Читать книгу Bieguni - Olga Tokarczuk - Страница 5

Historia moich podróży jest tylko historią niedomagania. Cierpię na syndrom, który bez trudu można odnaleźć w każdym atlasie syndromów klinicznych i który – jak stwierdza specjalistyczna literatura – staje się coraz częstszy. Najlepiej sięgnąć do starego (z lat siedemdziesiątych) wydania „The Clinical Syndromes”, które jest czymś w rodzaju swoistej syndromowej encyklopedii. Stanowi ona zresztą dla mnie źródło nieustannych inspiracji. Czy ktoś jeszcze odważyłby się opisać człowieka w całości, ogólnie i obiektywnie? Posłużył się z całym przekonaniem pojęciem osobowości? Wziął rozmach na przekonującą typologię? Nie sądzę. Pojęcie syndromu jak ulał pasuje do psychologii podróżnej. Syndrom jest nieduży, przenośny, nie połączony z bezwładną teorią, epizodyczny. Można nim coś wyjaśnić, a potem wyrzucić go do kosza. Narzędzie poznawcze jednorazowego użytku.

Mój nosi nazwę Syndromu Detoksykacji Perseweratywnej. Gdyby to przetłumaczyć wprost i bez polotu, wynikłoby z tego tylko tyle, iż jego istota polega na uporczywym powracaniu świadomości do pewnych wyobrażeń, czy nawet na kompulsywnym ich wyszukiwaniu. Jest on odmianą Syndromu Podłego Świata (The Mean World Syndrome), dość dobrze opisanego ostatnio w literaturze neuropsychologicznej jako szczególne zainfekowanie przez media. To w gruncie rzeczy bardzo mieszczańska dolegliwość. Pacjent spędza długie godziny przed telewizorem, wyszukując pilotem tylko te kanały, gdzie nadaje się najstraszniejsze wiadomości: wojny, epidemie i katastrofy. Zafascynowany tym, co widzi, nie może już oderwać wzroku.

Same objawy nie są groźne i pozwalają żyć spokojnie, jeżeli tylko uda się zachować dystans. Nie leczy się tej przykrej dolegliwości, nauka zostaje w tym przypadku przy gorzkiej konstatacji samego istnienia syndromu. Gdy przestraszony sobą pacjent w końcu trafi do gabinetu psychiatry, ten każe mu zadbać bardziej o higienę życia – odstawić kawę i alkohol, spać w dobrze wywietrzonym pokoju, pracować w ogrodzie, tkać albo robić na drutach.

Mój zespół objawów polega na tym, że pociąga mnie wszystko, co popsute, niedoskonałe, ułomne, pęknięte. Interesują mnie formy byle jakie, pomyłki w dziele stworzenia, ślepe zaułki. To, co miało się rozwinąć, ale z jakichś względów pozostało niedorozwinięte; albo wręcz przeciwnie – przerosło plan. Wszystko, co odstaje od normy, co jest za małe albo za duże, wybujałe lub niepełne, monstrualne i odrażające. Formy, które nie pilnują symetrii, które się multiplikują, przyrastają po bokach, pączkują, lub przeciwnie, redukują wielość do jedności. Nie interesują mnie wydarzenia powtarzalne, te, nad którymi z uwagą pochyla się statystyka, te, które wszyscy celebrują z zadowolonym, familiarnym uśmiechem na twarzach. Moja wrażliwość jest teratologiczna, monstrofilalna. Mam nieustanne i męczące przekonanie, że właśnie tutaj prawdziwy byt przebija się na powierzchnię i ujawnia swoją naturę. Nagłe, przypadkowe odsłonięcie. Wstydliwe „ups”, rąbek bielizny spod starannie uplisowanej spódnicy. Metalowy, ohydny szkielet wyłazi nagle spod aksamitnego obicia; erupcja sprężyny z pluszowego fotela, która bezwstydnie demaskuje iluzję wszelkiej miękkości.