Читать книгу Канец адзіноты - Януш Вишневский, Януш Леон Вишневский, Ewelina Wojdyło - Страница 2

18 ліпеня, ноч

Дзверы гучна адчыніліся, і ў спальню ўваліўся Ёахім. Спачатку яна пачула цяжкае сапенне, а праз секунду на яе тхнула алкаголем з дамешкам поту і часнаку. Яна моцна зажмурылася і застыла, адчуўшы на азадку руку, што спрабавала задраць начнушку. Яна рэзка адпіхнула руку і хуценька перасунулася на край ложка. Ёахім нешта злосна прамармытаў сабе пад нос. Праз імгненне ложак затросся, задрыжаў, і павісла цішыня. Палёгка агарнула жанчыну толькі тады, калі тую цішыню разарваў аглушальны храп.

Яна дачакалася поўначы. На вежы касцёла непадалёк зазваніў звон. А дваццаць трэцяй ён біў адзінаццаць разоў, але праз гадзіну раздаваўся толькі сцішаны, вялы, глухі і кароткі гул, нібы стомлены службамі і сытай вячэрай пробашч разумеў, што не варта будзіць не толькі сябе, але і парафіян.

Бясшумна ўстаўшы з ложка, жанчына выкапала з-пад барахла ў шуфлядзе кухоннага буфета схаваны там пачак цыгарэт, насыпала ў высокую крышталёвую шклянку лёду і наліла віскі. І яшчэ ў адну. Потым села на бетонную падлогу балкона, паставіўшы абедзве шклянкі на стос пабітай, калісьці даўно – вельмі даўно – светла-карычневай, а цяпер растрэсканай пліткі. У пачатку мінулага лета Ёахім загадаў нейкаму ўмельцу яе садраць, каб замасціць балкон дошкамі. Лета скончылася, пачалося наступнае, а плітка па-ранейшаму займала палову балкона, прыкрываючы пачарнелы бетон.

Жанчына абаперлася спінай аб шурпатую тынкаваную сцяну, глыбока зацягнулася цыгарэтай і адчула запамароку. Насамрэч курыла яна толькі раз на год. І віскі піла таксама раз на год. Васямнаццатага ліпеня. І саграшыла толькі аднойчы. У той год. Васямнаццатага ліпеня. Грэх быў, можа, і не смяротны, але дакладна самы галоўны, бо астатнія грахі, банальныя, смешныя і няважныя, былі не вартыя нават думкі, не тое што споведзі. Яна пацягнулася па шклянку і піла так доўга, што адчула на вуснах холад ледзяных кубікаў.

Дваццаць адзін год таму. У Парыжы…

Аэрапорт. У тэрмінале натоўп, але пры гэтым ціха, нібы ўнутры бетонна-шклянога сабора. Нібы тут адны глуханямыя. Яна добра чуе гук сваіх крокаў, што шматразова памножаным рэхам адбіваецца ад мармуровай падлогі. Яна мінае мітуслівыя групкі людзей з фотаапаратамі і мікрафонамі ў руках. Хутка падыходзіць да масіўнай крэмава-белай стойкі. Раптам пажылы сівавалосы мужчына ў сінім мундзіры з залацістым значком авіякампаніі абмінае стойку і становіцца побач. І пытае па-англійску, ці чакае яна кагосьці з гэтага рэйса. Калі яна каротка сцвярджальна ківае, мужчына моцна хапае яе за рукі і ціха, з цяжкасцю вымаўляе, гледзячы ёй у вочы:

– Васьмісоты не прыляціць…

Яна бачыць сябе. Вельмі выразна бачыць. Спачатку яна проста спакойна стаіць. Нейкую хвіліну дзівіцца, чаму гэты незнаёмы мужчына трымае яе за рукі. І раптам чуе яго словы – расцягнутыя ў часе, нібыта запісаныя на запаволеную магнітафонную стужку: «Усе загінулі». Яна хутка паварочвае галаву, палічыўшы, што гэтую дзіўную фразу сказалі не ёй, а камусьці за яе спінай. Але ззаду нікога няма. І тады да яе вушэй далятае:

– Гэта быў нехта блізкі? Нам бязмежна шкада.

