Читать книгу Parçalanmış Türküstanı gəzərkən - Əli Şamil - Страница 13

Buranadan ayrılıb Karakola doğru yola çıxırıq. Karakol həm Isık göl vilayətinin, həm də onun tərkibindəki Ak-Suu rayonunun mərkəzidir. Vilayət Isık göl hövzəsini əhatə edir. Sahəsi 43,1 min kvadrat kilometr, əhalisi 500 min nəfərə yaxındır. Bu, o deməkdir ki, vilayətin ərazisi Ermənistan Respublikasının ərazisindən 13,357 min kv.km. çoxdur.

Əhalisinin sayına görə Qırğızıstanın Oş və Calalabad vilayətlərindən geri qalsa da, ərazisi Narin vilayətindən sonra ikinci yeri tutur. Vilayətə Isık göl, Tüp, Tong, Yedi-Öküz və Ak-Suu rayonları daxildir. Ölkənin dəmiryolu isə Isık gölün sahilindəki Balıqçı qəsəbəsinədək uzanır.

Qırğızıstanla Qazaxıstanın sərhəddini müəyyənləşdirən Çuy çayının kənarı ilə üzü yoxuşa gedirik. Dağlar bol sulu çayı sıxaraq dar bir yataqla axmağa məcbur edib. Isık gölə 5–6 kilometr qalmış Çuy çayı görünməz olur. Çuy çayı başlanğıcını Tərs Ala Too (too dağ anlamındadır. Biz həmin sözü rus dilindən aldığımızdan tau şəklində yazırıq) dağlarındakı buzlaqlardan alır. Suyu nə qədər bol olsa da, suvarmada istifadə edildiyindən və Mumqum səhrasının qumluqlarında batdığından keçmişlərdə olduğu kimi, duzlu Akjaykın gölünə çata bilmir.

Bizim yolumuz çay yuxarı deyil, sola, gölün kənarındakı Balıqçı qəsəbəsinə doğrudur. Qəsəbədə yol ikiyə ayrılır. Biri gölün güneyi, o biri isə gölün quzeyi ilə gedir. Gölün quzeyindəki yol dağların güneyində olduğundan daha işləkdir. Göyçə gölünün sahilindəki yollar da belədir. Yəni qışda nə qədər qar-boran olsa da, hava sakitləşən kimi gün vurub əridir, yollar açılır. Quzey yolu isə qışda həmişə donuşluq olur. Gərək oranı tez-tez qardan-buzdan təmizləyəsən.

Güneydən Küngöy Ala Too, quzeydən Təskey Ala Too dağları ilə əhatələnən Isık gölü Güney Amerikadakı Titikaka gölündən sonra dünyanın ən böyük dağ gölü sayılır. Tektonik çuxurda yerləşən gölün uzunluğu 182, eni 60 kilometr, sahil boyu isə 988 kilometrə yaxındır. Gölün orta dərinliyi 278 metr, ən dərin yeri isə 668 metrdir. Mahmud Kaşğarlı "Divani lüğat-it- türk" əsərində Barsgan (gölün güney sahilində Barskon qəsəbəsi var) gölünün uzunluğunun 30 fərsəx, eninin 10 fərsəx olduğunu yazır. Bu günü ölçmə cihazlarının olmadığı bir zamanda onun yazdığının günümüzün ölçüləri ilə üst-üstə düşməsinə heyrətlənməmək olmur.

Göyçə gölü ilə Isık göl bir-birinə oxşasa da, aralarındakı dəniz səviyyəsindən 300 metr fərq ətraf təbiətə, bitki örtüyünə də təsir göstərir. Hər iki gölün ətrafındakı çəmənlər stadionların yaşıl örtüyünü xatırlatsa da, Isık gölün sahili boyu uzanan yolun kənarında qovaq, qarağac, başqa ağac və kollar var. Onların arxasındakı alma, armud, gavalı bağları gölün beş-on metrliyindən dağların yamacınadək uzanıb gedir. Burada qara gavalı oktyabrda yetişir. Məhsul o qədər boldur ki, salxım kimi sallanır və az qalır ki, ağacların budaqlarını sındırsın.

Gölün güney sahilləri dərin, quzey sahilləri isə dayazdır. Ona görə də istirahət yerlərinin, sanatoriyaların, çimərliklərin əksəriyyəti quzey sahillərdədir. Buranı, adətən, keçmiş SSRİ-nin Antalyası adlandırırlar. Amma Antalyadakı otellər, xidmət hara, buradakılar hara?! Sovetlər Birliyi dağıldıqdan buradakı istirahət mərkəzləri, sanatoriyalar da baxımsız qalıb. Xarici ölkələrə gedib oradakı xidməti görən adamlar qiymətləri ucuz olsa belə, buraya gəlmək istəmirlər. Məcbur qalıb yeni, müasir tələblərə cavab verən binalar tikməyə başlayıblar. Xaricdən yatırımçılar, iş adamları dəvət ediblər. Beləcə Isık gölü sahillərindəki dincəlmə yerlərində, sanatoriyalarda bir canlanma yaranmağa başlayıb.