Читать книгу Czas końca czas początku - Piotr Majewski - Страница 11

1 J. Pruszyński, Grabież i niszczenie dziedzictwa kulturalnego Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej, w: Europa NIEprowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej (Białoruś, Litwa, Łotwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1772–1999), Warszawa/Londyn 1999, s. 198–199, 200; tenże, Dziedzictwo kultury Polski. Jego straty i ochrona prawna, t. I, Kraków 2001, s. 50.

2 A. Gieysztor, Dziedzictwo i suwerenność, w: Aleksander Gieysztor o dziedzictwie kultury, Warszawa 2000, s. 17–18; J. Sztumski, José Ortega y Gasset, „Studia Filozoficzne” 1977, nr 1, s. 53–64.

3 B. Rymaszewski, Klucze ochrony zabytków w Polsce, Warszawa 1992, s. 26; P. Kosiewski, J. Krawczyk, Latarnia pamięci. Od muzeum narodu do katechizmu konserwatora, w: Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków w XX w. Antologia, P. Kosiewski, J. Krawczyk (wybór i wstęp), Warszawa 2007, s. 20–22.

4 B. Rymaszewski, Klucze ochrony zabytków…, s. 25, 26–27.

5 J. Krawczyk, Klejnot w futerale, w: Wokół Wawelu. Antologia tekstów z lat 1901–1909, J. Krawczyk (red. i wstęp), Warszawa/Kraków 2007, s. 9, 11: [Była to] stoczona na polu tradycji narodowej batalia pomiędzy zwolennikami dwóch stylów myślenia o zabytkach. Pierwszy z nich zawsze będzie marzyć o przywróceniu danemu obiektowi kształtów z okresu największej jego świetności (miarą będą tu raczej wartości historyczne niż artystyczne), drugi zaś będzie skłonny respektować rozmaite nawarstwienia – nawet przypadkowe. Spór między obu szkołami był kontrowersją zwolenników „historycznej formy” z „historyczną treścią”, a w planie ideologicznym – kontrowersją idei wielkości narodu z próbą pogodzenia się z historią taką, jaka się ostatecznie dokonała. Renowacja Wawelu, zakładająca zachowanie wszelkich nawarstwień historycznych, jawiła się Polakom jako akceptacja katastrofy historycznej.

6 B. Rymaszewski, Polska konserwacja zabytków, Warszawa 2005, s. 25, 28–29; R. Kasperowicz, Dehio i Riegl, czyli spór o przeszłość i przyszłość zabytków, w: Alois Riegl, Georg Dehio i kult zabytków, R. Kasperowicz (przekł. i wstęp), Warszawa 2006, s. 17, 38, 40–43.

7 B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 28–29; Pamiętnik pierwszego zjazdu miłośników ojczystych zabytków w Krakowie, Kraków 1912, s. 21.

8 B. Rymaszewski, ibidem, s. 33.

9 A. Lauterbach, Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej, „Kronika Warszawy” 1971, nr 4, s. 64; W. Ostrowski, Odbudowa zespołów zabytkowych po drugiej wojnie światowej, „Kronika Warszawy” 1979, nr 1, s. 73–75; tenże, Zespoły zabytkowe a urbanistyka, Warszawa 1980; B. Rymaszewski, Klucze ochrony zabytków…, s. 43.

10 J. Piotrowski, Ochrona zabytków a odbudowa kraju, Lwów 1916; B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 59; T. Zarębska, Kalisz, w: Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja. Miasta historyczne, Warszawa 1986, s. 161n.

11 T. Szydłowski, Ruiny Polski. Opis szkód wyrządzonych przez wojnę w dziedzinie zabytków sztuki na ziemiach Małopolski i Rusi, Kraków 1919; B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 33.

12 J. Wojciechowski i in., Odbudowa zabytków architektury, Warszawa 1915, za: B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 32.

13 R. Kunkel, Straty polskich dóbr kultury podczas I wojny światowej, „Rocznik Historii Sztuki” 2015, s. 164.

14 T. Zarębska, Świetna karta dziejów planowania Warszawy 1915–1925, w: Spotkania w willi Struvego 1998–2001. Wykłady o dziedzictwie kultury, Warszawa 2001, s. 387.

15 P. Paszkiewicz, Spór o cerkwie prawosławne w II Rzeczypospolitej. „Odmoskwianie” czy „polonizacja”?, w: Nacjonalizm w sztuce i historii sztuki 1789–1950, D. Konstantynow, R. Pasieczny, P. Paszkiewicz (red.), Warszawa 1998, s. 227–228; J. Trybuś, Warszawa niezaistniała, niezrealizowane projekty urbanistyczne i architektoniczne Warszawy dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 2012, s. 164–165.

16 B. Rymaszewski, Kryteria odbudowy Starego Miasta w Warszawie, „Kronika Warszawy” 2000, nr 5, s. 31–32; tenże, Era ochrony zabytków Jana Zachwatowicza, „Ochrona Zabytków” 1984, nr 2, s. 120; B. Wierzbicka, Polichromia Rynku Starego Miasta w 1928 roku, w: Historyczne place Warszawy. Urbanistyka. Architektura. Problemy konserwatorskie. Materiały sesji naukowej, Warszawa, 3–4 XI 1994, B. Wierzbicka (red.), Warszawa 1995, s. 58–59.

