Читать книгу Trompie Omnibus 1 - Topsy Smith - Страница 9

Vroeg die Saterdag is Trompie al uit die vere. Hy stap na sy ouers se slaapkamer toe. By die deur roep hy: “Pa?”

“Ja, Trompie?” kom sy pa se stem vakerig.

“Ek sal Pa se skoene skoonmaak as Pa wil.”

“Nee toemaar, Trompie, ek sal dit netnou doen.”

In die slaapkamer is sy ouers verbaas.

“Wat het oor sy lewer geloop?” vra meneer Toerien vir sy vrou. Sy begin lag.

“Jy het gisteraand gesê hy moet vandag vir Jafta in die tuin help. Nou probeer Trompie in jou goeie boekies kom, want hy gaan jou netnou vra om hom maar liewer af te gee.”

Meneer Toerien lag heerlik.

“Maar ek gaan hom nie daarmee laat wegkom nie. Vandag help hy vir Jafta. Dis klaar.”

Mevrou Toerien kyk na haar man en sê sag: “Ag wat, dis Saterdag. Laat hy saam met sy maats in die kloof gaan swem.”

“Sodat hulle nóg kattekwaad kan aanvang! Het jy van Dominee se bobbejaan vergeet?”

Die twee kyk na mekaar. Albei dink aan die toneel in die kerksaal: die bobbejaan wat op die vrouens afstorm met die blaffende honde en gillende seuns kort op sy hakke. Hulle glimlag en dan bars hulle weer uit van die lag.

Trompie drentel in die tuin rond. Hy hoor sy ouers se gelag. Wat is so snaaks? As hulle net ’n greintjie omgee vir hulle seun, hulle eie vlees en bloed, sal hulle nie lag nie, maar vir hom jammer voel. Hulle behoort te weet hoe bitter seer dit hom maak dat hy so onregverdig behandel word. “Dis onmenslik!” Hy sê die laaste sin hardop, mik na een van sy ma se rooi pronkdahlias en trek los! Sy ingeduikte skoenpunt tref die dahlia netjies en die blom trek deur die lug.

Die seun glimlag. ’n Kolskoot, soos altyd. Hy sweer Rooie kan nie só skop nie. Nee, daar is niemand in die dorp wat soos hy kan skop nie. Aan die onderpunt van die tuin sien hy ou Jafta aangesukkel kom. Hy tel die blom vinnig op en gooi dit oor die heining. Hy wil nie vandag weer in die moeilikheid beland nie. Hy’t niks verkeerd gedoen nie – net mooi gemik, losgetrek en daar vlieg die blom toe. Maar grootmense sal dit nie verstaan nie. Dis beter dat hy die ding weggegooi het.

Trompie sit moedeloos op die visdam se muurtjie. Hy moet dink. ’n Plan maak. Hy wil nie vandag in die tuin werk nie. Blikkies, Dawie en Rooie gaan swem. Hulle kom hom net ná ontbyt haal. Wat gaan hy vir hulle sê? Of miskien is hulle ook in die moeilikheid oor die bobbejaanstorie. Miskien moet hulle ook by die huis bly. Dit sal ten minste regverdig wees, dink Trompie. As hy nie kan gaan swem nie, kan hulle ook nie. Dis baie beter. En buitendien, as hy nie gaan nie en hulle gaan, sal Rooie hom mos verbeel hy is die Boksombende se Grootkaptein.

Terwyl hierdie gedagte deur Trompie se kop flits, kyk hy aandagtig na ’n groot geel vis wat lui teen die kant van die visdam beweeg. Dis die vette wat hy nou die dag amper gevang het, toe Jafta vir sy pa gaan vertel het! Sowaar, dis daai einste een! Trompie loer vlugtig rond. Daar’s niemand in die tuin nie. “Vissie, vandag hét ek jou,” fluister hy. Hy leun op sy tone oor die walletjie, sy oë stokstyf in sy kop soos hy die niksvermoedende vis dophou. Hy bring sy hand al nader aan die water se oppervlak. Hy gryp! Dis mis. Hy gryp weer, sommer met altwee hande, en karplaks! val hy oor die walletjie en in die water.

