Читать книгу Helene de Kock Omnibus 4 - Helene de Kock - Страница 12

Die naweek het uit die staanspoor skeef begin. Want halfpad Brits toe het die geel kombi se agterband begin flap-flap en Pietman moes in gietende reën stilhou om wiele om te ruil. Teen die tyd dat hy eindelik by Goue Kring se hek ingedraai het en die opstal se liggies sien wink, was dit al laataand. Te laat vir aandete – en die Otto’s hou van stiptheid.

“Ag áárde, Pietman!” het Mariaan Otto uitgeroep toe sy die deur vir hom oopmaak en hy het terstond geweet dat sy net sy sliertnat hare en modderbesmeerde T-hemp raak sien. Dat dit dalkies die tekens van teëspoed kon wees, het haar sweerlik ontgaan. Sy het vieserig tru gestaan sodat hy kon inkom en hom trapop beduie, skrillerig na Surita geroep om te kom help kompleet asof dit ’n noodgeval was. Dié het vervaard saam met haar pa uit die studeerkamer gestorm en wou-wou hom om die hals val toe haar pa haar aan die arm beetkry.

“Ons dag jy het verdwaal!” het die man nog ’n stekelrige grappie probeer maak.

“Wiel was pap,” het Pietman net geantwoord, die moegheid in sy arms en bene voel klop.

“Kombi s’n?” En toe hy knik net nog ’n skoot van Saul Otto se misplaaste humor: “Wys jou net! ’n Grootman moenie meer met sulke regop karretjies speel nie! ’n Betroubare motor is jou voorland!”

Maar Pietman het die moegheid voel oorneem. Hy moes hom juis hierdie week disnis werk om genoeg petrolgeld bymekaar te skraap vir dié trippie en hy was niks lus vir twak nie. Daarom het hy die man net van onder sy sopnat kuif bekyk en skeefweg geglimlag: “Ek het ’n goeie fiets, meneer Otto!”

Saul het hom ’n paar oomblikke niksseggend staan en aankyk en toe omgeswaai om die studeerkamerdeur agter hom liggies toe te klap: Dis toe dat Pietman geweet het: Die Otto’s was oorgehaal vir hom. Hul kapasiteit vir verdraagsaamheid het sy vlak bodempie bereik. En as hul mooi dogter nie die man tot ander insigte kon laat kom nie, sou Saul en Mariaan dit vir haar doen. Die gedagte het hom op die plek roekeloos vies gemaak. “Waar kan ons gesels?” wou hy koud weet.

“Wil jy nie eers gaan was nie?” wou Surita half senuagtig weet en haar oë het hom gesmeek. Net ter wille van haar smagting na soete vrede het hy gou trapop gegaan, sy gesig, arms en hande gewas en sy kuif ’n vegie gegee, ’n skoon hemp en broek aangetrek. Toe hy weer onder kom, kry hy haar in die woonkamer en haar ma is nêrens te sien nie. Daar het ’n skinkbord met papierdun toebroodjies en koffie opgedaag en hy het in stilte geëet. Sy het nader gekom om by hom op die bank te sit en toe sy sy huiwering merk, gerusstellend geglimlag: “Toe maar, hulle het gaan slaap. My ma reken ons moet self die probleem oplos. Daarvoor is daar vannag mos baie tyd.”

Maar hy het swyend eers saam met haar koffie gedrink, opeens gevoel hoe die behaaglikheid van kos en drank sy binneste warm maak. Hy was nie lus om te baklei nie. En hy sou móés. Al genade was om die saak tot op die been oop te kloof.

