Читать книгу Trompie Omnibus 1 - Topsy Smith - Страница 11

Later is Trompie moeg om klippies na Jafta te gooi en hy begin doelloos in die tuin ronddwaal. Hy weet hy sal hard moet werk om van al die onkruid wat sy pa vir hom uitgewys het ontslae te raak, so hy wag liewer vir sy maats. Hulle sal hom help. Wat help dit hy werk hom nou dood en wanneer hulle opdaag, is daar nie meer ’n enkele onkruidbossie oor nie? Nee, hulle moet hom help. Maar wanneer kom hulle dan?

Trompie begin net bekommerd raak toe hy ’n gefluit agter die heining aan die onderpunt van die tuin hoor. Dis ’n hoë noot wat met ’n lae een afgewissel word. Hy fluit op dieselfde manier terug. Dis die Boksombende se sein. Hy hardloop in die lang tuinpaadjie af.

By die agterste hekkie staan klein Dawie.

“Waar’s die ander ouens?” vra Trompie.

“Hulle is gestraf. Oor daai dekselse bobbejaan,” sê Dawie. “Rooie moet sy pa in die skoenwinkel help en Blikkies spit tuin om.”

Trompie staan verslae. Wie gaan hom nou met die onkruid help? Hy het al klaar so baie tyd gemors.

“En jy, hoekom is jy nie ook gestraf nie?”

Klein Dawie lag.

“My pa-hulle weet nie ek het ook vir Kees gejaag nie. Hulle praat net van ‘daai Trompie en sy kwajongens’. Ek het toe natuurlik maar tjoepstil gebly,” sê hy.

Trompie leun fronsend oor die hekkie.

“Waarvoor wag ons?” vra Dawie. “Kom ons gaan swem.”

“Ek kan nie,” sê Trompie en dit lyk asof hy die wêreld se moeilikhede op sy skouers dra.

“Hoekom nie?”

“Ek is ook gestraf. Ek moet onkruid uitskoffel.” Trompie spoeg met ’n boog om sy misnoeë te kenne te gee.

Hy kyk na klein Dawie. Sy maat is maar ’n tingerige outjie. Hy sal nie veel in die tuin uitgerig kry nie. Hulle twee sal nooit al die onkruid kan uitkry voor sy pa van die kantoor af kom nie, en dan gaan daar perde wees! Meneer Toerien het hom die dood voor die oë gesweer as hy nie vanoggend in die tuin werk nie.

Trompie besluit om ’n plan te beraam. Hy sal iets moet doen … en sommer baie gou ook. Die son sit al hoog …

“Ek weet wat ek gaan doen, Dawie.”

“Wat, Trompie?”

“Ek gaan siek raak, sommer baie siek.”

“Jy’t dit al te veel gedoen. Jou pa-hulle sal jou nie weer glo nie.”

Trompie kyk mismoedig voor hom uit. Dis waar. Hy het hom al so baie siek gehou dat sy ouers, veral sy pa, hom nie maklik sal glo nie, veral noudat hy veronderstel is om in die tuin te werk.

Skielik lag Trompie hardop. Hy het ’n plan. Snaaks dat hy nog nooit voorheen daaraan gedink het nie! Hy gaan bordkryt eet! Dit laat ’n mens mos bleek en siek lyk. Baie kinders het dit al by die skool gedoen.

“Baai, Dawie,” skree Trompie en hy hardloop weg om sy plan uit te voer. Hy spring deur sy kamervenster en vroetel in sy skooltas totdat hy ’n stukkie kryt in die hande kry. Hy moet dit nou net onder sy tong sit, dan is hy binne ’n paar minute asvaal. Maar dan dink Trompie aan die koek. Sy ma het mos belowe sy gaan vir hom ’n stuk uit tuin toe bring. Nee, hy sal moet wag met die siekword. Eers die koek eet en dan die kryt onder sy tong sit. Ja-nee, dis baie beter só om. Dan kan hy sommer ook sê dis die koek wat hom siek gemaak het. Trompie bêre die kryt netjies in sy sak.

In die tuin sit hy lusteloos en onkruid uittrek terwyl hy die kombuisdeur dophou. Wanneer kom sy ma nou met die koek? Die oomblik wat die agterdeur oopgaan, begin hy naarstiglik onkruid uitpluk. Hy werk nou blitsvinnig! Sy ma moet kan vertel hoe hard het hy geswoeg voor hy siek geword het. Hy werk só hard dat hy nie eens opkyk nie. Hy voel hierdie ywerigheid van hom maak ’n groot indruk op sy ma.

