Читать книгу Uit Oost en West: verklaring van eenige uitheemsche woorden - Pieter Johannes Veth - Страница 34

Inhoudsopgave

De naam van dit bij ons zoo geliefde kaartspel is uit Spanje afkomstig, ofschoon het spel zelf, zooals het bij ons gespeeld wordt, door vele daarbij gebruikelijke termen (sans prendre, mariage, remise, remise royale, favorite enz.) zijne Fransche herkomst verraadt. In dit spel wordt degeen die vraagt, en dienvolgens als hoofdpersoon zijn spel tegen de beide andere spelers te verdedigen heeft, de omber genoemd, welk woord klaarblijkelijk het Spaansche el-hombre, letterlijk vertaald de man, is. In den „Diccionario de la Real Academia Española” leest men in het art. Hombre, dat el-hombre heet „el que in ciertos juegos de naypes entra la polla, para jugarla solo contra los otros”, d. i. „hij die in zekere kaartspelen den inzet doet om alleen tegen de anderen daarom te spelen”. Dit beantwoordt nu wel niet volkomen aan de rol die in ons omberspel door den omber wordt vervuld, maar toont toch klaarblijkelijk de juistheid der gissing van de heeren de Vries en Verwijs in het „Woordenboek der Ned. taal”, art. Omber: „Vermoedelijk is de naam van het spel eenvoudig ontleend aan den hoofdpersoon, dengene tegen wien de twee anderen spelen”. Maar men houde daarbij toch wel in het oog, dat „jeu de l'hombre” de Fransche, niet de Spaansche, althans niet de gewone Spaansche naam van dit spel is. In het Spaansch heet het gewoonlijk juego de espadilla (spadielje-spel), of ook wel renegado (waarschijnlijk van het renonceeren). In het Portugeesch zegt men eveneens jogo da espadilha of renegada.

De Fransche uitdrukking jeu de l'hombre heeft door misverstand aanleiding gegeven tot den nu verouderden bijvorm lomberen, evenals ons lommer naar alle waarschijnlijkheid uit l'ombre, de schaduw, ontstaan is.

Ofschoon, zooals ik reeds opmerkte, in ons omberspel vele Fransche uitdrukkingen gebruikt worden, zijn er toch nog onderscheidene andere, behalve de omber, die een Spaansche afkomst verraden. Zoo heeten de hoogste op elkander volgende troeven matadors, dewijl ze zeker zijn iedere kaart van de tegenpartij te slaan. Matador (van matar, het Latijnsche mactare) beteekent in het Spaansch doodslager, en is ook in Spanje de naam der personen, die in de stierengevechten de stieren afmaken. Schoppenaas, de hoogste kaart in het spel, heet spadielje. Dit is het Spaansche espadilla (Port. espadilha), dat degen beteekent. De plaats onzer schoppen in het kaartspel werd namelijk oudtijds door degens (espadas) ingenomen. De degens zijn met schoppen verwisseld waarschijnlijk tengevolge van de overeenkomst der namen espada, spada, spado, degen, met die van spade (Eng.), spade (Ned.), Spaten (Hgd.), die allen een schop of spade beteekenen. Klaverenaas heet basta van het Spaansche basto, knuppel, omdat oudtijds knuppels de plaats onzer klaveren innamen, die nog in het Eng. clubs heeten. Manielje (Sp. Malilla, Port. Manilha), Ponto (Sp. Punto, Port. Ponto), Kodielje (Sp. Codillo), Casco, verraden denzelfden oorsprong, ofschoon het mij niet gelukt is eene voldoende verklaring van deze namen te vinden.