Hy het sy mond oopgemaak om die inleiding tot die rede te lewer toe sy oog die mooi lyn van haar kuit vang. Hy het asem opgehou en sy blik het vanself opgegly tot daar waar die minirompie net-net toemaak. “Jy ontstig my,” het hy toe geglimlag en die ys voel breek. Want hy was al klaar minder vies vir die Otto’s en sy het selfversekerd nader geskuif tot teenaan hom. Dit was dáárdie “move” van haar wat die hele proses van regstellende aksie vertraag het. Toe hy sy arms om haar skuif en haar mond onder syne voel, het hy teruggeglip in die rol van Pietman-met-die-Mêrs. Sy probleme het weggesmelt soos wat die bloed in sy are gebrand het en dit sou die maklikste ding ter wêreld gewees het om hom net oor te gee aan die lekkerte. Baie ander ouens sou nie eers daaroor dink nie, het hy homself wysgemaak. Toe sy opeens met loom oë na hom opkyk en hy merk dat die mini’tjie opgeskuif het tot waar daar ’n strokie spierwit kant uitsteek, het ’n soet skrik hom laat bewe en hy het abrup weggeskuif. ’n Oomblik lank het hy geen gedagtes gehad nie; net die helder wete dat hy op ’n drumpel staan. Miskien was dit die feit dat hy nie so bedrewe was met hierdie dinge as wat hy gemeen het hy sou wees nie. Dalk was dit omdat sy kop tog weer begin werk het en hy uit die bloute oupa Murray se woorde van anderdag in sy ore hoor klink het – iets van ’n mens wat moet toeneem in begrip en fyn aanvoeling. Vir ’n bisarre oomblik het hy gewonder presies watter vers in Filippense dié boodskap bevat – en toe het hy opgestaan, sy hande in sy broeksakke gedruk en stadig op en af in die lang vertrek begin loop. Surita het hom botstil vanaf die sofa beskou, haar lang bene gestrek en stadig orent gekom.

“Jy het my nie lief nie,” het sy die oeroue argument van die verstote vrou uitgehaal.

“Ag magtig . . .” het hy net gesug, weer voor haar kom staan. “Dit het niks met liefde te doen nie! Dit sou verskriklik dom wees om maar voort te stoom terwyl ons nie weet of ek eers ’n bed sal kan koop as ons moet nie!”

“Dus is geld die kwessie?” was sy vinnig om die gapinkie te vat en hy het sy hande in die lug gegooi, sy asem met bolwange uitgeblaas.

“Jy verdraai als! Natuurlik is geld die groot kwessie hier, maar jy weet goed wat my standpunt oor seks is, Surita!”

“Nonsens,” het sy skielik kilkwaad gesê en voor hom kom staan. “Dis die natuurlikste ding op aarde. Dis soos kos. Jy het nie ’n standpunt daaroor of jy moet éét of nie, het jy?”

“Moenie laf wees nie, Surita! Lyk my jy leen jou oortjies uit vir mense wat die kan-nie-anders-nie-ideologie aanhang. Wel, daar is so iets soos wil-nie-anders-nie en ek verkies dit so. Trouens, ek begin dink ons probleem is dat ons nooit juis diep genoeg gesels nie!”

“Hoe bedoel jy nou?”

“Ek bedoel dat ons dalk nie heeltemal dieselfde vertrekpunt het nie,” het hy sag, meer genaakbaar geantwoord. “Daar is dinge waarin ek glo, meisie.”

“Maar ek ook!” het sy gedemp en na aan trane uitgeroep, “dis net dat . . .”

“Dat jy dit so effentjies wil wysig,” het hy opeens doodkalm gesê en haar versigtig nader getrek, want sy was baie bleek, haar hande saamgebal. So koppig, het hy gedink – en juis daarom weerloos. Sy wil my liggaamlik bind in die hoop dat ek sal toegee dat haar pa maar my studies kan betaal, vir my ’n kar kan koop, my klere voorsien en my lewe met die klein luukses vol maak. En kort voor lank sal ek Otto-eiendom wees. Ek sal nooit, ooit weer Pietman de Waal kan wees nie. Nie dié Pietman wat vry is om sy eie ding te doen nie.

