Читать книгу Ватанга тугры калдылар - Хайдар Басыров - Страница 24

Германиядә җитәкчелеккә фашистлар килгәч, алар, үзләренең хәрби һәм тышкы сәясәт планнарын тормышка ашыру өчен, ислам факторын ныклап файдаланырга уйлыйлар. Икенче бөтендөнья сугышы башлангач, алар Палестинаның бөек мөфтие Әмин әл-Хөсәйни белән хезмәттәшлек итә башлыйлар. 1941 елның 28 ноябрендә бу мөфтине министр Риббентроп һәм Гитлер үзе дә кабул итә. Мөфти: «Без Германиянең дуслары, инглизләр, еврейлар, большевиклар – безнең дошманнар», – дип белдерә.

Мөфти Германиядә кала, сәяси һәм дини тормышта актив катнаша. Ул Берлин мәчетендә, төрле җыелышларда вәгазь сөйли, брошюралар чыгара. Ул мөселман хәрби берләшмәләренең рухи остазы булып тора. Үзенең бер чыгышында ул: «Германия мөселман илләре белән бер вакытта да сугышмаган, ул 40 миллион мөселманның тираны булган СССРга каршы көрәшә», – дип белдергән.

1941 елның азагында мөфти Германия Тышкы эшләр министрлыгыннан һәм фюрерның үзеннән гарәп легионы төзергә фатиха ала. Кавказда җиңүгә ирешкәннән соң, ул легион Якын Көнчыгышта сугыш хәрәкәтләрендә катнашырга тиеш була.

Германия СССРның әсир төшкән халыкларыннан хәрби берләшмәләр төзү эшенә керешкәч, бу эштә ислам факторы мөһим роль уйнарга тиешлеге искә алына. 1944 елда мөфти үзе Көнчыгыш иреклеләре белән эшләүгә кушыла.

Сугыш башлангач та, СССРның оккупацияләнгән районнарында ислам динен тотучы литвалылар һәм Кырым татарлары өчен нинди сәясәт алып бару турындагы сорау туа. 1941 елның 5 декабрендә татарлар арасында пропаганда алып бару буенча махсус директива кабул ителә. 1942 елның 6 февралендә Галимҗан Идриси бөек мөфтинең мөселман хәрби әсирләре белән эшләү буенча җаваплы вәкиле итеп билгеләнә. Ул, легионнарга килеп, лекция, Коръән укый, дини китап-брошюралар тарата.

Көнчыгыш легионнарын оештыру башланган чорда ук, 1942 елның 26–27 августларында 162 нче төрки дивизиянең штабында махсус киңәшмә үтә. Анда мөселманнарның дини таләпләре мәсьәләсе карала, легионнарга һәм батальоннарга муллалар беркетелә. Дивизия һәм легион муллалары хәрби ранг буенча – рота командирына, батальон муллалары взвод командирына тиңләштерелә. Дини йолаларны үтәү тәртибе дә карала. Әйтик, намаз вакытында кешеләр хезмәттән бушатылып торырга, җомга көнне барлык төр хезмәтләр 14.00 сәгатькә тәмамланырга тиеш була. Вафат булган мөселманнарны җирләү тәртибе дә карала. 162 нче төрки дивизиядә кабул ителгән тәртипләр иреклеләр берләшмәләре генералы Эрнст фон Кёстринг фәрманы буенча соңрак барлык шундый хәрби формированиеләргә дә кертелә.

1942 елның 12 декабрендә үткән киңәшмәдә Гитлер: «Мин бары тик мөселманнарны гына ышанычлы дип исәплим, башкаларга ышанмыйм», – дип белдерә. Аның бу фикерен башка хәрбиләр һәм чиновниклар эләктереп ала.

Альфред Розенберг приказы нигезендә оккупацияләнгән өлкәләрдә мөселман эшчеләре өчен Мәүлид, Рамазан, Корбан бәйрәмнәре ял көне дип игълан ителә. СС рейхсфюреры Генрих Гиммлер доброволецлар өчен уңайсызлыклар тудырмаска боера, мөселманнарга дуңгыз ите, дуңгыз колбасасы, алкоголь бирмәү турындагы приказга кул куя.

Ә уңайсызлык, ризасызлык дигәне адым саен туып тора. Немец офицерлары тарафыннан муллаларны кыерсыту очраклары еш очрый. Фашистлар, үзләрен бар кешедән өстен санап, Көнчыгыш легиончыларына мыскыллы күз белән карыйлар. 1944 елның июнендә Геттинген университеты каршында муллалар әзерләү курсы оеша. Аның тыңлаучылары арасында төрле хәрби формированиеләрдә эшли башлаган муллалар да, бу эшкә керешергә уйлаганнар да була.

1944 елның 26 ноябрендә Дрезден шәһәрендә муллалар мәктәбе эшли башлый. Ул, нигездә, СС берләшмәсе өчен дин әһелләре әзерли.

Курс һәм мәктәп тәмамлаучыларны мулла яисә обер-мулла чины биреп, төрле хәрби һәм эшче роталарга, батальоннарга, бригадаларга җибәрәләр.

1917 елгы Октябрь революциясеннән соң безнең илдә дингә каршы көрәш дәүләт әһәмиятендәге эш булып торды. Чиркәүләрне шартлаттылар, мәчетләрне сүтеп алдылар, дин кешеләрен зинданнарга озаттылар, күпләрен 1930–1937 елларда атып үтерделәр. ВКП(б) һәм ВЛКСМ Уставларында коммунистлар һәм комсомоллар дингә каршы көрәшергә тиеш дигән пункт та бар иде.

Халыкның буын-буыннан килгән гореф-гадәтләренә, иман-инануына балта белән чабуны кешеләр авыр кичерде, әлбәттә. Дингә ышанучы өлкәнрәкләр тыштан сиздермәде, ә күңелләре белән совет дәүләтенә рәнҗиләр иде. Ә яшь буын динсез-имансыз итеп тәрбияләнә башлады.

Фашист идеологлары моны яхшы аңлый, һәм алар, дин иреге бирәбез дип, әсирлеккә эләккән мөселманнарны үз якларына аударырга, аларны немецка тугры хезмәт иттерергә телиләр.

Легионнарда дини йолаларны үтәүне оештыру өлкәнрәк яшьтәге күпчелек мөселман әсирләрендә яклау таба. Бу мәсьәләдә алар немец командалыгы тырышлыгын уңай бәялиләр. Әмма алар язмышын хәл итүдә дин төп рольне уйнамый бит. Яшьрәк буынны, дәһрилек рухында тәрбияләнгән элекке Кызыл Армия солдатларын дин мәсьәләсе, гомумән дә, артык борчымый.

Кыскасы, немец фашистларының үз максатларында ислам динен дә файдаланырга кирәк дигән идеясе легионнарда булган мөселман әсирләрен идеологик эшкәртүдә артык зур роль уйнамый. Моны шул эшне оештыручы немецлар үзләре дә таный. Кайберәүләре сугыш чорында ук бу турыда язып чыга, сөйли, икенчеләре сугыштан соң язган китапларында бәян итә.