупы, квадратныя дугі электрычак, і бялюткі, ружаваты спадысподу, кужаль аблокаў.

Суседка, відаць, з інтэлігентак. Абы з кім гаманіць не будзе. Ну ды Бог з ёю. Ён ізноў, цяпер ужо на поўную губу, пазяхае, крыжуе рукі на грудзіне. Уваччу лунаюць вясёлкавыя кулі. Кулі падымаюцца, ападаюць долу, і ён ляціць разам з імі ў шэрае прадонне неадольнага сну.

Ачуўся, уражаны цішынёй і спакоем навокал. Цягнік стаяў на нейкай станцыі.

– Дзе мы?

– У Мажайску, – адказала кабета, гартаючы жаночы часопіс.

Цягнік паволі, як бы з неахвотай, стаў набіраць хуткасць, і на дне душы боўтнулася шчымлівая крыўда.

«Нават вачэй не падыме. Руся загуменная. У маладосці я такіх…» – ён пачухаў коўцік, згадваючы – што ён рабіў з такімі ў маладосці, ды нечакана за тонкай перабойкай мацюкнуліся і зайгралі на разладжанай гітары.

Спяваў нейкі маладзён, прычым дарэшты фальшыва. Гамзаты голас цвяліў нервы і на дне душы паболела чорнай вадкасці: там пачала боўталася не толькі крыўда, але й свярблівая злосць. Пару хвілін сядзеў, прыкусіўшы вусну, потым паваліўся бокам на сядзенне, зазірнуў у суседняе купэ.

– Хлопцы, а што за песня? – гукнуў двум стрыжаным бэйбусам.

– Гурт «Прэм’ер-міністр», – адказаў гітарыст, падхапіўшы са століка піўную пляшку.

Ён хацеў нагадаць бэйбусам пра Валерыя Абадзінскага, ды зразумеў, што гэтае імя нічога ім не скажа, і, калі гітарыст адарваўся ад бутэлечнага рыльца, з рэзкасцю ў голасе прамовіў:

– Дайце я вам гітару настрою.

Ён доўга круціў рыплівыя калкі, кранаў звінючыя струны, спытаў суседку – якія песні тая любіла ў маладосці? – і, не дачакаўшыся адказу, выдыхнуў:

Правадніца, што бегла па вагоне, знянацку супынілася, прысела на бакавой лаўцы, хлопцы з суседняга купэ вытыркнулі стрыжаныя галовы з-за перабойкі, а суседка адкінула часопіс і нейкімі дзіўнымі вачыма паглядзела паўзверх ягонай галавы. І здалося на міг, што там, над галавой, гараць зыркія лямпачкі, і бліскі мігатлівага святла кранаюцца напятых струнаў, і паветра наўкол працятае пахам прэлай ігліцы. Ён спяваў з адчуваннем, што наперадзе яшчэ адно жыццё, і ўсё ў тым жыцці паўторыцца: і травеньскі дождж, і шум танцпляцоўкі, і бліскі святла на вільготных дзявочых тварыках, і лёгкі трэск у акустычных калонках.

Правёўшы пальцамі па струнах, ён страсянуў грыф. Апошні зык залунаў у паветры, паволі зліўся з тахканнем вагонных колаў. У вачах жанчыны, што сядзела насупраць, блішчэлі слёзы. Падумалася – яшчэ імгненне, і яны пральюцца, як гарачы парафін з васкоўкі. Жанчына выхапіла камячок насоўкі, хуценька выцерла шчокі. Ён перадаў гітару хлопцам, з самнамбулічнай няўважнасцю стаў глядзець у акно. Спадарожніца таксама зірнула ў акно і неўзабаве ціхім голасам спытала:

– Вы музыкант?

– Ды так… граў калісьці…

Жанчына ўздыхнула.

– У маладосці ведала аднаго хлопца. Таксама на гітары граў. А я яму, памятаю, увесь час гэтую песню замаўляла.

– Ну і дзе цяпер той хлопец? – запытаўся ён звонкім голасам: суседка нарэшце разгаварылася.

– Згарэў у бензавозе. Дваццаць гадоў таму. На перавале Саланг.