Читать книгу Qasoskorning oltin boshi - - Страница 10

Namozning hibsga olinishi jarqishloqliklar uchun dard ustiga chipqondek bo‘ldi. Yoz bo‘yi qo‘rg‘onda ishlab, haqlarini undira olmaganlari, haq so‘rab borib kaltak yeganlari kamlik qilgandek, haq-huquqlarini himoya qilishi mumkin bo‘lgan birdan-bir kishilarining nogahoniy qamalib qolishi katta-kichikning yurak-bag‘rini ezdi, boshlarini egib qo‘ydi.

– Voy xudoyim, voy zolim falak! – sochlarini yulib yig‘lar edi Ulug‘oy. – Bu yana qanday ko‘rgilik bo‘ldi! Ukam bechorani nega hadeb qiynayverishadi?!

Onalari yig‘laganini ko‘rib o‘g‘il-qizlari ham bo‘zlashar, Sergey tabibning dori-darmonlari bilan sal o‘ziga kelib, suyagi yengillashib qolgan yumshoqko‘ngil Xolbek ularni yupatgan bo‘lib:

– Hammasi xudodan, – deb qo‘yar edi, – dard bergan xudo shifosini ham beradi, sabr qilaylik, «sabrning tubi oltin», bu gapni mashoyihlar aytgan. Xudo xohlasa hammasi joyiga tushib ketadi…

Qovurg‘asi sinib, zaxa yegan joylari gazaklab, o‘ng tomoni qulog‘igacha tirsillab shishib ketgan Javlonqul kuyovining boshiga tushgan baxtsizlikni eshitib, avvaliga juda tutoqib ketdi. So‘ng o‘zini bosib:

– Onasi, juma bozor kuni sigirni sotamiz, – deb bir xo‘rsinib oldi, – aqcha bo‘lmasa kuyovingni qutqarib bo‘lmaydi.

Turmushning achchiq-chuchugini ko‘p tatib, boshidan ko‘p sho‘rishi g‘avg‘olarni kechirgan pahlavon Javlonqul zamonning zayiliga fahmi yetadigan bo‘lib qolgan. Odamlar xudodan ko‘ra ham pulga ko‘proq sig‘ina boshladilar. Boy-u batrak, to‘ra-yu hokim – hammasining og‘zidan «aqcha» degan sehrli so‘z tushmay qoldi. Buni Javlonqul har kuni, har joyda eshitadi…

– Rostdan ham kuyovingiz ot o‘g‘irlagan bo‘lsa-ya? – qo‘rqa-pisa so‘radi Bibiqiz xola.

– Unday dema, onasi, – xafa bo‘ldi Javlonqul,– kuyoving undaylardan emas. Hamdamboyning navbatdagi nayrangi bu.

– Shunday deysiz-u, lekin otasi, sigirni sotsak, qizlaringiz oqliqsiz qolishadi-ku!

– Xudo xohlasa bahorga borib, g‘unajining tug‘ib beradi.

– Nima ham derdim… – rozi bo‘ldi Bibiqiz xola. – O‘sha yetimchaga ham qiyin. Tovba qildim-ey, bu qanaqa ko‘rgilikki, erta-indin go‘shangaga kiradigan yigitni avaxta qilib o‘tirishsa-ya! El-u yurt nima deydi endi?

Hammadan ham Namozboyning do‘st-u tengqurlari: Sherniyoz, Eshbo‘ri, Jumanboy, Esergep, Usta Kamollar shoshib, dovdirab qolishdi. Aslida-ku, Namoz ularning yonini olaman deb, shu balolarga giriftor bo‘ldi, shunday ekan, bas, endi boyga qilinadigan haq da’vosini hozircha bir chekkaga qo‘yib turib, tuhmat balosiga qolgan begunoh do‘stlarini qutqarmoqlari darkor. Boy bilan sudlashish qochmas, inshoollo sudlashadilar ham. Kerak bo‘lsa Toshkentga, yarim poshsho huzurigacha ham borishadi. Haqlarini undirib olmaguncha qo‘yishmaydi, bu aniq. Ammo, hozir Namozboyni qutqarmoq hammasidan ham muhim bo‘lib qoldi. Ha, uni qutqarmaguncha, ko‘ngillari tinchimaydi endi.

Besh yigit Sherniyozning to‘sin-u vassalari tutundan qorayib ketgan torgina uyida to‘planib, shu xususda maslahat qilardilar.

– Qani, hammalaring cho‘kka tushinglar, – dedi nihoyat Sherniyoz suhbatga yakun yasab, – qasam ichamiz!

Besh og‘ayni qiblaga qarab cho‘kka tushishdi.

– Namozboyni qutqarmaguncha yegan nonimiz harom bo‘lsin, oblohu akbar! – barobariga yuzlariga fotiha tortishdi do‘stlar.

O‘sha kundan buyon yugurib, yelib yurishibdi. Bormagan joylari, uchrashmagan kimsalari qolmadi. Sherniyoz kechalab maslahat olgani Sergey tabibnikiga ham borib keldi. Tabib Namozning tuhmat bilan qamalganini eshitib jig‘ibiyroni chiqib o‘tirgan ekan:

– Xo‘sh, nima bo‘libdi! – dedi u battar tutoqib.

