Читать книгу Пярэваратні ў пагонах і без - Сяргей Пляскач - Страница 2

Ва ўсіх людзей суседзі як суседзі… Ну, амаль ва ўсіх. А вось Толіку Мікалайчыку не пашчасціла. Не сусед, а сапраўднае пакаранне: інспектар ДАІ!.. І такі ж упарты, зацяты, прынцыповы – хоць плач!

Як толькі пабудавалі новую кватэру ды перабраліся ў яе з інтэрната, думаў Толік, што толькі цяпер жыццё і пачынаецца. А сталася наадварот: усё лепшае засталося на тых чатырнаццаці квадратах, на якіх цэлых дзесяць гадоў туліліся разам з жонкаю і дзецьмі.

Цяпер не пасядзіш увечары з мужыкамі, не пакаштуеш халодненькага піва з вяленым шчупачком, не пагаворыш, як раней, пра жыццё, пра мінулае: школу вучылішча, войска…

Самы прыемны ўспамін Мікалайчыка – пра войска! Сорам прызнацца, але нават жаніцьба і нараджэнне дзяцей не прынеслі Толіку столькі радасці, колькі паўтара года службы! Там ён пачуваўся як рыба ў вадзе, быў аўтарытэтам, паважаным чалавекам, маладыя яго больш за камандзіра батальёна баяліся! Старшы сяржант, намкамузвода[1] вадзіцеляў – не жартачкі! Ён ведаў як і ўмеў нагнаць страху на падначаленых. Сам камбат, падпалкоўнік Шавялёў, не раз Мікалайчыку падзякі выносіў ды іншым у прыклад прыводзіў.

Эх, дурань дурнем! Дарма на звыштэрміновую не застаўся! Прапаноўвалі ж! А гэта таксама не абы-што: не кожнаму такі гонар выпадае! Зараз бы ў сталіцы жыў, мабыць, ужо да старшага прапаршчыка даслужыўся, а мо і акадэмію скончыў, стаў афіцэрам…

А так хто ты цяпер, Мікалайчык? Самы звычайны шафёр! Вадзіла з бруднымі пазногцямі ў пазаштатнай правінцыйнай перасоўнай механізаванай калоне! Вось ты хто!

Раней пасля працы хоць нейкая аддуха была, а цяпер гэты сусед паганы! Як толькі сустрэне – адразу: не піў? Ану, дыхні! Добра, калі Мікалайчык на працы, за рулём, тады яго, інспектара, права, а то дзе ж гэта бачана, каб пешага даішнікі на алкаголь правяралі!

Праўда, ведае Толік, што яму пярэчыць не выпадае, сам вінаваты: злавіў яго той паганы капітан, як толькі яны сталі суседзямі. За стырном злавіў пасля ўчарашняга. Каб на тры гады правоў пазбавіць, якраз хапала праміляў тых. Ён і забраў тады пасведчанне вадзіцельскае ў Мікалайчыка, і да базы машыну загадаў падначаленаму лейтэнанціку адагнаць…

Ішоў у той дзень Толік дадому, а ногі бы ватныя раптам сталі: дзе працу знайсці, як крэдыт за кватэру новую выплачваць, жыць за што?! Ён жа нічога і не ўмее, акрамя як самазвалам кіраваць.

Жонка, як наўмысна, была дома, здзівілася дужа, чаму ён так рана прывалокся з працы. Толік не вытрымаў: пачаў праклёны на адрас суседа выкрыкваць, які ён паскуднік, мярзотнік, кар’ерыст…

Мікалайчык і сам не разумеў, што яго болей раз’юшыла: ці тое, што без правоў застаўся, ці тое, што забраў іх гэты, такі паспяховы і правільны ў параўнанні з ім.

«Гэты» быў гады на два малодшы за Толіка. І хоць яны вучыліся ў адной школе, Мікалайчык не мог упэўнена сказаць, што памятае яго: ну, соўгаўся там нейкі зацюканы і соўгаўся сабе… Можа, ён і не зацюканы зусім быў, але Толіку лепей уяўлялася, што быў тады гэты Юрка Белы ці не апошні вучань у школе.

А цяпер паглядзіце, як акрыяў: намеснік начальніка раённай ДАІ, людзьмі кіруе, усіх вадзіцеляў у мястэчку запалохаў, інакш, як Юры Уладзіміравіч, яго ніхто і не называе!

Толік тады так і крыкнуў Алене сваёй, быццам апошні аргумент, што ён ні ў чым не вінаваты:

– Майго імя па бацьку ніхто не ведае!

Жонка не стала надта зласловіць, што яна не раз папярэджвала яго, што раней ці пазней гэтым усё скончыцца, што ва ўсім вінаваты ён сам і толькі ён: піць меней трэба. А сусед адно выканаў сваю работу, і ўсё! За тым дзяржаваю і пастаўлены на гэтую пасаду.