“Jissou,” sê hy verbaas toe hy papnat oor die muurtjie terugklim, “so ’n ding is darem vinnig.”

Soos ’n nat hond staan hy homself en afskud. “Nou’s ek weer in die gemors. Ma gaan die horries kry,” dink hy terwyl hy sy hemp se punte opfrommel om dit te probeer droogkry.

“Wat vang jy aan, Trompie?” hoor hy ’n meisiestem oor die heining. Hy kyk op. Dis Katrien wat net langs hulle bly.

“Wat dink jy?” mompel Trompie. “Ek swem vir my gesondheid.”

“Hoekom? Is jy dan siek?” vra sy. Die sproetgesig Trompie met sy ongekamde boskasie is een van haar groot helde. Sy wil graag by die Boksombende aansluit, maar dis glo teen hul reëls om meisies toe te laat. Die klomp hou net van haar as hulle haar nodig het om iets te doen waarmee sy beter as hulle is.

Trompie trek sy skoene en kouse uit en sit hulle in die sonnetjie neer. Hy staan nader.

“Jy vra of ek siek is,” sê hy en probeer lyk soos iemand wat nou net uit die doderyk terugkeer. “Kan jy nie sien ek is nie?”

Katrien kyk aandagtig na die seun. Hy vat-vat en frommel nog steeds aan sy klere om dit droog te kry.

“Jy lyk nie baie siek nie,” sê sy uiteindelik.

“Ga,” snork Trompie minagtend, “ek lyk miskien nie baie siek nie! Maar hoe weet jy hoe voel ek – diep binne-in my?”

Katrien se oë word groot.

“Hoe – hoe voel jy?”

Trompie staan effens nader, skud sy kop stadig en sê weemoedig: “Soos iemand wat nie meer lank gaan lewe nie. Maar moenie dink ek kla nie, hoor!” Hy kom regop, stoot sy bors uit en probeer om sy stem te laat tril: “Ek dra my smarte soos ’n man!”

Katrien sit haar hand op syne. Hy skud dit af.

“Ek soek nie simpatie nie,” snou hy haar toe en voeg dan bedees by: “Dankie, Katrien, maar ek dra my las soos Napoleon!”

“Soos Napoleon?”

“Ja, hy het dieselfde dodelike siekte gehad.”

“Wat se siekte is dit?”

Trompie dink vinnig. Hy weet nie of Napoleon ooit aan enige siekte gely het nie. Daar staan nie so iets in daardie geskiedenisboek nie.

“Jy bedoel jy weet nie?” sê hy met ’n verbaasde uitdrukking.

“Nee.”

“Rêrig nie?”

“Rêrig nie!”

Trompie aarsel effens. Dan gryp hy sy sy vas en begin kreun.

“Wat makeer, Trompie?” wil Katrien bekommerd weet.

“Dis dieselfde siekte waaraan Napoleon gely het. Dis … dis … bromkatjies … Dis wat dit is!”

Nou is daar trane in Katrien se oë.

“Hoe lank … hoe lank sal jy nog lewe, Trompie?”

Hy skud sy skouers mismoedig. “Wie weet? Miskien ’n uur of twee … Miskien, as ek gelukkig is, ’n dag …”

Impulsief sit Katrien haar handjie weer op syne.

“Trompie, onthou jy daai hout speelding wat my ma vir my gekoop het? Die een wat so gôr-gôr maak as jy hom swaai …”

“Ja, ja, my liefste maatjie …” Die seun is die ene ore en sy ondeunde oë glinster.

“Wel,” sê Katrien en haal diep asem, “jy wou mos nog altyd graag so een gehad het. Ek sal myne vir jou gee!”

“Nou toe, Katrientjie, maak gou. Gaan haal dit! Mens weet nooit hoe lank ek nog oor het om te lewe nie …”

Met ’n “Wag hier!” is Katrien weg. Trompie glimlag van oor tot oor. Hy is lankal agter daardie woer-woer aan, maar Katrien wou dit nie vir hom gee nie. Hy sien al hoe hy stilletjies tot agter sy suster, Anna, kruip en die woer-woer dan swaai sodat sy wip van die skrik, hoe hy ou Jafta die skrik op die lyf ja, hoe hy in die klaskamer …

Katrien is terug. Trompie gryp die woer-woer en swaai dit vinnig in die rondte. “Gôr-gôr!” skree die speelding soos iemand wat baie seer het.

