Читать книгу Sarah du Pisanie Omnibus 7 - Sarah du Pisanie - Страница 7

“Johani, wat is dit met jou en Dirkie vandag?”

“Maar, juffrou . . .” Johani se stemmetjie tril van erns. “Dis Martie . . . sy huil! En ek weet nie hoekom sy so huil nie . . . sy huil al die hele dag . . . en . . . en sy wil nie eens my appel hê nie . . . sy wil net huil . . . en . . . en ons het haar nie eens seergemaak nie . . . ek het haar nie geklap nie . . . ook nie eens haar hare . . .”

Alet knip die oumensbetoog kort.

“Wat is dit, Martie?”

Klein Martie Venter antwoord nie, druk net haar koppie dieper in haar arms en huil geluidloos. Die rukkende skouer­tjies is al wat van haar diep hartseer getuig.

Alet stap nader en lig die kleinding van haar arms af op. Die trane het vuil spoortjies op die bleek gesiggie gelaat. Die kinders drom nuuskierig saam.

“Gaan sit julle almal nou op jul plekke en gaan aan met jul werk.”

Sy trek vir Martie aan haar arms op en lei haar na die tafel. Sy tel die kleinding op haar skoot en druk die skraal, rukkende lyfie styf teen haar vas.

Geleidelik bedaar die snikke en lê sy net moeg teen juffrou se sagte skouer wat so lekker ruik. Sy vryf ongemerk die skurwe wangetjie teen die sagte materiaal wat koel en glad teen haar vel voel.

“Susan, wanneer die klok vir pouse lui, moet jy asseblief net so ’n oomblikkie agterbly.”

Susan Venter, die oudste van die vier Venter-kinders in haar klas, kom kop onderstebo nader toe al die kinders uit die klaskamer is.

“Waaroor huil Martie so?”

“Dit is . . . dit is my ma . . . juffrou.”

“Jou ma?” Alet voel die kommer in haar binneste. “Wat makeer jou ma, Susan?”

Susan snuif en vee met die agterkant van haar hand die nattigheid in haar oë.

“Sy is siek . . . juffrou . . . baie siek . . . Sy . . . sy lê net so . . . juffrou . . .”

Alet byt haar lip ingedagte vas.

“Luister, Susan . . . jy weet mos waar tannie Grieta Visser bly . . .”

“Ja, juffrou.”

“Vat gou-gou vir juffrou hierdie briefie na haar toe en dan kom jy terug.”

Alet skryf vinnig ’n paar reëls op ’n stukkie papier wat sy sommer uit ’n skryfboek skeur.

Susan draf haastig by die deur uit, dankbaar om iets te doen en weg te kom van die snikkende Martie.

Alet vra die Ventertjies om vir haar te wag ná skool. Sy sit net haar tas by haar huisie neer en gaan toe saam met die kinders eers by tannie Grieta aan om die heerlike emmertjie sop en dik snye vars brood te kry, voordat hulle aanstap na die Venters se huis.

Die huisie is netjies en baie skoon, maar erg armoedig. Die groter kinders wat by Louis in die klas is, staan verleë rond toe sy daar aankom. Die kleintjie, ’n pragtige ou meisietjie van so ongeveer drie jaar oud, klou-hang aan Truia, die oudste een.

Skynbaar is daar geen kos in die huis nie, want die kinders hou die sop en brood hongerig dop.

“Eet julle solank, Truia. Wys net vir my waar jul mammie se kamer is, dan gaan kyk ek solank na haar.”

Alet staar geskok na die siek vrou. Martha Venter is nog jonk, seker so vyf-en-dertig. Sy is afgesloof en baie, baie siek. Sy is maer en uitgeteer. Die mens onder die dungewaste kombers maak skaars ’n hobbeltjie op die bed.

“Mevrou Venter . . . ek is Alet Fourie . . . die kleintjies se . . . se juffrou.”

Die siek vrou maak haar oë moeisaam oop.

Alet stap nader en neem die maer hand in hare.

