Читать книгу Historia od stworzenia Świata. …i nie ma już czasu… - Rem Wоrd - Страница 19

Dynastia Czyngis-chana. Temujin («Kowal»), Czyngis-chan, urodzony w 1155 lub 1162 r. – założyciel największego imperium kontynentalnego. Przypomnijmy: rekordzistą jest kolonialne Imperium Brytyjskie, rozproszone na całej planecie, 1918 r., Terytorium 42,75 miliona metrów kwadratowych. km. (pomimo faktu, że sto lat wcześniej Stany Zjednoczone opuściły Albion). Największą monarchią kontynentalną jest Rosja, 23,7 miliona metrów kwadratowych. km. w 1866 roku obszar imperium mongolskiego wynosi 38 milionów kilometrów kwadratowych.

Czyngis-chan (1162—1227)

Dzieciństwo wielkiego i strasznego zdobywcy naznaczone jest przeciwnościami losu, niewoli, upokorzeniem. Etapy dorastania to długa walka z nazwanym bratem Jamuqa, zwycięstwo, zwycięstwo, ogłoszenie Temujina jako wielkiego chana. Dowódca uzyskuje tytuł „Czyngis-chana” – „Władcy bezkresnego morza”. Wszystkie nowe zakony azjatyckich „siłowików” podburzają klany, plemiona i koczowników. Według zbioru praw – Yase, ludność liczy się teraz w setkach, tysiącach i tumach (dziesiątki tysięcy). Od teraz ludzi określa się mianem „aratów”. Mongołowie przywiązują ich do ziemi i tym samym zniewalają. W 1207 roku południowa część Syberii znalazła się w cieniu podbojów. Od 1213 roku Czyngis-chan podejmuje inwazję na Chiny (państwo i dynastia – Jin). Następnym celem jest Azja Środkowa, Północny Iran, Kaukaz. Kalifat bagdadzki i stan Khorezmshahs leżą pod kopytami kudłatych koni stepowych. Na rzece Kalka (dzisiejszy region Doniecka) zjednoczone wojska rosyjskie i połowieckie giną od chmur strzał i błyszczących szabl. Wojska mongolskie poniosły ofensywną klęskę nad Wołgą w Bułgarii. Sześć lat później wracają z nową energią i przywracają reputację niepokonanego.

W 1225 roku umiera najsłynniejszy syn Czyngis-chana Jochi, oskarżony o zdradę. W następnym roku Temujin ponownie przechodzi przez zachodnie Chiny. Wzmacnia swoją władzę w Niebiańskim Imperium, ale w 1227 roku przegrywa z samym Czasem. Następcą Czyngis-chana jest syn Ogedei z jego pierwszej żony Borte.

Syn Jochi, Batu (Batu), niszczy południową Rosję, zamieniając ją na wieki w «dzikie pole», nakłada hołd księstwom północy i najeżdża Europę Wschodnią. Zdobywcy podbijają Polskę, Węgry, część ziem niemieckich. Następnie, decydując, że wojska mongolskie w Europie, wysadzane silnymi zamkami, Batu skręca konie.

Podboje Czyngis-chana

W 1320 roku, za panowania chana uzbeckiego, islam stał się oficjalną religią Cesarstwa. Największy stan rozpada się na Złote, Niebieskie, Białe, Wielkie Hordy.

Potomkowie Czyngis-chana z jego pierwszego małżeństwa (czterech synów, pięć córek), Czyngisydowie, rządzili kurczącym się i pożerającym siebie imperium mongolskim do lat dwudziestych XX wieku. W sumie Temujin ma 26 oficjalnych żon księżniczek podbitych ludów i 2 tysiące konkubin.

Imperium mongolskie połowy XIII wieku dwukrotnie przekracza terytorium starożytnego Rzymu w okresie jego rozkwitu.

