Читать книгу Kompendium BHP Tom 2 poradnik dla służby bhp i pracodawców + płyta CD z wzorami dokumentów - Praca zbiorowa - Страница 8

Rozdział 5. Środki ochrony zbiorowej i indywidualnej

5.1. Wymogi dla środków ochrony zbiorowej

Środki ochrony zbiorowej to środki przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi oraz szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy, jako rozwiązania techniczne stosowane w pomieszczeniach pracy, maszynach i innych urządzeniach. Jednak w niektórych przypadkach trudno ocenić, co jest, a co nie jest ochroną zbiorową. Czasem mogą one chronić tylko pojedynczych pracowników. Wtedy są to raczej ochrony indywidualne.

Należy stosować kompleksowe metody ochrony przed zagrożeniami. Chodzi tu o wszystkie możliwe środki niezbędne do zmniejszenia poziomu zagrożenia do dopuszczalnych wartości określonych odpowiednimi przepisami. W tym celu można stosować następujące środki:

administracyjno-organizacyjne,

prawne,

techniczne.

Do grupy środków administracyjno-organizacyjnych i prawnych należą:

akty prawne, normy oraz przepisy wewnątrzzakładowe, w tym instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy,

działalność prawna, administracyjno-organizacyjna i kontrolna instytucji, pracodawców oraz innych osób funkcyjnych (np. oceny ryzyka zawodowego, systemy zarządzania bezpieczeństwem),

przestrzeganie przez pracowników przepisów.

Wykorzystywanie w praktyce tych środków polega na działaniach:

projektowych (budowa lub rozbudowa obiektu),

technicznych (zmniejszanie poziomu zagrożenia od jego istniejących źródeł),

informacyjnych (szkolenie, zapoznanie z ryzykiem zawodowym),

profilaktycznych (zapobieganie powstawaniu lub zwiększaniu się zagrożenia),

kontrolnych.

Środki ochrony zbiorowej powinny być uwzględnione w projektach budowlanych, zatwierdzonych przez rzeczoznawców ds. bezpieczeństwa i higieny pracy. Obiekt musi być budowany zgodnie z zatwierdzonym projektem. Po zamontowaniu urządzeń stanowiących wyposażenie zakładu pracy należy m.in. wyznaczyć strefy niebezpieczne, drogi komunikacyjne, dokonać pomiarów wentylacji, instalacji elektrycznej, ocenić ryzyko zawodowe i przeprowadzić szkolenie załogi.

Środki techniczne stanowią w rzeczywistości ochrony zbiorowe, które mają za zadanie chronić pracowników przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy. Są to bardzo różnorodne środki, które często wynikają z warunków lokalnych i nawet chwilowych potrzeb.

Wentylacja, klimatyzacja, stałe przegrody dźwiękochłonne, ekrany akustyczne, trasy komunikacyjne itp. to środki montowane lub wytyczane na stałe w obiektach bądź przy urządzeniach. Natomiast szalunki, ogrodzenia placu budowy lub daszki ochronne itp. to środki stosowane na czas prowadzenia danych robót.

Budynek firmy i teren przyległy

Oświetlenie

W zależności od przeznaczenia oświetlenie dzieli się na:

oświetlenie podstawowe – przewidziane dla danego rodzaju pomieszczenia, urządzenia lub czynności w normalnych warunkach pracy,

oświetlenie awaryjne – przewidziane do stosowania w niektórych przypadkach, podczas zaniku oświetlenia podstawowego,

oświetlenie bezpieczeństwa – jako rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający bezpieczne dokończenie, a w niektórych przypadkach kontynuację wykonywanych czynności,

oświetlenie ewakuacyjne – jako rodzaj oświetlenia awaryjnego umożliwiający łatwe i pewne wyjście z budynku w czasie zaniku oświetlenia podstawowego.

Określenie rodzajów pomieszczeń, w których należy stosować oświetlenie awaryjne, znajduje się w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1422 ze zm.).

Sygnalizacja pożaru i jego samoczynne gaszenie

Budynek firmy powinien być wyposażony w:

stałe i półstałe urządzenia gaśnicze (tryskaczowe, zraszaczowe, parowe, pianowe, gazowe oraz aerozolowe),

instalacje sygnalizacyjno-alarmowe,

sprzęt i urządzenia ratownicze,

instalacje i urządzenia techniczne.

Części tych obiektów muszą być poddane stałemu monitoringowi, najczęściej realizowanemu przez połączenie z najbliższą jednostką Państwowej Straży Pożarnej. Sposób połączenia właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu uzgadnia z właściwym miejscowo komendantem rejonowym PSP.

Trasy komunikacyjne

Drogi i place na terenie zakładu pracy powinny zostać oznakowane zgodnie z przepisami dla ruchu na drogach publicznych (ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym – tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 110). Należy wyznaczyć wewnętrzne drogi transportowe służące do przemieszczania się wózków jezdniowych (żółte pasy na podłodze). Szerokość tych dróg uzależniona jest od szerokości środka transportowego (lub przewożonych ładunków), 1- lub 2-kierunkowego ruchu wózków i ruchu pieszych po tych drogach (np. związanego z transportem ręcznym).

Instalacja oddymiająca

Na klatkach ewakuacyjnych i w niektórych pomieszczeniach istnieje obowiązek instalowania urządzeń do usuwania dymów oraz gazów pożarowych. Urządzenia zapobiegające zadymianiu lub służące do usuwania dymu powinny się na przykład znajdować na klatkach schodowych i przedsionkach w budynku wysokim kategorii ZL I, ZL III i ZL V oraz w budynku wysokościowym kategorii ZL IV.

Rodzaje instalacji odgromowej

Poszczególne rodzaje ochrony odgromowej to:

1) podstawowa – zespół środków zastosowanych do ochrony budynku, w którym wyładowania piorunowe mogą spowodować ograniczone skutki;

2) obostrzona – zespół środków zastosowanych do ochrony obiektu, w którym skutki wyładowań piorunowych mogą się łatwo rozprzestrzeniać;

3) specjalna – dotyczy takich obiektów, jak:

kolejki linowe,

stacje przekaźnikowe,

mosty,

dźwigi,

stadiony itp.

Zastosowanie instalacji odgromowej

Instalacja odgromowa ma zastosowanie w budynkach:

wolno stojących o wysokości powyżej 15 m i powierzchni ponad 500 m2,

użyteczności publicznej, w których mogą przebywać ludzie w grupach powyżej 50 osób (duże sklepy, zamknięte obiekty sportowe, restauracje, kina, obiekty kultu religijnego),

przeznaczonych dla ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się (szpitale, sanatoria, żłobki, przedszkola, szkoły specjalne, zakłady zatrudniające inwalidów),

o dużej wartości historycznej, kulturalnej lub materiałowej,

wyższej użyteczności publicznej (Pogotowia Ratunkowego, straży pożarnej, urzędów administracji),

o wymiarach przekraczających 40 × 40 m (hale), mających żelbetowe lub stalowe wewnętrzne słupy wsporcze,

wykonanych z materiałów łatwo palnych, niezależnie od wysokości (oprócz domków letniskowych),

przeznaczonych do produkcji, przetwarzania i składowania materiałów łatwo palnych,

innych, dla których wskaźnik zagrożenia piorunowego przekracza wartość 10–4.

Dobór rodzaju instalacji odgromowej zależy od przeznaczenia budynku i wykonywanych w nim rodzajów prac, stosowanych substancji oraz jego konstrukcji.

Badanie instalacji odgromowej

Istnieją 3 rodzaje badań instalacji odgromowych, którymi są badania:

1) częściowe,

2) odbiorcze,

3) okresowe.

Ważne

Częściowe wykonuje się w trakcie budowy, odbiorcze – przy oddawaniu do eksploatacji obiektu, okresowe zaś – raz na 5 lat w zakresie poziomu rezystancji uziomu i pomiarów ciągłości przewodów.

Instalację wykonaną jako obostrzoną trzeba poddawać badaniom raz w roku, przed tzw. okresem burzowym, nie później jednak niż do 30 kwietnia.

Rysunek 1. Przykłady urządzeń piorunochronnych

Instalacja gazowa

W budynku zasilanym z sieci gazowej powinien być zainstalowany na przyłączu kurek główny umożliwiający odcięcie dopływu gazu do instalacji gazowej. Powinien on być zainstalowany na zewnątrz budynku w wentylowanej szafce przy ścianie, we wnęce ściennej lub w odległości nieprzekraczającej 10 m od zasilanego budynku, w miejscu łatwo dostępnym i zabezpieczonym przed wpływami atmosferycznymi, uszkodzeniami mechanicznymi i dostępem osób niepowołanych.

Check lista

✓ Na instalacji gazowej prowadzonej przez pomieszczenia garaży nie można umieszczać żadnych zaworów i odbiorników (przyborów).

✓ Przewód instalacyjny powinien być ciągły.

✓ Ewentualne łączenie przewodów może być wykonane wyłącznie przez ich zespawanie.

Czujniki z sygnalizacją dźwiękową

W pomieszczeniach, w których gaz jest spalany (np. kotłowniach), warto zainstalować czujniki z sygnalizacją dźwiękową do wykrywania niebezpiecznych stężeń gazu i czadu (tlenku węgla).

Strefa niebezpieczna

Należy również wyznaczyć strefę niebezpieczną wg następujących kryteriów:

0 – mieszanina wybuchowa występuje stale lub długotrwale w normalnych warunkach pracy,

1 – mieszanina wybuchowa może występować w normalnych warunkach pracy,

2 – niewielkie prawdopodobieństwo wystąpienia mieszaniny wybuchowej, mieszanina wybuchowa może występować jedynie krótkotrwale.

Rury i szafki instalacji gazowej

Rury i szafki instalacji gazowej powinny być pomalowane na żółto, co pozwala na odróżnianie ich od elementów innych instalacji.

Ważne

Przeglądów stanu instalacji gazowej należy dokonywać raz do roku.

Problem hałasu

Ochrona zdrowia pracowników i potrzeba zapewnienia im odpowiednich warunków akustycznych wymaga eliminacji lub zmniejszenia hałasu w miejscach pracy. Na stanowiskach pracy, na których mimo zastosowania możliwych rozwiązań technicznych i organizacyjnych poziom hałasu dalej przekracza dopuszczalne normy, pracodawca ma obowiązek zapewnić:

ustalenie przyczyn przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu oraz opracowanie i zastosowanie programu działań technicznych, a także organizacyjnych, mających na celu najskuteczniejsze zmniejszenie narażenia na niego pracowników,

ograniczenie czasu ekspozycji na hałas (w tym stosowanie przerw w pracy),

oznakowanie stref zagrożenia hałasem oraz gdy jest to uzasadnione ze względu na stopień zagrożenia i możliwe – ograniczenie dostępu do tych stref przez ich odgrodzenie (§ 79 ust. 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.).

Hałasy przenikające do środowiska pracy dzielą się, w zależności od dróg ich rozprzestrzeniania, na:

powietrzne,

materiałowe (np. rozprzestrzeniające się w gruncie, po konstrukcji budynku itp.).

Dźwięki powietrzne mogą pobudzić konstrukcję do drgań, i odwrotnie – drgania materiałowe mogą powodować hałasy powietrzne.

W firmie należy stosować kompleksową metodę ochrony przed hałasem m.in. przez:

wymóg „cichobieżności” w stosunku do maszyn, urządzeń, instalacji i środków transportu,

odmowę lokalizacji głośnego obiektu w strefie wymagającej ciszy,

ograniczenie czasu pracy źródła hałasu,

ustanowienie stref ciszy,

nakaz zastosowania dźwiękoszczelnych osłon na działające źródła hałasu itp.

Gdy ta grupa środków nie zmniejszy hałasu, warto zastosować środki techniczne. Są nimi m.in. takie rozwiązania, które:

zmniejszają moc akustyczną źródeł hałasu,

zwiększają efektywną chłonność akustyczną pomieszczeń przemysłowych,

osłaniają stanowisko pracy,

są złożone.

Przemysłowe źródło hałasu

Przemysłowe źródło hałasu jest przeważnie zbiorem podstawowych źródeł hałasu. Na przykład w pilarce tarczowej do drewna takimi podstawowymi źródłami hałasu mogą być:

silnik,

przekładnia,

drgająca tarcza,

drgający obrabiany materiał,

drgająca płaszczyzna stołu roboczego,

przecinające powietrze zęby piły,

ssawa instalacji pneumatycznego transportu odpadów.

Zmniejszenie mocy akustycznej

Zmniejszenie mocy akustycznej źródeł hałasu pochodzenia mechanicznego można uzyskać przez:

zmniejszenie lub wyeliminowanie drgań elementów maszyny lub urządzenia,

przesunięcie najistotniejszych energetycznie częstotliwości drgań elementów do obszaru częstotliwości słabiej słyszalnych przez człowieka.

Natomiast zmniejszenie mocy akustycznej źródeł hałasu pochodzenia aerodynamicznego uzyska się przez zmniejszenie:

prędkości przepływu powietrza lub prędkości poruszającego się w powietrzu ciała,

zaburzeń przepływu powietrza poprzez wyeliminowanie sytuacji sprzyjających ich powstawaniu (np. przez oddalenie elementów maszyny od wirującego narzędzia).

Rozwiązania te najłatwiej jest wprowadzić na etapie konstrukcyjnym danej maszyny czy urządzenia. Działania korekcyjne są znacznie trudniejsze do wprowadzenia, mimo że przynoszą znaczną poprawę warunków akustycznych. Korekcja polega na stosowaniu osłon, częściowej lub całkowitej obudowy oraz tzw. obudowy kabinowej. Można zastosować tu także tłumiki akustyczne.

Ochrona przed hałasem

Najczęściej występującymi rozwiązaniami chroniącymi przed hałasem w przemyśle są:

podwieszane pod sufitem lub nad stanowiskiem pracy tzw. akustyczne pochłaniacze przestrzenne,

wykładanie ścian elementami dźwiękochłonnymi,

ustawianie w pomieszczeniu ekranów akustycznych wykonanych z materiałów dźwiękochłonnych.

Rysunek 2. Wyciszenie głośno pracującego i wytwarzającego drgania silnika przez zastosowanie wykładzin ściennych, środka ochrony indywidualnej, amortyzacji drgań oraz likwidację szyby między pomieszczeniami

Efektywną chłonność dźwiękową pomieszczeń przemysłowych można zwiększyć przez:

wprowadzenie do hali większej ilości materiałów przed obróbką i po obróbce, przede wszystkim drewna, papieru czy wyrobów włókienniczych,

stosowanie prawidłowych – z punktu widzenia akustyki – sposobów składowania tych materiałów.

Ekran akustyczny, w formie płaskiego tworu przestrzennego ustawionego w hali fabrycznej, osłania stanowisko pracy przed hałasem docierającym z pobliskiego źródła, odbijając część energii hałasu. Wykonany z materiałów dźwiękochłonnych jest rozwiązaniem technicznym zwiększającym efektywną chłonność akustyczną hali produkcyjnej i to bez względu na jego ustawienie.

Wentylacja

Wentylacja ogólna, zapewniająca równomierną wymianę powietrza we wszystkich pomieszczeniach pracy, jest jednym z najczęściej stosowanych technicznych środków ochrony zbiorowej pracowników. Jest to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce powietrza świeżego. Wentylowanie pomieszczeń pracy jest konieczne, gdyż powietrze we wszystkich z nich stale ulega jakiemuś zanieczyszczeniu. To natomiast obniża bezpieczeństwo, higienę i komfort pracy znajdujących się w nich pracowników. We wszystkich pomieszczeniach pracy należy zapewnić właściwą wentylację naturalną lub mechaniczną bądź też oba wymienione rodzaje równocześnie.

Celem wentylacji i klimatyzacji jest dostosowanie do potrzeb organizmu człowieka lub procesów produkcyjnych stanu i składu powietrza oraz jego wymiany. Zadaniem natomiast jest utrzymanie powietrza w takim stanie, aby jego czystość, temperatura, wilgotność i ruch pozostawały w określonych granicach.

Wentylacja naturalna

Do wentylacji naturalnej, działającej w wyniku różnicy temperatur i ciśnień na zewnątrz oraz wewnątrz pomieszczenia, zalicza się:

przewietrzanie – okresowa wymiana powietrza w pomieszczeniach zachodząca dzięki otwieraniu okien lub innych otworów w przegrodach,

wentylację grawitacyjną – wentylacja naturalna wywołana różnicą temperatur powietrza na zewnątrz i wewnątrz pomieszczenia,

aerację – wentylacja naturalna, zorganizowana przez otwory łączące pomieszczenie z otoczeniem zewnętrznym, wykorzystująca różnicę temperatur oraz ciśnień,

infiltrację – samoczynna wymiana powietrza przez nieszczelności w drzwiach i oknach oraz przez pory w przegrodach budowlanych.

Wentylacja mechaniczna

Wentylację mechaniczną stosuje się w sytuacjach, gdy wentylacja naturalna nie może zapewnić wystarczającej liczby wymian powietrza. Polega ona na wymianie powietrza za pomocą wentylatorów napędzanych np. silnikiem elektrycznym, czyli jest to wentylacja wywołana działaniem urządzeń mechanicznych wprowadzających powietrze w ruch.

Schemat 1. Schemat wentylacji mechanicznej ogólnej i stanowiskowej (wariant)

Wymogi dotyczące wymiany powietrza

Ilość powietrza wentylacyjnego określa się wg następujących kryteriów:

krotności wymiany powietrza,

ilości powietrza przypadającego na 1 osobę,

obciążenia cieplnego,

w zależności od jego zanieczyszczenia.

Krotność wymiany powietrza ustalana jest doświadczalnie przy uwzględnieniu wysokości, kubatury budynku i zanieczyszczenia powietrza. Najczęściej dotyczy pomieszczeń higienicznosanitarnych oraz tych, w których występują czynniki szkodliwe (np. dla palarni wymagana jest 10-krotna wymiana powietrza w ciągu godziny, dla łazienek z natryskami – 5-krotna).

Ilość powietrza wentylacyjnego określana jest na podstawie zapotrzebowania, które wynika z wymogów higienicznych. Jest ona zależna od warunków lokalnych, przeznaczenia pomieszczenia lub ustalonych norm higienicznych. Wartości strumienia powietrza doprowadzonego z zewnątrz na 1 osobę w przypadku wentylacji w budynku użyteczności publicznej powinny wynosić co najmniej w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego i czasowego pobytu ludzi, w których:

zabronione jest palenie tytoniu – 20 m3/h,

dozwolone jest palenie tytoniu – 30 m3/h.

Wentylacja awaryjna

W pomieszczeniach pracy, w których możliwe jest niespodziewane wydzielanie się lub przedostawanie substancji trujących (np. spalin), powinna być zainstalowana awaryjna mechaniczna wentylacja wyciągowa, odpowiadająca wymogom bezpieczeństwa pod względem wybuchowym, łatwa do uruchomienia, zarówno od wewnątrz, jak i z zewnątrz pomieszczenia. Ponadto w pomieszczeniach tych muszą być zapasowe wyjścia dla pracowników.

Ważne

Wentylacja awaryjna musi zapewniać co najmniej 10-krotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

Klimatyzacja

Klimatyzacja jest jednym z rodzajów wentylacji. Jest to utrzymywanie odpowiednich warunków ciśnienia, temperatury, wilgotności i składu chemicznego powietrza – wolnego od zanieczyszczeń – w zamkniętych pomieszczeniach. Nie jest to tylko wymiana powietrza, ale proces nadawania powietrzu określonych wartości parametrów wymaganych warunkami przebywania w pomieszczeniu ludzi lub stosowaną technologią.

Klimatyzacja spełnia 4 funkcje:

1) grzanie,

2) chłodzenie,

3) nawilżanie,

4) osuszanie.

Urządzenia klimatyzacyjne stosowane są przede wszystkim w pomieszczeniach przeznaczonych do stałego przebywania ludzi, takich jak:

biura,

teatry,

domy towarowe,

szpitale itp.

Podstawa prawna

ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.),

ustawa z 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2020 r. poz. 110 ze zm.),

ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1186 ze zm.),

rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),

rozporządzenie ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 ze zm.).

5.2. Bez środków ochrony indywidualnej nie można pracownika dopuścić do pracy

W przypadku gdy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy, należy zastosować środki ochrony indywidualnej. Powinny one spełniać określone wymagania, za co odpowiedzialny jest pracodawca. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na instrukcję użytkowania oraz oznaczenie okresu trwałości.

Środki ochrony indywidualnej to wszelkie środki noszone lub trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Powinny być one stosowane, w przypadku gdy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy (np. rotacji pracowników).