“Dankie, Katrien, dankie,” mompel Trompie. “Ek sal sorg dat jy dit weer kry wanneer ek op my sterfbed lê.” Hy wil laat spaander voor sy van plan verander en die ding terugvra, maar ’n siek man kan mos nie hardloop nie. Stadig en kreunend stap hy weg. Hoe verder hy van Katrien af kom, hoe vinniger loop hy. By hul agterdeur raap hy sy skoene en kouse op en glip by die huis in. Gelukkig is daar niemand in die kombuis nie. Trompie gaan reguit kamer toe.

Die dag het nogal nie te sleg begin nie. Hy het ’n dahlia met die eerste probeerslag raakgeskop, hy het in die visdam geval en hy het ’n woer-woer wat hy lankal begeer in die hande gekry. En dit alles voor ontbyt. Glad nie ’n slegte begin nie.

Maar ongelukkig gaan die dag nie so aanhou nie! Trompie het sy hemp en broek wat nog klammerig was, uitgetrek en sit nou stil en bedees aan die ontbyttafel. Hy hou sy pa fyn dop. Elke keer wat hy iets vra, gee Trompie dit dadelik vir hom aan. Ná hy suiker oor die pap gestrooi en die suikerpot teruggesit het, sê Trompie met ’n vriendelike stemmetjie: “Nie nog suiker nie, Pappa?”

“Nee dankie, Trompie.”

Meneer Toerien kyk na sy vrou en knipoog. Hulle weet hoekom Trompie hom so goed gedra. Hy gaan probeer om die dag se tuinwerk vry te spring.

Die seun kyk voor hom uit en sug dan diep.

“Wat makeer, Trompie?” vra sy suster, Anna.

Hy wens dis liewer sy pa wat hierdie vraag gevra het. Hy is mos nog vies vir Anna oor die nonsens met daai kêrel wat hy kamtig veroorsaak het. Maar hy moet vriendelik antwoord, anders raak sy pa dalk kwaad. En dis die laaste ding wat hy nou wil hê! Sy pa lyk dan vandag in so ’n goeie bui.

“Nee, Ousus,” sê hy sedig, “ek dink maar net aan al die dingetjies wat ek vandag nog moet doen.” Trompie sug weer en kyk na sy bord asof hy diep ingedagte is. Maar hy loer onderlangs om te sien watter uitwerking hierdie woorde op sy pa het.

“Wat se dingetjies het jy so danig om te doen, Trompie?” vra meneer Toerien.

“Sommer ’n paar werkies wat my die heeldag sal besig hou, Pa. Baie huiswerk ook … wiskunde en ’n opstel en geskiedenis en al sulke goeters. As ’n mens hard leer en jou plig wil doen, het jy altyd baie werk, Pa weet.”

Dis die eerste keer vandat Trompie op skool is dat enigiemand hom hoor praat van huiswerk doen!

“Wat is dit met jou?” vra Anna laggerig.

“Niks nie,” sê Trompie. “Kan ’n mens nie ’n nuwe blaadjie omslaan nie? Ek is skielik lus vir werk. Ek wil ’n sukses van my lewe maak. En dis nie ’n grap nie.” Hy draai na sy pa toe. “Dink Pa nie dis ’n uitstekende idee nie?”

“Ja, Trompie,” glimlag meneer Toerien. “Ek is beïndruk met jou goeie voornemens, maar vandag werk jy in die tuin.”

“Wel, dis eintlik waaroor ek met Pa wil praat, maar alleen asseblief. Anna se gegiggel irriteer my. Sy dink verniet sy’s snaaks.”

Anna lag nou hardop en Trompie se ma en pa sukkel self om hulle in te hou.

“Nou goed, Trompie,” sê sy pa, “stap saam met my tot by die bank, dan kan ons gesels.”