“Dè, Trompie. Hier’s tee en koek vir jou.”

Die seun kom kreunend regop en vee kamtig die sweet van sy voorkop af terwyl hy mompel: “Sjoe, dis harde werk.”

Tot sy verbasing sien hy dis nie sy ma wat die tee en koek gebring het nie, maar sy suster, Anna. Sy staan en glimlag. Trompie is dadelik agterdogtig. As sy so vriendelik met hom is, is daar iets fout. Hy is al gewoond daaraan dat sy hom gedurig afjak. Hy is kastig altyd in die pad wanneer haar kêrels kom kuier. Trompie kan nie verstaan wat hulle in haar sien nie. Sy gee hom ’n pyn.

“Waar’s Ma?” vra hy bot.

“In die huis. Kom sit hier langs my, Trompie.”

Die twee gaan sit op die bankie. Trompie smul aan die heerlike homp roomkoek.

Anna kyk na die seun met die ongekamde bos hare wat onder sy pet uitpeul. Sy sug. Dis moeilik om ’n ou oor te nooi as daar ’n barbaar soos haar boetie by die huis rondhang. Hy maak altyd moleste of sit in hul geselskap en grinnik en gryns. Maak aanmerkings om haar in die verleentheid te stel of skop só ’n lawaai in sy kamer op dat sy en die ou skaars kan gesels, wat nog van mooi woordjies vir mekaar fluister? Trompie maak dinge vir haar so onplesierig moontlik.

Verlede week – nog net verlede week – het hy daardie mediese student van Johannesburg wat by haar kom kuier het só laat skrik dat hy amper dadelik weer geloop het en haar nou nog nie weer gebel het nie. Trompie moes op een of ander manier buite op die stoep ’n lewendige slak in die ou se baadjiesak gesit het. Later in die sitkamer het die arme student hom boeglam geskrik toe hy sy foto’s wou uithaal en aan die slymerige gedierte vat. Maar teen daardie tyd was Trompie kwansuis doodonskuldig in sy kamer.

Dis hoekom Anna besluit het – vanmiddag wanneer Dirk de Jongh, die nuwe prokureur, kom kuier, mag Trompie nie hier wees nie. Sy moet hom uit die pad kry.

Trompie eet lekker. Af en toe loer hy na sy suster wat so diep ingedagte sit. Hy weet daar is iets aan die gang. Hy wonder wat sy wil hê.

“Trompie?” Anna glimlag vriendelik.

“Ja?” kom sy stem agterdogtig terwyl hy die laaste bietjies room van sy vinger aflek.

“Sal jy daarvan hou om ekstra geld te verdien?”

Trompie se oë blink dadelik. Hy wil net opgewonde sê: “Baie!” toe hy homself bedink. Hy moenie té gretig klink nie.

“Miskien – miskien nie,” sê hy en probeer ongeërg lyk. Maar sy hart klop vinniger. “Wat moet ek doen?”

“Gee vanmiddag pad hier, sorg dat jy nie by die huis is nie. Dis al.”

“Vir wat?”

“Omdat ek ’n besoeker kry.”

Trompie dink ernstig hieroor na. Hy vee die bord met sy nat vinger skoon en sit dit dan langs hom neer.

“Hoekom?”

“Hoekom wat?” vra Anna.

“Hoekom moet ek nie hier wees nie?”

Anna vererg haar vir Trompie se vraery, maar besef sy moet diplomaties te werk gaan.

“Ek wil graag alleen saam met die persoon kuier,” sê sy sag.

“Is dit ’n kêrel?” vra Trompie aspris. Anna word rooi.

“Nee, net ’n goeie vriend.”

Dis net wat Trompie wou gehad het.

“So,” sê hy triomfantlik, “dan is dit ’n kêrel, nè!”

“Moenie laf wees nie!”

“Jy’s die lawwe een, nie ek nie.” Trompie skuif nader en sit sy vuil hand vertroulik op sy suster s’n. Hy glimlag. Sy ken is vol grond van die paar bossies wat hy uitgetrek het en sy bolip is wit van die roomkoek. Anna kyk liewer weg.

“Ek sal jou graag wil help, Ousus. Ek is mos jou kleinboet, nie waar nie?”

Nou is dit Anna wat agterdogtig word. As Trompie só glimlag en spraaksaam raak, voer hy iets in die mou.

“Wat bedoel jy, jy wil my help?”