Do środków ochrony indywidualnej nie zalicza się:

zwykłej odzieży roboczej i mundurów, które nie są specjalnie przeznaczone do zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracownika,

środków ochrony indywidualnej używanych przez wojsko, Policję i inne służby utrzymania porządku publicznego,

wyposażenia stosowanego przez służby pierwszej pomocy i ratownicze,

środków ochrony indywidualnej stosowanych na podstawie przepisów Prawa o ruchu drogowym,

wyposażenia sportowego,

środków służących do samoobrony lub do odstraszania,

przenośnych urządzeń do wykrywania oraz sygnalizowania zagrożeń i naruszania porządku publicznego.

Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować pracownika o sposobach posługiwania się dostarczonymi mu przez pracodawcę środkami ochrony indywidualnej. Wynika to z art. 2376 § 1 Kodeku pracy. Pracodawca powinien ustalić rodzaje środków ochrony indywidualnej, których stosowanie na określonych stanowiskach jest niezbędne, np. w postaci zakładowej tabeli norm przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej (art. 2378 § 1 kp).

Ważne

Środki ochrony indywidualnej stanowią własność pracodawcy.

Stosowane środki ochrony indywidualnej powinny posiadać właściwości ochronne i użytkowe. Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia prania, konserwacji, naprawy, odpylania i odkażania środków ochrony indywidualnej. W przypadku skażenia w procesie pracy środków ochrony indywidualnej środkami chemicznymi, promieniotwórczymi, materiałem biologicznie zakaźnym powinny być one przechowywane w specjalnie wyznaczonym do tego celu miejscu.

Ważne

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. Tak wynika z art. 2379 § 1 Kodeksu pracy.

Wymagania dotyczące oceny zgodności

Środki ochrony indywidualnej dostarczone pracownikowi przez pracodawcę powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności.

Środki ochrony indywidualnej mogą być wprowadzone do obrotu i stosowane wyłącznie, gdy:

chronią zdrowie oraz zapewniają bezpieczeństwo użytkownikom,

nie stanowią zagrożenia dla zdrowia i bezpieczeństwa innych osób, zwierząt domowych oraz mienia, przy założeniu prawidłowej obsługi, a także użytkowaniu zgodnie z przeznaczeniem.

Za zgodne z zasadniczymi wymaganiami, określonymi w rozporządzeniu w sprawie zasadniczych wymagań, uznaje się:

środki ochrony indywidualnej zaliczane do środków o prostej konstrukcji, posiadające oznakowanie CE, dla których producent lub jego upoważniony przedstawiciel wystawił deklarację zgodności WE,

środki ochrony indywidualnej inne niż zaliczane do środków o prostej konstrukcji, posiadające oznakowanie CE, dla których producent lub jego upoważniony przedstawiciel posiada certyfikat potwierdzający zgodność z zasadniczymi wymaganiami określonymi w rozporządzeniu i wystawił deklarację zgodności WE.

Środki ochrony indywidualnej zaliczane do środków o prostej konstrukcji obejmują wyłącznie środki przeznaczone do ochrony przed:

działaniami czynników mechanicznych, których skutki są powierzchniowe,

środkami czyszczącymi o słabym działaniu i łatwo odwracalnych skutkach działania,

zagrożeniami związanymi z manipulacją gorącymi przedmiotami, która nie naraża użytkownika na temperaturę wyższą niż 50°C (323 K) lub też na niebezpieczne uderzenia,

czynnikami atmosferycznymi, bez uwzględniania czynników wyjątkowych i ekstremalnych,

słabymi uderzeniami i drganiami, które nie mają wpływu na istotne dla życia obszary ciała i których skutki nie mogą spowodować nieodwracalnych uszkodzeń ciała,

światłem słonecznym.

Środki o złożonej konstrukcji

Środki ochrony indywidualnej zaliczane do środków o złożonej konstrukcji przeznaczone są do ochrony przed zagrożeniem życia lub przed zagrożeniami, które mogą powodować poważne i nieodwracalne uszkodzenia ciała lub zmiany chorobowe, a których bezpośrednich skutków działania, według projektanta, użytkownik nie jest w stanie zidentyfikować w odpowiednim czasie.

Do środków ochrony indywidualnej o złożonej konstrukcji zalicza się:

sprzęt ochrony układu oddechowego chroniący przed stałymi lub ciekłymi aerozolami bądź też drażniącymi, niebezpiecznymi, toksycznymi lub radiotoksycznymi gazami,

sprzęt ochrony układu oddechowego, zapewniający pełną izolację od atmosfery, łącznie ze sprzętem używanym do nurkowania,

środki zapewniające ograniczoną w czasie ochronę przed zagrożeniami chemicznymi lub promieniowaniem jonizującym,

sprzęt ratowniczy do użytku w środowiskach o wysokiej temperaturze, których skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze 100 °C (373 K) lub wyższej i w których może występować promieniowanie podczerwone, płomienie lub duże rozpryski roztopionego materiału,

sprzęt ratowniczy do użytku w środowiskach o niskiej temperaturze, których skutki są porównywalne do działania powietrza o temperaturze –50°C (223 K) lub niższej;

środki chroniące przed upadkiem z wysokości,

środki chroniące przed zagrożeniami elektrycznymi, niebezpiecznym napięciem prądu elektrycznego lub takie, które są używane jako izolatory podczas wykonywania prac pod wysokim napięciem.

Zasadnicze wymagania

Środki ochrony indywidualnej powinny zapewniać wystarczającą ochronę przed występującymi zagrożeniami. Muszą być zaprojektowane oraz wykonane zgodnie z wymaganiami ergonomii w taki sposób, aby w przewidywanych warunkach używania, do których są przeznaczone, użytkownik mógł normalnie wykonywać wszystkie czynności w przypadku zagrożenia, korzystając równocześnie z odpowiedniej ochrony na możliwie najwyższym osiągalnym poziomie.

Uwaga – zmiana przepisów

Dnia 6 czerwca 2019 r. przestało obowiązywać rozporządzenie ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. nr 259, poz. 2173). Rozporządzenie zostało uchylone na mocy rozporządzenia ministra przedsiębiorczości i technologii z 10 maja 2019 r. uchylającego rozporządzenie w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 966).

Podstawą uchylenia rozporządzenia była zmiana przepisów ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (dalej: ustawa SOZ) oraz ustawy z 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku (dalej: ustawa SOZiNR).

W marcu 2016 r. Parlament UE przyjął trzy rozporządzenia UE zgodne z Nowymi Ramami Prawnymi. Wśród nich znalazło się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz.Urz. UE L 81 z 31.03.2016, str. 51; dalej: rozporządzenie 2016/425).

Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady stosuje się bezpośrednio. Zatem inaczej niż w przypadku dyrektyw UE nie ma potrzeby ich wdrażania. Kwestie wymagań, jakie mają spełniać środki ochrony indywidualnej określone zostały w rozporządzeniu 2016/425. Natomiast zarówno ustawa SOZiNR, jak i ustawa SOZ, musiały zostać tak zmienione, aby przepisy polskiego prawa nie stały w sprzeczności do rozporządzenia 2016/425. Dlatego też wprowadzone zmiany polegały na zastosowaniu odpowiednich wyłączeń, zastrzeżeń i ustanowieniu sankcji wymaganych przez prawodawcę unijnego.

Do 18 kwietnia 2018 r., obowiązywała też dyrektywa Rady 89/686/EWG z 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej (Dz.Urz. UE L 399 z 20.12.1989, str. 18, ze zm.; dalej: dyrektywa 89/686/EWG). Była ona wdrożona do prawa polskiego przepisami ustawy SOZ. W związku z zastąpieniem tej dyrektywy przez bezpośrednio stosowany akt prawa UE – rozporządzenie 2016/425, środki ochrony indywidualnej zostały wyłączone spod regulacji ustawy SOZ, a objęte – w zakresie nieuregulowanym rozporządzeniem – ustawą SOZiNR. Natomiast rozporządzenie ministra gospodarki z 21 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej było wydane na mocy ustawy SOZ. Dlatego też minister przedsiębiorczości i technologii wydał rozporządzenie uchylające.

Od 6 czerwca 2019 r. wymagania dla środków ochrony indywidualnej w Polsce określa już bezpośrednio rozporządzeniu 2016/425 oraz, w zakresie przez te przepisy nieuregulowanym, ustawa SOZiNR. Ustawa ma zastosowanie w zakresie, w jakim przepisy te stanowią o udostępnianiu lub wprowadzeniu do obrotu. Przepisy te stanowią też o oddawaniu do użytku, którego pojęcia nie wyróżnia rozporządzenie 2016/425.

Zasady stosowania środków ochrony indywidualnej

W sytuacjach, w których nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy, należy zastosować środki ochrony indywidualnej. Powinny one:

być odpowiednie do istniejącego zagrożenia i nie powodować same z siebie zwiększonego zagrożenia,

uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy,

uwzględniać wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika,

być odpowiednio dopasowane do użytkownika – po wykonaniu niezbędnych regulacji.

W przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności jednoczesnego stosowania kilku środków ochrony indywidualnej środki te powinny dać się dopasować do siebie bez zmniejszenia ich właściwości ochronnych.

W zależności od stopnia zagrożenia, częstości narażenia na zagrożenie, cech stanowiska pracy każdego pracownika i skuteczności działania środków ochrony indywidualnej pracodawca powinien określić warunki stosowania środków ochrony indywidualnej, a w szczególności czas i przypadki, w których mają być używane.

Środki ochrony indywidualnej powinny być przeznaczone do osobistego użytku. W wyjątkowych przypadkach środek ochrony indywidualnej może być używany przez więcej niż jedną osobę, o ile zastosowano działania wykluczające niepożądany wpływ takiego użytkowania na zdrowie lub higienę użytkowników.

Środki ochrony indywidualnej stosuje się zgodnie z ich przeznaczeniem, z wyłączeniem szczególnych i wyjątkowych sytuacji, zgodnie z instrukcją przekazaną przez pracodawcę. Pracodawca, aby zapewnić właściwe używanie środków ochrony indywidualnej, powinien w razie potrzeby zorganizować pokazy używania tych środków. Wynika to z § 6 załącznika nr 2 do rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm).

Przed nabyciem środków ochrony indywidualnej pracodawca ocenia, czy środki, które zamierza zastosować, spełniają wymagania. Ocena obejmuje:

analizę i ocenę zagrożeń, których nie można uniknąć innymi metodami,

określenie cech, jakie muszą posiadać środki ochrony indywidualnej, aby skutecznie chroniły przed zagrożeniami, uwzględniając wszelkie ryzyko, jakie mogą stwarzać te środki same z siebie,

porównanie cech dostępnych na rynku środków ochrony indywidualnej.

Przykład 1

Przy pracach na wysokości przemieszczane w poziomie stanowisko robocze powinno mieć zapewnione mocowanie końcówki linki bezpieczeństwa do pomocniczej liny ochronnej lub prowadnicy poziomej, zamocowanej na wysokości około 1,5 m wzdłuż zewnętrznej strony krawędzi przejścia. Wytrzymałość i sposób zamocowania prowadnicy powinny uwzględniać obciążenie dynamiczne spadającej osoby.

W przypadku gdy zachodzi konieczność przemieszczania stanowiska pracy w pionie, linkę bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa mocuje się do prowadnicy pionowej za pomocą urządzenia samohamującego. Długość linki bezpieczeństwa szelek bezpieczeństwa nie powinna być większa niż 1,5 m.

ważne

Bezwzględnym wymogiem w razie stwierdzenia zagrożenia upadkiem jest wyposażenie pracowników w zabezpieczenia przeciwupadkowe i przeciwurazowe.

Zabezpieczenia przeciwupadkowe

System powstrzymujący spadanie z wysokości to zabezpieczenia przeciwupadkowe. Składa się on z uprzęży w postaci szelek bezpieczeństwa, podzespołu łącząco-amortyzującego składającego się z linki bezpieczeństwa z amortyzatorem (np. amortyzatorem włókienniczym) lub urządzenia samohamownego, przyłączonego do konstrukcji stałej bądź liny zaczepowej, punktu zaczepienia (kotwiczenia). Jako podzespół łącząco-amortyzujący stosuje się również urządzenia samozaciskowe (np. z giętką lub sztywną prowadnicą).

Punkt zakotwienia to punkt, do którego zaczepiony jest podzespół łącząco-amortyzujący. Powinien charakteryzować się on odpowiednią wytrzymałością (do przeniesienia obciążeń, w tym obciążeń dynamicznych powstających w czasie spadania). Znajdować się ma bezpośrednio nad głową pracującego. Jako taki punkt mogą być wykorzystywane elementy konstrukcyjne obiektu.

Należy pamiętać o tym, aby przy doborze środków zabezpieczających przed upadkiem z wysokości uwzględnić wolną przestrzeń potrzebną do powstrzymania upadku. Może ona wynosić nawet 6 m.

ważne

Środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed upadkiem z wysokości powinny posiadać oznakowanie CE oraz deklarację zgodności. Stosować je należy zgodnie z przeznaczeniem i wymaganiami opisanymi w instrukcji użytkowania. Mają być kontrolowane przez użytkownika przed każdym użyciem oraz poddawane kontroli okresowej.

Zabezpieczenia przeciwurazowe

Środki ochrony indywidualnej zabezpieczające pracownika przed skutkami tych uderzeń to zabezpieczenia przeciwurazowe. Są to np. hełmy ochronne do pracy na wysokości (hełmy ochronne z dodatkową wkładką amortyzującą w przypadku uderzeń bocznych).

Prace na słupach, masztach itp.

Przy pracach na: słupach, masztach, konstrukcjach wieżowych, kominach, konstrukcjach budowlanych bez stropów, a także przy ustawianiu lub rozbiórce rusztowań oraz przy pracach na drabinach i klamrach na wysokości powyżej 2 m nad poziomem terenu zewnętrznego lub podłogi obowiązują szczególne zasady.

1. Przed rozpoczęciem prac sprawdza się stan techniczny stałych elementów konstrukcji lub urządzeń mających służyć do mocowania linek bezpieczeństwa.

2. Należy zapewnić stosowanie przez pracowników, odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, takiego jak:

szelki bezpieczeństwa z linką bezpieczeństwa przymocowaną do stałych elementów konstrukcji,

szelki bezpieczeństwa z pasem biodrowym (do prac w podparciu – na słupach, masztach itp.).

3. Należy zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych.

Okres trwałości i konserwacja

Środki ochrony indywidualnej posiadają określony okres trwałości ustalony przez producenta. Nie należy użytkować środków ochrony indywidualnej po przekroczeniu tego okresu. Każdy środek posiada okres trwałości (datę ważności), po przekroczeniu którego należy sprzęt wyeliminować. Może on ulec skróceniu, jeżeli sprzęt powstrzymał upadek lub nastąpiło jego uszkodzenie.

Należy zwrócić uwagę na przechowywanie i konserwacje środków ochrony indywidualnej, aby odbywało się to zgodnie z instrukcją producenta.

Podstawa prawna

dział X ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2019 r. poz. 1040 ze zm.),

rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),

rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz.Urz. UE L 81 z 31.03.2016 r., str. 51).

Tabela 1. Zagrożenia, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej

Zagrożenia

Najczęściej zagrożone części ciała

Głowa

Kończyny górne

Kończyny dolne

Inne

Czaszka

Twarz

Oczy

Narząd słuchu

Drogi oddechowe

Dłonie

Ręce

Stopy

Nogi

Skóra

Tułów, w tym brzuch

Drogi rodne

Fizyczne

Mechaniczne

Upadki z wysokości

Wybuchy, uderzenia, wstrząsy, zgniecenia

Przekłucia, przecięcia, otarcia

Poślizgnięcia, upadki

Drgania (wibracja)