Die seun slaak ’n sug van verligting. Hy weet sy pa sal hom afgee. Hy gaan nie in die tuin hoef te werk nie. Hy sal ’n rukkie in sy kamer met sy boeke sit en dan – weg is hy – kloof toe om te gaan swem!

Trompie val nou weg en eet lustig terwyl hy dink aan die sorgvrye, sonnige dag wat hy saam met Rooies, Blikkies en Dawie in die kloof gaan deurbring … en dan het hy nog daardie woer-woer ook! Die ander klomp gaan hom dit beny. Hy wonder of die ding in die water ook gôr-gôr sal maak. Hy moet tog probeer. En vandag gaan hy sommer ook vir Rooie wys wie die meeste kere bollemakiesie van die hoogste duikplek af kan slaan.

Die seun se dagdrome word onderbreek deur ’n harde geklop aan die voordeur.

“Gaan kyk gou wie dit is, seun,” vra sy ma.

“Goed, Ma.” Trompie spring op. Hy wil ’n goeie indruk maak, want as hy vanmiddag wanneer hy van die kloof af kom, bygedam word omdat hy nie in sy kamer geleer het soos hy belowe het nie, wil hy vir haar kan sê: “Maar kyk hoe goed het ek my vanoggend gedra. Ek is eintlik ’n baie soet seun!” Hy twyfel nou wel of dit regtig sal help, maar hy kan ten minste probeer.

Trompie maak die deur oop. Hy staan daar, sprakeloos. Hy besef skielik dis neusie verby met al sy planne. G’n swemmery vir hom vandag nie! “O jissie,” mompel hy toe hul buurvrou, mevrou Gerritse, hom uit die pad stamp en met die huilende Katrien aan haar hand in die gang af eetkamer toe stap.

Die seun sluip na sy kamer toe weg. Hy wil liewer nie by wees wanneer Katrien se ma van die woer-woer begin vertel nie. Hy gaan sit op sy bed. Hy hoor hoe mevrou Gerritse met ’n skril stem praat. Hy hoor hoe Katrien al harder huil.

“Dis nou vir jou ’n ding,” sê Trompie by homself. “Ek moet dink, vinnig dink!” Hy besluit om tot by drie te tel en dan te dink. Hy tel. Hy begin dink. Wat sal hy sê wanneer sy pa hom roep? Sy brein voel pap. Hy moet dink! Hy sal weer tot by drie tel en dan baie ernstig begin dink – sommer sulke groot goeters uitdink wat sy pa en ma sal laat verstaan dat hy niks verkeerds gedoen het nie. Hy begin weer tel …

“Trompie!” kom meneer Toerien se stem.

“Ja, Pa, ek kom.”

Die bed kraak soos hy opstaan.

In die sitkamer sit mevrou Gerritse met ’n koppie koffie in haar hand. Sy lyk darem nie meer so kwaai soos by die voordeur nie. Katrien huil ook nie meer so hard nie. Sy maak nou net snikgeluide. Trompie se pa gluur vir hom. Sy ma kyk haar seun simpatiek aan. Anna sit en glimlag. Hy staan maar ’n entjie weg van mevrou Gerritse af. Netnou gee sy hom ’n oorveeg. ’n Ma is mos ’n snaakse ding.

“Trompie?”

“Ja, Pa?”

“Het jy vanoggend in die visdam geval?”

“Ja, Pa.”

“Wat het jy daar gesoek? Het ek jou nie nou die dag uitgetrap omdat jy die visse gevang het nie?”

“Maar Pa, ek wou nie visvang nie …”

“Wat wou jy dan doen?”

“Ek wou die een vette net bietjie streel. Dis maar al, Pa.”

Trompie sluk en kyk stip na sy ingeduikte skoenpunt asof dit iets te doen het met die verknorsing waarin hy nou weer is.

“Waar is Katrien se woer-woer?”

“Watse woer-woer, Pa?”

“Die een wat jy vanoggend by haar afgevat het!”

“Ek het nie, Pa.” Nou is Trompie moeilik. “Ek het die woer-woer nie by haar afgevat nie. Ek wou die ding nie rêrig hê nie, maar sy het aangehou ek moet dit vat.”

“En toe?”

“Wel, toe het ek dit maar gevat.”

