Читать книгу Rivierplaas: Alba Bouwer-omnibus - Alba Bouwer - Страница 9

Elke oggend wanneer ou-Melitie Alie kom wakker maak en die groen blinding voor haar kamervenster so sjirts laat opgly, vra Alie dieselfde twee dinge: “Ou-Melitie, het jy ’n bietjie meer as twee teelepels suiker in my koffie gegooi, en watter dag is dit vandag?”

As ou-Melitie in Basoetoland gaan kuier, en Emily van ou Hoppies werk in die huis, dan vra Alie dit net een oggend of twee oggende of miskien drie oggende en dan nie weer nie. Emily sê altyd: “Nonwe Alie, ek set die twee lepel suiker by jou koffie, sos die mevrou sê. En hoekom jy vra elleke môre darrie deng van die dag? Gester dit was Densdag, nou jy weet vandag des Woensdag.”

Nie ou-Melitie nie. Nee, ou-Melitie klap haar lang maer vingers so teen mekaar, twee harde klappe en een sagte klappie, en dan sê sy: “So banja lepels ek set hom in, nonwe Alie. Nou jy sal moi loop die hele dag?”

Dan sê Alie: “Ke a leboha, ou-Melitie. Maar watter dag is dit vandag?” Dan kyk ou-Melitie deur die venster na die een ou pendoringboom wat naby die huis staan en sy sê: “Nou die mossie by die boom sy sê: ‘Dennesdag! Dennesdag!’ Maar sy jok, darrie mossie. Ou-Melitie sy weet des Maandag, nonwe Alie.”

Party oggende sê ou-Melitie: “Hoor nou, nonwe Alie, die kiewiet sy skree: ‘Vrydag-Vrydag-Vrydag-Vrydag!’ Glo jy hom darrie kiewiet?”

Dan sê Alie: “Glo jý hom, ou-Melitie?”

Dan vat ou-Melitie aan haar kopdoek, net daar waar sy haar plat blikkie snuif bêre, en sy sê: “Aikôna! My kop sy sê des Donnerdag.”

Op ’n ander oggend weer sê ou-Melitie: “Die wit haan sy kraai: ‘Woensdag!’ Die rooi hoenertjie sy kraai: ‘Donnerdag! Nou watter een sy sê reg?”

Dadelik sê Alie: “Die rooi hoendertjies sê reg! Ek hou nie van die ou wit hoenders nie, ou-Melitie. Hulle lyk vir my net so styf soos die kinders in die dorpskool.”

Dan klap ou-Melitie haar hande hard teen mekaar. “Jôna whê! Jy moenie darrie deng hard sê nie, nonwe Alie. Sos die wit hen sy hoor hom vor jou, sy sal vor die wit haan sê: ‘Jy moet hom skop, darrie nonwe Alie sos sy kom weer hier by die hok.’ Jô!”

“En sal die wit haan my dan skop?” vra Alie met groot oë.

“Net soos jy kom by darrie hok, darrie haan sy sal sy kop optel, sy sal blaas-blaas en sy sal so groot word sos Kommetjie of sos Prens. Dan sal sy vor jou seer skop. Jô!”

“Haai, ou-Melitie! Is dit regtig?”

“Des regtag, nonwe Alie.”

“En as hy my skop, sal hy my dood skop?” sê Alie en sy trek die komberse sommer stywer om haar nek op.

“Jô, net soos darrie haan sy skop, ek sal die snuif by hom blaas, sy sal klein word, darrie haan, klein sos die kiewiet, nog kleiner, klein sos die klein mossiekiekentjie, nou sy sal jou nie skop nie.”

“Alie!” roep tant Lenie uit die spens, “wat konsistorie jy weer so met ou-Melitie? Trek jou aan en laat ou-Melitie kom tafel dek!”

Ou-Melitie se blou sisrok maak sulke kort, kort swaaitjies soos sy om die bed se hoek en by die kamerdeur uit draf om te gaan tafel dek, en Alie sluk haar koffie vinnig in. Nou gaan sy haar vinnig aantrek en dan kan ou-Melitie dalk nog ’n storie vertel voordat sy skool toe moet gaan.