Termiczne

Wysoka temperatura, ogień

Zimno

Elektryczne

Promieniowanie

Jonizujące

Niejonizujące

Hałas

Chemiczne

Aerozole

Pyły, włókna

Dymy

Mgła

Płyny

Zanurzenie

Chlapanie, pryskanie

Gazy, pary

Biologiczne

Szkodliwe bakterie

Szkodliwe wirusy

Grzyby

Biologiczne antygeny inne niż mikroorganizmy

Pierwotniaki i zwierzęta bezkręgowe

Tabela 2. Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej

Lp.	Rodzaje środków ochrony indywidualnej	Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej
1	2	3
1.	Odzież ochronna	Prace w narażeniu na działanie wody, czynników chemicznych, pyłowych, mechanicznych i biologicznych oraz wysokiej i niskiej temperatury – stwarzające ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracowników, w tym w szczególności:a) prace w narażeniu na działanie szkodliwych dla zdrowia substancji chemicznych i biologicznych oraz pyłów,b) prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych,c) prace w kanałach ściekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach lub innych podobnych miejscach – w narażeniu na kontakt z wilgotnymi lub mokrymi ściankami,d) prace na zewnątrz pomieszczeń – w narażeniu na deszcz lub chłód,e) prace w pomieszczeniach o bardzo niskiej temperaturze, w tym w komorach chłodniczych,f) przenoszenie ładunków o wysokiej temperaturze lub przebywanie w ich pobliżu oraz prace w wysokiej temperaturze (pochodzenia technologicznego),g) spawanie, kucie oraz odlewanie metali,h) prace stwarzające ryzyko zapalenia odzieży od płomienia, gorących odprysków metali lub żużlu,i) prace w kontakcie z przedmiotami o szorstkich powierzchniach, ostrych krawędziach i inne stwarzające ryzyko urazu,j) oczyszczanie odlewów, piaskowanie albo śrutowanie wyrobów,k) prace narażające na zamoczenie ciała lub przesiąknięcie odzieży w wyniku stosowania wody, roztworów, kąpieli, mas ciekłych, olei, tłuszczów lub innych substancji płynnych, wilgotnych, oleistych bądź tłustych,l) prace w narażeniu na zanieczyszczenie ciała substancjami podatnymi na gnicie lub zainfekowanymi albo odpadami, w tym w zakładach oczyszczania miasta, zakładach zajmujących się opróżnianiem szamb lub zbiorników na gnojówkę, w laboratoriach biologicznych, w ubojniach, rzeźniach, wytwórniach konserw mięsnych lub rybnych, zakładach przetwórstwa podrobów i wszelkie inne prace, przy których istnieje ryzyko podobnych zanieczyszczeń,ł) prace, podczas których pracownicy muszą być dobrze widoczni, w tym wykonywane na torach kolejowych, w miejscach o wzmożonym ruchu pojazdów, w transporcie dołowym kopalń i w transporcie wewnątrzzakładowym
2	Środki ochrony głowy1) hełmy ochronne	Prace narażające pracowników na urazy głowy, w tym w szczególności:a) prace budowlane, zwłaszcza na rusztowaniach i w ich sąsiedztwie, przy wznoszeniu i demontażu szalowania, przy rozbiórkach obiektów budowlanych, prace montażowe i instalacyjne,b) prace na mostach, konstrukcjach stalowych, masztach, wieżach, stalowych konstrukcjach hydraulicznych, wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, dużych zbiornikach i rurociągach, stacjach energetycznych, prace remontowo-montażowe przy kotłach i ich instalacjach,c) prace ziemne i skalne, prace w wykopach, rowach, szybach i tunelach,d) prace w podziemnych wyrobiskach, kopalniach odkrywkowych, przy wydobywaniu węgla i innych surowców mineralnych,e) prace z materiałami wybuchowymi,f) prace przy wielkich piecach, w zakładach przeróbki rud, kuźniach i odlewniach metali,g) prace w sąsiedztwie urządzeń do podnoszenia, dźwigów i przenośników,h) prace przy piecach przemysłowych,i) prace w stoczniach okrętowych,j) prace manewrowe na kolei.
	2) nakrycia głowy	Prace stwarzające ryzyko pochwycenia włosów, zamoczenia głowy lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz wykonywane w warunkach niskiej i wysokiej temperatury, a w szczególności:a) prace w narażeniu na działanie pyłów toksycznych albo substancji żrących lub drażniących,b) przenoszenie, na głowie lub ramionach, półtuszy zwierzęcych, skór lub innych produktów podatnych na gnicie, pochodzących z uboju zwierząt, paczek z niezdezynfekowanymi kawałkami materiału lub substancji pochodzenia zwierzęcego (nawet jeśli są suche), mogących być źródłem infekcji (w tym worki z kośćmi lub porożem, paczki zawierające włosie, wełnę, skóry),c) prace w kanałach ściekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach lub innych podobnych miejscach, zanieczyszczonych osadami albo odpadami z jakichkolwiek substancji lub opanowanych przez robactwo,
		d) prace na zewnątrz pomieszczeń – w narażeniu na deszcz albo działanie niskiej lub wysokiej temperatury,e) prace w komorach chłodniczych,f) prace, przy których włosy pracowników są narażone na wciągnięcie przez ruchome części maszyn lub urządzeń mechanicznych,g) prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych
3.	Środki ochrony kończyn dolnych	Prace stwarzające ryzyko urazów kończyn dolnych (w tym oparzenia), ich zamoczenia lub zanieczyszczenia substancjami i materiałami toksycznymi, drażniącymi, żrącymi, podatnymi na gnicie lub mogącymi być źródłem infekcji oraz wykonywane w warunkach niskiej lub wysokiej temperatury, a w szczególności:a) prace przy rozbiórce, prace budowlane, prace przy wznoszeniu rusztowań, prace przy deskowaniu lub zdejmowaniu deskowania konstrukcji betonowych oraz inne prace na budowie w narażeniu na zranienie stóp przez gwoździe lub ostre przedmioty,b) prace na mostach, konstrukcjach stalowych, masztach, wieżach i dźwigach,c) prace przy wielkich piecach, w stalowniach, walcowniach, stacjach energetycznych, dużych zbiornikach i rurociągach,d) prace w kopalniach odkrywkowych, przy wydobywaniu węgla, przy wybieraniu i obróbce materiałów skalnych,e) oczyszczanie odlewów lub piaskowanie albo śrutowanie jakichkolwiek przedmiotów,f) prace w kuźniach lub przy odlewaniu stopionych metali,g) prace w narażeniu na kontakt nóg z bardzo gorącymi lub bardzo zimnymi materiałami,h) prace w komorach chłodniczych,i) prace przy wytwarzaniu i obróbce szkła płaskiego i szklanych pojemników,j) prace formierskie podczas produkcji wyrobów ceramicznych i materiałów budowlanych,k) prace remontowe i renowacyjne,l) prace w stoczniach, prace manewrowe na kolei,ł) transport i magazynowanie ciężkich elementów, których upadek na stopę może spowodować jej zranienie,m) prace w narażeniu na ryzyko upadku z wysokości na skutek ześlizgnięcia, w tym prace na dachu,n) prace z użyciem pilarki łańcuchowej, w tym przycinanie i ścinanie drzew,
		o) prace w kanałach ściekowych, rowach, podziemnych kryptach, studzienkach, cysternach, kadziach, zbiornikach, stawach, ciekach wodnych lub innych podobnych miejscach zawierających ciecze lub błoto,p) prace, przy których możliwe jest wylanie lub wyciek cieczy, w narażeniu na zamoczenie stóp przez te ciecze, w tym w pływalniach lub myjniach,q) prace w narażeniu na zanieczyszczenie stóp substancjami toksycznymi, żrącymi lub drażniącymi,r) prace w narażeniu na zanieczyszczenie stóp substancjami organicznymi podatnymi na gnicie lub odpadami
4.	Środki ochrony kończyn górnych	Prace stwarzające ryzyko urazów rąk (związanych również z działaniem wysokiej temperatury, wibracji oraz substancji chemicznych), prace w kontakcie z wodą, substancjami toksycznymi, żrącymi lub drażniącymi, z materiałami podatnymi na gnicie i innymi mogącymi być źródłem infekcji oraz prace w niskiej temperaturze, w tym w szczególności:a) prace z użyciem przedmiotów lub materiałów ostrych, tnących, kłujących, parzących lub szczególnie chropowatych albo inne narażające na uszkodzenia rąk, z wyłączeniem prac przy obsłudze maszyn, przy których istnieje niebezpieczeństwo wciągnięcia rękawicy,b) spawanie lub cięcie metali za pomocą łuku elektrycznego i wszelkie inne czynności wymagające użycia lamp łukowych lub też innych źródeł promieniowania ultrafioletowego,c) oczyszczanie odlewów lub piaskowanie albo śrutowanie jakichkolwiek przedmiotów lub też odlewanie stopionych metali,d) prace, przy których przedramiona są narażone na poranienie lub rozpryskiwanie materiałów żarzących się,e) cięcie mięsa i usuwanie kości za pomocą noży,f) przenoszenie ładunków o wysokiej temperaturze,g) prace narażające pracowników na działanie substancji chemicznych i biologicznych niebezpiecznych dla zdrowia,h) prace, przy których ręce pracowników narażone są na kontakt z substancjami toksycznymi, żrącymi lub drażniącymi,i) prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych,j) prace, przy których ręce pracowników są narażone na kontakt z zainfekowanymi zwierzętami lub padliną, szczątkami zwierząt lub substancjami pochodzenia zwierzęcego nienadającymi się do spożycia, w tym w miejscach przeznaczonych do rozbioru półtuszy zwierzęcych i laboratoriach biologicznych,
		k) prace w kontakcie ze zwłokami lub z substancjami z nich pochodzącymi,l) prace przy ściekach i innych instalacjach kanalizacyjnych oraz czynności związane z ręcznym czyszczeniem rur i zbiorników lub inne czynności wymagające kontaktu rąk ze ściekami,ł) prace w kontakcie z brudną bielizną lub brudną odzieżą, szmatami i starymi, niezdezynfekowanymi ubraniami, śmieciami,m) wszelkie prace, podczas których ręce są narażone na kontakt z substancjami mogącymi zawierać zarazki,n) prace w komorach chłodniczych
5.	Środki ochrony twarzy i oczu	Prace, przy których twarz lub oczy pracowników są narażone na urazy albo podrażnienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia, w tym w szczególności:a) prace, przy których oczy są narażone na kontakt z substancjami o wyraźnym działaniu drażniącym wzrok, jak pył paku, pył węglowy i inne cząsteczki lub opary substancji żrących,b) spawanie lub cięcie metali za pomocą palnika lub łuku elektrycznego,c) prace z laserami,d) obserwowanie intensywnych punktów świetlnych, w tym wnętrza pieca lub substancji silnie rozżarzonych, takich jak roztopiona stal albo szkło,e) prace wymagające zastosowania promieni podczerwonych lub wywołujące intensywne promieniowanie cieplne,f) prace wymagające użycia lamp łukowych lub innych źródeł promieniowania ultrafioletowego,g) szlifowanie na sucho, oczyszczanie lub usuwanie kamienia kotłowego przy użyciu młota oraz inne prace powodujące rozpryskiwanie mogących przedostać się do oczu ostrych cząsteczek, stopionych metali lub żrących płynów,h) prace przy maszynach do obróbki skrawaniem materiału, podczas której powstają wióry odpryskowe,i) prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych,j) prace przy rozpylaniu płynów,k) prace z kwasami i roztworami żrącymi, środkami odkażającymi i substancjami do usuwania korozji
6.	Środki ochrony układu oddechowego	Prace w warunkach ryzyka narażenia na nadmierne zanieczyszczenie powietrza czynnikami szkodliwymi lub w warunkach niedoboru tlenu w powietrzu, w tym w szczególności:a) prace w zbiornikach, w ograniczonym obszarze i w gazowych piecach przemysłowych, gdzie może występować szkodliwy gaz lub niedobór tlenu,
		b) prace w narażeniu na wdychanie szkodliwych pyłów, gazów, par lub dymu,c) prace w sąsiedztwie otworów spustowych wielkich pieców, gdzie mogą występować opary metali ciężkich,d) prace w sąsiedztwie konwerterów gazowych i przewodów gazowych wielkich pieców,e) prace przy wykładaniu pieców i kadzi, gdzie może występować zapylenie,f) prace w chłodniach, gdzie istnieje niebezpieczeństwo wycieku czynnika chłodniczego,g) prace w szybach, kanałach ściekowych i innych obiektach podziemnych połączonych kanałami,h) prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych
7.	Środki ochrony słuchu	Prace w warunkach, w których poziom hałasu przekracza najwyższe dopuszczalne natężenie, w tym w szczególności:a) prace przy obsłudze pras do metalu,b) prace przy użyciu narzędzi pneumatycznych,c) prace obsługi naziemnej na lotniskach,d) prace przy wbijaniu pali,e) cięcie drewna przy użyciu pilarki tarczowej lub pilarki z piłą łańcuchową
8.	Środki ochrony przed upadkiem z wysokości	Prace wykonywane w warunkach narażających na upadek z wysokości, w tym w szczególności:a) prace na rusztowaniach,b) montaż elementów prefabrykowanych,c) prace na masztach, słupach,d) prace w kabinach wysokich dźwigów,e) prace w wysoko położonych kabinach urządzeń magazynowych,f) prace na wieżach wiertniczych, masztach, czworonogach i trójnogach,g) prace w szybach i kanałach ściekowych
9.	Dermatologiczne środki ochrony indywidualnej	Prace narażające na podrażnienia skóry, w tym w szczególności:a) prace w narażeniu na działanie pyłu paku albo innych pyłów lub oparów wywierających na skórę podobne działanie drażniące,b) przetwarzanie materiałów powlekanych,c) garbowanie skóry,d) prace w narażeniu na wdychanie chromianów, dwuchromianów alkalicznych, kwasu chromowego lub innych substancji żrących bądź drażniących, wpływających na owrzodzenia lub perforację przegrody nosowej

Tabela 3. Rodzaje środków ochrony indywidualnej

Lp.	Rodzaje środków ochrony indywidualnej
1	2	3
1.	Odzież ochronna	ubraniakombinezonykurtki, bluzykamizelkispodniefartuchyfartuchy przedniepłaszczepelerynyochraniacze barkuochraniacze klatki piersiowejochraniacze brzuchaochraniacze pośladkówosłony tułowiaosłony głowy i karkukamizelki ostrzegawczekurtki ostrzegawczespodnie ostrzegawczenarzutki ostrzegawczeinne rodzaje odzieży ochronnej
2.	Środki ochrony głowy	hełmy ochronnehełmy ochronne z wyposażeniem dodatkowymczapkiczepki i stożkikapeluszekapturyberetychustkiinne nakrycia głowy
3.	Środki ochrony kończyn górnych	rękawice ochronneochraniacze palcówochraniacze dłoniochraniacze nadgarstkaochraniacze nadgarstka i przedramieniaochraniacze łokciaochraniacze przedramienia i ramieniainne środki ochrony rąk
4.	Środki ochrony kończyn dolnych	butypółbutytrzewiki
		saperkipółsaperkikaloszesandałytrepyochraniacze stopyochraniacze goleniaochraniacze kolanaochraniacze udagetryinne środki ochrony nóg
5.	Środki ochrony twarzy i oczu	okularygogleosłony twarzy, w tym półosłony i przyłbicetarczeinne środki ochrony twarzy i oczu
6.	Środki ochrony słuchu	wkładki przeciwhałasowenauszniki przeciwhałasowehełmy przeciwhałasoweinne środki ochrony słuchu
7.	Środki ochrony układu oddechowego	sprzęt oczyszczający do pracy ciągłej, w tym filtrujący, pochłaniający i filtrująco-pochłaniającysprzęt izolujący do pracy ciągłej, w tym autonomiczny i stacjonarnysprzęt ucieczkowy oczyszczający, w tym pochłaniacze i filtropochłaniaczesprzęt ucieczkowy izolujący, w tym aparaty powietrzne butlowe i regeneracyjneinne rodzaje sprzętu ochrony układu oddechowego
8.	Środki izolujące cały organizm	środki z doprowadzeniem powietrzaśrodki umożliwiające stosowanie izolującego sprzętu ochrony układu oddechowegośrodki umożliwiające doprowadzenie powietrza lub stosowanie sprzętu ochrony układu oddechowego
9.	Środki ochrony przed upadkiem z wysokości	uprzęże, w tym szelki bezpieczeństwa i pasy biodrowelinki bezpieczeństwaamortyzatoryurządzenia samohamowneinne środki chroniące przed upadkiem z wysokości
10.	Dermatologiczne środki ochrony skóry	środki osłaniające skórę – kremy, pasty, maściśrodki oczyszczające skóręśrodki regenerujące skórę

5.3. Ochronniki słuchu – dobór i stosowanie

Hałas stanowi podstawowe zagrożenie występujące w środowisku życia i pracy człowieka. Na uciążliwe działanie hałasu w Polsce narażona jest grupa ponad 10 milionów osób. Z przeprowadzanych w przemyśle badań wynika, że na 1000 zatrudnionych osób 45 jest narażonych na hałas mogący powodować trwałe ubytki słuchu, co potwierdzane jest liczbą przypadków zawodowego uszkodzenia słuchu.

Szacuje się, że najwięcej przypadków uszkodzenia słuchu, wywołanego działaniem hałasu, występuje w:

górnictwie,

hutnictwie żelaza,

przemyśle metalowym i drzewnym,

przemyśle środków transportu, maszynowym i włókienniczym.

Hałas to wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, uciążliwe lub szkodliwe dźwięki oddziałujące na zmysł i narząd słuchu, na pozostałe zmysły oraz części organizmu człowieka.

Źródła hałasu

W środowisku pracy każde urządzenie, maszyna czy środek transportu mogą być rozpatrywane jako źródło hałasu. Natomiast poziom emisji hałasu przez dane urządzenie zależy od bardzo wielu czynników, takich jak:

rodzaj,

typ,

jego moc,

stopień zużycia i eksploatacji.

Warto wspomnieć w tym miejscu o bardzo istotnej sprawie dotyczącej narażenia na hałas, a odnoszącej się do kwestii źródła hałasu. Otóż poziom dźwięku zmniejsza się wraz z odległością od źródła dźwięku. W przestrzeni otwartej do punktu obserwacji docierają na ogół tylko fale bezpośrednie z tego źródła i wówczas poziom ciśnienia akustycznego maleje o 6 dB przy podwojeniu odległości od źródła.

Inaczej jest natomiast w sytuacji, gdy źródło hałasu i pracownik znajdują się w pomieszczeniu zamkniętym. Wówczas do pracownika, oprócz fal bezpośrednich, dochodzą także fale odbite od ścian sufitu, podłogi i przedmiotów znajdujących się w pomieszczeniu.

Źródła hałasu wewnętrznego

Źródła hałasu wewnętrznego to maszyny, urządzenia, narzędzia i procesy technologiczne, stosowane na stanowisku pracy albo stanowiskach sąsiednich (w tym samym pomieszczeniu).

Przykład 1

Źródłem hałasu wewnętrznego mogą być:

� ręczne narzędzia pneumatyczne (młotki, przecinaki, szlifierki) do 134 dB,

� silniki spalinowe – maksymalne poziomy dźwięku A do 125 dB,

� prasy – do 115 dB,

� piły tarczowe do metalu – do 115 dB,

� wentylatory – do 114 dB,

� sprężarki – do 113 dB,

� obrabiarki skrawające do metalu (szlifierki, automaty tokarskie, wiertarki) – do 104 dB.

Źródła hałasu zewnętrznego

Pracownik może być narażony również na hałas dochodzący z zewnątrz pomieszczenia, w którym jest zatrudniony, czy miejsca, w którym pracuje.

Źródła hałasu zewnętrznego, na który narażony jest pracownik, najczęściej pochodzą z sąsiednich obiektów tego samego zakładu, ale także z ulicy, sąsiednich zakładów, stosowanych w pobliżu maszyn, urządzeń.

Przykład 2

� otoczenie zakładów przemysłowych: 50–90 dB,

� maszyny drogowe i budowlane: 75–85 dB,

� kosiarka do trawy: ponad: 90 dB,

� miejski ruch uliczny: ok. 90 dB.

Negatywne działania hałasu

Hałas oddziałuje ujemnie na organ słuchu i ośrodkowy układ nerwowy człowieka.

Negatywne oddziaływanie hałasu na organizm człowieka jest utożsamiane przede wszystkim z bezpośrednim oddziaływaniem na narząd słuchu. Szkodliwość oddziaływania hałasu zależy od poziomu ciśnienia akustycznego oraz czasu trwania narażenia, czyli tzw. dawki hałasu. Innymi słowy, im wyższy jest poziom ciśnienia akustycznego i dłuższy czas przebywania w hałasie, tym jest on bardziej szkodliwy.

Wartość ciśnienia akustycznego, przy której zaczyna się słyszeć określony dźwięk, nazywana jest progiem słyszenia.

Podstawowym skutkiem oddziaływania hałasu na narząd słuchu jest czasowe lub trwałe przesunięcie progu słyszenia. Czasowe przesunięcie progu słyszenia jest swego rodzaju reakcją obronną organizmu na nadmierny hałas i ustępuje po upływie określonego czasu. Natomiast trwałe przesunięcie progu słyszenia jest nieodwracalne i wynika z wywołanych hałasem zmian w uchu środkowym i wewnętrznym.

Powstawanie uszkodzeń słuchu jest najczęściej procesem powolnym – ubytki słuchu pojawiają się stopniowo. Z tego powodu osoby narażone na nadmierny hałas z reguły nie dostrzegają jego negatywnego oddziaływania aż do momentu, w którym osoba ma problemy ze zrozumieniem mowy, nie słyszy niektórych głosek, nastawia radio czy telewizor na wysoki poziom dźwięku, a więc zaczyna się już pojawiać proces nieodwracalnego uszkodzenia słuchu.

A zatem długotrwałe przebywanie w hałasie o dużym poziomie powoduje powstanie trwałego upośledzenia (ubytku) słuchu, zaliczanego do chorób zawodowych. Wartość podwyższenia progu słyszalności nazywa się trwałym ubytkiem słuchu i przedstawia się w postaci krzywej zwanej autodiagramem.

Do trwałych ubytków słuchu dochodzi najczęściej w wyniku długotrwałego narażenia na hałas o poziomach dźwięku A przekraczających 80 dB.

Biorąc pod uwagę poziom hałasu i jego szkodliwoć dla zdrowia, hałas można podzielić na następujące grupy:

hałas o poziomie poniżej 35 dB – dla zdrowia nieszkodliwy,

hałas o poziomie od 35 do 70 dB – wpływa ujemnie na układ nerwowy, powodując zmęczenie oraz spadek wydajności pracy,

hałas o poziomie od 70 do 85 dB występujący stale w miejscu pracy – powoduje trwałe osłabienie słuchu,

hałas o poziomie od 85 do 120 dB – powoduje poważne uszkodzenia słuchu oraz takie schorzenia organizmu ludzkiego, jak zaburzenia układu krążenia, układu nerwowego, równowagi oraz uniemożliwia zrozumienie mowy nawet z odległości 0,5 m,

hałas o poziomie powyżej 150 dB już po kilku minutach oddziaływania paraliżuje działanie organizmu, powoduje mdłości, zaburzenia równowagi, uniemożliwia wykonywanie skoordynowanych ruchów kończyn itp.

Stosowanie ochronników

Ochronniki słuchu należą do środków ochrony indywidualnej, bezpośrednio chroniących użytkownika przed narażeniem na hałas, i mają charakter ochrony biernej. Stosuje się je wówczas, gdy:

źródło narażenia nie może być usunięte lub

nie mogą być zastosowane skuteczne środki ochrony zbiorowej.

W przypadku gdy uniknięcie lub wyeliminowanie ryzyka zawodowego wynikającego z narażenia na hałas jest niemożliwe za pomocą środków ochrony zbiorowej lub organizacji pracy, pracodawca musi udostępnić pracownikom środki ochrony indywidualnej słuchu, jeśli wielkości charakteryzujące hałas w środowisku pracy przekraczają wartości progów działania, określonych w rozporządzeniu ministra gospodarki i pracy z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz.U. nr 157, poz.1318).

Gdy wielkości charakteryzujące hałas osiągają lub przekraczają wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN), pracodawca nie tylko udostępnia środki ochrony indywidualnej słuchu pracownikom, lecz także nadzoruje prawidłowość ich stosowania.

W jakich przypadkach nie stosuje się środków ochrony indywidualnej słuchu

Należy również pamiętać o ograniczeniach związanych ze stosowaniem ochronników słuchu. Środków ochrony indywidualnej słuchu nie stosuje się bowiem do prac:

przy których właściwe zastosowanie środków ochrony indywidualnej słuchu przez cały czas mogłoby spowodować większe zagrożenie dla zdrowia i bezpieczeństwa pracownika niż rezygnacja z ich stosowania, tzn. prac wykonywanych w szczególności przez:– osoby prowadzące akcję ratowniczą w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska, usunięcia awarii albo przeciwdziałania klęsce żywiołowej,– kierujących pojazdami samochodowymi, ciągnikami rolniczymi albo maszynami samobieżnymi po drogach publicznych lub drogach komunikacyjnych i transportowych na terenie zakładu pracy;

wykonywanych przez artystów – wykonawców widowisk muzycznych i rozrywkowych.

Postępowanie przed wprowadzeniem środka ochrony indywidualnej

Środki ochrony indywidualnej słuchu należy dobierać w sposób eliminujący ryzyko uszkodzenia słuchu lub zmniejszający ryzyko do najniższego możliwego do osiągnięcia w danych warunkach poziomu.

Dalej na rysunku 1. zaprezentowana została procedura postępowania, jaką należy przeprowadzić przed wprowadzeniem indywidualnych środków ochrony słuchu na stanowiskach pracy w firmie.

Rysunek 1. Algorytm postępowania przed wprowadzeniem środka ochrony indywidualnej

Dobór ochronników

Podstawę doboru ochronników słuchu stanowi pomiar wielkości charakterystycznych hałasu na danym stanowisku pracy.

Pomiary hałasu na poszczególnych stanowiskach pracy

Jednym z elementów właściwego doboru środków ochrony jest wykonanie pomiarów hałasu w miejscach (na stanowiskach pracy), gdzie dana ochrona będzie stosowana. Pomiary hałasu przeprowadza się dwoma metodami: bezpośrednią lub pośrednią.

