Читать книгу Ватанга тугры калдылар - Хайдар Басыров - Страница 35

Галләнур Мостафа улы Бохараев (Сәлим Бохаров) 1916 елның 15 ноябрендә Миякә районы Кыргыз-Миякә авылында туган (немецлар тутырган анкетада 1915 елның 15 июнендә туган дип язылган). Яшерен оешмачыларны җәзалап үтерү турында Берлинда табылган унбер карточка арасында моңарчы билгеле булмаган Сәлим Бохаровның таныклыгы килеп чыга. Рафаэль Мостафинга, бу шәхесне ачыклау өчен, бик озак вакытлар эзләнергә туры килә. Ул сугышка кадәр Башкортстанның Миякә районы Кыргыз-Миякә авылында Галләнур Мостафа улы Бохараев дигән кешенең яшәгәнлеген ачыклый. Әмма аның анкета мәгълүматлары белән Сәлим Бохаровныкы арасында аермалар күзәтелә. Язучы фикеренчә, таныклыкта исем-фамилия алыштырулар, анкета тутырганда, дөреслеккә туры килмәгән сүзләр язулар еш очрый. Галләнур да әти-әнисенең дөрес исемен әйтмичә, туганнары, якыннары исемен яздырган. Аның кечкенәдән бергә уйнап үскән Сәлим исемле бик якын дусты булган. Әсирлектә әнә шуның исемен алгандыр дип фараз ителә.

Алар гаиләсендә дүрт малай, бер кыз үсә. Галләнур аз сүзле, тыйнак була. Әмма кирәк чакта үзен яклый да белә. Ул туган авылында җиде класс тәмамлый. Уфага китеп, төзелешләрдә төрле эшләр башкара.

1937 елның декабрендә Башкортстан Дәүләт банкының республика конторасы аны финанс курсларына укырга җибәрә. 1938 елның августында курсларны тәмамлап, Кыргыз-Миякәгә кайта һәм район Дәүләт банкында бухгалтер булып эшли башлый.

Сугышка кадәр ул Мария Куч исемле кызга өйләнә. Сугыш бетеп, Галләнур туган якларына кайтмагач, ул икенче кешегә кияүгә чыгып, бу яклардан бөтенләйгә киткән булса кирәк. Немецлар анкетасында да «Мәрхүм Мария Бохаровага өйләнгән. Кыз чактагы фамилиясе Качу» (фамилиядәге төрлелек анкетада фамилия язганда хата китү ихтималы белән аңлатыла. – Х. Б.) дигән язулар була. Язучы Рафаэль Мостафинга анкетадагы менә шушы язу Галләнур Бохараевны эзләп табарга мөмкинлек бирә дә инде.

1940 елның 10 июнендә Галләнур Миякә хәрби комиссариаты тарафыннан Кызыл Армия сафларына алына. Башта Алкин лагеренда, соңыннан Троицк шәһәре тирәсендә хезмәт итә. Башта рядовой кызылармияче була, аннары полк мәктәбен тәмамлагач, өлкән сержант званиесе бирәләр. Артиллериядә хезмәт иткәндә, аны орудие расчёты командиры итеп билгелиләр.

Сугыш башланыр алдыннан, ул Латвиянең Двинск (хәзер Даугавпилс) шәһәре тирәсендә хезмәт иткән. Туганнарына 1941 елның 17 июнендә язылган соңгы хаты килә.

Ул, әсир төшеп, концлагерьда булганнан соң, «Идел-Урал» легионына китерелә. Трофейга алынган немец документларында күренгәнчә, Сәлим Бохаров 827 нче батальонның дүртенче ротасында взвод командиры булып хезмәт иткән. Димәк, 3 нче батальонның яшерен оешмасында Әхәт Атнашев белән бергә булганнардыр дигән фикер туа.

1943 елның июнендә 827 нче батальонны Карпат тауларына, С. А. Ковпакның партизан армиясенә каршы җибәрәләр. Бу төбәктәге партизаннарны юк итү өчен, фашистлар зур көч туплыйлар.

Немецлар, 825 нче батальон тулысынча Белоруссия партизаннары ягына чыккач, легиончыларга шикләнеп карыйлар. Һәм 827 нче батальонның роталарын бүлгәләп, немец частьлары белән аралаштырып урнаштыралар. Әмма аларның совет кешеләрен фашистларга хезмәт иттерү нияте барыбер тормышка ашмый. Батальондагы легиончыларның бик күпләре партизаннар ягына качып бетә. Бу эштә яшерен оешманың роле зур була. Яшерен оешма әгъзалары Габбас Кадермәев белән Габбас Шәрипов листовкалар тарата. Соңыннан фашистлар Габбас Шәриповны кулга ала, әмма дәлилләре булмаганлыктан, төрмәдән чыгарырга карар итәләр.

Провокаторлар ярдәмендә, мөгаен, батальондагы яшерен оешманың составы ачыклана һәм Әхәт Атнашев белән Сәлим Бохаров, кулга алынып, Берлинга озатыла. Аларны башка җәлилчеләр белән бергә хөкем итәләр һәм җәзалап үтерәләр.

Галләнур Бохараев (Сәлим Бохаров) иң соңгы – унберенче кеше булып 12 сәгать 36 минутта якты дөнья белән мәңгелеккә хушлаша.