“Is daar nie iets wat ek vir jou kan doen voordat ek die dokter laat kom nie?”

Die vrou probeer verskrik regop sit.

“Nee! Juffrou . . . dit kan jy nie doen nie . . . dit . . . dit is maar net my bors . . . dis sommer bronkaaitjies . . . ek kry dit elke jaar . . . dit sal een van die dae beter wees.”

“Maar . . . mevrou, die dokter sal vir jou baie goeie medisyne gee, dan word jy soveel gouer gesond . . .”

“Ons . . . ons het nie geld nie . . . juffrou . . . Die kinders . . . hulle moet nog eet . . . Hulle . . .”

“Ek het vir hulle lekker sop en brood gebring, mevrou . . . en vanaand sal ek weer kos bring. Moenie bekommerd wees nie, ek sal na hulle omsien totdat jy gesond is.”

Alet stap terug na die kombuis. Die kinders eet gulsig aan die heerlike sop. Eenkant het Truia egter ’n bordjie sop uitgeskep en ’n snytjie brood gehou, sodat daar vir Mamma ook iets oorbly, want die seuns se eetlus kan baie ver strek.

Alet neem die sop en brood na Martha Venter. Sy help haar regop en voer haar soos ’n kind.

“Juffrou . . . die kinders . . . hulle het nie gisteraand of vanoggend kos gehad nie . . . hulle is seker dood van die honger . . . laat hulle maar hierdie ook neem . . .” Twee blink trane loop oor die maer wange.

“Hulle het almal genoeg geëet, mevrou, daar is baie kos. Rus nou, môre voel jy sommer baie beter.”

Alet knip haar oë vinnig om die trane te keer. Die maer, afgesloofde vrou wat nog bereid is om haar bietjie ook vir die kinders te gee, en die pragtige klompie kinders wat eers Mamma se kos uitskep voordat hulle eet . . . Liefde is nie iets wat ’n mens kan koop of dwing nie . . . dit is sommer net daar.

Saggies verlaat sy die vertrek toe Martha onrustig insluimer. Alet maan die kinders om nie te raas nie en help eers om die kombuisie weer netjies te kry voordat sy terugstap.

Tannie Grieta is hewig ontsteld omdat sy nog niks te ete gehad het nie. Sy haal al kloekende haar kos uit die lou-oond en sien toe dat sy elke krieseltjie opeet voordat sy luister na Alet se storie.

“Tannie Grieta, ek wil asseblief vir jou betaal vir die sop en die brood.”

Die verontwaardiging slaan rooi kolle op tannie Grieta se wangbene uit.

“Oor my dooie liggaam!”

“Maar, ta’ Grieta, ek het jou dan gevra om dit vir my te kook. Ek kan mos nie nou dat tannie dit self . . . ek bedoel dat tannie die bestanddele self koop nie.”

“Ek het net nie geweet van die siekte nie . . . anders sou ek nie gewag het totdat iemand my gevra het nie . . .” Alet sug gelate.

“Nou goed. Maar tannie moet asseblief vir my help om vir hulle ’n ordentlike bord kos te kook vir vanaand . . . maar ek gaan alles self koop en kook . . . Tannie moet net asseblief vir my sê hoeveel van alles.”

“Nou goed . . .” Tannie Grieta is baie onwillig met hierdie reëling. “Maar ons kook hier by my huis . . . verstaan?”

“Goed, tannie . . .” Alet gee haar ’n stywe drukkie en ’n soentjie op haar grys kop.

“Kan tannie net vir my sê waar kan ek ’n dokter in die hande kry om haar te gaan ondersoek?”

“Ons stuur sommer die huishulp met ’n briefie.”

Alet het vir Truia en Willem gevra om so omstreeks ses­uur te kom sodat hulle haar kan help dra aan die kos.

Hulle het ook skaars gegroet of hulle vertel met baie gebare dat die dokter by hul ma was. Ou dokter Voges het met sy swart motor reg voor hul deur kom stilhou . . .

