Читать книгу Transport w przedsiębiorstwie - Wojciech Budzyński - Страница 18

Najpopularniejszą gałęzią transportu jest transport drogowy. Większość dostaw krajowych ogranicza się wyłącznie do wykorzystania tej gałęzi. Podobnie jest w przypadku zakupu u dostawców z obszaru Unii Europejskiej. W przypadku zakupu z wykorzystaniem innych gałęzi transportu, transport drogowy jest na ogół częścią transportu kombinowanego (multimodalnego), bo towar jest dowożony do terminala przewoźnika morskiego, lotniczego, a często także kolejowego przy użyciu samochodu. Z tego powodu wypada dokładniej omówić właśnie tę gałąź transportu.

Transport drogowy zleceniodawca może wykorzystywać, posiadając gestię transportową, na odcinku krajowym i dodatkowo na odcinku zagranicznym. Jeżeli samochód z towarem przekracza granicę państwową, nawet bez odprawy celnej, jest to transport międzynarodowy. Ma to zasadnicze znaczenie dla ustalenia, jakim przepisom transport ten będzie podlegał.

Transport drogowy krajowy podlega przede wszystkim ustawie Prawo przewozowe. Konwencja CMR ma też tutaj zastosowanie, ale jako posiłkowa, czyli jeżeli coś nie zostanie uregulowane w Prawie przewozowym.

Transport drogowy międzynarodowy podlega przede wszystkim postanowieniom Konwencji CMR. W tym przypadku Prawo przewozowe ma charakter posiłkowy.

Powyższe stwierdzenia mają bardzo istotne znaczenie, bo Konwencja CMR zawiera limity odpowiedzialności przewoźnika za utracony lub uszkodzony towar i przy przewozie towaru wartościowego (ponad limity) należy to wpisać do listu przewozowego CMR. Prawo przewozowe w zasadzie takich limitów nie formułuje, ponieważ przewoźnik odpowiada maksymalnie do wartości fakturowej towaru.

Podstawowym aktem prawnym, regulującym kwestie przewozu towarów w transporcie krajowym jest Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe27. Dotyczy ona praktycznie jedynie przewozów drogowych i kolejowych. Z tego powodu jest ogólniejsza niż Konwencja CMR, niemniej przy przewozach krajowych – jak wskazano wcześniej – należy sięgnąć także do tej Konwencji, gdy jakaś kwestia w Prawie przewozowym nie została uregulowana lub została uregulowana ogólnie.

Tabela 4.1.

Wybrane postanowienia Prawa przewozowego w zakresie procedur wysyłkowych

Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe, tekst jednolity Dz. U. z 2015 r., poz. 915.

Podwykonawcy

Niejednokrotnie przewoźnicy drogowi korzystają z podwykonawców. W gestii tych przewoźników leży dokładne zweryfikowanie wykonawcy − stwierdzenie, czy jest to firma rzetelna i wiarygodna.

Zgodnie z art. 5 Prawa przewozowego przewoźnik może powierzać wykonanie przewozu innym przewoźnikom na całej przestrzeni przewozu lub jej części, jednakże ponosi odpowiedzialność za ich czynności, jak za swoje własne.

Zwolnienie przewoźnika od obowiązku przewozu

Przewoźnik związany umową przewozu może zwolnić się od obowiązku przewozu, jeżeli zachodzą uniemożliwiające przewóz okoliczności, których nie mógł uniknąć ani zapobiec ich skutkom. Okoliczności takie można wiązać z pojęciem siły wyższej, które zostało omówione w rozdziale 12. Innym zwolnieniem może być niezastosowanie się klienta do przepisów przewozowych, co należy rozumieć szeroko, zarówno w zakresie przygotowania przesyłki, jak jej załadunku czy posłużenia się wymaganą dokumentacją. Ponadto jeżeli przewoźnik, ze względu na przedmiot przewozu, nie ma możliwości jego wykonania przy użyciu posiadanych środków i urządzeń transportowych, co okazało się w momencie postawienia towaru do załadunku, może także takiego przewozu odmówić.