Яна пацягнулася па другую шклянку. Попел з цыгарэты, якую сціскалі дрыготкія пальцы, упаў у бурштынавую вадкасць, што зіхацела ў месяцовым святле. Колькі імгненняў жанчына глядзела, як ён тоне і шэра-чорныя круглыя парушынкі незваротна знікаюць, ператвараючыся ў нішто. Тады яе агарнула яшчэ большая туга. Яна праглынула слёзы і запаліла чарговую цыгарэту. Падумалася: мабыць, я ўжо трохі п’яная. У такіх выпадках яна альбо замаўкала, альбо наадварот – адчувала неадольнае жаданне размаўляць. Але толькі сама з сабой. Каб ніхто ні пра што не пытаў, нічога не каментаваў, нічому не здзіўляўся, не прыкідваўся, што ўсё разумее ці нават спачувае, бо яна ж цудоўна ведала, што ні пра разуменне, ні пра спачуванне нават гаварыць не даводзіцца. Вось і цяпер так. Яна хоча пра гэта гаварыць. Сама з сабой. На мяжы ап’янення толькі думаць ёй ужо недастаткова. Трэба выказаць думкі ўголас, выпусціць іх з галавы на свабоду. І проста неабходна іх пачуць. Часцяком гэта зусім не маналог. Насамрэч яна размаўляе з сабою, задае сабе пытанні, а калі атрымліваецца – то і сама на іх адказвае, спрачаецца, часам нават сварыцца з сабой жа. Нібыта насупраць сядзіць ці стаіць нейкая іншая яна. Гэта ўсё вельмі дзіўна, а на думку яе сяброўкі Уршулі, схільнай да іпахондрыі, – трывожна і небяспечна, бо «такія сімптомы сведчаць пра няўмольнае набліжэнне вар’яцтва, і на тваім месцы я ўсё запісала б на тэлефон, а потым пабегла з ім да псіхіятра, у цябе ж шыза ў генах сядзіць». Тут Уршуля мела рацыю: гэта ў Агнешкі бацькава спадчына. На шчасце, адзінае, што ў яе ад яго – ну, і яшчэ вочы. Вяртаючыся дадому п’яным, ён проста так, моўчкі, ішоў і біў маму. А калі тая падала, прыціскаў яе чаравікам да падлогі.

– Я дакладна памятаю, – ціха пачынае яна, сціскаючы пальцамі шклянку, нібыта хоча раструшчыць, – як кінулася адцягваць яго нагу ў вялікім брудным боце з іржавай набойкай на абцасе. Памятаю, як ён мяне ўдарыў. І смак крыві ў роце, і сіняк на сцягне, і яго сліну памятаю. І ніколі, каб мяне, да смерці гэтага не забуду. А потым ён па-каралеўску развальваўся за сталом на кухні, раскачваўся на крэсле і доўга трындзеў сам з сабою. А пад канец амаль увесь час толькі з сабою і размаўляў, бо заўсёды быў п’яны…

Ды што я, халера, нясу? Ну што?! Я ж хачу пра яго! І пра васямнаццатага ліпеня дваццаць адзін год таму. Пра грэх, з якім хочацца зліцца і саграшыць яшчэ раз. Тады, у аэрапорце, я таксама плакала. Упершыню ў жыцці – бязгучна. Выла, скаланаючыся, толькі ўнутры. Я і цяпер не ведаю, чаму вось так. Людзі, мабыць, падумалі, што я голас страціла ці звар’яцела. Той мужык з авіякампаніі паклікаў фельчара, барадатага араба з глыбокім шрамам на шчацэ. І той фельчар схапіў маю руку і, ні слова не сказаўшы, пачаў нешта калоць у вену. Нават не спытаў, ці згодная я. Раптам прыбег малады парцье з гатэля. Ён наляцеў на фельчара, іголка тарганулася ў вене, нацягваючы скуру на перадплеччы. Але не праткнула. А я не адчувала ніякага болю. Ніякага. Нібыта гэта была чужая рука і чужая вена.

Фельчар нешта злосна гыркнуў. Парцье не звярнуў на яго ўвагі, праціснуўся наперад і, махаючы перад маімі вачыма пакамечанай паперкай, штосьці пракрычаў па-польску. Спачатку мне здалося, што гэты крык я сню, што той фельчар з жахлівым шрамам даў мне нейкі наркоз, я адразу заснула, і першым у мой сон прыйшоў гэты парцье. Калісьці – мне было каля дванаццаці – я ўпала з арэляў і вывіхнула палец. Упраўлялі мне яго пад наркозам, і першым, што я пачула пасля таго, як ён пачаў дзейнічаць, быў крык. Добра знаёмы. Жудаснае п’янае гырканне бацькі. Нейкі зменены, хрыплы, траскучы, нібыта з калонак, гэта ўсё ж дакладна быў ягоны голас. Мой бацька ў тым сне, які я так і не здолела забыць, крычаў на мяне з якогасьці цёмнага вузкага калідора, які выступаў з яшчэ цямнейшай прорвы. Цемра ў цемры і ягоны крык… А там, у аэрапорце, – там жа было вельмі светла і вельмі ціха. Таму гэта не мог быць наркоз.

