Читать книгу Ватанга тугры калдылар - Хайдар Басыров - Страница 34

Әхәт Мәхмүт улы Атнашев 1917 елның 12 декабрендә Төньяк Казахстанның Петропавловск шәһәрендә туган (немецлар төзегән карточкада Аднашев, 1918 елда туган дип язылган).

Әтисе чыгышы белән Татарстанның Мамадыш өязенең Өскебаш авылыннан була. Алар революциягә кадәр үк Петропавловск шәһәренә күчеп киләләр.

Әтисе Мәхмүт ике мәртәбә өйләнә. Беренче хатыны, Әхәтнең әнисе Маһитап (кыскартып Майтап дип йөрткәннәр), улына 3 яшь тулганда вафат була. Икенче хатыны Өммикамал әйбәт кеше булып чыга. Ул ятимнәрне какмый-сукмый, яхшылап тәрбияләп үстерә. Әхәт таза, төз гәүдәле, шактый озын буйлы кеше була. Аны барысы да ярата. Бәләкәй чагында ул үзе әкиятләр уйлап чыгарып сөйли торган була.

1929 елга кадәр Петропавловскиның башлангыч татар мәктәбендә, укытучы әнисе классында белем ала. Аннары Атнашевлар гаиләсе шул өлкәдәге Степняк шәһәренә күчә. Биредә Әхәт урыс мәктәбенең сигез классын тәмамлый. Әтисе гомер буена «Каззолото» трестында баш кассир булып эшли. Әхәт тә шул юлдан китәргә уйлый һәм бухгалтерлар курсын тәмамлый, «Золотоснаб» оешмасына эшкә урнаша.

1938 елның сентябрендә аны хәрби хезмәткә алалар. Часть җитәкчелеге аны кече командирлар курсына укырга җибәрә. Укуын тәмамлагач, пулемёт расчёты командиры итеп тәгаенлиләр. Көнбатыш Украинаны һәм Бессарабияне СССРга кушу хәрби операцияләрендә катнаша.

Соңыннан Львовта хезмәт итә. Хатларына караганда, хәрби хезмәтне уңышлы үти, булдыклы солдат һәм командир була. Тырышлыгы өчен күп мәртәбәләр Рәхмәт ала. Аның турында Армия газетасы мактап яза, фоторәсемен дә урнаштыра.

Сугышның беренче көннәрендә үк ул ут эченә керә, күп көннәр чигенү ачыларын татый. Әти-әниләренә патриотик рухтагы хатлар яза. Үзен полкның комсомол бюросы җаваплы секретаре итеп сайлаулары турында хәбәр итә.

Соңгы хаты 1942 елның 27 маенда язылган була. Хат булмагач, әти-әниләре улы хезмәт иткән частька язып җибәрәләр. Хатка Әхәтнең дусты җавап бирә: «Ул 1942 елның июлендә Смоленск янында регуляр гаскәрләр белән кушылу өчен барган каты сугыш вакытында һәлак булды. Моны миңа безнең полк политругы әйтте. Ул геройларча сугышты», – диелгән була бу хатта.

Бер ай чамасы вакыт үткәч, фронттан аларга тагын бер хәбәр килә. Анда Атнашев Әхәт Мәхмүт улының 1942 елның 11 августында Кызыл Йолдыз ордены белән бүләкләнүе әйтелә.

Бу хаттан соң әти-әниләренең өметләре янә ялгана. Алар хәрби частька хат язалар. Фронттан: «Улыгыз, хәрби антына тугры калып, Совет иле өчен барган сугышларда фронтта ныклык һәм геройлык күрсәтеп, 1942 елның август аенда хәбәрсез югалды», – дигән җавап килә.

Сугыштан соң Атнашевлар тагын бер тапкыр уллары Әхәтне эзләтеп карыйлар. Оборона министрлыгыннан кыска гына язу килә: «Һәлак булганнар, ярадан үлгәннәр, хәбәрсез югалганнар исемлегендә Әхәт Атнашевның исеме юк».

25 елдан соң гына аның сугыш һәм көрәш юлы төгәл ачыклана. Ул генерал П. А. Беловның 2 нче кавалерия корпусында, 1 нче дивизиянең 3 нче кавалерия полкында комсорг вазифасын үтәгән, Мәскәү янында барган каты сугышларда катнашып, зур батырлыклар күрсәткән. 1942 елның 22 июнендә, яраланып, фашистлар кулына әсирлеккә эләккән.

Аның кайсы лагерьларда булуы, легионга ничек эләгүе, яшерен оешма эшендә ничек катнашуы ачыкланмаган. Легионда бергә булган танышы сөйләве буенча гына, аның легиондагы хәрби хезмәте беркадәр ачыклана.

1943 елның июнендә аны 827 нче батальонның дүртенче ротасы составында Көнбатыш Украинага атаклы Ковпакның партизан армиясенә каршы җибәрәләр. Юлда барганда, алар партизаннар ягына чыгу турында фикер алышалар, планнар коралар. Станислав шәһәренә килеп җиткәч, аларны вокзалдан казармаларга алып киләләр. Бу шәһәрдә берничә көн торгач, аларны эшелонга төяп, Львовка алып китәләр. Бу шәһәргә җитәргә ун чакрым кала алар баш күтәрергә, немец командирларын кырып бетерергә, партизаннар ягына чыгарга уйлыйлар. Әмма юлда көтелмәгән хәл була, немец солдатлары, вагон ишекләрен өстән бикләп, эшелонны Львовка түгел, ә Германия ягына алып китәләр. Юлда Әхәт Атнашевны һәм тагын берничә кешене кулга алалар, легиончыларны штраф лагерена җибәрәләр. Башкача Әхәт турында берни дә билгеле түгел.

Ул унынчы булып 12 сәгать 33 минутта җәзалап үтерелә.