Metoda bezpośrednia

Metoda bezpośrednia polega na ciągłym pomiarze przez cały czas narażenia pracownika na hałas i odczytywaniu wielkości bezpośrednio z mierników, np. dozymetru hałasu lub całkującego miernika poziomu dźwięku.

Trzeba podkreślić, że metoda ta umożliwia otrzymanie wyników, które dokładnie oddają narażenie pracownika na hałas. Zaletą metody bezpośredniej jest jej łatwość – nie wymaga wykonywania skomplikowanych obliczeń. Natomiast wadą jej jest czasochłonność, bowiem pomiar dla jednego stanowiska pracy trwa całą zmianę roboczą.

Metoda pośrednia

Metoda pośrednia to:

pomiar hałasu w czasie krótszym niż podlegający ocenie, a następnie

zastosowanie odpowiednich zależności matematycznych do wyznaczenia wielkości opisujących hałas.

Podstawowa zaleta metody pośredniej to skrócenie do niezbędnego minimum czasu wykonywania pomiarów. Jednak jej wadą jest to, że w przypadku nie w pełni rozpoznanego charakteru hałasu nieustalonego można popełnić trudne do oszacowania błędy (w skrajnych przypadkach dochodzące nawet do kilkunastu decybeli).

Wykonanie pomiaru

Jeżeli podczas dwóch ostatnich badań i pomiarów hałasu, wykonanych w odstępie dwóch lat, natężenie czynnika nie przekraczało 0,2 wartości NDN, pracodawca może odstąpić od wykonywania badań i pomiarów.

Pomiary hałasu powinny być wykonywane:

nie później niż w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia działalności (wyniki badań i pomiarów przechowuje się przez okres 3 lat od daty ich wykonania),

co najmniej raz na dwa lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,2 do 0,5 wartości NDN,

co najmniej raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono natężenie czynnika powyżej 0,5 wartości NDN,

każdorazowo, jeżeli nastąpiły zmiany w wyposażeniu technicznym, w procesie technologicznym lub w warunkach wykonywania pracy, które mogły mieć wpływ na zmianę poziomu emisji, poziomu narażenia albo wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ich ponowne wykonanie.

Natężenie dźwięku mierzy się w skali logarytmicznej, co oznacza podwojenie natężenia dźwięku przy wzroście o każde 3 dB.

Do pomiaru wielkości charakteryzujących wszystkie rodzaje hałasu (ustalonego, nieustalonego i impulsowego) powinny być stosowane dozymetry hałasu lub całkujące mierniki poziomu dźwięku klasy dokładności 2 lub lepszej. Urządzenia te powinny spełniać wymagania Polskich Norm:

PN-EN 61672-1:2014-03 Elektroakustyka – Mierniki poziomu dźwięku – Część 1: Wymagania.

PN-EN 61252:2000/A1:2005 Elektroakustyka – Wymagania dotyczące indywidualnych mierników ekspozycji na dźwięk.

Dodatkowo należy określić niepewność wykonywania pomiarów zgodnie z Polską Normą PN-EN ISO 9612:2011 Akustyka – Wyznaczanie zawodowej ekspozycji na hałas – Metoda techniczna.

Pamiętaj również, że w trakcie wykonywania pomiarów akustycznych należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednich filtrów korekcyjnych:

filtru A podczas pomiarów maksymalnego poziomu dźwięku A i podczas pomiarów pozwalających na określenie poziomu ekspozycji na hałas,

filtru C podczas pomiarów szczytowego poziomu dźwięku C,

filtru G podczas pomiaru hałasów infradźwiękowych.

Ocena narażenia na hałas

Następne czynności, jakie powinny być wykonane, aby prawidłowo dobrać ochronniki słuchu, to dokonanie oceny:

narażenia na hałas oraz

ryzyka zawodowego związanego z tym narażeniem.

Czynności te przeprowadza się, porównując wyniki pomiarów wielkości charakteryzujących hałas z wartościami NDN i wartościami progów działania, przy których pracodawca jest zobowiązany podjąć określone działania prewencyjne, np. wyciszenie urządzeń, ograniczenie czasu przebywania w hałasie, wprowadzenie do stosowania ochronników słuchu.

Dokonując oceny narażenia na hałas, należy uwzględnić faktyczny czas przebywania pracownika w hałasie, czyli ekspozycję na hałas ponadnormatywny.

Wartości dopuszczalne hałasu w środowisku pracy wynoszą:

poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy (LEX, 8h) nie powinien przekraczać 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja dzienna nie powinna przekraczać 3,64 × 103 Pa2 × s; lub – wyjątkowo w przypadku hałasu oddziałującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny w poszczególnych dniach w tygodniu – poziom ekspozycji na hałas odniesiony do przeciętnego tygodniowego wymiaru czasu pracy (LEX, W) nie powinien przekraczać wartości 85 dB, a odpowiadająca mu ekspozycja tygodniowa nie powinna przekraczać wartości 18,2 × 103 Pa2 × s,

maksymalny poziom dźwięku A (LAmax) nie powinien przekraczać 115 dB,

szczytowy poziom dźwięku C (LCpeak) nie powinien przekraczać 135 dB.

Natomiast wartości progów działania wynoszą:

poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub poziomu ekspozycji na hałas odniesiony do tygodnia pracy – 80 dB,

szczytowy poziom dźwięku C – 135 dB.

W przypadku przekroczenia wartości progów działania hałasu pracodawca powinien zaplanować i podjąć działania zmniejszające ryzyko zawodowe.

Podane wyżej wartości normatywne obowiązują, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie określają wartości niższych.

Przykład 3

Na stanowisku pracy kobiety w ciąży wymaga się, aby LEX, 8h nie przekraczał wartości 65 dB.

Metody doboru ochronników słuchu

W celu zapewnienia pracownikom właściwych ochronników słuchu można skorzystać z poniżej opisanych metod doboru ochronników słuchu. Warto jednak zwrócić uwagę na to, że w metodach tych w żadnej mierze nie uwzględniono indywidualnych cech osobniczych osób, które z ochronników będą korzystały. Z tego też powodu w pojedynczych przypadkach zalecany ochronnik słuchu może nie spełniać swojej funkcji.

Metoda pasm oktawowych

Najdokładniejszą metodę doboru ochronnika stanowi metoda pasm oktawowych. Wymaga ona pomiarów poziomu ciśnienia akustycznego hałasu w pasmach oktawowych oraz znajomości tłumienia (i jego odchylenia standardowego) ochronnika w tych pasmach.

Wartość poziomu dźwięku A pod ochronnikiem słuchu (L’A) wyznaczamy z zależności:

L’A = LA – SA

gdzie:

LA – poziom dźwięku A na stanowisku pracy w dB,

SA – tłumienność ochronnika w dB.

Metody – HML i SNR

Metoda HML, obok metody SNR, wymaga:

pomiarów poziomów dźwięku A i poziomu dźwięku C hałasu,

znajomości parametrów HML lub SNR konkretnego ochronnika.

Wartość poziomu dźwięku A pod ochronnikiem słuchu wyznaczamy z zależności:

L’A = LA – PNR

gdzie:

LA – poziom dźwięku A na stanowisku pracy w dB,

PNR – przewidywany poziom redukcji hałasu w dB.

Poziom redukcji hałasu PNR oblicza się po zmierzeniu na stanowisku pracy poziomów dźwięku C oraz A i jeśli różnica poziomów dźwięku C oraz A nie przekracza lub jest równa 2dB, należy skorzystać ze wzoru:

H – M

PNR = M (LC – LA – 2 dB)

Jeśli zaś różnica poziomów dźwięku C i A przekracza 2 dB, PNR obliczamy następująco:

M – L

PNR = M (LC – LA – 2 dB)

gdzie:

H, M i L – parametry ochronnika słuchu określające stopień obniżenia poziomu dźwięku A na skutek zastosowania ochronnika, w przypadku hałasu H – wysokoczęstotliwościowego (powyżej 2000 Hz), M – średnioczęstotliwościowego (między 500 a 2000 Hz) i L – niskoczęstotliwościowego (poniżej 500 Hz). Miejcie na uwadze, że parametry te są podawane w instrukcji danego ochronnika słuchu.

Wszystkie wymienione parametry ochronnika producent zobowiązany jest podać w instrukcji użytkowania lub na opakowaniu danego ochronnika słuchu.

W metodzie SNR wartość poziomu dźwięku A pod ochronnikiem słuchu należy obliczać według wzoru:

L’A = LC – SNR = LA + ∆CA – SNR

gdzie:

LA – poziom dźwięku A na stanowisku pracy w dB,

LC – poziom dźwięku C na stanowisku pracy w dB,

∆CA – wskaźnik widma równy LC – LA w dB,

SNR – parametr ochronnika słuchu w dB.

Czynniki środowiska pracy a dobór ochronników słuchu

Jeszcze inną kwestią, na którą trzeba zwrócić uwagę, bowiem ma duże znaczenie przy doborze ochronników słuchy, są czynniki związane ze środowiskiem pracy i specyfiką wykonywanych zadań. Odpowiedni dobór ochronników słuchu powinien bowiem uwzględniać owe dodatkowe czynniki. Wśród najważniejszych należy wymienić:

temperaturę otoczenia:- wysoka – panuje np. w hutach, kopalniach, zakładach przemysłu chemicznego,- niska – przy pracy na otwartej przestrzeni, np.: pracownicy budowlani, leśni;

Ochronniki nie mogą przyczyniać się dodatkowo do potęgowania dyskomfortu pracy w podwyższonej temperaturze – np. do zapocenia, odparzenia, lub w niskiej, np. do odmrożeń.

wilgotność powietrza;

zapylenie;

możliwość zaczepienia i zrzucenia ochronnika (np. podczas prac leśnych);

pracę przy instalacjach elektrycznych (poszczególne elementy ochronnika powinny być wykonane z dielektryków);

pracę w atmosferach wybuchowych czy grożących pożarem (ochronniki powinny być wykonane z materiału o właściwościach antyelektrostatycznych);

konieczność porozumiewania się w warunkach hałasu ciągłego i sporadycznego;

potrzebę okresowego zdejmowania ochronników słuchu.

Dobór ochronnika a cechy indywidualne pracownika

Wymiary ochronnika słuchu powinny być dostosowane do cech indywidualnych użytkownika.

Dobierając ochronniki słuchu, należy uwzględnić również cechy indywidualne pracownika, który ma takie ochronniki stosować. Niekiedy mogą np. istnieć przeciwwskazania medyczne do stosowania wkładek dousznych, wówczas osobę taką należy poddać konsultacji lekarskiej w celu doboru odpowiedniego ochronnika słuchu.

Przeciwwskazaniami medycznymi do stosowania określonego rodzaju ochronników słuchu mogą być:

podrażnienie przewodu słuchowego,

ból ucha,

wydzielina z ucha,

skłonność do uczuleń,

choroby skóry lub

nietypowy kształt kanału usznego.

Dla osób z powyższymi dolegliwościami najbardziej odpowiednie mogą być nauszniki przeciwhałasowe.

Do każdego ochronnika słuchu należy się przyzwyczaić.

Stosowanie ochronnika słuchu nie powinno powodować uczucia dyskomfortu. Dyskomfort w pracy mogą powodować niedogodności spowodowane samym noszeniem danego ochronnika słuchu, takie jak: ucisk, ograniczenie pola widzenia itp.

Inne wymagania wobec ochronników słuchu niezbędne przy ich doborze

Podkreślenia wymaga fakt, że środki ochrony indywidualnej, przeznaczone do zapobiegania szkodliwym skutkom hałasu, powinny być dobrane tak, aby wielkości hałasu pod ochronnikiem nie przekraczały wartości dopuszczalnych, tzn. 80 dB równoważnego poziomu dźwięku A dla 8 godzin. Ponadto przy doborze ochronników słuchu zaleca się, aby poziom dźwięku A pod ochronnikiem był o 5 do 10 dB mniejszy od wartości dopuszczalnej. Dobrze jest też, aby wartość ta nie była mniejsza niż 65 dB, ponieważ zbyt duże stłumienie hałasu może powodować u pracownika poczucie izolacji akustycznej od otoczenia i w następstwie tego dyskomfort pracy.

Zdarza się często, że oprócz ochronników słuchu pracownicy muszą stosować także i inne środki ochrony indywidualnej. I tak, dla przykładu ochronniki słuchu często stosowane są razem z:

hełmem ochronnym,

przyłbicą,

okularami czy ochronami dróg oddechowych.

W takich przypadkach ochronniki słuchu powinny być tak dobrane, aby wszystkie stosowane środki ochrony indywidualnej spełniały swoje zadania.

Przykład 4

Jeżeli pracownik:

� używa hełmu ochronnego – najwygodniej jest stosować nauszniki nahełmowe,

� stosuje okulary ochronne czy maski filtrujące, to należy stosować wkładki przeciwhałasowe.

Dobrane i dostarczone pracownikom ochronniki słuchu muszą:

skutecznie chronić przed hałasem,

być dostosowane do warunków panujących na stanowisku pracy, na którym mają być wykorzystywane,

być odpowiednie do wykonywania czynności określonych dla danego pracownika,

być tak dobrane, aby ich stosowanie nie powodowało szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia użytkownika,

być ergonomiczne, z uwzględnieniem cech antropologicznych i stanu zdrowia pracownika,

zapewniać możliwość regulacji w celu dopasowania do cech indywidualnych użytkownika,

umożliwiać równoczesne ich stosowanie z innymi środkami ochrony indywidualnej bez zmniejszenia funkcji ochronnych lub użytkowych,

spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących środków ochrony indywidualnej.

Rodzaje ochronników słuchu

Podstawowymi indywidualnymi środkami ochrony słuchu są:

nauszniki,

zatyczki przeciwhałasowe.

Nauszniki przeciwhałasowe

Składają się z czasz tłumiących, które obejmują małżowiny uszne i idealnie przylegają do głowy dzięki miękkim poduszkom uszczelniającym.

Nauszniki mogą być:

niezależne lub

mocowane do hełmów ochronnych.

Nauszniki tradycyjne

Nauszniki tradycyjne występują w wielu odmianach, mają zróżnicowaną wielkość tłumienia hałasu wyrażoną w dB, a więc są dopasowane do różnych poziomów hałasu. Czasze nauszników wykonane są z tworzyw sztucznych, szczelnie obejmujących uszy. Wnętrza czasz wyłożone są miękkimi poduszeczkami. Tłumiąca wyściółka to najczęściej pianka z PCW lub poliuretanu.

Nauszniki aktywne

Ten typ to nauszniki tradycyjne wyposażone w układ elektroniczny, który wzmacnia dźwięki o niskim natężeniu, przy czym wzmacnianie zmniejsza się stopniowo w miarę zbliżania się do poziomu 80 dB. Tuż przed poziomem 80 dB wzmocnienie zostaje ograniczane i przechodzi w coraz silniejsze tłumienie sygnałów dźwiękowych, by przy wartości 82 dB ekwiwalentny poziom dźwięku nie został przekroczony.

Nauszniki aktywne poprawiają zrozumiałość mowy i percepcję dźwiękowych sygnałów ostrzegawczych. Dlatego nauszniki przeciwhałasowe tego typu powinny być stosowane przez pracowników, którzy poza ochroną słuchu muszą mieć zapewnioną komunikację słowną.

Wśród nauszników aktywnych mogą występować modele z możliwością podłączenia do nich telefonu komórkowego, a także z radiem lub krótkofalówką.

Warto zaznaczyć, że nauszniki z wmontowanym odbiornikiem radiowym są przeznaczone dla osób wykonujących monotonne czynności. Nauszniki tego rodzaju zmniejszają u użytkowników poczucie odcięcia od świata, dając możliwość jednoczesnego słuchania programu radiowego przy ograniczeniu szkodliwego hałasu.

Rodzaje pałąków

Nauszniki mogą być wyposażane w różne rodzaje pałąków, np.:

nagłowny – najbardziej typowy pałąk stosowany w nausznikach,

nagłowny ze sprężyną dociskową z tyłu głowy – sprężyna jest pomocna w przypadku używania dodatkowego sprzętu ochrony osobistej, np. osłony twarzy (dla użytkowników przyłbic spawalniczych),

składany – nie przeszkadza nawet we współpracy z nakryciem głowy, a złożony ochronnik zajmuje niewielką przestrzeń, przy czym po złożeniu poduszki uszczelniające są dosunięte do siebie i dobrze zabezpieczone,

adaptor dohełmowy – do montażu na hełmach ochronnych, z możliwością ustawiania w trzech różnych pozycjach: roboczej, wentylacyjnej i spoczynkowej.

Rodzaje nauszników

W tabeli 1 na następnej stronie przedstawione zostały propozycje różnych rodzajów nauszników.

Nauszniki nahełmowe mogą być mocowane jedynie do tych przemysłowych hełmów ochronnych, z którymi były badane zgodnie z wymaganiami Polskiej Normy PN-EN 352-3:2005 Ochronniki słuchu – Wymagania ogólne – Część 3: Nauszniki przeciwhałasowe mocowane do przemysłowego hełmu ochronnego.

Wkładki przeciwhałasowe

Innym rodzajem ochronników słuchu są wkładki przeciwhałasowe (zatyczki do uszu) wkładane (wtykane) bezpośrednio do zewnętrznego kanału słuchowego. Mogą być kształtowane:

przez producenta,

użytkownika lub

indywidualnie dla każdego użytkownika, z uwzględnieniem specyfiki budowy jego przewodu słuchowego.

Tabela 1. Przykładowe rodzaje nauszników

	Nauszniki tradycyjne ze sprężyną dociskową zakładaną na szczycie głowy. Czasze wykonane z ABS. Poduszki uszczelniające z PCW z pianką poliestrową. Możliwość regulacji wysokości czasz. Nauszniki przeznaczone do prac przy średnim poziomie hałasu.
	Nauszniki tradycyjne do mocowania na karku lub pod brodą. Wyposażone w wymienne gąbki i napotniki zwiększające komfort użytkowania.
	Nauszniki nahełmowe z regulacją długości. Można je dopasować do indywidualnych cech użytkownika i wykorzystywać z osłoną twarzy. Konstrukcja umożliwia mocowanie do hełmu i łatwe przejście z pozycji roboczej do spoczynkowej (ustawienie w pozycjach: roboczej, wentylacyjnej i spoczynkowej). Konstrukcja zapobiega łatwemu przypadkowemu ściągnięciu. Materiał odporny na uderzenia.
	Nauszniki aktywne zapewniające szybkie tłumienie dźwięków impulsowych. Możliwość regulowania stopnia tłumienia. Dwa mikrofony zapewniają dobrą lokalizację źródła dźwięku.
	Nauszniki aktywne z radiotelefonem.

Stosowanie wkładek przeciwhałasowych powinno być poprzedzone badaniem laryngologicznym i stwierdzeniem przez laryngologa braku przeciwwskazań do ich noszenia.

Wkładki powinny być starannie dobrane dla każdego użytkownika. Źle dobrane wkładki mogą powodować uczucie niewygody, swędzenia i podrażnienie przewodu słuchowego.

Wśród wielu rodzajów wkładek możemy wyróżnić te podstawowe, czyli:

jednorazowego użytku (uformowane),

wielokrotnego użytku (uformowane),

samoformujące się podczas wkładania do ucha (w przewodzie słuchowym ulegają rozszerzeniu, szczelnie go wypełniając),

formowane indywidualnie dla każdego użytkownika, z uwzględnieniem specyfiki budowy jego przewodu słuchowego,

połączone pałąkiem lub sznureczkiem (zwykle wielokrotnego użytku).

W przypadku wkładek dousznych zaleca się przyzwyczajać użytkownika do ochronnika przez kilka dni, poczynając od stosowania wkładki przez 2 do 3 godzin dziennie.

Wkładki produkowane są w różnych rozmiarach w celu lepszego dopasowania do ucha konkretnego człowieka, a tym samym optymalnego uszczelnienia i zwiększenia komfortu użytkowania. Najczęściej do ich produkcji wykorzystywane są materiały miękkie i zapewniające szczelność, takie jak np.:

silikon,

wata mineralna,

guma,

inne tworzywa sztuczne.

Przykładowe rodzaje wkładek

W tabeli 2 przedstawione zostały propozycje różnych rodzajów wkładek przeciwhałasowych.

Tabela 2. Przykładowe rodzaje wkładek przeciwhałasowych

	Zatyczki jednorazowe z pianki poliuretanowej umożliwiającej dokładne dopasowanie się do kanału usznego. Zatyczki pozwalają na pracę z innymi środkami ochrony indywidualnej.
	Zatyczki wielorazowe eliminujące uciążliwy nacisk na ucho (kształt zgodny z kanałem usznym). Zatyczki można myć wodą z mydłem.
	Zatyczki wielorazowe z pianki poliuretanowej, połączone składanym pałąkiem, który można umieszczać pod podbródkiem. Zatyczki są lekkie i łatwe do schowania, przeznaczone do okazjonalnego noszenia.
	Wkładki ze sprężyną dociskową, nieingerujące w kanał słuchowy. Sprężyna może być umieszczona pod brodą lub z tyłu głowy, umożliwiając jednoczesne stosowanie innych ochron indywidualnych. Wymienne końcówki z pianki poliuretanowej.