“En weet juffrou wat? Hy het vir Mamma ’n hele hand vol pille gegee . . . en toe sê Mamma maar sy wil nie die pille hê nie . . . want ons het nie geld om daarvoor te betaal nie . . .”

Willem haal ’n slag asem en voordat hy die storie kan hervat, steel Truia sy storie uit sy mond.

“En weet juffrou wat sê oom dokter toe? Hy sê hy het haar nie gevra vir geld nie . . . Dink juffrou sy sal nou heeltemal gesond word van al daardie pille . . . en nie weer so siek word soos altyd nie?”

Alet vryf teer oor Truia se lang bruin hare.

“Ek dink sy sal . . . veral as sy nou nog al haar kos ook eet, en as julle vir haar so ’n bietjie in die huis help, sodat sy nie so hard moet werk nie.”

Martha Venter is heeltemal bewoë toe Alet daar inkom met die kos.

“Ag! Juffrou . . . jy doen so baie vir ons . . . en wat kan ek tog doen om jou terug te betaal vir al jou moeite?”

Sy hou Alet se hande styf vas met haar maer, vereelte vingers. “Die Here sal jou seën, juffrou . . . jy sal sien.”

Alet maak haar hande glimlaggend los.

“Dit is juis omdat die Here my so seën, mevrou, dat ek graag vir Hom of vir sy kinders iets uit dankbaarheid wil doen.”

Alet was die siek vrou en maak die bed netjies terwyl die kinders eet. Sy gee vir haar kos en maak daarna ’n lekker koppie tee, met melk en suiker wat sy saamgebring het.

Die winkel kom lewer ’n klompie kruideniersware daar af, goedjies wat Alet sommer met ’n briefie bestel het. Dié pak sy in die kassies weg en help gou die kinders om alles weer skoon en netjies te kry.

Angstig wonder sy wanneer die pa huis toe kom. Die kinders noem nooit sy naam of sê iets van hom nie.

“Truia, is jou pa ook by die huis . . . ek bedoel, is hy op die dorp . . . moet ons nie vir hom ook kos bêre nie?”

Onmiddellik raak die kinders gespanne en aan die geslote gesigte besef Alet dadelik dat dit nie juis ’n onderwerp is wat aangeroer moet word nie.

“Juffrou kan . . . as juffrou wil . . . maar . . . dit was gister die end van die maand . . .”

Alet snap dadelik wat dit beteken. Die einde van die maand beteken betaaldag . . . en as hy geld het, dan kom hy blykbaar nie vroeg huis toe nie.

Angstig bekommerd loer sy na Martha se kamer toe. Wat sal van haar word . . . sy is so siek?

“Truia . . . ek dink . . . ek dink jy moet vir jou pappie by Willem-hulle bed opmaak, dan slaap jy vannag by jou mammie op die dubbelbed . . . miskien kry sy jou vannag nodig.”

“Goed, juffrou.” Die uitdrukking op die mooi, jong gesiggie spreek van intense verligting, want nou kan sy mos vir haar pa sê dat die juffrou en die dokter dit aanbeveel het.

Dit is donker voordat Alet kan huis toe gaan. Willem bied aan om saam te stap, maar buite waai ’n geniepsige windjie en Alet sien nie kans dat hy met sy dun truitjie nou moet uitgaan nie.

“Ag, nee dankie, Willem. Julle moet nog huiswerk doen en dit is mos net hier anderkant . . . ek stap sommer vinnig . . . Die spoke sal my nie vang nie . . . een ou spook vang nie ’n ander een nie.”

Alet stap vinnig, haar kop gebuig teen die wind wat van voor af waai. Sy is haastig, want sy het nog ’n klomp nasienwerk. Haar en Louis se verhouding is meer ontspanne, maar sy sal geen kanse waag nie.

Sy kom verskrik tot stilstand. ’n Donker figuur kom van voor af . . . skaars vier tree van haar af.

“My . . . my . . . dis dan die skoolmies!” Daan Venter swaai soos ’n riet in die wind. “As jy my soek . . . poppie, dan het jy my gekry.”

