Читать книгу Hematologia. Kompendium - Группа авторов - Страница 6

Są dwa rodzaje cząsteczek regulacyjnych: cytokiny i cząsteczki adhezyjne. Cytokiny dzielą się na: chemokiny oraz czynniki przeżycia i wzrostu. Chemokiny umożliwiają KKM odnalezienie miejsc, tzw. nisz, w których komórki mezynchymy wytwarzają korzystne dla nich środowisko. Następnie, dzięki cząsteczkom adhezyjnym, KKM mogą przylgnąć w tych miejscach i wtedy otrzymują dalsze zalecenia dotyczące przeżycia i wzrostu za pomocą specjalnych cytokin. Najważniejszą chemokiną, której gradient umożliwia KKM odnalezienie właściwych nisz, jest SDF-1 (stromal derived factor 1, czyli czynnik 1 pochodzący z podścieliska). Najważniejszą cząsteczką adhezyjną, która umożliwia ich zagnieżdżenie, jest V-CAM. Dalej procesy są regulowane przez cały szereg cytokin, najpierw wpływających na same KKM, a następnie na ich różnicowanie i dojrzewanie.

Najważniejszy przekaz dla komórek od czynników przeżycia i wzrostu brzmi: „żyć!”. Normalne komórki, jeśli chodzi o przeżycie, są niemal całkowicie uzależnione od stałego dostarczania niewielkiej ilości cytokiny swoistej dla danego rodzaju komórki. Liczba komórek w organizmie jest właśnie w ten sposób kontrolowana. Jeżeli w danym miejscu ma być np. 100 komórek danego rodzaju, to jest tam wydzielana ilość odpowiedniej cytokiny, umożliwiająca przeżycie takiej liczby komórek. Jeśli liczba komórek przekroczy ten próg, to nadmiarowe komórki muszą ulec apoptozie. Jeżeli jednak liczba komórek zmniejszy się znacznie poniżej lokalnej granicy, to wtedy dana cytokina będzie miała znacząco większe stężenie w stosunku do liczby komórek i wtedy zadziała jako czynnik wzrostu, powodując proliferację i ostatecznie zwiększenie liczby komórek do pożądanego poziomu. Dodatkowo cytokiny swoiste dla określonych linii różnicowania pobudzają czynność dojrzałych komórek tej linii. Cytokinami komórek macierzystych są m.in. ligandy receptorów FLT3 i cKIT. Do cytokin określonych linii różnicowania należą m.in. erytropoetyna (dla linii erytroidalnej), trombopoetyna (dla linii megakariocytów), G-CSF (dla linii neutrofili), M-CSF (dla linii monocytów), interleukina 2 (dla linii limfocytów T i NK).

Zarówno cytokiny, jak i cząsteczki adhezyjne wpływają na komórki, wiążąc się z receptorami znajdującymi się na ich powierzchni. Takie związanie prowadzi do pobudzenia receptora, w tym jego części wewnątrz cytoplazmy. Ta część albo sama ma aktywność kinazy, albo pobudza kinazy znajdujące się w cytoplazmie, co inicjuje łańcuch kolejno pobudzanych enzymów, tzw. cząsteczek przekazu sygnału. Sygnał jest przekazywany do jądra komórkowego, gdzie pobudza odpowiedni czynnik transkrypcyjny. Taki czynnik rozwija w odpowiednim miejscu helisę DNA i powoduje transkrypcję odpowiedniego genu (genów). Jeżeli jest to gen białka podziału komórki, to skutkuje to takim podziałem, a jeśli jest to gen białka czynnościowego komórki, np. gen dla hemoglobiny, skutkuje to różnicowaniem komórki, w tym przykładzie do erytrocytu. Udział tych cząsteczek w regulacji wzrostu, czyli podziałów komórek, grozi chorobami nowotworowymi.