Użytkowanie ochronników słuchu

Warunkiem skuteczności ochron słuchu jest stosowanie ich zgodnie z instrukcją użytkowania (dołączaną do każdego ochronnika słuchu w języku polskim), gdzie powinna być zawarta tzw. Informacja dla użytkownika.

Nieprzestrzeganie zasad podanych w instrukcji użytkowania prowadzi do znacznego i niekontrolowanego obniżenia skuteczności ochrony.

W „Informacji dla użytkownika” powinny znaleźć się:

numer normy, której wymagania spełnia dany ochronnik;

oznaczenie modelu;

znak handlowy lub inne oznaczenie umożliwiające identyfikację producenta, importera lub dystrybutora;

wykaz materiałów, z których wykonano sprężynę dociskową i poduszki uszczelniające;

informacje dotyczące dopasowania i używania ochronnika;

zakres rozmiaru;

wartości liczbowe średniego tłumienia dźwięku H, M, L, SNR;

zalecenia, aby użytkownik:- dopasowywał i regulował ochronnik zgodnie z instrukcją producenta,- stosował ochronnik przez cały czas narażenia na hałas, - poddawał ochronnik regularnej kontroli;

zalecenia (nie dotyczą wkładek jednorazowego użytku) dotyczące sposobu czyszczenia ochronnika;

zalecenia odnośnie do czasu oraz sposobu użytkowania i magazynowania, a także przechowywania ochronników;

stwierdzenia:– „Pewne substancje chemiczne mogą oddziaływać szkodliwie na ten produkt. Szczegółowych informacji na ten temat należy żądać od producenta tych substancji”,– „Nauszniki przeciwhałasowe, a szczególnie poduszki uszczelniające mogą się zużywać i powinno się je często kontrolować”,– „Umieszczanie nakładek higienicznych na poduszki uszczelniające może wpłynąć na właściwości akustyczne nauszników”;

ostrzeżenia:– w przypadku wkładek przeciwhałasowych ze sznureczkiem: „Te wkładki nie powinny być używane w miejscach, gdzie istnieje ryzyko zaczepienia sznureczka”,– w przypadku wkładek przeciwhałasowych ze sprężyną dociskową: „Uderzenie w sprężynę dociskową może być powodem wzbudzenia niebezpiecznego hałasu”;

typ (firma) lub inna informacja niezbędna przy zamawianiu poduszek uszczelniających oraz sposób ich wymiany (dotyczy nauszników);

średnia masa ochronników (dotyczy nauszników i wkładek ze sprężyną dociskową);

adres, pod którym użytkownik może uzyskać dodatkowe informacje.

Pracownik użytkujący ochronniki słuchu powinien wiedzieć, że:

nawet najlepszy sprzęt nie uchroni go przed uszkodzeniem słuchu, jeśli będzie źle stosowany,

ochronniki słuchu chronią tylko wtedy, gdy są systematycznie noszone,

stosowanie ochronników „od przypadku do przypadku” w ogóle nie chroni przed ubytkiem słuchu,

uszkodzone komórki słuchu nigdy się nie regenerują,

na ochronę słuchu nigdy nie jest za wcześnie.

Pracodawca powinien zapewnić stały dostęp do ochronników słuchu.

Kontrola stosowania środków ochrony słuchu

Stosowanie środków ochrony słuchu przez pracowników powinno być też okresowo kontrolowane pod względem:

powszechności stosowania przez narażonych pracowników,

adekwatności stosowanych ochronników do warunków panujących w środowisku pracy,

szczelności ochronników, związanej z procesem starzenia się ludzkiego ucha,

sposobu wykorzystywania,

sposobu przechowywania, czyszczenia i konserwacji.

Pracownicy zatrudnieni w narażeniu na hałas powinni podlegać okresowym badaniom lekarskim. W skierowaniu na badania należy wskazać, że praca odbywa się w narażeniu na hałas, oraz określić jego parametry.

Ochronniki słuchu – oznakowanie

Bardzo istotną kwestią związaną z użytkowaniem ochronników słuchu jest odpowiednie oznakowanie, z którego można wyczytać konkretne informacje. Przede wszystkim producent ma obowiązek umieszczenia oznakowania CE na środkach ochrony indywidualnej, które spełniają zasadnicze wymagania oraz zostały poddane procedurom oceny zgodności. Oznakowanie powinno być umieszczone na każdym egzemplarzu w sposób widoczny, czytelny i odporny na zatarcie przez cały okres używania tego środka.

Ponadto ochrony indywidualne, przeznaczone do zapobiegania szkodliwym skutkom hałasu, powinny mieć etykiety wskazujące wartość:

tłumienia hałasu oraz

wskaźnika komfortu

zapewnianego przez dany środek.

Źle użytkowany ochronnik może nie zapewniać dostatecznej ochrony przed hałasem.

W przypadku nauszników przeciwhałasowych powinny być one oznakowane trwale, tak aby użytkownik mógł odczytać:

nazwę producenta,

oznaczenie wzoru,

numer odpowiedniej Polskiej Normy (PN-EN 352-1:2005 Ochronniki słuchu – Wymagania ogólne – Część 1: Nauszniki przeciwhałasowe lub PN-EN 352-3:2005), której wymagania spełnia dany nausznik.

Nauszniki, których konstrukcja umożliwia różne ustawienie czasz tłumiących, powinny mieć oznaczenIe sposobu prawidłowego ustawienia czasz (np. napisy: „Góra”, „Dół”, „Prawa”, „Lewa”).

Natomiast wkładki przeciwhałasowe powinny mieć oznaczenia:

numeru Polskiej Normy, której wymagania spełniają,

nazwy producenta,

wzoru,

informacji, czy są to wkładki jednorazowe czy wielokrotnego użytku,

instrukcji zakładania i używania,

rozmiaru (nie dotyczy to wkładek formowanych indywidualnie dla użytkownika i noszonych w małżowinie usznej) oraz

w przypadku wkładek formowanych indywidualnie dla użytkownika – znaku lub koloru różnicy pomiędzy lewą i prawą wkładką.

Skuteczność ochron słuchu

Tylko użytkowanie ochronników słuchu, zgodne z instrukcją użytkowania, dostarczaną przez producenta, zapewnia ich skuteczność. Trzeba podkreślić także, że nawet krótkie przerwy w stosowaniu ochronników słuchu podczas przebywania w hałasie niweczą cały trud zabezpieczania organu słuchu.

Podstawowym warunkiem skuteczności ochronników słuchu jest ich nieprzerwane stosowanie przez cały czas narażenia na hałas.

Przykład 5

Jeżeli ciągłe stosowanie danego ochronnika słuchu zapewnia ochronę w granicach 30 dB, to:

– godzinna przerwa w jego stosowaniu zmniejsza efektywną ochronę do ok. 9 dB,

– a tenże ochronnik stosowany przez połowę czasu narażenia (np. przez 4 zamiast 8 godzin) zmniejsza ochronę jedynie do 2 dB.

Czyli w sytuacji hałasu 110 dB, zamiast bezpiecznych 80 dB, pracownik będzie narażony na hałas 101 dB albo nawet 108 dB.

A zatem skuteczność ochronników słuchu w dużej mierze zależy od samego ich stosowania. Tu zatem warto zwrócić uwagę na czynniki powodujące niechęć stosowania ochronników słuchu. Najczęściej pracownicy nie chcą stosować ochronników z uwagi na:

niewygodę związaną z ich noszeniem,

uczucie izolacji akustycznej,

niewłaściwy dobór ochronnika dla danej osoby lub dla konkretnego środowiska pracy,

wysoką temperaturę, wilgotność lub zapylenie w środowisku pracy,

konieczność porozumiewania się podczas pracy z innymi pracownikami,

konieczność reagowania na sygnały dźwiękowe,

niską świadomość pracownika o skutkach zdrowotnych przebywania w hałasie,

brak przeszkolenia w zakresie stosowania konkretnych rodzajów ochronników słuchu.

Mając na względzie wskazane powody niechęci pracowników do stosowania ochronników słuchu, warto np.:

dla zminimalizowania niewygody związanej z niewłaściwym doborem ochronnika – przed zakupem sprawdzić partię próbną i skonsultować użyteczność ochron z pracownikami, którzy będą je stosować, a następnie zakupić ochronniki zaakceptowane;

podczas szkolenia wstępnego, oprócz pokazania sposobu użytkowania ochronnika słuchu, w który został wyposażony pracownik, omówić:– co to jest dźwięk i hałas,– zasady działania ucha,– skutki zdrowotne przebywania w hałasie,– czym jest ubytek słuchu,– źródła hałasu w zakładzie,– zasady zapobiegania ubytkom słuchu,– obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie stosowania ochron słuchu.

5.4. Wymagania, dobór, rodzaje, oznakowanie, skuteczność ochron oczu

Wzrok to jeden z najważniejszych zmysłów, jaki dała nam natura. To on w głównej mierze dostarcza człowiekowi informacji o otaczającym go świecie. Utrata zdolności widzenia lub jego upośledzenie, szczególne jeżeli jest trwałe, to niebywała tragedia. A może ją spowodować wiele czynników niebezpiecznych lub szkodliwych występujących również w środowisku pracy. Takiej tragedii można jednak zapobiec przez stosowanie środków ochrony indywidualnej w postaci ochron oczu.

Stosowanie ochron oczu przed zagrożeniami czy narażeniami, które mogą występować w środowisku pracy, nie może być lekceważone ani przez pracodawcę, ani przez pracowników.

Źródła zagrożeń oczu

Wśród źródeł zagrożeń oczu możemy wyróżnić czynniki:

mechaniczne,

fizyczne,

chemiczne,

działające drażniąco,

uciążliwe dla narządu wzroku.

Czynniki mechaniczne

Czynniki mechaniczne stanowią najpoważniejsze zagrożenie dla narządu wzroku, gdyż w wielu sytuacjach mogą spowodować i powodują utratę widzenia.

Najczęstszą przyczyną urazów oczu (i twarzy) są:

odpryski ciał stałych powstające przy obróbce metali, drewna, skał, betonu, tworzyw sztucznych,

uderzenie o przedmioty albo przedmiotami, np. wystające części urządzeń czy wyposażenia, a także ruchome (najczęściej uszkodzone) elementy maszyn i urządzeń (np. tarcze szlifierskie i tarcze przecinarek kątowych, szczotki mechaniczne, wiertła, frezy),

odpryski stopionych metali oraz żużlu – podczas prac spawalniczych,

odpryski z narzędzi ręcznych, takich jak młotki, przecinaki itp., ale również

rozbryzgi cieczy (nawet nietoksycznych) pod ciśnieniem.

Urazy mechaniczne oczu ogólnie można podzielić na:

urazy tępe,

rany cięte i postrzałowe oraz

ciała obce w oku.

Trzeba jednak zaznaczyć, że rodzaj i rozmiar uszkodzenia oka będzie zależny od siły uderzenia.

Czynniki fizyczne

Na niektórych stanowiskach pracownik narażony jest na czynniki fizyczne, które mogą prowadzić do poważnego, trwałego uszkodzenia oczu. Jest to różnego rodzaju promieniowanie elektromagnetyczne. Najczęściej spotykane promieniowanie to promieniowanie:

optyczne, w tym:− ultrafioletowe – powodujące uszkodzenia fotochemiczne tkanek oka (zapalenia rogówki i spojówki, zaćma soczewki),− podczerwone – mające wpływ na uszkodzenia termiczne tkanek oka (rogówki, spojówki, soczewki i siatkówki),− laserowe – mogące powodować (na skutek reakcji termicznych w wyniku absorpcji dużej ilości energii przenoszonej przez to promieniowanie) uszkodzenia rogówki, soczewki, a w przypadku niektórych uszkodzeń siatkówki nawet doprowadzić do stałej ślepoty;

słoneczne – mogące powodować termiczne i fotochemiczne uszkodzenia siatkówki oka;

jonizujące – powodujące jonizację lub wzbudzenia atomów i cząsteczek tkanek, wyzwalających następnie łańcuch wtórnych reakcji biologicznych, mogące być przyczyną zaćmy popromiennej i chorób nowotworowych.

Oddzielnie można potraktować promieniowanie optyczne, które jest wynikiem procesów spawalniczych, nazywane czasem „promieniowaniem spawalniczym”. Składa się ono z promieniowania:

widzialnego (bardzo intensywnego),

nadfioletowego,

termicznego – rozgrzanych do wysokiej temperatury gazów spawalniczych oraz linii lub pasm promieniowania charakterystycznego dla pierwiastków wchodzących w skład spawanych lub ciętych materiałów (z zakresu od około 300 nm do 700 nm).

Promieniowanie to może być przyczyną takich poważnych schorzeń, jak zaćma – wskutek przegrzania gałki oka, stany zapalne rogówki i spojówki, zmiany na siatkówce i dnie oka, a wszystko przy zagrożeniu poważnymi urazami gałki ocznej od odprysków stopionych metali oraz żużlu.

Czynniki chemiczne

W wielu sytuacjach chorobowe objawy oczne są pierwszymi sygnałami zatrucia czynnikami chemicznymi.

Występujące w procesie pracy niebezpieczne substancje chemiczne to następne zagrożenie dla oczu.

Należą do nich m.in.: ołów, benzen i pochodne, dwusiarczek węgla, tlenek węgla, trójchlorek etylenu, czterochlorek węgla, arsen, fosfor, rtęć, tal.

W przypadku występowania takich substancji, przy określaniu ich szkodliwości, należy zawsze posługiwać się wykazem najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (najwyższe dopuszczalne stężenie – NDS, najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe – NDSCh, najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe – NDSP).

Skutkiem oddziaływania czynników chemicznych może być oparzenie chemiczne oczu. Mogą je spowodować różnego rodzaju substancje chemiczne w postaci ciał stałych (pyłów), płynów, gazów, par czy dymów, które w zetknięciu z delikatną tkanką oka mogą wywoływać nawet poważne uszkodzenia.

Do takich substancji chemicznych należą m.in.: kwasy, zasady, ciała denaturujące białka i inaktywatory enzymów, związki chloroetylenowe, środki etylujące, detergenty, rozpuszczalniki organiczne, związki nieorganiczne, barwniki anilinowe itp.

Tabela 1. Zagrożenia, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej głowy

Zagrożenia	Zagrożone części głowy
Czaszka	Twarz	Oczy
Fizyczne	Mechaniczne	Upadki z wysokości	X
Wybuchy, uderzenia, wstrząsy, zgniecenia	X
Przekłucia, przecięcia, otarcia		X	X
Termiczne	Wysoka temperatura, ogień		X	X
Zimno		X
Elektryczne	X	X
Promieniowanie	Jonizujące		X	X
Niejonizujące		X	X
Chemiczne	Aerozole	Pyły, włókna			X
Dymy			X
Mgła		X	X
Płyny	Chlapanie, pryskanie		X	X
Gazy, pary		X	X
Biologiczne	Szkodliwe bakterie		X	X
Grzyby			X

Tabela 1 pokazuje jedynie wskazania do stosowania ochron oczu, natomiast to pracodawca, po dokonaniu oceny warunków pracy, ustala wykaz stanowisk pracy, miejsc i czynności, przy których pracownicy muszą używać ochron, oraz czy używać muszą ochron twarzy (w tym oczu), czy tylko oczu.

To pracodawca wskazuje stanowiska pracy, miejsca i czynności, przy których należy stosować ochrony twarzy lub oczu.

Tabela 2. Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej twarzy i oczu, oraz rodzaje tych środków

Rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej twarzy i oczu	Rodzaje środków ochrony indywidualnej
Prace, przy których twarz lub oczy pracowników są narażone na urazy albo podrażnienia w wyniku działania czynników niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia, w tym w szczególności:	okulary,gogle,osłony twarzy, w tym półosłony i przyłbice,tarcze,kaptury,hełmy ochronne z wypo- sażeniem dodatkowym,inne środki ochrony twarzy i oczu
a)	prace, przy których oczy są narażone na kontakt z substancjami o wyraźnym działaniu drażniącym wzrok, jak pył paku, pył węglowy i inne cząsteczki lub opary substancji żrących
b)	spawanie lub cięcie metali za pomocą palnika lub łuku elektrycznego
c)	prace z laserami
d)	obserwowanie intensywnych punktów świetlnych, w tym wnętrza pieca lub substancji silnie rozżarzonych, takich jak roztopiona stal albo szkło
e)	prace wymagające zastosowania promieni podczerwonych lub wywołujące intensywne promieniowanie cieplne
f)	prace wymagające użycia lamp łukowych lub innych źródeł promieniowania ultrafioletowego
g)	szlifowanie na sucho, oczyszczanie lub usuwanie kamienia kotłowego przy użyciu młota oraz inne prace powodujące rozpryskiwanie mogących przedostać się do oczu ostrych cząsteczek, stopionych metali lub żrących płynów
h)	prace przy maszynach do obróbki skrawaniem materiału, podczas których powstają wióry odpryskowe
i)	prace w narażeniu na działanie substancji rakotwórczych
j)	prace przy rozpylaniu płynów
k)	prace z kwasami i roztworami żrącymi, środkami odkażającymi i substancjami do usuwania korozji

Zagrożenia fizyczne, jakimi są przekłucia, przecięcia, otarcia (np. przy szlifowaniu na sucho, obrabianiu materiałów albo przy wierceniu udarowym w betonie), są niebezpieczne zarówno dla oczu, jak i dla pozostałych części twarzy, a więc zastosowanie okularów ochronnych czy gogli nie załatwia problemu ochrony twarzy, a jedynie ochronę oczu. W tej sytuacji należy stosować np. osłony twarzy, przyłbice.

Rozmiar uszkodzeń spowodowany działaniem czynnika chemicznego będzie uzależniony od fizycznej postaci czynnika, wrażliwości tkanki na działanie tej substancji oraz reakcji, która będzie zachodzić po oparzeniu.

Czynniki działające drażniąco

Niektóre pyły przemysłowe pochodzenia mineralnego, metalicznego, chemicznego, roślinnego czy zwierzęcego oraz gazy mogą mieć działanie drażniące na narząd wzroku. W wyniku długotrwałego działania mogą powodować przewlekłe stany zapalne, a następnie powierzchowne trwałe uszkodzenia tkanek oczu z obniżeniem ostrości widzenia.

Trzeba również podkreślić, że różnorodne czynniki w środowisku pracy mogą wywołać reakcję alergiczną, w znacznym stopniu utrudniającą lub wręcz uniemożliwiającą dalszą pracę zawodową. Reakcja ta może wystąpić przy pierwszym kontakcie z alergenem lub po wielu latach pracy w narażeniu, często zależne jest to od cech indywidualnych człowieka.

Czynniki uciążliwe dla narządu wzroku

Czynniki uciążliwe dla narządu wzroku nie wywołują chorób zawodowych oczu, mogą jednak powodować znaczne obniżenie komfortu pracy.

W środowisku pracy mogą również występować czynniki uciążliwe dla narządu wzroku. Objawy oddziaływania takich czynników to: zmęczenie, podrażnienia oczu, zaburzenia widzenia, bóle głowy lub oczu, zapalenia spojówek czy powiek. Objawy te mogą być wywołane przez nieodpowiednie przygotowanie stanowiska pracy pod względem:

oświetlenia,

warunków mikroklimatycznych (temperatura i wilgotność powietrza),

zanieczyszczenia powietrza,

klimatyzacji czy

charakteru wykonywanej pracy, np. praca wymagająca intensywnego wysiłku wzrokowego – praca precyzyjna.

Zakażenia w miejscu pracy

Omawiając źródła zagrożeń dla narządu wzroku, należy również zwrócić uwagę na możliwość zakażenia oczu w miejscu pracy różnymi chorobami. Do takiej sytuacji może dojść, jeżeli pracownicy mają kontakt:

z chorymi osobami,

z chorymi zwierzętami, a także

ze skażonym materiałem biologicznym mogącym powodować np. alergiczne zapalenie spojówek czy wirusowe zapalenie spojówek lub rogówki.

Na takie zakażenia najczęściej narażony jest personel szpitali i przychodni lekarskich, przychodni weterynaryjnych, a także pracownicy zakładów utylizacji odpadów medycznych.

Stosowanie ochron oczu i twarzy

Obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy powinien w pierwszym rzędzie być realizowany przez likwidację zagrożeń i uciążliwości, a dopiero wówczas, gdy nie ma możliwości ich uniknięcia – przez stosowanie ochron zbiorowych, a gdy tych nie da się zastosować – przez wprowadzenie ochron indywidualnych.