Alet staan vasgenael. Die skok klop benoud in haar bors. Gehipnotiseer staar sy na die wiegende figuur van die maer, walglike mansmens wat al nader kom.

“Ek is lus vir jou, my poppie . . . ek het nog nooit so ’n mooi vrou in my hele lewe gesien nie.”

Alet besef dat hy net genoeg gedrink het om gevaarlik te kan wees. Sy sal hom nie kan uitoorlê of vir hom weghardloop nie, daarvoor is hy nie besope genoeg nie.

Sy beweeg stadig agteruit. Daan Venter is bedag op so iets en hy spring skielik vorentoe. Sy hande gryp na haar skouers. Sy gil, maar besef terselfdertyd dat die wind haar stem heeltemal wegwaai. Niemand sal haar hoor nie. Sy ruk en probeer uit sy hande wegkom. Die klouende vingers skeur haar rok en die mou val slap op haar arm. Sy gil, slaan, skop en spartel, maar die besef dring geleidelik tot haar deur dat die benewelde man te sterk is vir haar.

Met ’n desperate poging sak haar tande weg in die sagte vleis van sy boarm. Hy vloek en gryp na die seerplek. Alet spring vinnig om en hardloop.

Die sand is sag en sy struikel en val. ’n Drankasem sak soos ’n roofdier van agter op haar neer en sy gil lank en deurdringend. Sy druk haar kop teen haar arms en bid hardop.

Sy voel die drukking skielik van haar bene af verlig word. Sy krul haar in ’n bondel op terwyl die warm trane oor haar wange stroom en sy gespanne wag.

’n Gevloek en geskree van meer as een stem dring stadig tot haar deur. Sy neem haar arms stadig van haar ore af weg om te kan hoor wat aangaan, maar dan word sy hardhandig orent geruk.

Sy kyk vas in Louis se woedende oë.

“Is jy . . . is jy nou heeltemal van jou sinne berowe . . .?” Sy stem is gelaai van woede terwyl hy die woorde uitsis. “Wat soek jy hier alleen in die nag . . . het jy dan geen verstand nie . . . of . . .?”

Hy gryp haar aan haar skouers en skud haar heen en weer. Sy hande is koud op haar vel waar die rok geskeur het. “Of . . . soek jy dit dalk?”

Die woede maak hom onredelik en hy sien nie haar bewende, verskrikte mond of die trane wat weer vinnig oor haar wange vloei nie.

“Antwoord my . . . wat wil jy hê? As jy aan geklou en gedruk wil word . . . my magtag, vroumens! Dan kan jy mos darem beter kry . . .”

Alet ruk haar skouers uit sy wrede greep los. Sy probeer die afgeskeurde mou weer optrek tot bo. Haar trui het sy iewers langs die pad verloor en die wind waai koud teen haar gloeiende vel.

Snikkend storm sy voor hom uit huis toe. ’n Woedende Louis is met twee treë weer langs haar.

Sy vingers omklem haar boarms soos staal toe hy haar tot stilstand ruk.

“Julle is almal eenders . . . enige man is goed genoeg . . .”

Hy voel die bewing van haar skraal liggaam daar waar sy hande met haar kontak maak. Sy staan met geboë hoof voor hom terwyl harde, droë snikke haar hele liggaam ruk.

Stadig trek hy sy baadjie uit en hang dit om die rukkende skouertjies. Sy arm gaan stewig om haar skouers en sonder om ’n woord verder te sê, stap hy met haar aan huis toe.

Sy probeer buk om die sleutel onder die matjie uit te haal, maar hy hou haar teë met sy arm wat nog om haar skouers is. Hy buk, haal die sleutel uit en sluit die deur oop.

Hy stoot haar voor hom by die deur in en sonder om op ’n uitnodiging te wag, stap hy agter haar aan om vir haar die lamp aan te steek.

Sy haal stil sy baadjie van haar skouers af en hou dit na hom uit. Haar oë ontwyk syne.