17 B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 59, 62–63; tenże, Klucze ochrony zabytków…, s. 49; B. Chomątowska, Lachert i Szanajca, Architekci awangardy, Wołowiec 2015, s. 56; S. Lorentz, Album wileńskie, Warszawa 1986, s. 34 – autor wspomina, iż uczestnikiem prac restauratorskich na zamku w Trokach był w l. 1936–1937 Ksawery Piwocki, po 1945 r. zdystansowany wobec programu odbudowy zabytków.

18 A. Lauterbach, Opieka nad zabytkami i ich konserwacja, w: Pierścień sztuki, Warszawa 1929, s. 228; B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 54.

19 B. Rymaszewski, ibidem, s. 55.

20 J. Zachwatowicz, O polskiej szkole konserwacji i rekonstrukcji zabytków, w: Wybór prac, Warszawa 1981, s. 47–50.

21 B. Rymaszewski, Polska konserwacja…, s. 40; tenże, Klucze ochrony zabytków…, s. 45.

22 B. Rymaszewski, Klucze ochrony zabytków…, s. 47; Zbiór przepisów dotyczących ochrony i konserwacji zabytków, W. Sieroszewski (oprac.), Warszawa 1960, s. 10–14, 21; A. Rottermund, Wstęp, w: P.J. Martyn, Przedwojenny układ zabudowy śródmieścia Warszawy. W świetle rezultatów spisu nieruchomości i mieszkań z 1919 roku, Warszawa 1999, s. 7; J. Zachwatowicz, Ochrona i rewaloryzacja historycznych ośrodków w Polsce [30 IX 1968], w: Wybór prac…, s. 186; Ministerstwo Kultury i Sztuki w dokumentach 1918–1998, A. Siciński, A.G. Dąbrowski, J. Gmurek (oprac.), Warszawa 1998, s. 171–173 (nr 67), okólnik Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 24 X 1936 r. do wojewodów i komisarza rządu na m.st. Warszawę o ochronie charakteru miast starych i dzielnic staromiejskich.

23 A. Tomaszewski, Wiek XX w konserwacji – konserwacja w XX wieku, w: Badania i ochrona zabytków w Polsce w XX wieku. Materiały konferencji naukowej zorganizowanej staraniem Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej, Generalnego Konserwatora Zabytków i Towarzystwa Opieki nad Zabytkami w stulecie urodzin Profesora Jana Zachwatowicza w dniu 4 marca 2000 roku, A. Tomaszewski (red.), Warszawa 2000, s. 15–16.

24 W. Baraniewski, Klasycyzm a nowy monumentalizm, w: Klasycyzm i klasycyzmy. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, listopad 1991, Warszawa 1994, s. 233–234.

25 A. Kotarbiński, O ideowości i ideologii w architekturze i urbanistyce, Warszawa 1985, s. 31–37; B. Chomątowska, Lachert i Szanajca, Architekci awangardy, Wołowiec 2015, s. 208–209; W. Gropius, Pełnia architektury, Kraków 2014, s. 228–229; A. Flint, Le Corbusier. Architekt jutra, Warszawa 2014; J. Chmielewski, S. Syrkus, Warszawa funkcjonalna. Przyczynek do urbanizacji regionu warszawskiego, M. Czeredys, M. Kuciewicz, J. Porębska-Srebrna (wstęp), Warszawa 2013, s. 31: Pierwsze wnioski z kongresu zostały opublikowane w październiku–listopadzie 1933 r. w greckim czasopiśmie „Annales Techniques”. W związku z rozbieżnościami między delegatami do 1939 r. nie udało się uzgodnić jednego dokumentu. Tekst, który dziś znamy jako Kartę Ateńską, został opracowany przez Le Corbusiera z myślą o powojennej odbudowie Francji i Europy, a następnie opublikowany w 1943 r. w Paryżu, notabene w ramach kolaboracji słynnego Corbu z tzw. rządem Vichy. W Europie wersja Corbusierowska zdominowała wyobrażenie o tym, czym mógł być dokument uchwalony przez uczestników IV CIAM (jego polskie wydanie w przekładzie Krystyny Szeronos opublikowane zostało w 1956 r. na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w limitowanym nakładzie), jednak w USA i na zachodniej półkuli analogiczną rolę odegrała wersja opublikowana w książce jednego z najaktywniejszych działaczy CIAM Josepa Lluísa Serta pt. Can Our Cities Survive? (Cambridge, Massachusetts, 1942).

26 M. Kohlrausch, Podwójna awangarda. Innowacje urbanistyczne i międzynarodowe powiązania. Polska w kontekście europejskim (ok. 1916–1948), „Biuletyn Niemieckiego Instytutu Historycznego” 2005, nr 12, s. 41–43; A. Kotarbiński, Rozwój urbanistyki i architektury polskiej w latach 1944–1964, Warszawa 1967, s. 16, 18; R. Piotrowski, BOS. Wspomnienia kierownika Biura Odbudowy Stolicy, „Rocznik Warszawski” 1960, s. 260–261; I. Wisłocka, Awangardowa architektura polska 1918–1939, Warszawa 1968.