Надзіва спакойна і памяркоўна Алена пачала разважаць, як вярнуць правы.

Самым відавочны рашэннем, як для ўсіх, было – даць Беламу хабар. Але што даць, калі за душою капейкі няма?! Ад зарплаты да зарплаты жылі Мікалайчыкі ды любой дапамозе бацькоў былі радыя. Крэдыты ж на хабар пакуль не дадумаліся даваць. А ў такой сітуацыі даваць трэба шмат: гэта ж не пераход вуліцы ў недазволеным месцы…

Алена паставіла на вушы ўсіх сваякоў ды сябровак і да вечара назбірала цэлых пяць соцень амерыканскіх даляраў!

Ніколі ў жыцці раней столькі валюты жанчына ў руках не трымала. Здавалася, гэтыя шалёныя грошы аж смыляць у руках. Яна не ведала, куды іх пакласці, у што загарнуць, а самае галоўнае – не ўяўляла, як іх аддаць суседу: гэта толькі на словах так проста – даць хабар…

Спачатку яна думала пераняць Юрыя Уладзіміравіча ў пад’ездзе, але, калі ўбачыла, што ён набліжаецца да дому, у апошнюю хвіліну разгубілася і не наважылася. Інспектар схаваўся ў сваёй кватэры.

Толік паспрабаваў быў паабурацца яе сарамлівасцю, але, калі Алена ў адказ прапанавала яму самому аднесці інспектару грошы, адразу заткнуўся.

У рэшце рэшт выбару не было, і недзе праз гадзіну Алена ўсё ж пазваніла ў дзверы суседзяў. Яна разлічвала, што папросіць інспектара выйсці ў калідор і там ужо як-небудзь усуне яму тыя пякучыя амерыканскія паперкі. Але дзверы адчыніла гаспадыня, і Алене давялося ўпершыню самой пераступіць парог суседскай кватэры: як бы яна растлумачыла жанчыне, з якой толькі віталася пры сустрэчы, навошта ёй спатрэбіўся яе муж…

Раніцою сусед сам прынёс правы Мікалайчыку і папярэдзіў, што цяпер Толік у яго на асобым кантролі.

– Пратакол я захаваю, – сказаў інспектар, – і калі толькі пачую ад цябе пах, ніякай літасці болей не будзе, адразу пойдзеш новую працу шукаць… – І, – дадаў пасля непрацяглай паўзы, – пакуль я тут працую, ты больш за стырно не сядзеш!..

Ад таго часу і не стала жыцця Толіку Мікалайчыку, бо якое ж гэта жыццё, калі ні выпіць, ні закусіць, і кожны дзень то ў пад’ездзе міліцыянт сустрэне – дыхні, то на дарозе ўсіх прапусціць, а яго абавязкова спыніць і зноў праверыць. Не жыццё, а здзек! Мала таго, што грошы ўзяў, дык яшчэ і адмысловае катаванне наладзіў. Гэта ж якое прыніжэнне: высокаму, мажнаватаму Мікалайчыку схіляцца штораз да ледзь не на галаву ніжэйшага хударлявага Белага і хукаць зверху ўніз, нібы той ягоны бацька, а Толік – шкадлівы піянер-пераростак. Ён жа адной левай, стукнуўшы па галаве, увагнаў бы гэтага Юрыя Уладзіміравіча па пояс у зямлю…

Але нікому ж не паскардзішся, нікому не раскажаш пра такое! Нават сябры пачалі коса глядзець на Таляна – зусім сапсаваўся, не п’е! Бы падмянілі чалавека! А пра што з ім, такім, тады гаварыць можна?! Ніякіх супольных інтарэсаў у Толіка з былымі закадычнымі сябрамі, як хутка высветлілася, не засталося.

Напачатку Мікалайчык нерваваўся дужа, нават некалькі разоў думаў напляваць на тыя правы, напіцца як след ды сказаць гэтаму паганцу ўсё, што ён пра яго думае, а лепей нічога не казаць: проста заехаць кулаком з усяе моцы ў ненавісную пысу! Але жонка, дзеці, крэдыты, даўгі за хабар… Не ў тым ён становішчы, каб паўставаць супраць нечуванага прыгнёту. Не ў тым…

Толькі і заставалася небараку, што пасылаць у думках праклёны на адрас ката-суседа і зычыць яму самых адмысловых пакутаў, якія толькі можа зведаць чалавек на гэтым свеце.

Але сапраўдных матываў надзвычайнай увагі інспектара ДАІ Юрыя Белага да сваёй сціплай асобы Толік Мікалайчык не ведаў, бо тое, што на самай справе адбылося ў суседскай кватэры, калі яе парог пераступіла ягоная жонка Алена, для Толіка яшчэ доўга заставалася таямніцаю.