Читать книгу Rycerze Chrystusa - Alain Demurger - Страница 5

Niewiele jest syntetycznych opracowań na temat zakonów rycerskich. Niniejsza książka to spojrzenie na ich historię z szerszej perspektywy, przez pryzmat czasów, które były świadkiem ich narodzin, rozkwitu i upadku. Aby dowieść istnienia swoistej „rodziny” zakonów o charakterze religijno-militarnym, ująłem syntetyczny przegląd różnych aspektów organizacji i działalności zakonów w ramy dwóch chronologicznych części, narażając się tym samym na pewne nieścisłości i niewątpliwe pomyłki.

Dokumenty źródłowe i opracowania historyczne, choć liczne, mają różną wartość i są rozproszone po całym świecie. Wiele dokumentów składających się na archiwa zakonów, w Ziemi Świętej lub w Hiszpanii, zaginęło, a działalność niektórych pomniejszych wspólnot zakonnych jest bardzo słabo udokumentowana. Istotną przeszkodą w dokonaniu syntezy są też sposoby podejścia do tematu proponowane przez różne szkoły historyczne. Liczne hiszpańskie opracowania przedstawiają ogromną wartość, ale historycy z Półwyspu Iberyjskiego pochylają się głównie nad kwestią majątku zakonów, którą trudno uznać za jedną z najbardziej fascynujących kart ich historii. Francuscy uczeni skupiają się na badaniach lokalnych i regionalnych, a niemieccy mnożą analizy prozopograficzne.

Ta książka nie jest owocem odrębnych badań, choć przy jej opracowywaniu możliwie często sięgałem po dokumenty źródłowe i przedstawiłem w niej własne ustalenia i spostrzeżenia. Jest swoistym zbiorem informacji z drugiej ręki i nie ukrywam, że posiłkowałem się wynikami badań szeregu innych historyków. Jednym z nich jest Anthony Luttrell, który napisał na temat Rodos blisko pięćdziesiąt artykułów, przetłumaczonych następnie na wiele języków, stanowiących precyzyjny i wyważony obraz prawdziwej historii joannitów na tej wyspie. Alan J. Forey, autor syntetycznego opracowania na temat zakonów rycerskich w XII i XIII wieku oraz wielu artykułów, często opartych na analizie reguł i statutów zakonnych, ukazał nieznane powszechnie aspekty życia tych rycerskich wspólnot. Prace Jeana Floriego poświęcone rycerstwu i krucjatom okazały się ogromnie pomocne w zarysowaniu kontekstu i początkowej fazy rozwoju zakonów rycerskich. Henry Bogdan wnikliwie przyjrzał się zakonowi krzyżackiemu; Charles Higounet pochylił się nad problematyką Drang nach Osten (‘parcie na Wschód’); rozprawa doktorska Simonetty Cerrini rzuciła nowe światło na regułę zakonu templariuszy; Joan Fuguet Sans, specjalista od architektury zakonów rycerskich, poszerzył moją wiedzę o domach zakonnych templariuszy i joannitów w katalońskiej Conca de Barberà; Wermer Paravicini sporządził wykaz wszystkich zachodnioeuropejskich szlachciców, którzy wzięli udział w krucjatach pruskich w XIV wieku. Korzystałem też z prac wielu innych osób, których nie sposób wymienić.

Praktycznie wszędzie można zaobserwować wzmożone zainteresowanie badaniami nad historią zakonów rycerskich. Świadczą o tym międzynarodowe konferencje organizowane w większości krajów, które miały styczność z zakonami rycerskimi – część z nich ma charakter cyklicznych spotkań, które owocują publikacjami naukowymi. Warto wspomnieć o odbywającym się co cztery lata seminarium „Society for the Study of the Crusades and the Latin East”; konferencjach poświęconych zakonom rycerskim organizowanych co cztery lata przez londyńskie Museum of the Order of St John (dwa tomy opublikowane pod tytułem The Military Orders); konferencjach w Toruniu dotyczących głównie działalności zakonów w krajach nadbałtyckich; licznych sympozjach w Hiszpanii i Portugalii, a także o stanowiącym zapowiedź regularnych spotkań pierwszym międzynarodowym sympozjum „La Commanderie, institution des ordres militaires dans l’Occident médiéval” („Komandoria, instytucja zakonów rycerskich w średniowiecznej Europie Zachodniej”), zorganizowanym w październiku 2000 roku w Sainte-Eulalie de Cernon przez Conservatoire Larzac Templier et Hospitalier. Wreszcie mój niestrudzony przyjaciel, Francesco Tommasi z Perugii, zdołał stworzyć czasopismo w całości poświęcone zakonom rycerskim, zatytułowane „Sacra Militia. Rivista di Storia Degli Ordini Militari”, redagowane przez Franco Cardiniego.

Pragnę podziękować Philippe’owi Josserandowi, który obronił wybitną rozprawę na temat stosunków hiszpańskich zakonów z kastylijską monarchią, za pochylenie się nad treścią tej książki oraz za cenne uwagi i spostrzeżenia dotyczące zakonów na Półwyspie Iberyjskim. Przydatnych informacji dostarczył mi również Sylvain Gouguenheim, dzięki któremu mogłem poprawić i wycyzelować fragmenty dotyczące ziem pruskich i zakonu krzyżackiego. Im dwóm należą się szczególne wyrazy wdzięczności.

Wydanie tej książki nie było prostym zadaniem i na ostatnim etapie przyszło mi się zmierzyć z kilkoma przeszkodami, dlatego pozwolę sobie podziękować wydawnictwu Éditions du Seuil, które zdecydowało się ją opublikować. W pewnym sensie to powrót do matecznika, bo właśnie w tym wydawnictwie ukazała się drukiem pozycja Vie et Mort de l’ordre du Temple, dzięki której niemal dwadzieścia lat temu wyruszyłem śladami zakonów rycerskich.