– Namozboy akamni qamab qo‘ydilar, deyapman! – hayron bo‘lib takrorladi Sherniyoz.

– Beshtasi qamaladi, o‘ntasi otiladi – ozodlik yo‘li shu, – dedi Sergey tabib. Keyin bir oz o‘zini bosib olgach, Namozni qutqarish uchun u ham o‘zicha harakat qilayotganini aytdi. Lekin, nima bo‘lganda ham uning ishi mirovoy sudyalar qo‘liga tushmasligi kerak. Hozir zamon chirsillab turibdi. Sibirga surgun qilib yuborishlari hech gap emas. Bu ishni poraxo‘r qozilar ko‘rgani ma’qul, deb maslahat berdi. Oxirida: mening uyimga kamroq kelinglar, kecha tintuv qilishdi, nimaiki gap bo‘lsa Namozning yetim ukalari orqali xabardor qilib turaman deb, qattiq iltimos qildi.

Bir xayollari Namoz yotgan avaxtaxonaga hujum qilib, eshigini sindirib, qutqarmoqchi ham bo‘ldilar. Ammo, bu rejaga shu avaxtaxonada ikki bora yotib chiqqan Esergep ko‘nmadi. Qo‘limizda qurol yo‘q, ostimizda ot yo‘q, pichoq bilan miltiqqa qarshi borib bo‘lmaydi.

Nihoyat, axtara-axtara bir yo‘lini topganday ham bo‘lishdi: Jumanpaxsakashning dahbedlik qarindoshi Mirza Qobilning qo‘ltig‘iga qo‘l solib ko‘rgan ekan, Mirza Qobil: «Qozi kalon kasalliklari tufayli, xudoga shukur, hamma yumushlar mening izmimda, agar ayblanuvchining qarindosh-urug‘lari besh ming tanga aqcha yig‘ib bersalar uch ming tangasini uchastka politseyiga in’om qilib, Namozboyni ozodlikka chiqarib yuborurmen, inshoollo so‘zim so‘z», deb qasam ichibdi.

Besh ming tanga, besh ming tanga-ya!! Avvaliga besh og‘ayni katta pulning daragini eshitib, birdan g‘azabga keldi. Lekin, na chora, do‘stni qutqarmoq darkor. Yozi bilan boyning qo‘rg‘onida mehnat qilgan Qo‘shqo‘rg‘on, O‘klon, jarqishloqlik usta- mardikorlar baholi qudrat besh-o‘n tangadan qilib, yig‘a boshladilar.

Nihoyat, yig‘ilgan aqchani olaxurjunga solib, og‘aynilari Mirza Qobilning huzuriga jo‘nashdi. O‘sha kuni mahkama qabulxonasida arzgo‘ylar-u da’vogarlar anchagina to‘planishgan edi. Ichkarida er-xotin janjaliga oid ish ko‘rilmoqda ekan. Mirza Qobil pak-pakana bo‘yiga hech yarashmaydigan katta salla o‘rab, bamisoli yomg‘irdan so‘ng bo‘liq yerda unib chiqqan qo‘ziqoringa o‘xshab o‘tirardi. Besh azamat xonaga birin-ketin kirib bordilar. Sherniyoz xurjunni Mirzaning oldiga qo‘ydi.

– Bu nimasi? – garchi gap nimadaligini bilib turgan bo‘lsa ham hech narsa payqamagandek so‘radi Mirza Qobil.

– So‘ragan narsangiz.

– Nima so‘ragan ekanman?

– Biz Namoz Pirimqul o‘g‘lining odamlarimiz.

– Ko‘rib turibman, xudoga shukur, ko‘zdan qolganim yo‘q.

– Besh ming tanga, ishonmasangiz sanab ko‘ring!

– Yo‘qoling bu yerdan! – ham qo‘rquv, ham jahl bilan dedi Mirza Qobil, – ko‘taring xurjun-xaltangizni! Betofuqlar, benomuslar!

– Axir, o‘zingiz…

– Xudoga shukur, men hali imonimni yutganimcha yo‘q.

– Jumanboy orqali ayttirib yuborgan ekansiz-ku!

– Chiqingiz bu yerdan, – shunday deb Mirza Qobil besh og‘aynini galma-galdan ko‘kragidan itarib, naq darvozagacha surib bordi. O‘sha yerga yetganda, to‘satdan past va yumshoq ovoz bilan: «Kechqurun uyga olib boringlar», deb shivirladi va orqasiga qaytayotganida o‘tirganlarga eshittirib dedi:

– Betovfiqlar, meni poraxo‘r deb o‘ylashganga o‘xshaydi!

Mirza kechqurun Sherniyoz bilan Jumanboyni o‘z inisidek iltifot bilan kutib oldi. Bir cho‘qim osh damlatgan ekan, qo‘yarda-qo‘ymay birga baham ko‘rdilar.

– Xudo xohlasa, bir haftaga qolmay Namozboyni hibsdan chiqarib yuboraman, – deb qo‘ydi mehmonlarni kuzatayotganda.