Cenniki

Ważnym elementem umowy przewozu są ustalenia cenowe. Zgodnie z Prawem przewozowym przewoźnik jest obowiązany podać do publicznej wiadomości, w sposób zwyczajowo przyjęty, ustalone lub stosowane przez niego taryfy bądź cenniki. Obowiązek taki nie rozciąga się natomiast na system rabatów i upustów, które są negocjowane indywidualnie z klientami. Ceny formułowane są najczęściej za kilometr frachtu. Ważne staje się zatem ustalenie długości trasy. Przewoźnik może wieźć towar wybraną przez siebie trasą, niemniej do ustalenia frachtu powinien przyjąć drogę najkrótszą, dostępną dla danego rodzaju przewozu, na przykład samochodów o określonym ciężarze.

Przewoźnik powinien posiadać także komplet obowiązujących go przepisów przewozowych i ma obowiązek zapewniać zainteresowanym zleceniodawcom lub innym podmiotom bezpłatny wgląd do takich przepisów.

Dokument przewozu

Nadawca, zgodnie z art. 38 Prawa przewozowego, składa przewoźnikowi na przesyłkę towarową list przewozowy, a jeżeli przy danym rodzaju przewozu jest to powszechnie przyjęte − w inny sposób dostarcza informacji niezbędnych do prawidłowego wykonania przewozu. W liście przewozowym nadawca zamieszcza:

● nazwę i adres nadawcy, jego podpis oraz określenie placówki przewoźnika zawierającej umowę;

● miejsce przeznaczenia przesyłki oraz nazwę i adres odbiorcy;

● określenie rzeczy, masy, liczby sztuk przesyłki, sposobu opakowania i oznaczenia;

● inne wskazania i oświadczenia, wymagane albo dopuszczone zgodnie z przepisami ze względu na warunki danej umowy lub sposób rozliczeń.

Na uwagę zasługuje zatem fakt, że obowiązek dostarczenia takiego dokumentu przydzielono nadawcy. Może to leżeć w gestii spedytora, niemniej reprezentuje on wówczas nadawcę. Ponadto wśród elementów listu przewozowego nie pojawiają się jako obligatoryjne takie elementy, jak wartość przesyłki czy termin jej dostarczenia. W interesie nadawcy jest jednak wpisanie tam takich informacji, co jest bardzo ważne na etapie dochodzenia późniejszych reklamacji.

Odpowiedzialność za czynności

Odpowiedzialność za poszczególne czynności związane z procesem transportowym, jeżeli są one wymagane w przepisach szczególnych, kształtuje się według poniższego schematu:

➤ czynności wykonywane w miejscu nadania – załatwia nadawca;

➤ czynności wykonywane w czasie przewozu – leżą w gestii przewoźnika;

➤ czynności wykonywane w miejscu przeznaczenia – obciążają odbiorcę.

W szczególności czynności związane z załadunkiem, rozmieszczaniem i mocowaniem towaru, zabezpieczaniem oraz dokumentacją, występujące w momencie nadania, leżą zgodnie z tym postanowieniem po stronie nadawcy. Ma to także znaczenie przy późniejszych reklamacjach z tytułu uszkodzeń, wynikiem których był niewłaściwy załadunek czy mocowanie towaru. Spięcie towaru przez kierowcę pasami należy traktować jako dodatkowe zabezpieczenie i nie zwalnia to załadowcy z obowiązku zabezpieczenia towaru przed przemieszczaniem się podczas przewozu, na przykład przez zastosowanie materiałów wypełniających wolne przestrzenie.

Deklaracja wartości

Jeżeli wartość przewożonych rzeczy nie wynika z rachunku sprzedawcy lub dostawcy ani z obowiązującego cennika, nadawca może zadeklarować ich wartość w liście przewozowym (art. 40 ustawy Prawo przewozowe). Deklaracja ta nie odgrywa tak ważnej roli, jak przy przewozach międzynarodowych, ze względu na fakt, że przewoźnik odpowiada w zasadzie do limitu w wysokości ceny fakturowej lub cennikowej towaru, ale może być przydatna w wielu przypadkach. Przykładowo, niedostarczenie towaru odbiorcy może wiązać się ze znacznymi karami umownymi po stronie nadawcy. Dostarczenie towaru uszkodzonego może być równoznaczne z niedostarczeniem, kiedy towar nie nadaje się do użytku. W przypadku kradzieży towaru także nie zostanie on dostarczony. Deklaracja wartości towaru może zatem zawierać potencjalną szkodę, która z tego tytułu może wystąpić po stronie nadawcy. W tej sytuacji wartość towaru dla nadawcy (czyli wartość deklarowana) przekroczy wartość fakturową czy cennikową. Tego typu deklaracja, wpisana do listu przewozowego, będzie stanowiła podstawę domagania się wyższego odszkodowania ze strony przewoźnika.