“Baie dankie . . .” ’n Verlate snik ontsnap onverwags diep uit haar binneste.

Louis draai ongemaklik rond. Hy besef dat hier êrens groot fout is. Maar in sy ontsteltenis het hy dinge gesê . . . vreeslike dinge wat hy nie maklik vergewe gaan word nie.

“Is jy seker jy sal nou regkom . . .? Kan ek nie vir jou iets gee vir die skok nie . . . ’n bietjie tee maak dalk . . .?”

Alet antwoord nie, skud net haar kop stadig, terwyl sy die fyn kantsakdoekie in ’n bondeltjie draai.

“Wil . . . wil jy nie maar by tannie Grieta gaan slaap nie?” Alet skud net haar kop.

Louis kom ’n tree nader, maar Alet deins verskrik agteruit.

“Ek . . . ek . . . dan sê ek maar eers goeienag . . .”

Alet staar stil na die vloer. Louis draai ongemaklik rond; hy wil haar nie graag in hierdie geskokte toestand alleen laat nie, maar hy weet nie wat om te doen nie.

Hy draai om en stap vinnig by die deur uit. Alet sluit die deur agter hom toe.

Dan druk sy haar kop teen die skurwe houtdeur. Rou snikke skeur uit haar binneste.

Louis stap kop onderstebo na sy huis. Op die stoep staan hy ’n paar oomblikke stil voordat hy omdraai en weer met die trappie afklim en na tannie Grieta se huisie toe stap.

“My aarde, Louis, as jy nou vanaand kom kuier? Jy is mos nie ’n mens wat in die middel van die week rondloop nie.”

“Ek kom soek sommer ’n bietjie koffie, tannie Grieta.”

“Kom in, kind. Verskoon tog dat die kombuis nog nie heeltemal aan die kant is nie, maar ek en Aletjie het heelmiddag gestaan en kook vir die Venters. Ek het toe sommer nadat sy weg is met die kos nog ’n pot sop opgesit vir môremiddag vir die arme Venters.”

Sy krap in die stoof voordat sy die ketel op die oop plaat trek.

“Daai Alet-kind! Sy sal haar hele maand se salaris op die arm mense uitgee as ek nie oppas nie. Sowaar vanmiddag ’n yslike klomp kruideniersware ook nog gaan koop, die dokter betaal, kos gekoop om te kook . . . en dan moet jy weet sy is vol geite omdat ek nie wil hê sy moet vir die sop ook betaal nie . . .”

“Tant Grieta . . .” Louis knip haar gesels kort. “Hoekom maak julle vir die Venters kos . . . skort daar iets?”

“Nou kan jy meer!” Tant Grieta beskou hom skewekop met haar hande stewig op haar ronde heupe. “Dan is jy ’n mannetjie wat nie ’n vroumens op jou personeel wou hê nie . . . Maar sy het darem al vanoggend nog voor pouse uitgevind wat by daardie huis aangaan . . . en . . .sy het net die kleintjies in haar klas . . .”

“Tant Grieta!”

“Ja, Louis. Die ma, Martha Venter, is baie siek. Alet het vanoggend die kinders hiernatoe gestuur met ’n briefie en gevra ek moet vir hulle ’n pot sop kook. Dit het sy vanmiddag daar gaan afgee, en toe ook sommer die dokter gevra om na die siek vrou te gaan kyk. Sy is so omstreeks sesuur weer hier weg met aandkos vir die mense . . . Ek is juis al half bekommerd . . . ek het nog nie gesien dat sy terug is nie . . .”

“Sy is, tant Grieta, ek het nou net gesien daar brand lig in haar huis.”

“Dis snaaks . . .” Tant Grieta frons. “Sy kon mos maar net hier aangekom het en vir my kom sê het hoe gaan dit met die arme mens.”

Louis sit diep ingedagte. Tant Grieta het al ’n paar keer onderlangs na hom geloer, maar toe daar geen reaksie van sy kant af is nie, hervat sy weer haar alleenspraak.