Selfs met Surita se geurige sagtheid teenaan hom, het die gedagte hom geweldig beklem en hy het haar soetjies maak sit op die bank, haar stram hande oopgevou en oor die palms gestryk. “Luister nou mooi . . . ons het baie tyd. En nog baie om eers reg te maak in hierdie verhouding.” Hy het haar klein suggie geïgnoreer, aan haar ontspanne liggaam gesien dat hy veld wen. Dis miskien een van die redes waarom Surita Otto tog aan sy hart kan raak, het hy gedink. Sy luister wel na ’n man. Iewers in haar is daar ’n kern wat vatbaar is vir oortuiging ook. En as hy mooi werk met haar, sal hy haar later oorhaal om soos hy te dink. Want hy glo hy dink reg. “Luister,” het hy weer gesê en langs haar gaan sit, “ek het nou ’n probleem wat jy eers moet begryp. Ek is nie meer Pietman met die rooi sportmotor nie. Heng, ek het nie eens ’n hoender in die bank nie!”

“Maar jy wil nie toelaat . . .” het sy begin en hy het betyds drie vingers oor haar lippe gedruk.

“Nee, jy moet eers klaar hoor. Surita, ek en my ma is dakloos. As dit nie vir my oupa se barmhartigheid was nie, was ons op straat. Ek moet werk vir ’n lewe en geld leen by die bank. Verder moet ek swot dat die byle huil, want LL.B. is nie my idee van ’n grappie nie! Ek het nie eers deel gehad aan die Jool nie, want ek moes wérk!” Maar hy het gesien dat sy haar onttrek. Haar oë het soos altyd wanneer sy belangstelling verloor, skoon verby hom gekyk en hy het die moegheid van vroeër die aand in hom voel opstu. Die moedeloosheid ook. Toe het hy sommer spontaan oor iets anders gepraat. Iets wat hy buitendien al eerder moes aangeraak het, het hy feitlik dadelik besef.

“Ons het twee loseerders,” het hy begin en skielik nie die moed gehad om meer te sê nie.

“Loséérders . . .?” het sy verstom gevra – so asof dit ’n sinoniem vir fossiele of krygsgevangenes is. “Waar op aarde kom julle aan hulle?”

“Een van hulle is Keppie. Hy’t toe nie deurgekom nie en swot nou onderwys op die PUK.”

Sy het gesnuif-lag. “Hoe absoluut kleinburgerlik! Maar miskien is dit die regte ding vir Keppie!”

Pietman was op die plek vuurwarm vies. “Dit is beslis, ja. En ek het nog iets wat ek jou van Keppie kan vertel!”

In ’n stroom woorde het hy alles uitgepak. Van Keppie die rykmanseun wat om een of ander rede, dalk omdat daar te veel druk op hom geplaas word, verkies om sy ouerhuis te ontglip wanneer hy kan. En ook van Keppie wat al agter hulle twee aan deur Frankryk gereis het bloot omdat dit hom vermaak het. Wat, let wel, ryk genoeg is om te maak net wat hy wil, wanneer hy wil, hóé hy wil.

Vir een maal het Pietman Surita se onverdeelde aandag gehad toe hy van Keppie Fourie praat. Sy was amper sprakeloos.

“En hy swot onderwys?”

“Ditsem. En hy gaan ’n goeie onnie wees.”

Sy het ’n rukkie lank roerloos gesit en toe met ’n onseker trekkie om die mond na hom gedraai. “Pietman, moet nou nie weer dadelik kwaad word nie. Maar as jy dan nie by my pa wil geld leen nie, waarom leen jy nie by Keppie nie?”

Hy het tot by drie getel en toe met geslote oë teruggeleun, sy hande agter sy kop saamgevat. “Geld, geld, géld!” het hy gesê. “Jy dink ’n mens kan net mooi alles daarmee toesmeer. My hemel, Surita,” en hy het weer orent gekom, sy vingers inmekaar gestrengel. “Jy móét nou net verstaan dat ’n mens jou selfrespek nie met silwer kan salf nie. Dis . . . dis soos tiendes wat jy na die skatkis bring en dit ingooi sonder om ooit weer aan die armes te dink! Alles en almal kan maar vergaan solank jy net jou geldjies gebring het! Wel, ek kan nie maar net alles gou-gou herstel deur by al die ryk mense te leen en woerts-warts my lewetjie reg te ruk nie! Dis nie hoe ék dinge doen nie!”

