Читать книгу Tłumaczenie pisemne na język polski - Zofia Kozłowska - Страница 6

W każdym zawodzie przy wykonywaniu jakiejkolwiek pracy staramy się kierować pewnymi zasadami, regułami postępowania. Najczęściej są to zasady zwyczajowe, niepisane, będące swoistym zobowiązaniem społecznym. Podobnie jest w pracy tłumacza.

Tłumaczenie towarzyszy człowiekowi od wieków i nie miejsce tu na opowiadanie całej historii. W różnych epokach formułowano pewne wskazówki, reguły, zasady obowiązujące tłumacza przede wszystkim w zależności od typu tłumaczonych tekstów. Nazywane one bywały różnie, a ich katalog też był różny.

Święty Hieronim, patron tłumaczy, już w IV wieku pisał, że nie wolno tłumaczyć słowo w słowo, ale należy wydobywać sens z tekstu. Étienne Dolet (1540), który w pierwszej połowie XVI wieku stworzył pierwszy traktat poświęcony tłumaczeniu (www04) La manière de bien traduire d’une langue en aultre (będący częścią rozprawy na temat języka francuskiego), uważał, że tłumacząc na język ojczysty (francuski), należy: a) rozumieć myśl autora, b) znać doskonale dwa języki, c) unikać tłumaczenia „słowo w słowo”, d) nie stosować zapożyczeń (w naszej terminologii nie stosować techniki transferu bezpośredniego A.S., Z.K., zob. s. 56) z greki i łaciny oraz zwrotów pseudonaukowych, e) zachować jednolity, gładki, elegancki, bezpretensjonalny styl tekstu. Jak widać, prymat ducha nad literą oraz dostosowanie do wymogów języka docelowego to zasady znane od najdawniejszych czasów.

Borys Bielajew (1969: 188) dodaje jeszcze konieczność posiadania przez tłumacza wiedzy: „Ponadto tłumacz powinien posiadać szerokie horyzonty społeczno-polityczne, dobrze znać historię, geografię, ekonomikę, ustrój społeczny, kulturę i życie codzienne danego kraju, a także dialekty i historię języka; powinien być także obeznany z literaturą piękną”.

Wspominany już Karl Dedecius w 1974 roku sformułował 10 następujących zasad:

tłumacz tylko to, co odkryjesz w języku oryginału sam, co uznasz za przykładne albo odkrywcze, jeśli chodzi o formę artystyczną, ważne lub konieczne, jeśli idzie o treść […]. To nie sztuka (ani przyjemność) czekać na zlecenia wydawcy […]. Nie zaczynaj tłumaczenia, zanim nie zapoznasz się dokładnie z całością oryginału […] pracuj powoli […]. Sprawdzaj ustawicznie samego siebie – sceptycyzm i skromność to dobre duchy. Bądź wciąż niepewny: niepewność jest źródłem czujności, ostrożności, uwagi i rozwagi. Nie ufaj pamięci, jeszcze mniej słownikom (Dedecius 1974: 58–59).

Warto zauważyć, że Dedecius mówi o konieczności zrobienia przerwy: „Nie sądź, że twoje przekłady są absolutnie bezbłędne. Niech poleżą. Nabierz do nich dystansu i wtedy do nich wróć: zobaczysz, ile jeszcze można poprawić” (tamże: 59). Inne jeszcze zasady można wydobyć z fragmentów zatytułowanych: Abecadło tłumacza oraz Kanon tłumacza w trzynastu zdaniach, z podtytułem Do użytku osobistego (tamże: 153–161).

Andrzej Voelnagel (1974: 121–150), pisząc o tłumaczeniu w kontekście tekstów technicznych, mówi o regułach gry. Mówi też o nich w rozdziale Metody pracy (tamże: 69–99). Wymienia ich bardzo dużo, bogato ilustrując je przykładami. Danuta Kierzkowska (Kodeks tłumacza przysięgłego 2005: 81–108) opisuje podstawowe zasady tłumaczenia prawniczego w kontekście warsztatu tłumacza przysięgłego.

Jak widać, każda dziedzina i tematyka ma swoje dodatkowe zasady szczegółowe. Poniżej wymienimy uniwersalne zasady, których powinien przestrzegać każdy tłumacz pisemny, niezależnie od języka, z którego i na który tłumaczy. Jest to swego rodzaju dekalog tłumacza pisemnego tekstów nieliterackich.

1. Należy tłumaczyć teksty oryginalne.

2. Należy przekazać dokładnie całą treść, całą informację.

3. Przed przystąpieniem do tłumaczenia należy uważnie przeczytać cały tekst.

4. Po przeczytaniu całego tekstu oryginału należy zapoznać się z tekstem analogicznym w języku przekładu, tzn. tekstem „podobnym”, z tej samej dziedziny, na ten sam temat. Ma to na celu przestawienie myślenia tłumacza na myślenie w języku przekładu.

5. Należy uwzględniać odbiorcę. Reakcja odbiorcy tekstu przekładu powinna być podobna, zbliżona do reakcji odbiorcy tekstu oryginału.

6. Należy uwzględniać zasób wiedzy obu odbiorców, tzn. odbiorcy tekstu oryginału i odbiorcy tekstu tłumaczenia.

7. Należy pamiętać o obowiązku cytowania z opublikowanych już tłumaczeń na język przekładu.

8. Należy pamiętać o podawaniu nazwiska tłumacza w danych bibliograficznych oraz o umieszczaniu pod tekstem zawsze swojego nazwiska jako tłumacza.

9. Należy pamiętać o zasadach formalnych (redakcyjno-edytorsko-technicznych).

10. Tłumacz powinien podejmować decyzję o podjęciu się tłumaczenia, uwzględniając cel tłumaczenia (czy do studiów, badań, analiz, czy do rozpowszechniania) oraz odbiorcę (dla jakiego odbiorcy? – dowolnego, specjalisty, każdego zainteresowanego…) i po dokonaniu realnej oceny stanu swej wiedzy i umiejętności potrzebnych do wykonania danego tłumaczenia.

11. Tłumacz powinien być zainteresowany tekstem, zaangażowany w jego tłumaczenie.

12. Tłumacz powinien mieć przekonanie, że tłumaczony tekst warto udostępnić innym. Byłoby dobrze, żeby zgadzał się z jego podstawowymi ideami. W innym przypadku trudno jest wiernie przekazać intencje autora.