Net so staan Alie in die oggend op, elke oggend. Nee, darem nie elke oggend nie, want Woensdag is anders as ander dae, en Woensdagoggend is anders as ander dae se oggende. As ou-Melitie op ’n Woensdagoggend die groen blinding so sjirts laat opgly, sê Alie dadelik: “Ou-Melitie, vandag weet ek tog dis Woensdag. Woensdag is ’n blou dag, blou soos my valletjiesrok en soos jou sisrok.”

“Hoekom sy’s blou?” vra ou-Melitie, en sy maak of sy niks daarvan weet nie.

“Woensdag is blou, want Woensdag lees juffrou Barnard vir ons ’n uur lank stories uit haar groot boek voor. En Woensdag doen ons nooit hoofrekene nie, en Woensdagmiddag gaan julle by die rivier was, en dan gaan ek en Lulu saam. Lekker!” skree Alie en sy swaai soos ’n valk wat opvlieg uit die bed uit en pluk ou-Melitie ’n slag in die rondte voordat sy haar klere gryp om aan te trek. “Jôna whê!” sê ou-Melitie en sy hou haar dom. “Die mevrou sy sê Maandag sy’s blou. Hoekom Maandag sy’s nie blou nie, nonwe Alie?”

“Maandag is nie blou nie,” sê Alie tussen haar onderrokkie se voue deur, “Maandag is rooi, bloedrooi soos jou kopdoek, want dan is juffrou Barnard altyd kwaai en sy gaap baie agter haar hand. Ou-Melitie,” en nou kyk Alie eers na die deur se kant toe en dan praat sy so agter haar hand soos ou tant Katrina maak as sy in die kerk praat, “ou-Melitie, ek het gehoor tant Martha sê juffrou Barnard flankeer te veel op die dorp in die naweek, nou is sy Maandag vaak in die skool. Wat beteken flankeer, weet jy?”

“Jôna whê,” sê ou-Melitie en sy knyp haar oë styf toe soos een wat amper nies of amper lag. “Nonwe Alie, darrie woord sy’s nie goed nie en sy’s nie waar nie. Jy moenie darrie woord praat nie.”

“Maar ek sê vir jou, Maandag is ’n rooi dag. En Dinsdag is ’n groen dag, want Dinsdag skryf ons altyd ’n somtoets en ons doen hoofrekene, en dan staan ek altyd onderkant Anna Poen in die ry, want ek het altyd minder as sy vir die somme,” sê Alie met haar rokkie in haar hand.

“Jô, hoekom jy’s dom by darrie somme, nonwe Alie?” vra ou-Melitie.

“Ek hou nie van somme nie, ou-Melitie, ek hou van leesles en van diktee. Donderdag is ’n geel dag, want dan skryf ons diktee en staan ek heel bo in die ry, heel bo by die venster wat langs die skool se draad is, want ek het altyd die meeste van almal in diktee.”

“Jô, nonwe Alie,” sê ou-Melitie, “jy trek jou rok aan en hoekom jy was nie eers jou gaseg nie?” En dan gooi ou-Melitie die water uit die beker met die blou blommetjies in die wit kom met die blou blommetjies onder op die boom.

“En Vrydag is ’n wit dag, want Vrydag maak ons ons banke skoon, en Vrydag het ons Engelse leesles, maar Vrydag is so lank, dit wil nooit gou middag word nie,” sê Alie so tussen die hande vol water waarmee sy gesig was deur.

“Nou jy moet gou maak, nonwe Alie,” sê ou-Melitie by die deur, “sos jy loop moi die hele dag, jy sal saam loop by die rivier vandag.”