“Ek sal vanmiddag van die huis af wegbly. Jy kan lekker met jou kêrel sit en handjies vashou. Ek sal nie hier wees nie – as jy my dubbeld jou gewone omkoopgeld betaal!”

Anna is vies, maar sy besef Trompie het die hef in die hand. As sy nie opdok nie, gaan hy sake vanmiddag vir haar ondraaglik maak.

“Nou goed dan.”

“Orraait, gee die geld.” Trompie druk sy vuil hand onder haar neus in.

“O nee, jy kry dit eers vanaand, ás alles goed afgeloop het.” Trompie hou nie hiervan nie, maar besef hy sal maar tevrede moet wees. As hy nou te veel praat, kan Anna miskien van plan verander.

“Goed,” sê hy, “maar as jy nie betaal nie …” Trompie trek sy mond op ’n tuit en wikkel sy neus op en af. Dit moet vir Anna wys wat gaan gebeur as sy nie opdok nie. In sy verbeelding sien hy al hoe hy haar vang en aan die naaste boom vasmaak. Sy manskappe sal almal by wees. Hulle gaan swart maskers dra. Hy wat Trompie is, sal as leier eers ’n toespraak afsteek. Hy sal verduidelik dat die meisie gevange gehou word omdat sy probeer het om die Boksombende se leier te dwarsboom. Ja-nee, dit moet vir die hele wêreld ’n les wees.

Anna het Trompie alleen gelaat met sy wraakgedagtes. Sy is in huis toe. Haar boetie sal haar nie vanmiddag lastig val nie. Sy weet hy sal woord hou; hy wil daardie geld te graag hê.

Trompie sit ingedagte en kyk na die lap bossies wat hy moes uitgetrek het. Dit is seker al tyd dat sy pa van die kantoor af moet kom en hy het nog nie veel uitgerig nie.

Hy moet die kryt nou onder sy tong sit. Dan sal sy ma hom kamer toe stuur om te gaan rus. Hy sal vir so ’n uur daar lê en kreun. Ja-nee, hy moet kreun. Hy oefen solank en gee ’n lang, uitgerekte kreun. Dit klink soos ’n varkie wat geweldig seer het. Trompie skrik self vir hoe erg dit is. Hy glimlag. Hy hou van die geluid. Hy probeer weer. Ja-nee, sy ma gaan haar boeglam skrik as hy gebukkend loop en só kreun wanneer hy die kombuis inkom. En dan gaan sy boonop ook sien hoe asvaal hy is. Trompie lag lekker. Sy sal nooit van die kryt weet nie. Hom net dadelik kamer toe stuur. Later sal sy pa by die kamer inloer en ook bitter jammer voel vir sy arme seun wat so siek is. Hy sal nie ’n woord rep oor die onkruid in die tuin nie.

Trompie sit alles mooi en uitwerk. Ja-nee, hy gaan vir ’n uur so in sy kamer lê. Sy ma sal vir hom kos bring. Hy sal eet en dan sal hy beter word. Ná die uur om is, sal hy sê hy voel nou sommer weer stukke beter. “Dit was maar net ’n lelike maagpyn,” sal hy mompel asof dit niks ernstigs is nie.

Sy ouers gaan so bly wees hul seun voel beter dat hulle nie daarop sal aandring dat hy nog langer in die bed bly nie. En dan – Trompie lag hard – en dan … weg is hy kloof toe om in die dam te gaan baljaar. En wat meer is, vanaand kry hy boonop dubbeld Anna se gewone omkoopgeld! Ja-nee, alles is reg en sy planne is netjies agtermekaar.

Trompie loer rond. Daar is niemand wat hom dophou nie. Hy vat die stukkie kryt en sit dit onder sy tong. Ugh! maar die ding proe sleg in sy mond. Hy lê met sy kop teen die tuinbank se leuning. Hy hoor hoe Anna in die huis klavier speel – dis al weer “Die Blou Donou”. Hy wonder wat haar makeer. Sy speel hierdie deuntjie al van vroeg vanoggend af oor en oor. Hy sit sy hande op sy wange. Hy kan voel hy word bleek. Dan gryns hy half verleë. ’n Mens kan mos nie voel hoe jy bleek raak nie. Hy wens hy het ’n spieël, maar hy kan nie eers na sy kamer toe gaan nie. Nee, hy moet al kreunende by die huis instrompel.

Trompie staan op. Hy reken hy is nou seker bleek genoeg. Hy spoeg die stukkie kryt uit. “Hug! Hug!” begin hy ’n roggelgeluid maak en strompel na die kombuisdeur toe. Hoe nader hy aan die huis kom, hoe harder word die kreune.