W sytuacjach kiedy nie można uniknąć zagrożeń lub nie można ich wystarczająco ograniczyć za pomocą środków ochrony zbiorowej lub odpowiedniej organizacji pracy, pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikom środki ochrony indywidualnej.

W tabelach 1 i 2 przedstawiono wskazania do stosowania środków ochrony, w tym ochron oczu i twarzy. W tym miejscu należy zwrócić uwagę na to, że jeżeli w wielu szczegółowych przepisach zagrożenia (i ochrony) dla oczu są wydzielone od zagrożeń dla innych części ciała (w tym dla twarzy), to w wykazie prac wymagających stosowania środków ochrony indywidualnej twarzy i oczu są potraktowane wspólnie. Jest to zrozumiałe, jeżeli bowiem dane zagrożenie jest niebezpieczne dla twarzy, to tym bardziej będzie niebezpieczne dla oczu (ale nie musi być odwrotnie), i dalej, jeżeli konkretny środek chroni twarz, to powinien tym bardziej chronić oczy (ale chroniący oczy nie chroni twarzy).

Postępowanie przed wprowadzeniem ochron oczu i twarzy

Zanim wprowadzi się w firmie środki ochrony indywidualnej w postaci ochron oczu, należy zbadać, czy i jakie środki oraz na jakich stanowiskach są potrzebne. Aby się tego dowiedzieć, można skorzystać z algorytmu postępowania, który został przedstawiony w tabeli 3.

Tabela 3. Algorytm postępowania przed wprowadzeniem środka ochrony indywidualnej

Zapoznaj się z danymi dotyczącymi źródeł wewnętrznych i zewnętrznych zagrożeń oczu.



Oszacuj stopień narażenia na urazy i choroby oczu na poszczególnych stanowiskach pracy.



Zbadaj i pomierz inne parametry środowiska pracy, które mogą mieć wpływ na dobór rodzajów ochronników oczu.



Dokonaj oceny ryzyka zawodowego związanego z zagrożeniami, narażeniami i uciążliwościami dotyczącymi narządu wzroku.



Określ cechy, jakie muszą mieć środki ochrony oczu, aby skutecznie chroniły przed zagrożeniami i narażeniami, nie powodując dodatkowych zagrożeń czy uciążliwości w pracy.W miarę możliwości powinien być to jeden środek chroniący jednocześnie przed wszystkimi czynnikami niebezpiecznymi dla oczu występującymi na stanowisku pracy.



Porównaj dostępne na rynku ochrony pod względem wymaganych cech oraz cen.



Zakup partię próbną i przeprowadź badania ankietowe.



Przeprowadź konsultacje z pracownikami, ich przedstawicielami lub na forum komisji bhp.



Zakup wybrane (i zaakceptowane) ochronniki oczu.



Przeszkol pracowników z zasad używania, przechowywania i konserwacji ochronników oczu.



Dokonuj okresowych kontroli stosowania ochronników oczu, ich dostępności oraz skuteczności i prawidłowego ich przechowywania.



Zbieraj na bieżąco uwagi osób stosujących konkretne ochronniki oczu i wprowadzaj niezbędne korekty.

Grupy zawodowe, które powinny stosować ochronniki oczu i twarzy

Istnieją zawody, w których pracownicy przy wykonywaniu prac są szczególnie narażeni na czynniki mechaniczne. Przykładowo wśród takich grup zawodowych znajdują się:

szlifierze, tokarze i stolarze – odpryski ciał stałych,

ślusarze, mechanicy – odpryski ciał stałych, a także cieczy pod ciśnieniem (np. układy hydrauliczne),

hydraulicy (konserwatorzy urządzeń wodno-kanalizacyjnych) – odpryski ciał stałych i cieczy pod ciśnieniem,

palacze c.o. – odpryski żużlu,

górnicy – odpryski ciał stałych w postaci odłamków skalnych, pyłów itp.,

spawacze – odpryski metalu i żużlu,

pracownicy budowlani – odpryski ciał stałych i rozbryzgi cieczy (np. zaprawa betonowa czy wapienna, farby przy malowaniu natryskowym),

hutnicy – odpryski gorących ciał stałych (metale, szkło),

piaskarze – odpryski rdzy, metalu, ścierniwa podczas oczyszczania strumieniowo-ciernego,

leśnicy – odpryski ciętych drzew i spadające gałęzie,

pracownicy przemysłu mięsnego – przy mechanicznej obróbce tusz,

lekarze dentyści – odpryski przy szlifowaniu korony zęba, wypełnień, protez,

technicy dentystyczni – odpryski przy szlifowaniu protez zębów,

lekarze chirurdzy i patomorfolodzy oraz lekarze weterynarii – czynniki biologiczne,

strażacy – odpryski gorących materiałów, przemieszczające się ostre elementy, ciecze pod ciśnieniem,

osoby kontrolujące, nadzorujące prace, przy których występują odpryski.

Wymagania dla środków ochrony oczu

Ochronniki oczu należą do środków ochrony indywidualnej bezpośrednio chroniących oczy użytkownika przed narażeniem na czynniki niebezpieczne i szkodliwe czy uciążliwe i mają charakter ochrony biernej. Stosuje się je wówczas, gdy:

źródło narażenia nie może być usunięte lub

nie mogą być zastosowane skuteczne środki ochrony zbiorowej.

Środki ochrony indywidualnej oczu należy dobierać w sposób eliminujący ryzyko uszkodzenia oka lub zmniejszający to ryzyko do najniższego, możliwego do osiągnięcia w danych warunkach, poziomu, a także w sytuacjach wymaganej poprawy komfortu pracy i ograniczenia jej uciążliwości.

Zagrożenie może być spowodowane jednocześnie przez więcej niż jeden czynnik niebezpieczny. Dlatego też należy tak dobierać środki ochrony oczu, by były jednocześnie skuteczne dla wszystkich możliwych do wystąpienia czynników niebezpiecznych na stanowisku pracy.

Szczegółowe wymagania dla środków ochrony oczu

Dostarczane pracownikom do stosowania środki ochrony oczu powinny:

skutecznie chronić przed występującymi czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi,

być dostosowane do warunków panujących na stanowisku pracy, na którym mają być stosowane,

być odpowiednie do wykonywania czynności określonych dla danego pracownika,

być tak dobrane, aby stosowanie ich nie powodowało szkody dla bezpieczeństwa i zdrowia użytkownika,

być ergonomiczne, z uwzględnieniem cech antropologicznych i stanu zdrowia pracownika,

zapewniać możliwość regulacji w celu dopasowania do cech indywidualnych użytkownika,

umożliwiać równoczesne stosowanie z innymi środkami ochrony indywidualnej bez zmniejszenia funkcji ochronnych lub użytkowych,

spełniać wymagania określone w przepisach dotyczących środków ochrony indywidualnej.

Ponadto środki ochrony oczu muszą posiadać:

sposób regulacji uniemożliwiający ustawienie nieprawidłowych parametrów regulacji dokonujących się bez wiedzy użytkownika w przewidywanych warunkach używania tych środków;

wentylację ograniczającą wydzielanie się potu podczas używania środków ochrony oczu (oraz twarzy), środki te powinny być właściwie wentylowane, na tyle, na ile jest to możliwe;

Jeżeli przeznaczanie środka ochrony wyklucza możliwość wentylacji, środki te powinny być wyposażone w układy do wchłaniania potu.

zminimalizowane ograniczenia pola widzenia, natomiast stopień optycznej neutralności wizjerów, znajdujących się w środkach ochrony indywidualnej, powinien być dostosowany do wykonywanych przez użytkownika precyzyjnych i długotrwałych czynności, a jeżeli to konieczne, powinny być wyposażone w środki przeciwdziałające zaparowywaniu wizjerów;

możliwość dostosowania do ich noszenia wraz z okularami lub szkłami kontaktowymi, jeżeli są one przeznaczone dla użytkowników wymagających korekcji wzroku;

odpowiednią wytrzymałość, powyżej której ich części składowe będą ulegały oderwaniu, jeżeli przewidywane warunki używania środków ochrony wskazują na ryzyko ich zahaczenia przez poruszające się przedmioty, powodując tym samym niebezpieczeństwo dla ich użytkownika;

części składowe środków ochrony, te, które mogą być regulowane, odłączane lub wymieniane przez użytkownika, zaprojektowane i wytwarzane w taki sposób, aby czynności te mogły być wykonane bez użycia narzędzi.

Starzenie się ochron

Stopień starzenia ochron może mieć poważny wpływ na ich właściwości. Na każdym egzemplarzu środków wprowadzanych do obrotu lub na ich wymienialnych częściach składowych powinna być, w sposób trwały i czytelny, podana data ich produkcji i, jeśli to możliwe, data upływu okresu trwałości. Informacje powinny w sposób trwały być umieszczone na opakowaniu tych środków. Natomiast jeżeli producent nie może ustalić okresu trwałości środków ochrony, dostarczona przez niego instrukcja powinna zawierać niezbędne informacje umożliwiające nabywcy lub użytkownikowi tych środków ustalenie właściwej daty upływu okresu ich trwałości, z uwzględnieniem poziomu jakości tych środków, warunków ich składowania, używania, czyszczenia, obsługi i konserwacji.

Na środkach ochrony indywidualnej lub na ich wymiennych częściach powinny znajdować się data ich produkcji oraz data upływu okresu trwałości, jeżeli jest ona możliwa do podania, określenia.

Czyszczenie i konserwacja

Jeżeli zaś czynności czyszczenia lub konserwacji wyraźnie i gwałtownie zmniejszają skuteczność ochrony, wówczas na każdym wprowadzanym do obrotu egzemplarzu takiego środka, lub w instrukcji, umieszczone powinno być oznaczenie informujące o dopuszczalnej liczbie wykonywanych czynności związanych z czyszczeniem lub konserwacją, po których środek ochrony powinien być poddany kontroli stanu technicznego lub wymianie.

Warunki doboru ochronników oczu

Dobierając ochronniki oczu, trzeba uwzględnić zagrożenia na danym stanowisku pracy i skuteczność ochrony przed tymi zagrożeniami. W niektórych sytuacjach może okazać się, że nie wystarczy ochrona oczu i konieczne będzie zastosowanie ochronnika twarzy z cechami ochrony oczu.

Czynniki środowiska pracy a dobór ochronników oczu

Już na wstępie trzeba zaznaczyć, że odpowiedni dobór ochronników oczu (oprócz samej izolacji oka od niebezpiecznego czynnika) powinien uwzględniać dodatkowe czynniki związane ze środowiskiem pracy i specyfiką wykonywanych zadań. Wśród najważniejszych dodatkowych czynników należy wymienić:

temperaturę otoczenia:− wysoka, np. procesy hutnicze czy chemiczne, spawanie, obsługa kotłów,− niska, np. praca na otwartej przestrzeni;

Ochronniki nie mogą przyczyniać się dodatkowo do potęgowania dyskomfortu pracy w podwyższonej temperaturze – np. do zapocenia, odparzenia, lub w niskiej temperaturze, np. do odmrożeń.

wilgotność powietrza, gdy praca wymaga przechodzenia z miejsc zimnych do ciepłych – ochronniki nie powinny się zaparowywać;

zapylenie (kurz) – ochronniki powinny być wykonane z materiałów, do których kurz czy pył nie będzie przylegał, i muszą dawać się łatwo oczyszczać;

możliwość zaczepienia i zrzucenia ochronnika (np. w miejscach o ograniczonych przestrzeniach czy podczas prac leśnych);

pracę przy instalacjach elektrycznych (poszczególne elementy ochronnika powinny być wykonane z dielektryków);

pracę w atmosferach wybuchowych czy grożących pożarem – ochronniki powinny być wykonane z materiału o właściwościach antyelektrostatycznych czy niepalnych;

potrzebę okresowego zdejmowania ochronników oczu (łatwość przechodzenia z pozycji „pracy” do stanu „odpoczynku”, możliwość zdjęcia i prostego oraz bezpiecznego przechowywania).

Kompatybilność z innymi środkami ochrony indywidualnej

Oprócz ochronników oczu niekiedy pracownicy muszą stosować także i inne środki ochrony indywidualnej. W takiej sytuacji ochronniki oczu powinny być tak dobrane, aby wszystkie stosowane środki ochrony indywidualnej spełniały swoje zadania, a sam ochronnik nie przeszkadzał w stosowaniu pozostałych środków ochrony.

Przykład 1

Jeżeli pracownik używa hełmu ochronnego – najwygodniej jest stosować przyłbicę chroniącą całą twarz, a jeżeli stosuje ochronniki słuchu i okulary ochronne, to wygodniej jest, jako ochronę słuchu, zastosować wkładki przeciwhałasowe.

Dobór ochronnika a cechy indywidualne pracownika

Okulary korygujące wzrok (czy soczewki kontaktowe) nie są ochronami oczu w rozumieniu przepisów bhp.

Wymiary ochronnika oczu powinny być dostosowane do cech indywidualnych użytkownika albo mieć taki system regulacji, by można je dopasować do każdej osoby. Natomiast jeżeli pracownik używa okularów korygujących wzrok, to ochronniki oczu powinny dawać mu możliwość stosowania ich wspólnie z tymi okularami, a więc należy mu udostępnić przyłbicę albo gogle o odpowiednim kształcie zakładane na okulary korygujące.

Jeżeli chodzi o przeciwwskazania medyczne do stosowania ochron oczu, to trudno o takie przykłady. Warto zaś zwrócić uwagę na częściej występujący problem uczucia dyskomfortu. Dlatego należy umożliwić pracownikom (ale tylko tam, gdzie jest to możliwe ze względu na występujące zagrożenia) stosowanie zamiennie okularów, gogli czy przyłbicy ochronnej.

Soczewki kontaktowe nie powinny być używane w miejscach o dużym zapyleniu i wysokich temperaturach.

Nieprawidłowy dobór ochronnika oczu

Do oznak nieprawidłowego doboru ochronnika oczu dla konkretnego użytkownika należą:

uczucie ucisku,

uczucie luzu,

nieuzasadnione zsuwanie się czy spadanie.

Dlatego wszystkie dostarczane ochronniki oczu powinny mieć możliwość regulacji, w szczególności zauszników, gum czy pasków podtrzymujących.

Do każdego ochronnika oczu należy się przyzwyczaić. Początkowy dyskomfort spowodowany uczuciem „obcego przedmiotu” na twarzy czy widzenia krawędzi ramki okularów jest zjawiskiem normalnym i przejściowym.

Zjawiskiem naturalnym, niestanowiącym o złym doborze ochronnika, są:

zsuwanie się okularów wyposażonych w zauszniki w trakcie czynności powodujących gwałtowne ruchy głowy czy przy dłuższym użytkowaniu w warunkach znacznej wilgotności powietrza bądź przy czynnościach powodujących pocenie się twarzy – w celu uniknięcia tej niedogodności lepszym rozwiązaniem jest stosowanie okularów (lub gogli) z mocowaniem za pomocą elastycznej gumy;

podrażnienia czy nawet otarcia w miejscach styku oprawki ze skórą przy dużym zapyleniu powietrza, dużej jego wilgotności czy poceniu się – w celu uniknięcia tego zjawiska należy co jakiś czas twarz i oprawki przetrzeć suchą ściereczką lub używać specjalnych podkładek albo stosować ochronniki wyposażone w takie podkładki;

zabrudzanie się wizjerów (szybek ochronnych) – w celu zminimalizowania tego problemu pracownikowi należy stworzyć warunki do ich okresowego czyszczenia (przemycie, wytarcie);

uszkodzenia czy zarysowywania szybek ochronnych podczas normalnej eksploatacji albo nieprawidłowego przechowywania ochronników – w celu uniknięcia tego zjawiska należy dostarczać ochronniki z wizjerami odpornymi na zarysowania, otarcia, a pracownikowi należy stworzyć warunki do bezpiecznego przechowywania ochronników w odpowiednim, bezpiecznym miejscu czy w odpowiednich futerałach.

Brudne, porysowane, spadające ochronniki oczu utrudniają pracę i nie będą przez pracownika stosowane.

Podstawy prawidłowego doboru środków ochrony oczu

Podstawowym elementem właściwego doboru środków ochrony oczu powinno być wykonanie pomiarów czynników niebezpiecznych i szkodliwych w środowisku pracy.

Jeżeli chodzi o czynniki:

fizyczne,

chemiczne,

biologiczne,

to sprawa jest oczywista, podstawą będą bowiem wyniki badania i pomiarów środowiska pracy wykonywane okresowo przez laboratoria specjalistyczne wraz z analizą sposobu wykonywania prac i sytuacji, w których może dochodzić do zagrożenia (normalna praca czy sytuacja awaryjna).

Pomiary i analizy promieniowania optycznego

Kwestią wymagającą szerszego omówienia są pomiary i analizy w zakresie promieniowania optycznego. Polegają one na identyfikacji źródeł promieniowania, które mogą stwarzać zagrożenie w miejscu pracy, poprzez:

ustalenie poziomu promieniowania na podstawie:− pomiarów odpowiednich parametrów promieniowania wykonanych na stanowisku pracy,− danych od producenta urządzenia, zawierających wyniki pomiarów emitowanych poziomów promieniowania,− obliczeń odpowiednich parametrów promieniowania występujących na stanowisku pracy, gdy obliczenia takie są możliwe do wykonania, przykładowo na podstawie znajomości praw i reguł stosowanych dla promieniowania optycznego;

wyznaczenie poziomu ekspozycji przy uwzględnieniu wszystkich czynności związanych z eksploatacją źródła promieniowania w miejscu pracy w zakresie: obsługi, konserwacji, remontów, montażu i kontrolno-pomiarowych.

Nielaserowe promieniowanie optyczne

W zakresie nielaserowego promieniowania optycznego jego badania i pomiary wykonuje się, gdy są eksploatowane źródła takiego promieniowania inne niż źródła światła, które służą do oświetlania pomieszczeń lub stanowisk pracy, stosowane w:

przeznaczonych dla nich oprawach oświetleniowych,

odpowiedniej odległości od eksponowanych części ciała.

Gdy podczas 2 ostatnich badań i pomiarów nielaserowego promieniowania optycznego, wykonanych w odstępie 2 lat, poziom ekspozycji nie przekraczał 0,4 wartości maksymalnej dopuszczalnej ekspozycji (MDE), pracodawca może odstąpić od wykonywania ich pomiarów.

W takim przypadku badania i pomiary nielaserowego promieniowania optycznego wykonuje się co najmniej:

raz na 2 lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,4 do 0,7 wartości MDE,

raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,7 wartości MDE.

Promieniowanie laserowe

Natomiast badania i pomiary promieniowania laserowego wykonuje się, gdy są eksploatowane źródła takiego promieniowania inne niż lasery zaliczone – wg Polskiej Normy PN-EN 60825-1:2014-11 Bezpieczeństwo urządzeń laserowych – Część 1: Klasyfikacja sprzętu i wymagania – do klasy:

1, 1M, 2, 2M lub 3R, które pracują w warunkach określonych przez producenta urządzenia,

3B lub 4, do których zostały zastosowane środki ochrony zbiorowej, pozwalające na zaklasyfikowanie danego urządzenia do klasy 1.

W takich przypadkach badania i pomiary promieniowania laserowego wykonuje się co najmniej:

raz na 2 lata – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,4 do 0,8 wartości MDE,

raz w roku – jeżeli podczas ostatniego badania i pomiaru stwierdzono poziom ekspozycji powyżej 0,8 wartości MDE.

Gdy podczas 2 ostatnich badań i pomiarów promieniowania laserowego, wykonanych w odstępie 2 lat, poziom ekspozycji nie przekraczał 0,4 wartości MDE, pracodawca może odstąpić od wykonywania ich pomiarów.

Odpowiednia wartość MDE znajduje się w rozporządzeniu w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Ponadto badania i pomiary:

nielaserowego promieniowania optycznego,

promieniowania laserowego

należy wykonywać za każdym razem, gdy zaszły zmiany w:

wyposażeniu technicznym,

procesie technologicznym,

warunkach wykonywania pracy,

które mogły wpłynąć na zmianę poziomu:

emisji,

narażenia,

bądź wystąpiły okoliczności, które uzasadniają ponowne wykonanie takich badań i pomiarów.

Inne rodzaje promieniowania optycznego

Pomiarom i ocenie podlega również promieniowanie optyczne:

nadfioletowe (UV), czyli nadfiolet, o długości fali w przedziale od 100 do 400 nm,

widzialne (VIS), czyli światło, o długości fali w przedziale od 380 do 780 nm,

podczerwone (IR), czyli podczerwień, o długości fali w przedziale od 780 nm do 1 mm – zakres podczerwieni dzieli się na pasma IRA (780–1400 nm), IRB (1400–3000 nm) oraz IRC (3000 nm–1 mm).