Katrien begin weer huil en sê snikkend: “Jy’t gesê jy gaan dood.”

“Miskien en miskien nie,” antwoord Trompie nors.

“Hét jy so gesê?” vra sy pa.

Trompie aarsel. Hoekom lol almal so met hom? Hy sal haar woer-woer vir haar teruggee. Die ding beteken tog in elk geval nie veel nie.

“Ek wag vir ’n antwoord, Trompie!”

“Wel, Pa, hoe sal ’n mens nou sê? Ek het gesê ek voel half siekerig – bromkatjies, Pa weet – en toe vra sy of ek gaan doodgaan en toe sê ek ’n mens kan seker so sê. En dis maar al, Pa.”

“Gaan haal Katrien se woer-woer, Trompie.” Meneer Toerien se stem klink sagter.

“Ja, Pa.”

In sy kamer haal Trompie die woer-woer onder sy kopkussing uit. Dis jammer hy kan die ding nie hou nie, maar nou ja, hy sal dit moet teruggee. Hierdie hele besigheid is darem baie onregverdig! Katrien het die ding vir hom gegee sonder dat hy eens daarvoor gevra het. Maar grootmense verstaan mos nooit nie.

Trompie kom die eetkamer binne. Hy gaan staan agter mevrou Gerritse en swaai die woer-woer. “Gôr-gôr,” kreun die ding. Sy wip soos sy skrik.

“Trompie!”

“Ek het hom net uitprobeer, Pa. Om te sien of hy nog werk.”

Mevrou Gerritse, Katrien en die woer-woer is vinnig by die huis uit. Trompie se pa gaan inderhaas werk toe. Hy is reeds laat.

Trompie sit nou by sy ma in die kombuis.

“Die lewe is darem onregverdig, Ma,” sê Trompie mismoedig. “Ek doen niks verkeerd nie, maar ek word heeldag net gestraf.”

Sy ma kyk na hom. Ai, die Trompie tog! Hy is so vol lewenslus en hy het so ’n geweldige verbeelding. Sy sit haar arms om hom.

“Gaan skoffel nou die onkruid in die tuin uit soos jou pa gesê het, dan bring ek later vir jou ’n lekker stuk koek.”

“’n Groot stuk, Ma?”

“Ja, Trompie!”

“Groot genoeg dat Rooie en Blikkies en Dawie ook daarvan kan kry? Ma sien, as ek vir hulle koek belowe, sal hulle hier bly en my in die tuin help.”

Mevrou Toerien voel nie so lekker oor hierdie nuwe wending nie. Watter kattekwaad gaan die seuns nie alles in die tuin aanvang nie? Sy sal hulle fyn moet dophou.

“Goed, ek sal sommer ’n groot stuk uitbring.”

“Dankie, Ma. Ma is die beste ma in die hele wêreld.” En fluit-fluit, met sy pet windmakerig skeef op sy kop, loop Trompie by die deur uit.

Buite bekyk hy die onkruid wat hy moet uitskoffel. Hy gaan sit op die tuinbankie. Hy sal maar vir sy maats wag. Hulle kan hom help. Dan is hulle mos gou klaar. En dan? Dan kan hulle na hartelus in die tuin baljaar. Rooihuide, dis wat hulle vandag gaan wees. Hy wat Trompie is, sal Rooihuid die Grote wees! Hy sal sy manne met ’n ysterhand regeer! Vandag sal hy vir Rooie wys wie nou eintlik Rooihuid die Grote is. Ja-nee, hulle gaan kyk wie die langste kan wegkruip sonder dat die ander hom kry. ’n Rooihuid moet homself goed kan versteek en hy wat Trompie is, weet hy sal wen! Die klomp sal nooit daarvan droom om hom in sy ma se hoë bedding dahlias te soek nie. Hy gaan vir hom ’n lekker lêplekkie daar maak. Hulle sal hom nooit kry nie!

Terwyl Trompie vir sy bendelede wag, vermaak hy homself deur klippies na Jafta wat onder in die tuin werk te gooi. Hy probeer die tuinman nie raakgooi nie, nee, hy wil maar net sien hoe naby aan Jafta hy die klippies kan kry. Dis mos maar al!