Читать книгу Czas końca czas początku - Piotr Majewski - Страница 6

Kulturę zwykło się traktować jako jeden z elementarnych wyróżników wspólnoty. Pojęcie kultura, obok takich pojęć jak dziedzictwo, tradycja, naród, opisuje tożsamość danej zbiorowości hic et nunc. Wyrazistość tego opisu staje się szczególnie widoczna w sytuacji zagrożenia ze strony innej zbiorowości, narodu, tradycji, wspólnoty. Mityczna dusza narodu może być tym zbiorem wartości, które – niczym w matematycznym twierdzeniu – są dla integralności wspólnoty niezbędne, chociaż niewystarczające. Wartości, których strzeżenie jest racją z kategorii być albo nie być.

Ten szczególny rodzaj wyróżników wspólnoty, strzeżonych przez instytucje społeczne, z trudem poddających się kompromisom, umieścić można w kategorii dziedzictwa kulturalnego. Jest nim to, co decyduje o kulturze narodu i jego tożsamości. Dziedzictwo jest łącznikiem między przeszłością, teraźniejszością i przyszłością, nośnikiem zrozumiałych i akceptowanych wartości historycznych, patriotycznych, religijnych, naukowych i artystycznych, mających znaczenie dla tożsamości, ciągłości rozwoju politycznego, społecznego i kulturalnego narodu, dowodzenia prawd i upamiętniania wydarzeń dziejowych, kultywowania poczucia piękna i wspólnoty cywilizacyjnej. […] Jeśli [...] twierdzenie, że odebranie narodowi jego kultury przyczynia się do jego zagłady, nie zawsze jest prawdziwe, należy mocno podkreślić fakt, że odebranie kulturze jej narodu powoduje, iż staje się ona zbiorem martwych przedmiotów i niezrozumiałych rytuałów [to i dalsze wyróżnienia pochodzą od autora][1].

W obronę tak rozumianego dziedzictwa, szczególnie w warunkach ekstremalnych, nie są z reguły w równym stopniu zaangażowane wszystkie warstwy społeczne. Świadome uczestnictwo w kulturze i związana z nim gotowość do obrony jej rudymentów we wszystkich epokach historycznych były przymiotem tych, których można nazywać elitą; nie elitą władzy, pieniądza, prestiżu, wykształcenia czy urodzenia, chociaż wyróżniki te mogą sprzyjać świadomemu obcowaniu z kulturą. Kluczowym wyróżnikiem tak rozumianej elitarności jest potrzeba odczuwania piękna i jego wartościotwórczych kontekstów oraz nadawania im twórczego wyrazu, potrzeba wykraczania ponad poziom elementarnych potrzeb[2].