“Jy sal ten minste minder bankrot wees!” het sy ergerlik gesê, maar haar hande opgehou ter wille van die vrede. Die gebaartjie het Pietman laat bedaar voordat hy weer wou lostrek, maar hy het tog geweet – alles moes vanaand gesê word. En hy het die kans gevat.

“Ons De Waals het ander maniere om minder bankrot te word. Ons werk en ons neem loseerders in. Terloops, die ander een wat by ons bly, is ene Yental Niklaus.”

Daar was ’n bom van stilte. En toe het hy gehoor hoe sy haar asem deur haar tande insuig. “Terlóóps, sê jy? Hoe de joos het dit gebeur?” Hy het nog verduidelik dat sy nie plek gehad het elders nie en nou is dit tog werklik nie nodig dat sy ánder plek moet kry nie, toe vlieg Surita op en bly snaargespanne voor hom staan: “Yental Niklaus? Die grootste flerrie op die dorp wat tegelyk drie ouens aan ’n lyntjie gehou het en jy kom sê vir my sy woon saam met jou onder een dak?”

“Ek sien haar skaars!” het Pietman probeer keer. “Sy swot en ek werk én swot en . . . Ag my magtig, Surita, moenie belaglik wees nie!”

Sy het haar hare met albei hande uit haar gesig gevee, haar mond saamgepers. “Wel, dis immers nou duidelik waarom ék nie juis in tel is nie! Yental, wat ’n dokter en twee jong boere agter haar laat aandraf het, het nou ook vir jou aan ’n leiband beet!”

Dit was die heel laaste strooi.

“Jy is nie net belaglik nie, jy is heeltemal buite perke,” het Pietman kil gesê en toe, asof daar nie reeds dinge gesê is wat kontinente kon laat skeur nie, het die een woord op die ander gevolg. Hittige, ondeurdagte dinge is in koel, afgemete stemtone gesê totdat hulle opeens stom van skrik na mekaar bly staar het. Toe het Surita omgevlieg en die deur vir hom oopgehou.

“Loop liewer,” het sy sag gesnou en hy het verby haar gedruk, sy goed in die gastekamer loop haal en in die kombi geklim. Halfpad terug Potch toe het die slegvoel hom ingehaal. Hy wou-wou omdraai, maar hy was net te moeg vir nog so ’n sessie. Dit was al byna groudag voordat hy by die huis in Tomstraat ingedraai en al met die stoep langs kamer toe gesluip het. Tot sy verstomming het Keppie met ’n hopie boeke aan sy kant van die studeertafel gesit.

“Wat maak jy?” het Pietman gevra omdat hy sweerlik op daardie oomblik nie kon uitmaak wat aan die gang is nie. Keppie het gesteurd opgekyk.

“Ek swot. Hulle sê as ek ’n meneer wil word, moet ek hierdie goetertjies in my kop kry – en dit lyk vir my gevaarlik baie na somme en sulke dinge! Sjarrap nou – want ek het dit so ampertjies verstaan en toe kom lol jy!”

“Ek sal jou môre help daarmee,” het Pietman beloof en op die bed neergeplof, toegelaat dat ’n swart sufheid hom skoon wegspoel.

Hy moes ure geslaap het, want toe hy wakker word, lê die son in ’n blinkgeel strook op die vloer. Hy staar daarna, knip-knip sy oë en toe onthou hy. Surita het hom uit die Otto-huis gejaag. Hy spel dit vir homself uit. En hy voel so sleg soos wat hy nie gedink het hy sal voel nie. ’n Soort bittersoet sleg van iets wat goed was, maar nie goed genoeg nie. Nee, dink hy wrang, dit wou goed wees, maar dit kón nie. Nie as Surita nie wil verstáán nie. Maar dis moeilik om so daaraan te dink en toe hy opstaan om te gaan stort, is sy hart swaar in hom. Hulle het lank uitgegaan. Meer as twee jaar en hulle is nie meer kinders nie. Hy gaan haar mis. Baie ook. Haar spontane sagtheid, haar skoonheid en haar dáár wees.