“Wat makeer, Trompie?” vra sy ma bekommerd toe sy hom by die deur inhelp. Anna is ook by.

“Ek gaan dood, Ma. Dit lyk my … ek gaan … dood,” stamel hy. Hy sak kreunend op ’n stoel neer en mompel: “Dis … dis … seker alles verby met my.”

“Waar het jy pyn?” vra sy ma besorg en voel aan sy voorkop. Trompie lyk vir haar baie bleek. Hy gee ’n harde kreun wat amper soos ’n triomfkreet klink.

“My maag, Ma! O, my maag! Die pyn! Die pyn!” Trompie wieg heen en weer op die stoel. Hy loer vlugtig om te sien watter uitwerking die kreunery op Anna het. Sy staan hom doodstil en aankyk. Sy lyk agterdogtig. Trompie kreun harder. Wat makeer die meisiekind? Kan sy dan nie sien hoe hy ly nie, dat dit omtrent die einde is nie? Maar sy ma glo hom, dis seker! Anna kan gaan bars as sy nie wil glo hy is siek nie. Hy is baie siek. Trompie kreun nog harder.

Mevrou Toerien sê vir Anna: “Help my dat ons hom in die bed kry.”

Anna pluk hom rof op sy voete. Sy wonder watse ding Trompie nou beplan. As hy vanmiddag moeilikheid maak wanneer daai ou hier is! Sy weet nie so mooi nie … Sy slag hom lewendig af! Anna glo niks van hierdie kamtige maagpyn nie. Hy is net so min siek as wat sy is.

Trompie het sy skoene en kouse uitgetrek en lê in sy hemp en broek op die bed onder ’n laken. Sy ma sit langs hom en hou sy hand vas.

“Moet ek die dokter kry?” vra sy sag.

“Nee wat, Ma.” Trompie probeer lyk soos iemand wat sy lyding heldhaftig verdra. “Die pyn sal darem seker beter word.”

“Het jy iets snaaks geëet, Trompie?”

“Nee, Ma. Net die roomkoek. Dit was seker maar dit.”

“Maak jou oë toe en rus. Ek gaan medisyne haal.”

Terwyl sy ma in die hoofslaapkamer se medisynekas rondsoek, haal Trompie ’n kettie onder sy kopkussing uit. Hy kry ’n sigaretboksie vol klippies uit sy bedkassie en begin skiet na die wit asters wat voor sy venster groei. Dis vir hom tog te lekker as hy een raak klits en die blomblare trek so deur die lug.

Hy hoor sy ma se voetstappe en die kettie en die dosie klippies verdwyn vinnig onder die kopkussing in. Die kreungeluide begin weer.

Sy ma kom binne en Trompie se pa is ook by. Maar watse bottel het hy in sy hand? Dis kasterolie! Trompie se oë word groot en hy raak nou éérs bleek.

“Wat’s dit, Ma?”

“Kasterolie, my seun,” sê sy en gooi daarvan in ’n glas.

“Nee wat, Ma, dis onnodig. Ek voel baie beter.”

“Het jy in die tuin gewerk, Trompie?” vra sy pa.

Trompie het al skoon vergeet hoekom hy maak of hy siek is. Sy pa se woorde bring hom terug na die werklikheid. Hy kreun weer. “Ja, Pa, ek het gewerk tot die pyn só erg was dat ek nie meer kon nie.” Meneer Toerien glimlag en kyk na sy vrou.

“Gee hom ’n stywe dop, vroutjie. Dit sal hom regruk.”

Trompie trek ’n vies gesig. Sy pa wys vir hom vinger en sê: “Vanmiddag bly jy in die bed. Jy sit nie jou voet uit die huis nie!”

Ná groot moeite en baie snorke van ontevredenheid het Trompie die kasterolie uiteindelik in. Hy lê op sy bed en dink bitter gedagtes. Sy pa en ma is in die kombuis besig en Anna speel nog steeds klavier – nog steeds “Die Blou Donou”.

Trompie het nooit gedink dinge sou só ’n wending neem nie. Hy makeer niks, absoluut niks nie, maar hy moes kasterolie drink en boonop moet hy nou heeldag in sy kamer bly. Nee, wat te erg is, is darem te erg. Kasterolie! Jig! Hy trek ’n lelike gesig.