Analiza mechanicznych zagrożeń urazowych

Trzeba mieć na uwadze, że pomiary czynników urazowych zagrażających oczom są w wielu sytuacjach trudne do przeprowadzenia albo wręcz niemożliwe, a w szczególności dotyczy to mechanicznych zagrożeń urazowych. Jednak nie jest niemożliwa ocena narażenia na urazy spowodowane czynnikami mechanicznymi (w postaci stałej czy płynnej). Należy w tym celu dokonać analizy:

czynności i sposobu ich wykonywania na stanowisku pracy,

stosowanych materiałów i technologii,

stosowanych maszyn, urządzeń, narzędzi,

mogących wystąpić sytuacji awaryjnych,

obszaru narażenia: tylko oczy czy oczy i twarz,

informacji od producenta (dostawcy) zawartych w instrukcjach maszyn, urządzeń, narzędzi,

informacji zawartych w kartach charakterystyki substancji niebezpiecznej.

Następnym parametrem wymagającym analizy jest ciężkość następstw zależna od rodzaju:

materiału,

kształtu odprysków i ich energii.

Ze względu na dużą wrażliwość oczu (i twarzy) dla urazów mechanicznych zawsze przyjmuje się średni stopień ciężkości lub duży stopień ciężkości następstw (utrata widzenia).

Dysponując informacjami po przeprowadzeniu tych analiz, oraz na ich podstawie (i wyobraźni), należy dobrać ochronnik, podejmując jednocześnie decyzję, czy będzie to jedynie ochrona oczu (okulary, gogle), czy też ochrona całej twarzy (półosłony i przyłbice, tarcze, a nawet kaptury czy hełmy ochronne z wyposażeniem dodatkowym).

W praktyce należy stosować zasadę doboru takiego rodzaju ochronnika oczu, który zapewni bezpieczeństwo przy uderzeniu czynnika o największej możliwej do przewidzenia energii i najbardziej niekorzystnym kształcie.

Rodzaje ochronników oczu

Podstawowymi indywidualnymi środkami ochrony oczu są:

okulary ochronne,

gogle.

Ochrona oczu, tam gdzie występuje narażenie na niebezpieczne substancje chemiczne, bardzo często polega na stosowaniu specjalnych masek, które chronią nie tylko oczy, ale także twarz i drogi oddechowe. Są one wykonane z materiałów odpornych na działanie szkodliwych substancji chemicznych i mają wymienne filtry powietrza.

Ochrony oczu można podzielić ze względu na:

budowę (konstrukcję) – okulary, gogle, osłony, półosłony, tarcze, przyłbice itd.,

przeznaczenie, czyli przed jakim rodzajem zagrożenia chronią.

Z punktu widzenia bezpieczeństwa pracy ten drugi podział jest istotniejszy, gdyż w wielu sytuacjach wymagane właściwości ochronne determinują budowę ochronnika.

W niektórych przypadkach to właśnie budowa ochronnika decydować będzie o jego wyborze – pod warunkiem zachowania wymaganego stopnia ochrony oczu.

Podział ochronników według konstrukcji

W tekście przedstawiony został przykładowy podział ochron oczu według konstrukcji, ze zwróceniem uwagi na zagrożenia, przed którymi chronią.

Okulary ochronne

Okulary ochronne nie mogą być stosowane do ochrony oczu przed pyłami.

Gogle ochronne

Gogle ochronne posiadają lepsze własności ochronne niż okulary, gdyż ściślej i dokładniej obejmują twarz w okolicy oczu i większość konstrukcji gogli pozwala na ich stosowanie wraz z okularami korekcyjnymi.

Warto zaznaczyć, że gogle produkowane są w różnych rozmiarach w celu lepszego dopasowania do twarzy, a tym samym optymalnego uszczelnienia i zwiększenia komfortu użytkowania. Do ich produkcji najczęściej wykorzystywane są tworzywa sztuczne miękkie, zapewniające duży stopień szczelności. Mocowane są bezpośrednio na głowie za pomocą elastycznej, regulowanej taśmy gumowej czy nylonowej, a niektóre typy są przeznaczone do mocowania na hełmie (hełm musi być do tego przystosowany).

W tabeli 5 przedstawione zostały przykładowe rodzaje gogli wraz z opisem ich przeznaczenia i budowy.

Osłony twarzy, w tym półosłony i przyłbice oraz tarcze

Osłony twarzy

Kolejnym rodzajem ochron twarzy, jaki można wyróżnić z uwagi na budowę, są osłony twarzy. Najczęściej są one wykonane z tworzyw sztucznych (np. poliwęglanu, acetatu) lub z metalowej siatki. Mogą być wyposażone w filtry chroniące przed szkodliwym promieniowaniem. W zależności od konstrukcji i tworzywa przystosowane są do prac w różnych środowiskach, np. przy kontakcie z chemikaliami czy możliwości zetknięcia się bądź uderzenia z cząstkami stałymi.

Osłony twarzy mogą chronić również podbródek oraz szyję, zwykle montowane są na nagłowiu samonośnym lub na hełmie ochronnym.

W tabeli 6 przedstawione zostały przykładowe rodzaje osłon twarzy wraz z opisem ich zastosowania i budowy.

Przyłbice spawalnicze

Przyłbice spawalnicze mają na celu ochronę całej twarzy przed gorącymi iskrami i odpryskami oraz szkodliwym promieniowaniem emitowanym podczas spawania – szczególnie elektrycznego. Posiadają często wymienne filtry, co pozwala na zastosowanie filtra o stopniu przyciemnienia odpowiednio dobranym do rodzaju i intensywności spawania.

Na rynku dostępne są przyłbice samościemniające się, w których filtr ściemnia i rozjaśnia się automatycznie w zależności od działania luku spawalniczego.

Tabela 4. Przykładowe rodzaje okularów ochronnych z opisem ich budowy i zastosowania

Przykładowe zdjęcie	Opis okularów ochronnych
	Okulary ochronne produkowane są z bocznymi osłonami lub bez osłon. Szybki ochronne wykonane są z nietłukącego się szkła lub z tworzywa sztucznego. Szybki przezroczyste, bez filtrów ochronnych, służą głównie jako ochrona przed różnego rodzaju odpryskami ciał stałych lub cieczy. Wizjery z filtrami ochronnymi są specjalnie barwione i chronią przed promieniowaniem ultrafioletowym, podczerwonym i przed jaskrawym światłem.
	Okulary wykonane z elastycznego tworzywa doskonale dopasowującego się do twarzy, szkła posiadają filtr spawalniczy na poziomie 5. Okulary posiadają zwiększoną wytrzymałość na uszkodzenia. Sposób mocowania – elastyczna guma.
	Okulary ochronne wyposażone w regulowane, bardzo jasne lampki LED z 2 bateriami o długim czasie pracy. Oprawka i nosek są wykonane z gumy, co podnosi komfort używania. Poliwęglanowe, niezaparowujące szybki chronią przed promieniowaniem UV, uderzeniami i wysoką temperaturą. Lampki pozwalają pracować w ciemnych pomieszczeniach, chroniąc oczy i jednocześnie pozostawiając wolne ręce. Zalecane przy naprawach samochodów, hydraulice, pracach mechanicznych w ciemnych pomieszczeniach.
	Okulary z poliwęglanu brązowe z warstwą ochronną DX, doskonała ochrona przed uderzeniami, UV, światłem niebieskim, olśnieniem, zaparowaniem.
	Okulary przeznaczone są do ochrony oczu, chronią przed promieniowaniem podczerwonym występującym m.in. w hutach metali, szkła, w odlewniach, walcowniach, kuźniach oraz przy wysokotemperaturowych piecach laboratoryjnych. W sytuacji występowania odprysków na danym stanowisku powinny być użytkowane łącznie z osłoną siatkową. (Stopnie ochrony: N = 3, 4, 5).
	Połączenie wytrzymałych nylonowych okularów ochronnych ze spawalniczymi nakładkami. Nakładki spawalnicze o różnym stopniu przyciemnienia (ochrony) łatwo unoszone do góry pozostające w żądanej pozycji. Łatwa wymiana filtrów i szkieł. Boczne ruchome wentylowane osłony, 4 stopnie regulacji długości zauszników i płynna regulacja kąta pochylenia szybek. Chronią przed odpryskami, promieniowaniem UV i IR.

Tabela 5. Przykładowe rodzaje gogli wraz z opisem ich przeznaczenia i budowy

Przykładowe zdjęcie	Opis gogli ochronnych
	Gogle spawalnicze wyposażone w panoramiczne szybki z filtrem spawalniczym o stopniu ochrony 5. Filtry pokryte powłoką infradur PLUS minimalizują skutki wypaleń spowodowane przez odpryski spawalnicze. Gogle chronią przed promieniowaniem UV, olśnieniem, uderzeniami ciał stałych ze średnią energią uderzenia (prędkość uderzenia do 120 m/s),kroplami cieczy szkodliwych. Konstrukcja oprawy gogli pozwala na stosowanie ich przez użytkowników okularów korekcyjnych.
	Gogle ochronne w wersji mocowanej „po łuku” do ochronników słuchu lub za pomocą adaptora z hełmem. Dzięki nowatorskiej konstrukcji osiągnięto efekt idealnego dopasowania gogli nahełmowych z twarzą, bez efektu uciągania.

Tabela 6. Przykładowe rodzaje osłon twarzy wraz z opisem ich przeznaczenia i budowy

Przykładowe zdjęcie	Opis osłon twarzy
	Osłona twarzy siatkowa nahełmowa, przeznaczona na stanowiska, na których występuje intensywne promieniowanie temperaturowe, połączone z wysoką częstotliwością gorących bądź zimnych odprysków. Osłona jest odchylna i może być montowana do każdego rodzaju hełmu z daszkiem ochronnym. Stopień ochrony przed promieniowaniem uzyskuje się przez dobór odpowiedniego filtra.
	Osłona twarzy siatkowa hutnicza, przeciwodpryskowa, charakteryzuje się lekką i prostą konstrukcją, zapewniającą odpowiedni komfort na wszystkich stanowiskach pracy. Od strony wewnętrznej wyposażona jest dodatkowo w szybę poliwęglanową o grubości 0,25 mm, chroniąca przed pyłem i bardzo drobnymi odpryskami. Konstrukcja umożliwia regulację położenia siatki względem twarzy oraz regulację jej odchylności.
	Osłona „stomatologiczna” służy do ochrony twarzy przed wszelkiego rodzaju odpryskami ciał stałych i cieczy. Charakteryzuje się lekką konstrukcją oraz wysoką ergonomicznością. Szybka osłony wykonana jest z poliwęglanu i spełnia wymagania norm w zakresie parametrów mechanicznych oraz optycznych dla I klasy wykonania. Znajduje zastosowanie w gabinetach stomatologicznych, placówkach służby zdrowia, lecznicach dla zwierząt itp.
	Lekka przeciwodpryskowa osłona twarzy z dołączoną osłoną na czoło oraz czepkiem, ze stabilną w każdym położeniu unoszoną do góry szybką, z mechanizmem regulującym mocowanie za pomocą pokrętła.
	Maska wielokrotnego użycia – po oczyszczeniu może być użyta ponownie. Trapezowy kształt pochłaniaczy poprawia stabilność maski i pole widzenia. Może być używana z różnymi elementami oczyszczającymi (pochłaniacze i filtropochłaniacze, filtry). Szybkie łączenie elementów oczyszczających za pomocą łącznika bagnetowego. Prosta regulacja taśm nagłowia i miękki materiał zapewniają łatwe dopasowanie i komfort noszenia. Zawór wydechowy ułatwia odprowadzanie ciepła i wilgoci, a także nagromadzonej wody.

Coraz częściej stosowane są przyłbice spawalnicze aktywne z automatycznym filtrem samościemniającym, tzw. przyłbice samościemniające. Po rozpoczęciu spawania filtr automatycznie zwiększa stopień zaciemnienia, nie powodując olśnienia, oraz rozjaśnia się po wyłączeniu łuku spawalniczego. Bez zdejmowania lub uchylania przyłbicy spawany przedmiot jest widoczny praktycznie przez cały czas. Podstawowy element filtra w takiej przyłbicy stanowi wyświetlacz ciekłokrystaliczny oraz detektory (sensory) łuku. Ekran LCD pracuje jak migawka, gdy nie ma dopływu energii, ekran jest przejrzysty – zwykle w stopniu zaciemnienia 3 lub 4. Po zajarzeniu łuku sensory wysyłają sygnał elektryczny, który zasila LCD, i ekran natychmiast się zaciemnia. Stan ten nazywa się stanem ciemnym, który może oznaczać pojedynczy stopień zaciemnienia, np. 11 lub zmienne stopnie zaciemnienia, np. od 9 do 13 w zależności od nastawy. Po zaniku łuku ekran powraca do stanu jasnego. Zasilanie filtra odbywa się zwykle za pomocą ogniw światłoczułych, pobierających energię światła z łuku elektrycznego, ale filtr wyposażony może być również w baterie do podtrzymania napięcia pracy. Filtr ADF jest z obu stron chroniony przed brudem i uszkodzeniami mechanicznymi za pomocą szybki zewnętrznej i wewnętrznej.

W tabeli 7 przedstawione zostały przykładowe rodzaje przyłbic spawalniczych wraz z opisem ich zastosowania i budowy.

Przyłbice umożliwiają jednoczesne stosowanie ochron dróg oddechowych i używanie okularów korekcyjnych.

Tabela 7. Przykładowe rodzaje przyłbic spawalniczych wraz z opisem ich przeznaczenia i budowy

Przykładowe zdjęcie	Opis przyłbicy spawalniczej
	Przyłbica spawalnicza z możliwością dopasowania odpowiedniego filtra z regulacją stopnia przyciemnienia 9–13 lub z filtrem stałym o stopniu 11.
	Przyłbica spawalnicza w kombinacji z aktywnym filtrem samościemniającym poprawia komfort i bezpieczeństwo spawaczy. Przyłbica spawalnicza i filtr samościemniający chronią, przy odpowiednim stosowaniu, przed niebezpieczeństwami podczas spawania, czyli olśnieniem, promieniowaniem nadfioletowym, promieniowaniem podczerwonym, ciepłem, iskrami, odpryskami stopionego metalu i żużlu.
	Przyłbica spawalnicza do spawania gazowego.

Tarcze

Jeszcze innym środkiem ochrony twarzy są tarcze spawalnicze. Tarcze te trzymane są najczęściej przez pracownika w ręku, np. podczas spawania. Jest to jednocześnie podstawowe ograniczenie zastosowania tarczy spawalniczej, znacznie zmniejsza to bowiem swobodę ruchów pracownika, np. uniemożliwiając przytrzymanie spawanego przedmiotu. Ich zaletą jest natomiast to, że umożliwiają stosowanie ochron dróg oddechowych, hełmu ochronnego, a także jednoczesne używanie okularów korekcyjnych.

Tarcze spawalnicze chronią oczy, twarz i szyję przed gorącymi iskrami i odpryskami oraz szkodliwym promieniowaniem emitowanym podczas spawania – szczególnie elektrycznego.

Warto zwrócić uwagę, że wiele osłon spawalniczych wyposażonych jest w szybki ochronne, których zadaniem jest ochrona oczu oraz filtrów przed gorącymi odpryskami ciał stałych. W zależności od przeznaczenia szybek wykonuje się je ze szkła lub z poliwęglanu. Podczas spawania szybki te należy wymieniać dość często z uwagi na ich uszkodzenia i zmatowienie.

W tabeli 8 przedstawione zostały przykładowe rodzaje tarcz spawalniczych wraz z opisem ich zastosowania.

Tabela 8. Przykładowe rodzaje tarcz spawalniczych wraz z opisem ich przeznaczenia

Przykładowe zdjęcie	Opis tarczy spawalniczej
	Tarcza spawalnicza z elastycznego tworzywa – czarna.
	Tarcza spawalnicza – korpusy tarcz wykonywane są z tworzywa sztucznego, preszpanu lub fibry, powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne tarcz są ciemne i matowe. Filtry łatwo wymienne.
	Automatyczny filtr spawalniczy.
Przykładowe zdjęcie	Opis tarczy spawalniczej
	Elektroniczny filtr spawalniczy z regulacją przyciemniania 9–13 lub ze stałym przyciemnieniem – 11.

Inne środki ochrony twarzy

Wśród ochronników twarzy z uwagi na budowę możemy wyróżnić także kaptury. Oprócz ochrony oczu i twarzy zapewniają one ochronę głowy i szyi. Stosowane są często w hutnictwie – ochrona przed działaniem wysokiej temperatury i odprysków stopionych metali, ale również są stosowane przez mechaników spawaczy czy ślusarzy, w miejscach trudno dostępnych i wymagających zmiennego ustawiania głowy oraz ciała.

Rysunek 1. Kaptur spawalniczy (okularowa osłona spawalnicza)

Ponadto często stosowane są hełm z przyłbicą (ochronny z wyposażeniem dodatkowym).

Rysunek 2. Zestaw leśny: hełm z siatkową, metalową osłoną twarzy i ochronnikami słuchu

Rysunek 3. Hełm z szybką chroniącą przed łukiem elektrycznym

W przypadku ochrony przed promieniowaniem cieplnym często stosowane są ochrony siatkowe.

Ochrony siatkowe mające chronić przed intensywnym promieniowaniem cieplnym dodatkowo oznaczane są symbolem „G”.

Rysunek 4. Siatkowa osłona ze stali nierdzewnej o matowym wykończeniu mocowana do hełmu