In die gang loop hy Yental teë, haar klam hare ’n bos klein krulletjies om haar bloesende gesig. “Jy’s gou terug!” sê sy verbaas. “Was die kuiertjie nie lekker nie?”

Hy steek doodvas in sy spore en ’n onverhoedse woede pak hom. Gisteraand was hierdie meisiekind een van die hoofoorsake van hul twis. Yental dit en Yental dát . . . Drie kêrels nogal. Hy kyk haar stip uit die hoogte aan sodat sy haar kop effens agteroor gooi om mooi in sy gesig op te kyk. Hy kry die fyn, mistieksoete geur van rose en sy asem stol in sy bors, bars weer in woorde uit: “As dit nie lekker was nie, het dit net mooi niks met jou te doen nie, gehoor?”

Maar as hy gedink het sy gaan kwaad met kwaad beveg, het hy dit mis. Haar hoë voorkop trek saam in ’n klein plooitjie en haar oë word jammersag. “Haai foei tog,” sê sy en raak veerlig aan sy arm voordat sy verby hom glip om in haar kamer te verdwyn. Hy staan ’n hele rukkie om tot verhaal te kom, en toe sy ma ook uit haar kamer kom en hom vraend bekyk, sê hy net: “Moenie nou vrae vra nie, Mams.” Maar Anita druk net haar seun se skouer. “Toe maar, ek het jou laasnag hoor inkom en toe het ek maar vroeg skons gebak. Kom eet saam met my en Oupa op die stoep as jy klaar gestort het.”

Later die middag kom Keppie hom roep waar hy saam met oupa Murray (wat nog nie ’n dooie woord uitgevra het nie) sit en skaak speel. Pietman kyk verbaas na hom. Hy is uitgevat soos ’n wafferse model in ’n bont hemp en ’n stylvolle denim. Maar hy lyk diep ongelukkig, baie soos ’n seuntjie wat moet tandarts toe gaan. “Kom saam,” smeek hy, “my stiefma verjaar enne . . .”

“Ag so?” adem Pietman met onderdrukte laggie, “en eindelik word die Fourie-paleis vir ouens soos ek oopgegooi! Wonders vind nog plaas, lyk dit my!”

“Spot maar,” brom Keppie, maar kyk hom smekend aan. “Toe nou,” por oupa Murray ook, “moenie dat die man jou lek nie!” Dat dié twee alreeds kopstukke gesels het en mekaar baie goed verstaan, is vir Pietman skielik baie duidelik. Hy sug net en staan op om hom te gaan mooimaak vir die paartie. Dis toe hy by Keppie in sy kewertjie klim dat hy Yental muisstil agterin sien sit. En vir die heel eerste maal dink hy weer daaraan hoe mislik hy vanoggend met haar was. Spyt swiep deur hom. So maak ’n man darem nou nie met ’n vroumens nie. Al is sy ook watse flerrie. Skielik klink die woord ook sommer lelik in sy gedagtes. Dis seker ook nie heeltemal waar nie. Toe hulle al aan die bopunt van Tomstraat trek op pad na Mooivallei, kyk hy skuins om en sê duidelik: “Ek is jammer dat ek so goor was met jou vanoggend, hoor. Dit was onvergeeflik.”

“Ja,” antwoord sy gaaf, “dit was, nè.”

“Ken jou nie so nie,” grom Keppie ook, sy kneukels bleek om die stuurwiel gespan.

“Oukei, ’skuus dan,” sê Pietman sugtend. “Ek sal nie weer nie.”

Maar die gesprek droog totaal op toe hulle by yslike hekke van gegote yster inry. Voor hulle doem ’n hoë wit huis met Gotiese vensters. Yental snak na asem. “Haai, ek het al van so iets gelees . . . in ’n feëverhaal, dink ek.”