Imperium Czyngis-chana jest niesamowicie duże. Jednak ci zdobywcy nie budują zamków. Ze stolicy Karokorum pozostało kilka kopców i żółwi kamiennych. System polityczny wiecznej armii jest raczej nudny. Całkowicie zaprzecza społecznej i kulturalnej działalności „zwykłego człowieka”. Dlatego po stu latach imperium mongolskie wygasa, a granice nowych państw zostają wytyczone w jego ciele.

Tamerlan (1336—1405), Żelazny Kulawy lub Timur ibn Taragay Barlas (z tureckiego plemienia mongolskiego Barlas) jest jednym z nowych zdobywców i najbardziej znanym. Założyciel dynastii Timuridów urodził się na terytorium współczesnego Uzbekistanu (południowo-wschodnia część kraju), według legendy, z wilka, który wszedł do sypialni swojej matki. Timur od jakiegoś czasu bierze udział w serii morderczych wojen na terenach współczesnego Iranu i Afganistanu. W walce traci dwa palce prawej ręki, rani rzepkę prawej nogi. W 1370 roku Tamerlan odniósł szereg wielkich zwycięstw i poślubiwszy wdowę po pokonanym wrogu, córkę Chingizida Kazan Chana, dodał do jego nazwiska tytuł «Kurgan», czyli: «Zięć Khana». Teraz dorównuje Chingizidom, chociaż mimo to nie ma prawa nazywać się «chanem» zgodnie z obowiązującymi przepisami. Wydaje się, że jest całkiem zadowolony z tytułu Wielkiego Emira («Władcy»).

Stan Tamerlane

Samarkanda stała się stolicą nowego stanu Turan («Zjednoczenie plemion»).

Tamerlane kontynuuje swoje kampanie i do 1384 roku zdobywa prawie całą Persję. Na północy, w walce Niebieskich, Białych i Złotych Hordy, wspiera Khana Tokhtamysha. Po wzmocnieniu czeladnik-czeladnik zajmuje bardzo wrogie stanowisko w stosunku do patrona. Od jakiegoś czasu Timur krąży między Zachodnią Persją a Złotą Ordą. Nad Irtyszem i Wołgą w 1389 roku pokonuje wojska Tokhtamysha. Rok później następuje nowa miażdżąca ekspansja. Wojska Tamerlana szturmem zdobywają Bagdad, zajmują całą Persję i atakują Zakaukazia. W Darial Gorge – «Bramach Kaukazu», wojownicy Timura, ograniczeni przez skały, zostają pokonani. Iron Lamer odchodzi w tym kierunku. Po raz trzeci pokonuje armię Tokhtamysha już na rzece Terek. Ścigając wroga, Tamerlane najeżdża Ryazan i dociera do obecnego regionu Tula. Jednak 26 sierpnia 1395 roku Timur odwraca wojska.

Ziemie rosyjskie, zniszczone trzynaście lat temu przez Tokhtamysha, nie są głównym celem emira. Moskwa jest również odnotowana w księdze jego zwycięstw «Zafar-imię». Być może jest to jednak tylko znak, że miasto na czas wysłało odpowiedni okup.

Timur zdobywa i niszczy miasta Tana (Azov), Sarai-Batu, Astrachań, Kafa (Teodozja) iw 1396 roku wraca do Samarkandy. Po dwóch latach odpoczynku udaje się teraz do Indii. Dowódca zdobywa Delhi, zdradza pod miecz «na wszelki wypadek» sto tysięcy schwytanych wojowników indyjskich, dociera do brzegów Gangesu i nie ustanawiając tam trwałej potęgi, wraca do Samarkandy z bogatym łupem.

Ale nie wszystko w Iranie, pozostawionym bez opieki przez Wielkiego Era, jest w porządku. Cała dawna wroga moc jest przywracana. Timur przemierza Persję jako huragan, szturmuje Damaszek (1401), zdobywa Syrię. Rok później na obrzeżach współczesnej Ankary dojdzie do wielkiej bitwy z wojskami osmańskiego sułtana Bajazyda Pierwszego. Tamerlane zwabia 85-tysięczną armię Osmanów na równinę do swojej 140-tysięcznej armii. Turcy tracą 15—40 tysięcy ludzi i zabijają 15—25 tysięcy żołnierzy Timura. Piorun Bayazid zostaje schwytany. Imperium Osmańskie wpada w otchłań walk domowych. Gratulacje dla Tamerlana od królów Anglii, Francji i Kastylii.