Przekazanie towaru przewoźnikowi

Nadawca jest obowiązany oddać przewoźnikowi rzeczy w stanie umożliwiającym ich prawidłowy przewóz i wydanie bez ubytku i uszkodzenia. Rzeczy, które ze względu na ich właściwości wymagają opakowania, nadawca jest obowiązany oddać przewoźnikowi w opakowaniu określonym w przepisach, a przy ich braku – w opakowaniu zabezpieczającym towar w stopniu odpowiednim. W tej sytuacji powinien odwołać się do powszechnie stosowanego na rynku sposobu pakowania przez innych producentów lub firmy kurierskie bądź spedycyjne.

Przewoźnik może odmówić przyjęcia do przewozu rzeczy, których stan jest wadliwy lub opakowanie niedostateczne albo niemających wymaganego opakowania. Kwestie te zostały uregulowane w art. 42 Prawa przewozowego. Przewoźnik może ponadto uzależnić przyjęcie do przewozu rzeczy, których opakowanie nie odpowiada warunkom wskazanym powyżej, a także nosi ślady uszkodzenia, od zamieszczenia przez nadawcę w liście przewozowym odpowiedniego oświadczenia o stanie przesyłki. Oświadczenie takie powinno być przez nadawcę podpisane.

Załadunek towaru

Jeżeli umowa lub przepis szczególny nie stanowią inaczej, czynności ładunkowe należą odpowiednio do obowiązków nadawcy albo odbiorcy. Nadawca, odbiorca lub inny podmiot wykonujący czynności ładunkowe jest obowiązany wykonać je w sposób zapewniający przewóz przesyłki towarowej zgodnie z przepisami ruchu drogowego, a w szczególności niepowodujący zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego, przekroczenia dopuszczalnej masy pojazdów lub przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi.

O ile niewłaściwie przeprowadzony załadunek, który doprowadził do uszkodzenia przesyłki, może być zwolnieniem przewoźnika od odpowiedzialności za to uszkodzenie, o tyle przekroczenie masy pojazdu czy dopuszczalnych nacisków osi powoduje odpowiedzialność przewoźnika wobec właściwych organów kontroli. Mogą one także ukarać załadowcę.

Kierowca, jako reprezentant przewoźnika w miejscu załadunku, powinien w tym załadunku uczestniczyć. Za niedopuszczalną należy uznać praktykę załadowców, którzy nie wpuszczają kierowców do magazynów, zasłaniając się przepisami bhp. Kierowca jest profesjonalistą w tym zakresie, a nie osobą postronną, przypadkową. Oczywiście, kierowca może być zobowiązany do nałożenia stroju ochronnego, zapewniającego czystość w magazynie czy wręcz zabezpieczającego go samego.

Weryfikacja oświadczeń nadawcy

Przewoźnik może sprawdzić, czy przesyłka odpowiada oświadczeniom nadawcy zawartym w liście przewozowym oraz czy zachowane zostały przepisy dotyczące rzeczy dopuszczonych do przewozu na warunkach szczególnych. Jako reprezentant przewoźnika dokonuje tego najczęściej kierowca, w miarę możliwości w obecności nadawcy. Wynik sprawdzenia zamieszcza w liście przewozowym albo dołączonym do niego protokole.

Powyżej zostały przedstawione wybrane procedury związane z wysyłką, które uwzględniono w Prawie przewozowym. Szczególnie ważne postanowienia Prawa przewozowego dotyczą wyładunku, sprawdzenia towaru przy wyładunku i zgłaszania oraz dochodzenia reklamacji z tytułu uszkodzenia, ubytku, utraty towaru czy niedotrzymania terminu dostawy. Kwestie te zostaną omówione w rozdziale 13, poświęconym reklamacjom w transporcie drogowym.