“Nee,” antwoord Keppie hard en laat die kewertjie tot stilstand knor voor die breë stoeptrappe, “dit was seker in die Guinness Book of Records, want dis die grootste wit olifant op aarde!”

Hulle wil nog lag toe kom Engelie en haar metgesel by die groot voordeur uit. Pietman ken die man van sien en Keppie se bot gesig vertel dat hy ook die voorreg het. ’n Kêrel met bultende spiere wat dikwels in die kafeteria te sien is in sy knap T-hempies en kort klasdrafbroekies, aktetassie onder die arm en donker ontwerpersbril op die neus. Vandag dra hy ’n roomkleurige pak met ’n rooi das. Pietman proes en Keppie se lippe roer in ’n laggie toe hy onderlangs brom: “Ek hoor dié ou is so dig hy dink Sherlock Holmes is ’n blok woonstelle!” Maar sy glimlag verdwyn toe Engelie by hulle kom om te groet. Sy lyk asemrowend in ’n perskepienk mini wat ophou waar ’n man se verbeelding begin. Sy piksoen Keppie en toe sommer vir Pietman en Yental ook.

“Ek is so bly julle kon kom!” Sy loer na Keppie, knyp sy wang: “Altans, ek is bly julle het hóm gebring anders sien ons hom mos nooit!” Sy neem Ryswyk van Tonder aan die hand en stel hom voor, deel hulle ook sommer mee dat hy aan sy meestersgraad in sielkunde werk.

“Wraggies, nè,” lewer Keppie kommentaar en draf die trappe op om sy pa in die deur te groet. Pietman hou dadelik van die man. Hy is bonkig en joviaal soos sy seun en dis met ’n oogopslag duidelik dat hulle ’n lekker verhouding het. Selfs Bertien Fourie verras hom nogal. Sy is fyn soos Engelie en kwetter soos ’n voëltjie al om hulle toe hulle haar gelukwens.

“Jy moet sommer baie kom kuier, Pietman, want ons hoor al jare lank van jou. En jy ook, Yental. Dalk maak dit dat Karolus meer hier kom. Maar nou ja, ’n mens verstaan ook dat hy liefs naby jou professor-oupa wil wees. So ’n akademiese dampkring is goed vir ’n student.” Daarmee fladder sy weg om by ’n ander groepie gaste aan te sluit. Yental se mond hang feitlik oop en Keppie lyk vreeslik skuldig.

“Akademiese dampkring?” vra Pietman geamuseerd.

“Wel,” begin Keppie, “die saak staan so. Ek het haar vertel dat jou oupa my kulturele ghoeroe is . . . enne dat jy my met die somme gaan help. Dis waarom ek daar bly. Sy dink dis baie koel om ’n ghoeroe te hê. Nie een van haar vriendinne se stiefseuns het so iets nie!”

“Sies vir jou!” kom Engelie tussenbeide en pluk aan sy krullerige nekhare. “Jy maak alewig of my ma ’n idoot is.”

“’n Mens kry oulike idiootjies ook,” verweer Keppie luiters. “Bring vir my nog ’n stuk van daai pepermenttert, toe.” Hy druk sy kleinbordjie in haar hande en kyk toe hoedat sy ewe moederlik vir hom ’n enorme stuk afsny en bring. “Dankie, skattebol,” sê hy en buk om ’n smakkende soentjie op haar wang te druk. Die spierman se wenkbroue lig-lig en Keppie glimlag soet vir hom. “Ons is mos familie,” paai hy. “Ek soen haar altyd goeiemôre en goeienag óók.”

Maar Pietman ken vir Keppie. As hy so “cute” probeer wees, is hy bitter naby aan ’n aardskuddende uitbarsting. Hy het laas so oulikies opgetree toe iemand aan Grace Kelley se plakkaat gevat het. Die volgende oomblik was dié ou se lip oopgeklap en sy frokkie geskeur. Tot Pietman se verstomming is dit Yental wat Keppie meteens stewig aan die arm neem.

“Ons sal moet gaan. Anders is ons laat vir daardie sokkie by Hombré.”