Не памятаю, якія словы парцье я пачула раней. Ці то «ён жывы», ці то «ён ляціць да цябе». Затое памятаю, што рынулася па тую паперку, вырвала яе з ягоных рук і пачала чытаць. І калі дачытала да канца трэці раз, маё сэрца перавярнулася, дыханне заняло. Я адпіхнула фельчара, адпіхнула парцье, а потым і маўклівага сівавалосага мужчыну ў сінім мундзіры. А можа, яны самі расступіліся? Не. Мабыць, не… Карацей, я пачала праціскацца праз натоўп – ён быў вялікі і ўжо дакладна не нямы. Усюды былі насілкі. Ля сцен, ля стоек, ля мармуровых гаршкоў з кветкамі. На іх ляжалі, сядзелі, курчыліся людзі. Яны закрывалі твары рукамі, маліліся, але часцей за ўсё плакалі. А над імі схіляліся іншыя людзі. У белых фартухах, святлоадбівальных камізэльках, чорных сутанах, манахі ў белым ці срэбна-шэрым убранні. З калонак даносіўся спакойны голас дыктаркі, якая нібыта заведзеная паўтарала па-французску, па-англійску і па-нямецку, што самалёт амерыканскіх авіяліній, нумар рэйса 800, Нью-Ёрк – Парыж, з тэхнічных прычын сёння пасадкі не ажыццявіць.

Ну што за паскудства! Трэба мець ускрай нямецкае адчуванне парадку, каб прыдумаць гэтую «тэхнічную прычыну». Хаця па сутнасці ад праўды недалёка, бо самалёт, які пасля ўдару аб паверхню акіяна разваліўся на тысячу частак, больш не паляціць з самых тэхнічных на свеце прычын. Да сёння памятаю сюррэалістычны ў тых абставінах спакой у голасе дыктаркі. Яго я таксама ніколі не забуду.

Памятаю, што потым сядзела на нейкай пустой лаўцы, роўна насупраць малочна-белых дзвярэй, якія з рыпеннем расчыняліся і зачыняліся, а парцье, стоячы побач на каленях, запэўніваў, што «ён выйдзе проста з гэтага калідора».

Нарэшце вытрымка мяне пакінула, і я заплакала, і адчула, як па ўсім целе хваляй разліваецца ўдзячнасць. І мне вельмі захацелася тую ўдзячнасць неадкладна выказаць, але я не ведала, каму дзякаваць, таму пачала дзякаваць Богу, хаця ў Бога я ўжо тады не верыла…

І акурат тады чарговы раз тыя скрыгатлівыя малочна-белыя дзверы расчыніліся…

І выбег ён. Спыніўся на імгненне. Нервова азірнуўся, выглядаючы нешта. Упершыню рэальны. Усё яшчэ на адлегласці, але нарэшце не віртуальны. З плоці і крыві. Урэшце рэальны.

Яна падняла пустую шклянку, языком падчапіла кубік лёду і паклала ў рот. Астатнія высыпала на далонь і прыклала да твару, на якім гарэла скура.

– Ён заўважыў мяне. І калі пачаў паволі набліжацца, я імгненна забыла пра Бога і пра ўдзячнасць, пра тое, што з размазаным макіяжам і вялізным кровападцёкам на руцэ выглядаю як скончаная наркаманка. Захацелася ўскочыць з лаўкі і бегчы да яго. Дакрануцца да яго. І толькі тады паверыць канчаткова.

Але я не здолела. Ногі нібыта прыраслі да мармуровай падлогі.

Можа, да лепшага? Можа, у гэтым быў нейкі план? Жанчына не павінная бегчы да мужчыны. Нават калі закаханая. Асабліва калі закаханая.

Памятаю, што, калі ён падышоў да маёй лаўкі і паглядзеў на мяне сваімі вялізнымі сумнымі блакітнымі вачыма, я прыклала палец да вуснаў, просячы нічога не казаць. А потым… – жанчына ўздыхнула і запаліла чарговую цыгарэту. – Потым ужо толькі…

Раптам у гасцёўні запалілася святло. Яна сціснулася. Праз імгненне пачуліся крокі. Жанчына паспешліва раздушыла цыгарэту аб кубікі лёду ў шклянцы і схавала яе паміж ног, накрыўшы начнушкай.