Podział ochron twarzy i oczu ze względu na przeznaczenie

Tabela 9. Przykładowy podział ochronników oczu i twarzy z uwagi na zagrożenia

Lp.	Rodzaj zagrożenia	Rodzaj ochrony oczu	Uwagi
1.	Urazowe zagrożenia mechaniczne	Okulary z bocznymi osłonami o odpowiednim stopniu ochrony, przeznaczone do ochrony oczu z przodu i z boków.	Najczęściej chronią oczy przed odpryskami ciał stałych o niskiej energii uderzenia, powstającymi podczas pracy m.in. przy ręcznej i maszynowej obróbce metali, drewna i tworzyw sztucznych. Jeżeli energia odprysków jest na tyle duża, że istnieje zagrożenie urazu skóry twarzy, powinny zostać użyte osłony twarzy.
Gogle (dzięki szczelnemu przyleganiu do obszarów oczodołowych) zapewniają ochronę oczu ze wszystkich kierunków.	Jeżeli energia odprysków jest na tyle duża, że istnieje zagrożenie urazu skóry twarzy, powinny zostać użyte osłony twarzy.
Osłony twarzy	Zapewniają ochronę całej twarzy z przodu i z boków, a niektóre wzory chronią twarz również od góry.
Osłony przeciwodpryskowe wykonane z tworzywa sztucznego lub siatki. Mocowane bezpośrednio na głowę lub do hełmu.	Stosowane wszędzie tam, gdzie odpryski mogą być szkodliwe dla skóry twarzy i występuje konieczność ochrony czaszki.
2.	Czynniki chemiczne	Szczelne gogle lub odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego z wmontowanymi szybkami ochronnymi.
Osłony twarzy	Można stosować jedynie w przypadku narażenia oczu i twarzy na rozbryzgi cieczy (przypadkowy strumień cieczy powstający np. podczas przelewania ciekłych substancji chemicznych).
2.1.	Czynniki chemiczne w postaci kropli cieczy	Gogle chroniące przed kroplami cieczy lub sprzęt ochrony układu oddechowego (np. w postaci maski z wymiennymi filtrami).	Należy stosować, jeżeli substancja chemiczna występuje w postaci kropel cieczy (ale nie mgły). Jeżeli substancja działa drażniąco na oczy lub stwarza ryzyko poważnego uszkodzenia oczu, lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie odpowiedniego sprzętu ochrony układu oddechowego (np. w postaci maski z wymiennymi filtrami).
2.2.	Czynniki chemiczne w postaci gazu i drobnego pyłu	Gogle szczelne chroniące przed gazami i drobnymi pyłami.	Należy stosować, jeżeli substancja szkodliwa występuje w postaci gazu lub pyłu o średnicy ziaren mniejszej niż 5 ľm.
Osłony twarzy wyposażone w sprzęt ze wspomaganiem lub wymuszonym przepływem powietrza, skompletowany z odpowiednimi elementami oczyszczającymi (filtrami).	W przypadku dużych stężeń substancji o działaniu drażniącym na oczy lub stwarzających ryzyko poważnego uszkodzenia oczu.
3.	Pyły	Gogle chroniące przed grubymi pyłami.	Należy stosować, jeżeli substancja występuje w postaci pyłu o średnicy ziaren większej niż 5 ľm. Ponieważ gogle tego typu często są wyposażone w system wentylacji, nie są zalecane do stosowania przed substancjami.
3.1.	Pyły o działaniu drażniącym oczy lub stwarzające ryzyko poważnego uszkodzenia oczu	Gogle chroniące przed drobnymi pyłami i gazami lub odpowiedni sprzęt ochrony układu oddechowego z wmontowanymi szybkami ochronnymi.	Podstawą doboru rodzaju ochrony są wyniki pomiarów (szczególnie chodzi o stężenia przekraczające NDS).
4.	Czynniki biologicznew postaci cieczy, aerozoli lub par	Okulary lub gogle albo osłony	Sprzęt ochronny powinien charakteryzować się taką samą konstrukcją jak stosowany do ochrony przed czynnikami chemicznymi. Zasady doboru sprzętu ochronnego powinny być takie same jak przy czynnikach chemicznych.
5.	Czynniki termiczne w postaci: gorących odprysków ciał stałych (żużlu, metali, szkła itp.),rozbryzgów stopionych metali,intensywnego promieniowania cieplnego,krótkotrwałego płomienia	Osłony dla hutnictwa, dla strażaków i inne specjalistyczne wykonane z tworzyw sztucznych lub siatki metalowej.	W zależności od przeznaczenia w tej grupie ochron oczu i twarzy można wyróżnić sprzęt stosowany: w hutnictwie, podczas spawania gazowego i w technikach pokrewnych, podczas spawania elektrycznego lub cięcia plazmą, podczas gaszenia pożarów.
Osłona twarzy siatkowa hutnicza, przeciwodpryskowa	Od strony wewnętrznej osłona może być wyposażona dodatkowo w szybę poliwęglanową o grubości 0,25 mm, chroniącą przed pyłem i bardzo drobnymi odpryskami.
Osłona twarzy siatkowa nahełmowa	Przeznaczona na stanowiska, na których występuje intensywne promieniowanie
			temperaturowe, połączone z wysoką częstotliwością gorących bądź zimnych odprysków. Osłona najczęściej jest odchylana i może być montowana do każdego rodzaju hełmu z daszkiem ochronnym.
6.	Promieniowanie optyczne	Okulary, gogle, osłony z odpowiednim filtrem optycznym. Filtry muszą być dostosowane do występującego rodzaju promieniowania.	Ze względu na specyficzne zagrożenia wywoływane przez źródła promieniowania optycznego występujące na stanowiskach pracy sprzęt ochrony oczu i twarzy można dodatkowo rozdzielić na:− sprzęt chroniący przed nadfioletem,− sprzęt chroniący przed podczerwienią.
6.1.	Promieniowanie laserowe	Okulary z bocznymi osłonkami, gogle, osłony z odpowiednim filtrem optycznym
6.2.	Promieniowanie słoneczne	Okulary z bocznymi osłonkami lub bez osłonek, gogle	Okulary przeciwsłoneczne z osłonami lub bez osłon bocznych. Najlepiej samościemniające.
7.	Promieniowanie jonizujące	Okulary, gogle lub maski ze szkła bądź tworzywa ołowiowego	Ochrony oczu najczęściej są zintegrowane z ochronami całego ciała.
8.	Czynniki występujące podczas zwarcia elektrycznego (elektrycy do prac w pobliżu urządzeń pod napięciem).	Osłony twarzy chroniące przed łukiem elektrycznym	Osłony te nie powinny mieć zewnętrznych elementów metalowych oraz powinny zapewniać ochronę całej twarzy. Minimalna wysokość szybek powinna wynosić 150 mm, a grubość co najmniej 1,2 mm. Dodatkowo osłony powinny zapewniać ochronę przed uderzeniem o niskiej energii i promieniowaniem nadfioletowym (o oznaczeniu 3-1,2). Osłony twarzy zapewniają ochronę przed porażeniem prądem o napięciu do 440 V, a niektóre – 1 kV i więcej.
9.	Czynniki występujące podczas spawania gazowego, lutospawania lub cięcia tlenem	Gogle spawalnicze (przeważnie z odchylanymi filtrami)	Nie nadają się do stosowania przy spawaniu łukiem elektrycznym, spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy.
		Okulary spawalnicze, np. przy lutowaniu twardym	Nie nadają się do stosowania przy spawaniu łukiem elektrycznym, spawania mikroplazmowego oraz elektrożłobienia i cięcia strumieniem plazmy.
Przyłbice spawalnicze	Wykorzystywane są głównie w procesach technologicznych wymagających długotrwałego, intensywnego spawania (o dużym natężeniu przepływu gazu).
10.	Czynniki występujące podczas spawania elektrycznego lub w technikach pokrewnych	Przyłbice spawalnicze	Sprzęt wyposażony może być w pojedynczy filtr spawalniczy lub w filtry o dwu stopniach ochrony – jaśniejszy filtr obserwacyjny oraz właściwy filtr ochronny – ciemny.
Przyłbice spawalnicze z automatycznym filtrem	Filtry ze stałym lub w przeważającej większości zmiennym stopniem ochrony od 9 do 13, samoczynnie przyciemniający pole widzenia w momencie np. zajarzenia łuku elektrycznego lub plazmowego, a po zaniku łuku
			(w tempie stygnięcia spoiny) samoczynnie rozjaśniający pole widzenia. Dodatkowo przyłbice mogą być wyposażone w układ wentylacyjny.
Przyłbice spawalnicze z układem wentylacyjnym	Układ wentylacyjny (z filtrami lub bez nich) doprowadza powietrze zza głowy spawacza, co powoduje znaczne ograniczenie ilości wdychanych dymów spawalniczych (pyłów i gazów), powstających podczas spawania.
Tarcze spawalnicze – z filtrem spawalniczym z szybkami ochronnymi lub bez nich	Chronią przed odpryskami zimnymi i gorącymi o niskiej energii uderzenia.
Kaptury spawalnicze (zwane okularowymi osłonami spawalniczymi)	Stosowane są najczęściej w miejscach trudno dostępnych i wymagających zmiennego ustawiania głowy i ciała.

Oznakowanie ochronników oczu

Bardzo ważną kwestią jest umiejętność odnajdywania oznakowań na ochronnikach, jak również czytanie tych oznakowań. Już na wstępie należy podkreślić, że ochrony oczu powinny mieć etykiety wskazujące wartość:

określającą stopień ochrony odpowiedni dla danych zagrożeń;

na każdym egzemplarzu filtra ochronnego oznaczenie określające stopień ochrony odpowiedni dla danego zagrożenia, np.:− zakres częstotliwości promieniowania,− zakres temperatury,− siłę energii odprysków,przed którą chronią i w jakiej mogą być użytkowane oraz

wskaźnik komfortu zapewnianego przez dany środek.

Ponadto producent ma obowiązek umieszczenia oznakowania CE na środkach ochrony indywidualnej, które spełniają zasadnicze wymagania określone w rozporządzeniu oraz zostały poddane procedurom oceny zgodności. Oznakowanie powinno być umieszczone na każdym egzemplarzu, w sposób widoczny, czytelny i odporny na zatarcie przez cały okres używania tego środka.

Dopuszcza się możliwość umieszczania oznakowania CE na opakowaniu środków ochrony indywidualnej, jeżeli to konieczne ze względu na właściwości takiego środka.

Ochronniki oczu powinny być oznakowane trwale, tak aby użytkownik mógł odczytać:

nazwę producenta,

oznaczenie wzoru,

numer normy.

W przypadku ochronników oczu, których konstrukcja umożliwia różne ustawienie, np. pozycja ochronna, pozycja spoczynkowa, niezbędne jest dodatkowe oznaczanie sposobu prawidłowego ustawienia szybek ochronnych czy całego ochronnika. Natomiast szybki tarcz powinny być oznakowane na:

opakowaniu jednostkowym lub

urządzeniu dozującym.

Znakowanie opraw

Oprawy (ramki) i szybki powinny być znakowane oddzielnie. W przypadku środków ochrony oczu i twarzy, w których oprawka i szybka ochronna stanowią jedną całość, znakowanie jest umieszczane tylko na oprawce.

Oznaczenie opraw musi zawierać:

numer identyfikacyjny producenta,

numer Polskiej Normy (PN-EN 166:2005),

symbole wytrzymałości mechanicznej („S”, „F”, „B”, „A”),

symbole obszarów zastosowań (cyfry od 3 do 9),

oznakowanie CE świadczące, że ochrona spełnia wymagania ujęte w odpowiednich normach europejskich.

Znaczenie symboli umieszczanych na oprawach ochronnika

W celu lepszego doboru ochronnika oczu przybliżone zostanie znaczenie symboli umieszczanych na oprawkach ochronnika:

symbole wytrzymałości mechanicznej:− „S” – podwyższona energia uderzenia – odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 22 g, z prędkością 5,1 m/s,− „F” – niska energia uderzenia – odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 45 m/s,− „B” – średnia energia uderzenia – odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 120 m/s,− „A” – wysoka energia uderzenia – odporność na uderzenie stalową kulką, o masie 0,86 g, z prędkością 190 m/s,− brak – minimalna odporność na uderzenia, brak oceny stopnia ochrony;

Symbol wytrzymałości mechanicznej „F” może być stosowany do wszystkich środków ochrony oczu, symbol „B” może być stosowany tylko do gogli i osłon twarzy, symbol „A” może być stosowany tylko do osłon twarzy.

symbole obszarów zastosowań:− 3 – ochrona przed cieczami (w postaci kropel lub rozbryzgów),− 4 – ochrona przed grubymi cząstkami pyłu (większymi niż 5 µm),− 5 – ochrona przed gazami i drobnymi cząstkami pyłu (parami, mgłami, dymami i pyłami o rozmiarze cząstek mniejszym niż 5 µm),− 8 – ochrona przed łukiem powstającym podczas zwarcia elektrycznego,− 9 – ochrona przed stopionym metalem i przenikaniem gorących ciał stałych,− brak ogólnego stosowania – niewyszczególnione zagrożenia mechaniczne i zagrożenia spowodowane promieniowaniem nadfioletowym, podczerwonym, słonecznym i widzialnym.

Znakowanie szybek ochronnych

Szybki ochronne stosowane w sprzęcie ochronnym dla spawaczy muszą charakteryzować się 1 klasą wykonania optycznego. Jeżeli ich zadaniem jest ochrona oczu przed odpryskami ciał stałych, to muszą spełniać odpowiednie wymagania dotyczące odporności mechanicznej oraz powinny być odpowiednio oznakowane (symbolami „S” lub „F”).

Oznaczenie szybek jest nieco inne i musi zawierać:

numer identyfikacyjny producenta,

numer kodowy filtra (od 2 do 6) i stopień ochrony (zaciemnienia) (od 1,2 do 16; razem 23 stopnie zaciemnienia),

klasę optyczną (cyfra od 1 do 3),

symbole wytrzymałości mechanicznej („S”, „F”, „B”, „A”),

symbole dodatkowych cech ochronnych („N”, „K”, „9”).

Znaczenie symboli umieszczanych na szybkach ochronnych

Znaczenie symboli umieszczanych na szybkach ochronnych:

znaczenie numerów kodowych filtra – ochrona przed promieniowaniem:− 2 – filtr chroniący przed nadfioletem (UV),− 3 – filtr chroniący przed nadfioletem (UV),− 4 – filtr chroniący przed podczerwienią (IR),− 5 – filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym (przeciwsłoneczny) bez wymagań w podczerwieni,− 6 – filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym (przeciwsłoneczny) z wymaganiami dla podczerwieni,− brak – szybka niepełniąca funkcji filtrującej (nie dotyczy filtrów spawalniczych).

Oznaczenie filtrów spawalniczych nie zawiera numeru kodowego, lecz tylko stopień ochrony.

znaczenie symboli klasy optycznej:− 1 – ± 0,06 dioptrii – do pracy ciągłej,− 2 – ± 0,12 dioptrii – do pracy nieregularnej, z przerwami,− 3 – ± 0,25 dioptrii – do pracy rzadko wykonywanej (nienadające się do długiego użytku);

Jeżeli symbole „S”, „F”, „B” i „A” nie są takie same dla szybek jak dla ich oprawki, to kompletny środek ochrony oczu oraz twarzy należy przyporządkować do oznakowania dla niższej klasy.

znaczenie symboli dodatkowych cech ochronnych:− „K” – odporność na uszkodzenie powierzchni przez drobne cząstki pyłu,− „N” – odporność na zamglenie (zaparowanie),− „R” – zwiększony współczynnik odbicia światła,− „8” – ochrona przed łukiem powstającym podczas zwarcia elektrycznego,− „9” – ochrona przed stopionym metalem i przenikaniem gorących ciał stałych,− brak – nie posiada dodatkowych wyżej wymienionych cech ochronnych.

Przykład 1

Oznaczenie 5-3,1 1F informuje, że jest to filtr chroniący przed olśnieniem słonecznym („5”) bez wymagań w podczerwieni, o stopniu ochrony (zaciemnienia) „3,1”, wykonany w klasie optycznej „1” i przeznaczony do pracy ciągłej oraz ma wytrzymałość na niską energię uderzenia („F”) i nie ma dodatkowych cech ochronnych.

Skuteczność ochron oczu

Użytkowanie ochronników oczu musi być zgodne z instrukcją użytkowania dostarczaną przez producenta.

Nawet najlepszy sprzęt nie uchroni przed uszkodzeniem oka, jeśli będzie źle stosowany.

Źle użytkowany ochronnik może nie zapewniać dostatecznej ochrony przed zagrożeniem.

Przykład 2

Wymiana szybek ochronnych w tarczach spawalniczych na nowe, ale o nieznanych parametrach ochrony, może spowodować zmniejszenie właściwości ochronnych.

Nawet krótkie przerwy w stosowaniu ochronników oczu podczas przebywania w zagrożeniu mogą zniweczyć cały trud zapewnienia zabezpieczeń oczu.

Częstym problemem są też nieuzasadnione i niekontrolowane przerwy w stosowaniu ochronników oczu, np. zdejmowanie i następnie zapominanie o ich założeniu. Takie zachowanie podważa sens stosowania ochron. W wielu sytuacjach nawet rozpoczęcie pracy bez ochronnika oczu może bowiem stwarzać poważne zagrożenie. Podstawowym warunkiem skuteczności ochronników oczu jest ich nieprzerwane stosowanie przez cały czas narażenia.

Zachęta do stosowania ochron oczu

W celu zminimalizowania niewygody związanej z niewłaściwym doborem ochronnika przed zakupem należy sprowadzić partię próbną i skonsultować użyteczność ochron z pracownikami, którzy będą je stosować, a następnie zakupić ochronniki zaakceptowane.

Czynniki powodujące niechęć stosowania ochron oczu to najczęściej:

dyskomfort w pracy spowodowany niedogodnościami, których przyczyną może być samo noszenie ochronnika oczu (np. ucisk, ograniczenie pola widzenia, widzenie ramek);

uczucie izolacji (może występować szczególnie przy stosowaniu maski, ale także gogli czy nawet okularów ochronnych);

niewłaściwy dobór ochronnika oczu dla danej osoby lub do konkretnego środowiska pracy;

Przykład 3

Dostarczenie okularów ochronnych, a nie gogli czy osłony, pracownikowi, który musi używać własnych okularów korekcyjnych.

Przykład 4

Dostarczenie pracownikowi wykonującemu gazowe prace spawalnicze tarczy zamiast okularów ochronnych albo spawalniczych okularów ochronnych i oddzielnie okularów z przezroczystymi szybkami zamiast jednych okularów ze spawalniczymi „klapkami”.

wysoka temperatura, wilgotność lub zapylenie w środowisku pracy (zaparowywanie szkieł i pocenie się twarzy pod przyłbicą, osiadanie kurzu na szkłach czy przyłbicy, a także trudności w ich oczyszczaniu powodują, że ochrony są niechętnie stosowane);

konieczność używania kilku ochronników jednocześnie, np.: ochrony oczu, ochrony górnych dróg oddechowych i ochrony słuchu czy czaszki – powodują, że pracownik rezygnuje z tego środka ochrony, który mu najbardziej przeszkadza czy jest, jego zdaniem, zbędny;

wprowadzanie przez pracodawcę tzw. ochron dyżurnych (jedne okulary ochronne dla każdego, kto aktualnie używa szlifierki stołowej) – powoduje to z jednej strony brak odpowiedzialności za stan ochronnika, a z drugiej niechęć stosowania;

niska świadomość pracownika o skutkach zdrowotnych przebywania w zagrożeniu czy narażeniu;

brak przeszkolenia w zakresie stosowania konkretnych rodzajów ochronników oczu (brak instrukcji, instrukcja niezrozumiała itp.).

Ocena przydatności i stosowania środków ochrony indywidualnej oczu

Skuteczność stosowania środków ochrony oczu powinna być okresowo kontrolowana, np. przez wypełnienie poniższej listy kontrolnej.

Tabela 10. Lista kontrolna skuteczności stosowanych środków ochrony oczu

Lp.	Pytanie	Przykład
1.	Czy ochrony są odpowiednie do poziomu ryzyka zawodowego i warunków na stanowisku pracy?	Przeznaczone do ochrony przed chemikaliami (gogle lub osłony) mogą nie zapewnić odpowiedniej ochrony twarzy podczas pracy przy obróbce mechanicznej takich materiałów, jak metale czy kamień.
2.	Czy ich zastosowanie nie powoduje jednocześnie zwiększenia ogólnego poziomu ryzyka zawodowego?	Okulary chroniące przed odpryskami ciał stałych, wyposażone w osłonki boczne mogą w niektórych przypadkach ograniczać pole widzenia.
3.	Czy są odpowiednio dopasowane do użytkownika, po wykonaniu niezbędnych regulacji?	Środki ochrony powinny być tak dobrane, aby nie zsuwały się przy pracach wymagających gwałtownych ruchów.
4.	Czy uwzględniają wymagania ergonomiczne oraz stan zdrowia pracownika?	Środki ochrony nie mogą być przeszkodą używania koniecznych okularów korekcyjnych.
5.	Czy są określone warunki stosowania środków ochrony, a w szczególności przypadki i czas, w którym powinny być noszone?	Obsługujący np. tokarkę musi stale używać środka ochrony, nie tylko przy niektórych czynnościach.
6.	Czy w przypadku występowania więcej niż jednego zagrożenia i konieczności stosowania kilku środków ochrony indywidualnej środki te dają się dopasować względem siebie (bez zmniejszania ich parametrów ochronnych)?	Jednoczesne zastosowanie półmaski filtrującej może uniemożliwić dopasowanie gogli ochronnych, a stosowanie gogli może zmniejszać skuteczność maski.
7.	Czy pracownik ma możliwość prawidłowego oczyszczenia ochronnika i bezpiecznego przechowywania?	Zdarza się, że ochronniki są przechowywane razem np. z narzędziami, co powoduje zabrudzenia, zarysowania szybek ochronnych czy nawet uszkodzenie ochronnika.
8.	Czy pracownik wie, jak i kiedy stosować ochrony oczu, oraz czy otrzymał instrukcję użytkowania ochronnika i zapoznał się z nią?	Nie wystarczy dać pracownikowi „do poczytania” instrukcję, ale należy sprawdzić jej znajomość, a nawet pokazać sposób stosowania ochronnika i wyraźnie powiedzieć, kiedy ochronnik należy stosować.
9.	Czy pracownik wie, jakie mogą być skutki zdrowotne przy niestosowaniu ochron oczu w sytuacjach tego wymaganych?	Zdarza się, że pracownicy niestosujący ochron oczu odpowiadają wprost, że pracują ostrożnie. Taki sposób rozumowania powinien być skutecznie eliminowany.
10.	Czy w przypadku uszkodzenia środka ochrony pracownik bez problemu otrzyma nowy, tak samo skuteczny?	Czy przypadkiem nie jest ściśle ustalony okres użytkowania, a jako zastępczy jest dostarczany ochronnik przypadkowy?

Podstawa prawna

rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.),

rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 27 maja 2010 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z ekspozycją na promieniowanie optyczne (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1619),

rozporządzenie Rady Ministrów z 18 czerwca 1968 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu promieniowania jonizującego (Dz.U. nr 20, poz. 122),

rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. poz. 1286 ze zm.),

rozporządzenie ministra gospodarki z 21 października 2008 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn (Dz.U. nr 199, poz. 1228 ze zm.),

rozporządzenie ministra gospodarki z 30 października 2002 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. nr 191, poz. 1596 ze zm.),

rozporządzenie ministra gospodarki przestrzennej i budownictwa z 27 stycznia 1994 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków (Dz.U. nr 21, poz. 73),

rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 14 października 2005 r. w sprawie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawierających azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania takich wyrobów (Dz.U. nr 216, poz. 1824),

rozporządzenie ministra gospodarki z 27 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach spawalniczych (Dz.U. nr 40, poz. 470),

rozporządzenie ministra rozwoju i finansów z 15 grudnia 2017 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w odlewniach metali (Dz.U. z 2018 r. poz. 48),

rozporządzenie ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401),

rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z 9 marca 2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej oraz uchylenia dyrektywy Rady 89/686/EWG (Dz.Urz. UE L 81 z 31.03.2016 r., str. 51).

Kompendium BHP Tom 2 poradnik dla służby bhp i pracodawców + płyta CD z wzorami dokumentów

Подняться наверх