“Nog ’n koppie koffie, Louis?”

“Nee dankie, tant Grieta, ek moet nou gaan.”

Alet is bleek maar uiterlik kalm toe sy die volgende oggend by die skool aankom. Die koel blou rokkie en die blonde haartjies, wat agter haar kop vasgebind is, laat haar netjies en minder bleek lyk.

Sy stap direk na haar klaskamer toe. Sy het nie vanoggend die moed of krag vir ’n konfrontasie met Louis nie. Die diep kommer oor die Venter-kinders en hul ma verdryf alle ander onaangename gedagtes.

Gespanne wonder sy hoe dit gisteraand daar gegaan het, want sy weet teen hierdie tyd al dat die walglike mansmens wat haar gisteraand wou molesteer Daan Venter is.

Die Ventertjies is egter vrolik en opgewek. Daar is selfs ’n kleurtjie in klein Martie se wange. Alet hou hulle onderlangs dop, maar hulle reageer doodnormaal en stadig ontknoop die stywe kol op haar maag.

Om nie onnodig aandag te trek nie, stap sy pouse na die kantoor om te gaan tee maak. As sy soos ’n moedswillige kind in haar klaskamer bly, sal sy net vir Louis die genoegdoening laat smaak dat hy haar wel seergemaak het. Sy trek gelate haar skouers op. Hy moet maar van haar dink wat hy wil, dit kan haar tog nie skeel nie.

Met haar rug na die deur, staar sy diep ingedagte. Die water val in ’n blink, stomende straaltjie in die teepot en Alet verwonder haar dat daar in ’n straal water nog soveel helderheid kan wees, terwyl alles binne-in haar so dof en leweloos is.

Louis kom stil by die kantoor in en kom staan direk agter haar. Hy is bang dat sy gaan omdraai. Hy wil nie haar oë vanoggend sien nie . . . bang vir wat hy dalk daarin sal lees. Miskien veragting . . . omdat hy hom soos ’n buffel gedra het . . . woede, omdat hy sy seer op haar wou uithaal . . . Waarvoor hy egter die bangste is, is daardie seergemaakte mistigheid wat hy al tevore in onbewaakte oomblikke in haar oë gesien het.

“Alet . . .” Louis se stem is baie sag.

Alet voel ’n ligte rilling deur haar gaan toe sy haar naam vir die eerste keer uit sy mond hoor, en dit nog op só ’n manier.

Alles in haar verstil – die teepot bewegingloos in haar hand. Louis sien net die stywe trek van haar skouers.

“Ek . . . ek is jammer, Alet . . . Tannie Grieta . . . sy het . . .sy het my vertel dat jy vir die Venters kos geneem het . . . Ek . . . ek het nie die reg gehad om vir jou sulke seer dinge te sê nie . . . Ek . . .”

Alet draai stadig om. ’n Lam gevoel kom skop stadig ’n lêplekkie oop op die krop van haar maag toe sy in die verleë bruin oë kyk.

“Dit . . .” Sy laat sak haar oë vinnig en kyk voor haar op die tafel. “As ’n mens skrik . . . dan sê mens gewoonlik wat jy dink . . .”

Die seer in haar hart maak dat sy nie weer die moed het om op te kyk nie, anders sou sy baie verbaas gewees het oor die sagte lig wat skielik in die bruin oë weerkaats.

“Sal jy my vergewe?”

Sy draai vinnig om en skink die koppies vol. “Ag! Kom ons vergeet dit.”

In stilte drink hulle hul tee.

Alet sit haar koppie neer en staan vinnig op.

“Sal jy my asseblief verskoon, meneer Erlank . . .? Ek het nog ’n paar dingetjies om te doen.”

“Alet, my naam is Louis.”

Sy knik net en draai vinnig om sodat Louis nie die trane wat besig is om op te dam, kan sien nie.

Louis kyk die skraal figuurtjie agterna terwyl hy ingedagte met die teelepel roer en roer.