Woensdagmiddag is ou-Melitie se groot wasdag by die rivier. Dan sit sy die groot swart kleipot op haar kop, vou die stukkie boerseep in die doek wat sy in ’n rolletjie om haar middel dra, roep vir klein-Melitie en Sanna en stap af rivier toe. Op ’n ry stap hulle, eers ou-Melitie met die swart pot op die kop en die blou sisrok wat so swaai-swaai om haar enkels, dan klein-Melitie, wat net ’n kralebandjie om het en ’n klein bruin potjie op die kop dra, en agter haar Sanna, wat ook net ’n kralebandjie om die middellyfie het en op haar kop die plat blikkie vet dra. By die plaashuis verby loop die voetpaadjie deur die pendoringbome en met ’n draai teen die rivierwal af tot by die groot plat vaalwit klippe langs die stroom, waar Emily altyd Maandagoggende die bondel wasgoed was. Oral in die voutjies op die plat klippe lê die wit strepe van Emily se boerseep en die blou strepe van Emily se blousel. Op die kleinste wasklip sit ou-Melitie haar swart pot neer, sy maak die doek om haar middellyf los en sit die spierwit boersepie langs die pot neer. Dan sit klein-Melitie haar bruin potjie langs die swarte neer en sy begin die kralebandjie om haar middellyf losmaak.

“Pakisa, Sanna,” sê ou-Melitie vir Sanna, wat nog met die blikkie vet op haar kop na die water staan en kyk. Dan sit Sanna die plat blikkie skaapvet ook langs die twee kleipotte neer en sy begin haar kralebandjie ook losmaak.

“Wha!” skree een opeens tussen die pendorings uit. Klein-Melitie skrik so groot dat sy amper van die wasklip af in die water val, en ou-Melitie vlieg so vinnig om dat haar rok ’n swaai in die lug maak.

“Jô,” sê sy, “sos nonwe Alie sy loop saam by Lulu hulle is banja stout.”

Alie en Lulu spring bo van die wal af tussen die pendorings uit tot in die riviersand agter die wasklippe.

“Het jy geskrik, ou-Melitie?” vra Lulu. “Ag whê, jy het tog geskrik!” en sy skud haar kop dat die swart hare net so vinnig swaai soos ou-Melitie se sisrok.

Ou-Melitie maak of sy nie hoor nie. Sy sê net: “Pakisa, Sanna.”

Dan staan Sanna nader vir haar was. Sy gaan staan op die groot wasklip, naby die rand, ou-Melitie vat die wit boersepie, duik hom ’n slag in die water in en vryf dan ’n groot wit skuim tussen haar lang maer hande. Dan sit sy die sepie weer neer en vryf met daardie skuimhande oor Sanna se hele lyfie. Dis vir Alie te mooi as die seep sulke wye nat paadjies oor Sanna se boepmagie maak. Sanna se ogies knip-knip so by elke vryf wat ou-Melitie gee, en kort-kort lig haar voete half van die klip af op so is die vryf. Tot bo-oor Sanna se kaal kop en oor die klein knolletjie hare wat reg voor op die kop sit, vryf ou-Melitie met haar skuimhand.

“Jôna whê,” sê Lulu, en sy probeer om net soos ou-Melitie te praat. “Jy vryf te hard, ou-Melitie.”

Alie weet ou-Melitie hoor, want sy vat met haar nat hand aan haar kopdoek, net daar waar sy die plat blikkie snuif bêre, maar sy maak of sy nie hoor nie; sy vryf net aanmekaar. Dan lig sy haar regop en gee Sanna ’n klappie op die arm met haar nat hand. Dit beteken sy het klaar met Sanna. Klein-Melitie is al groot genoeg om ’n klein kleipotjie op haar kop te dra en om haar eie seepskuim te maak en haar self in te vryf. Ou-Melitie kyk net van naby om te sien of klein-Melitie se bene en ore goed skoon is, dan gee sy haar ook ’n klappie op die arm.

Net soos twee groot blink torre klim Sanna en klein-Melitie nou stadig van die wasklip af in die vlak water en dan staan hulle met die blink seeplyfies in die poeletjie dat ou-Melitie hulle kan afspoel. Groot-groot hande vol water skep ou-Melitie en gooi dit oor die blink lyfies totdat al die seeppaadjies afgespoel is.