As hy aan die kasterolie dink, voel hy sommer siek. Ja-nee, hy is siek, regtig siek – en kyk hoe verwaarloos sy familie hom. Anna sit voor die klavier en speel dieselfde deuntjie oor en oor en sy ma en pa is in die kombuis. Hulle kom kyk nie eens of hy nog lewe nie. Hulle verwaarloos hom verskriklik. As hy nou sag moet heengaan en hulle kom in en daar lê arme ou Trompie morsdood, dan sal hulle jammer wees. Dan sal hulle lang trane huil, maar dan sal dit te laat wees. Trompie wens hy kan doodgaan, maar nog steeds sien hoe grens hulle oor hom. Dit sal ’n goeie straf vir hulle wees en hy sal eers weer lewendig word wanneer hy dink hulle het genoeg gely.

Trompie lê nog so en dink hoe hy hulle gaan laat boet wanneer sy ma met ’n bord sop inkom.

“Eet dit alles op,” sê sy. “Dit sal jou goed doen.”

“Is dit al wat ek kry om te eet?” kla Trompie. “Ek is honger!”

“Jy kan vanaand meer eet, Trompie, maar nie nou nie. Jy het dan kasterolie gedrink!”

Sy ma sit die bord sop langs hom neer. Hy kyk met minagting daarna. Toe sy ma weer by die deur is, sê hy: “Ma?”

“Ja, Trompie?”

“Kan ek nie maar vanmiddag uitgaan nie? Ek voel regtig baie beter, Ma.”

“Nee, Trompie, jou pa het mos gesê jy bly in die bed.”

Trompie sug, maar voor sy ma die deur kan toemaak, vra hy vinnig: “Hoekom speel Anna daai wysie so aanhoudend? Is sy mal?”

“Sy kry vanmiddag ’n gas. Sy oefen om dit vir hom te speel.”

“Sê asseblief vir haar ek wil met haar praat, Ma. Dis ernstige sake. Sy sal verstaan.”

Trompie hoor hoe Anna ophou speel en vinnig na sy kamer toe aangeloop kom. Sy maak die deur oop.

“Ja, Trompie?”

Sy twee ogies loer oor die lakens na haar.

“Wat van die geld?”

“Wat daarvan?” vra sy.

“Ek kry dit nog, nè?”

“Ja, jy kry dit nog as jy vanmiddag hier in die kamer bly en nie ’n lawaai opskop nie. Jy kom nie naby die sitkamer nie, hoor jy my?”

“Jissie, kan mens dan nie eens loer hoe jou nuwe kêrel lyk nie?”

Anna word rooi en sê hard: “Hy’s nie my kêrel nie! En laat ek jou net naby die sitkamer vang, dan kry jy nie ’n sent nie.”

“Orraait dan,” sê Trompie, “as jy dink die ou is van glas gemaak en hy gaan breek as mens net na hom kyk, dan sal ek in my kamer bly. Maar vanaand kry ek my geld, anders is daar moeilikheid – groot moeilikheid!” Hy probeer om die woorde “groot moeilikheid” te sê soos daardie bendeleier wat hy in die fliek gesien het. Hy maak ook asof hy met ’n denkbeeldige snor speel.

Toe Anna by die kamer uit is, lê Trompie en dink aan hoe onregverdig die lewe is. Grootmense verstaan hom glad nie. Hier moet hy in die bed lê, al voel hy perdfris. Hy het skoon vergeet dis deur sy eie toedoen dat hy die middag in sy kamer moet bly. Hoe gaan hy so ’n lang middag omkry? Hy oorweeg dit om deur die venster te spring en weg te loop, maar dis dalk te gevaarlik. Sy ma sal seker later vir hom tee bring en dan sal daar moeilikheid wees as hy nie hier is nie.

Trompie haal sy kettie en die boksie klippies onder die kussing uit. Lusteloos sit hy ’n klippie in die velletjie. Die venster is oop. Hy korrel en trek los. Dis raak! ’n Aster se wit blomblare fladder grond toe. Trompie voel sommer dadelik beter. Daar is niemand in die dorp, in die land, in die hele wêreld wat soos hy met ’n kettie kan skiet nie!

En miskien kan hy darem vanmiddag net so ’n klein bietjie loer wanneer Anna se nuwe kêrel kom kuier. Sy sal mos nie weet nie. Ja-nee, dis wat hy gaan doen – maar niks meer as net loer nie, want hy wil vanaand sy geld kry.

Trompie voel nou sommer baie beter. Hy spring uit die bed, neem die lepel uit die sopbord en sit dit bo-op sy kas. Hy gaan probeer om die ding met sy kettie daar af te klits.