W 1404 roku Timur przygotowuje kampanię dla nowego godnego celu – Niebiańskiego Imperium. Już zaczyna posuwać się naprzód, budowa fortec i magazynów żywności, ale z powodu mroźnej zimy zatrzymuje się. Luty 1405 to śmierć Wielkiego Emira.

Timur chce zostać jedynym władcą świata muzułmańskiego. Robiąc to, niszczy go. Khromets gromadzi wielu robotników, rzemieślników i naukowców w swojej ukochanej Samarkandzie. Jednak w pozostałej części kraju ruiny wielkich miast rozpierzchają się pod falami wiatrów, a pola pokryte czaszkami pozostają nieużytkowane.

Ku naszemu wielkiemu szczęściu, duchowi miłości i stworzenia – nie można uderzyć szablą…

Poezja Persji:

(Omar Khayyam, astronom i poeta, 1048—1131)

…W połowie XV wieku imperium kurczy się, ale stabilizuje. W tym czasie wraz z ojcem rządził wielki naukowiec, matematyk i astronom Timurid Ulugbek (dokładne imię nie jest znane, to tytuł). Zostaje obalony przez własnego, niezbyt mądrego syna. Rok później on sam traci głowę. Następny Timurid, Abu-Seid, chcąc stłumić konflikt społeczny, który wymknął się spod kontroli, zaprasza koczowniczych Uzbeków do swojego rozpadającego się stanu Maverannahr. Ci są posłuszni woli Timuridów przez bardzo krótki czas. W 1501 roku najemni żołnierze zajmują Samarkandę i wypędzają w nieznane ostatniego przedstawiciela wielkiej dynastii, Muhammada Babura.

Mohammad Babur, poeta i dowódca wojskowy (1483—1530)

Babur musi szukać nowej ojczyzny dla siebie i swojego ludu. W 1504 roku zdobył Kabul i wykorzystując go jako ogromną bazę wojskową, podjął kampanię w Indiach. Piętnaście tysięcy żołnierzy z niezwykłą jak na tamte czasy bronią i armatami wystarczy, aby zmiażdżyć dwukrotnie liczniejszą armię sułtana Delhi. Islam w Indiach jest szeroko rozpowszechniony od XIII wieku, z wyjątkiem regionów południowych, tak więc grunt został przygotowany dla nowej dynastii muzułmańskiej, która nie została odnotowana w konfliktach wewnętrznych.

Babur to nie tylko dowódca, ale także utalentowany poeta:

Wielkie Mughale, to baburydzi i do pewnego stopnia Timurydzi rządzą Indiami do połowy XVIII wieku. Padishah Jahan the First próbuje odzyskać ojczyznę przodków z potężnej Persji, ale mu się to nie udaje. Jego bardziej znanym dziełem jest mauzoleum Taj Mahal, poświęcone pamięci jego żony Mumtaz Mahal.

Imperium Mogołów

Syn Jahana prowadzi jeszcze dłuższe i bardziej nieudane wojny. Zwolennicy buntu hinduizmu. Zostali pokonani, ale zwracają się ku działaniom partyzanckim i powszechnym tajnym sabotażem. Potomkowie Babura ulegają degeneracji. Urzędnicy sądowi mają do czynienia ze swoimi nominalnymi władcami, gdy tylko wyczują ich najmniejszą próbę uwolnienia się od obsesyjnej kurateli. Persowie i Afgańczycy wtargnęli do Indii, spustoszyli regiony, wciągnęli mieszkańców w niewolę.

…We wrześniu 1852 roku Brytyjczycy szturmem zdobyli Delhi i ogłosili likwidację imperium Mogołów.