Читать книгу Пьесалар / Пьесы - Туфан Миннуллин - Страница 21

Ханбикнең өе. Чылбыр белән богауланган Нурсолтан. Ишек ачыла, анда Мортаза күренә.

Мортаза. Нурсолтан… (Нурсолтан эндәшмәгәч, өй эченә үтә.) Нурсолтан… Син мине ачуланма, Нурсолтан. Минем бер мыскал да гаебем юк. Мин дә синең хөкемеңдә, йортым-җирем, яклардай кешем юк. Син үзең дә гаепле, Бигеш өенә кайтмаска иде, Дүрттүбәдә качып ятарга иде.

Нурсолтан. Яңа патшаның әтрәтләре бу якка килеп чыккач, Ханбик авылдан качкан, диделәр. Шуны ишеткәч кайттым.

Мортаза. Качкан иде шул. Отряд башлыгы Мухай Сәгыйтов эзләде, таба алмады. Отряд җиңелгәч, яңадан кайтты Ханбик. Бөтен ачуын миннән алды. Камчы белән суктырды.

Нурсолтан. Икебезнең дә язмышыбыз кара. Син дә мәхлук, мин дә мескен. Нишлим, Ходай хатын-кыз итеп яраткан. Ир затыннан булсам, синең кебек мәхлук булмас идем.

Мортаза. Нишләр идең, Нурсолтан? Бигеш абый да ир кеше, ул да бернишли алмый.

Нурсолтан. Алмый шул, бернишли алмый. Каһәр суккан язмыш.

Мортаза. Ул хәтле кайгырмыйк әле, Нурсолтан. Хәбәрләр йөри. «Питыр Фидрувич дигән патша җиңелгән» дигән сүз ялган, ди. Ул тагын яуга күтәрелгән. Әгерҗе, Тирсә якларына Бәхтияр атлы кеше килеп чыккан, падишаһның пулкувнигы, ди, янында зур гаскәре, ди.

Нурсолтан. Кем дидең?

Мортаза. Бәхтияр дигән кеше, ди, байларны кыра, ди.

Нурсолтан. Чын микән, дөрес микән, Мортаза?!

Мортаза. Дөрестер. Сизеп торам, Ханбик тагын качып китәргә җыена. Тарантасны майлап куярга кушып, ашыгып чыгып китте.

Нурсолтан. Еракка китте микән?

Мортаза. Белмим. Нигә алай сорадың, Нурсолтан?

Нурсолтан. Атларны җик, Мортаза. Ханбик кайтып өлгергәнче… Аңлыйсыңмы? Мине чылбырдан ычкындыр. Әгерҗе ерак түгел. Ишетәсеңме, Мортаза?! Әгерҗе ерак түгел! Син егет кеше бит, Мортаза!

Ашыгып, Ханбик керә.

Ханбик (Мортазага). Син, йолкыш, монда нишлисең?

Мортаза (Нурсолтанга ымлап). Аны саклыйм.

Ханбик. Бар, тиз атларны җик.

Мортаза. Кая барабыз?

Ханбик. Кушканны эшлә.

Мортаза чыгып киткәч, Нурсолтан янына килә, Нурсолтан читкә поса.

Ханбик. Кара-кара күзләрен, оятсыз. Нигә качмыйсың, ә, нигә качмыйсың? Җир тишегеннән эзләп табармын. Шунда бәйләнгән килеш, коры сөяккә калдырырмын, оятсыз. Гомердә булмаганны кыланып мине адәм рисваена калдыруың өчен җелегеңне корытырмын. (Чылбырдан тартып, Нурсолтанны үзенә таба китерә.)

Нурсолтан (кычкырып). Бәхти-я-әр!..

Ханбик. Ни дисең?.. Кем дидең?.. Кем ул Бәхтияр? Сиңа аны кем әйтте? Әйт, юлбасар турында кемнән ишеттең?! (Тиз генә ишеккә бара, ишекне ачып кычкыра.) Мортаза!

Мортаза керә.

Син сөйләдеңме?

Мортаза. Нәрсәне, Ханбик агай?

Ханбик. Бәхтияр дигән исемне беләсеңме?

Мортаза. Кем дидең, Ханбик агай?

Ханбик. Бәхтияр.

Мортаза. Бәхтияр, Бәхтияр… Белмим, Ханбик агай.

Ханбик. Җиктеңме атларны?

Мортаза. Юк әле.

Ханбик. Тиз бул! (Мортаза чыгып киткәч.) Син, оятсыз, әле богаулы килеш әллә ниләр ишетеп… Күрсәтермен мин сиңа «Бәхтияр».

Чылбырны сәке йөзлегеннән суырып алып, Нурсолтанны ишеккә таба сөйри. Шулчак тышта атлар чапкан тавыш, шау-шу, Мортазаның кычкырганы ишетелә. Ханбик тәрәзәгә ташлана. Анда кемнедер танып алып, сәкедән шуып төшә, сәке астына үрмәли. Ишектән Бәхтияр, Мортаза керәләр.

Мортаза. Мин сине танып алдым, агай, мин сине шунда ук танып алдым. Минем гаебем юк.

Бәхтияр (читкә поскан Нурсолтан янына килеп карап тора). Нурсолтанмы?

Нурсолтан эндәшми.

Син ич бу, Нурсолтан. Таныйсыңмы мине? Нигә дәшмисең? (Мортазага.) Аңа ни булган?

Мортаза. Белмим, агай, Ханбик…

Бәхтияр. Кайда Ханбик?

Мортаза. Белмим, агай. Монда калган иде. Чыкканы күренмәде. (Эзләнә. Сәке астындагы Ханбикне күреп читкә сикерә.) Ул анда.

Бәхтияр (сәке астына карап). Ханбик, чык!

Ханбик сәке астыннан чыккач.

Әссәламегаләйкем, Ханбик. Язмыш безне тагын кавыштырды. Таныйсыңмы? (Мортазага.) Син монда тор. Әгәр дә мәгәр… Ботыңнан асып куярмын. (Телсез калган Ханбикне сөйрәп чыгып китә.)

Мортаза. Әллә танымадыңмы, Нурсолтан? Хәтерлисеңме, исеңдәме?

Нурсолтан бер сүз эндәшми. Тәрәзә янына бара, урамга карый. Ханбикнең ачы итеп кычкырганы ишетелә. Нурсолтан тагын өй почмагына сыена. Бәхтияр керә.

Мортаза. Агай, мине үзеңә ал.

Бәхтияр (Мортазага игътибар итмичә, Нурсолтан янына бара). Курыкма, Нурсолтан. Ханбик юк. Таныдыңмы инде мине? (Куеныннан Нурсолтан бүләк иткән мәрҗәнне чыгарып.) Бу – синең бүләгең, Нурсолтан, нигә син дәшмисең? Курыкма, син иректә. Мин – импиратыр Питыр Фидрувичның пулкувнигы. Кара халыкны талаучыларга каршы яу чыктым.

Нурсолтан. Кулларымны ычкындыр.

Бәхтияр. (Нурсолтанның кулларыннан чылбырны алып). Ханбик ничек эзләп тапты?

Нурсолтан. Фәрештәләр хәбәр иттеме сиңа? Мең рәхмәтләр сиңа, изге кеше.

Ут сүнә.