“Tokkelos! Daar kom die tokkelos!” skree Lulu opeens. Alie se nek ruk van die skrik, maar Sanna en klein-Melitie met die blink nat lyfies gee net twee spronge, soos twee spreeus op ’n vyeboom se tak, dan staan hulle bo-op die wasklip en klou aan ou-Melitie se wye blou sisrok vas. Nou is ou-Melitie regtig kwaad, en haar stem is amper so rooi soos tant Lenie s’n as sy Alie partykeer roep.

“Lulu, sos jy maak weer darrie deng, ek sal die mevrou sê, nou jy sal nie weer hier by die rivier loop nie,” sê sy.

Lulu hoor amper nie eens nie, want sy lag so hard en so lekker dat ’n katlagter eintlik verskrik uit een van die doringbome opvlieg. Ou-Melitie gee Sanna en klein-Melitie elkeen ’n goeie skud om die nat lyfies en die nat hande van haar sisrok af te kry, en laat hulle dan sit op die groot plat wasklip in die son.

“Hoekom droog jy hulle nooit met ’n handdoek af nie, ou-Melitie?” vra Alie.

“Sos jy’s wet, jy droog af by die handdoek. Sos jy’s swart, die son sy’s jou handdoek, nonwe Alie,” sê ou-Melitie.

Alie vat aan die warm wasklip en dit voel vir haar asof die son ’n groot sagte geel handdoek so om haar vou. Mooi doodstil sit klein-Melitie en Sanna op die plat wasklip en kyk met groot oë na Lulu, wat eenkant op haar maag lê en met ’n stok onder die water rond voel. Ou-Melitie het haar nou agter ’n groot klip gaan uittrek en was. Net soos sy droog is, hang sy die groot swart tjalie om haar en dan kom was sy haar klere op die wasklip uit en hang hulle oor ’n bos om droog te word. Solank die wye blou sisrok en die voorskoot en die onderklere oor die bos droog word, sit ou-Melitie langbeen teen ’n klip. Sy kam haar hare stadig uit en dan vleg sy almal sulke klein vlegseltjies dwarsoor die kop. Te mooi! As sy klaar het, lyk dit of ou-Melitie se hele kop vol doringdraadknolletjies is.

“Kom ons speel ou-Melitie is die koningin en ons kom almal uit ’n vreemde land hier by haar aan. Elkeen moet ’n present bring, anders roep sy die tokkelos om jou na die watertronk toe te neem. Toe, Lulu, kom ons speel dit,” sê Alie.

“Goed,” sê Lulu, “dan is ek die prins, en jy en Sanna en klein-Melitie is my soldate.”

“Nee,” sê Alie, “ek is die prinses, en Sanna en klein-Melitie is die hofknape. Toe, jy kan eerste loop en dan praat jy eerste.”

Lulu pluk vir haar ’n stok, ry wydsbeen daaroor asof dit haar perd is en kom staan met ’n wye draai voor ou-Melitie. Dan buig sy dat haar swart hare tot in die sand sleep en sê: “Koningin van Rivierplaas, ek vra jou mooi, mag ek en my prinses en ons twee hofknape vannag hier in jou mooi land slaap?”

Ou-Melitie vat ’n slag aan die knolletjies op haar kop en dan sê sy: “Die prens sy kan slaap sos sy breng die pasella.”

Woerts pluk Lulu een van die wit knope van haar rokkie af en gee dit vir ou-Melitie: “Hier is jou present, Koningin, en …”

“Jôna whê!” sê ou-Melitie. “Lulu, hoekom jy’s so stout?”

“Ag nee, ou-Melitie,” sê Alie, “jy’s dan die koningin, jy moenie nou so praat nie! Lulu se susters sal die knoop aanwerk, wat. Maar nou moet ek weer sê, luister nou, ou-Melitie.”

Alie trek haar rokkie uit en laat dit agter haar op die grond hang. Nou moet Sanna en klein-Melitie elkeen ’n punt vashou. Dan buig sy laag voor ou-Melitie en sê: “Skone Koningin van Rivierplaas, vergun my om te oornag in jou poorte en te rus aan jou stille waters. Ek en my prins en die twee hofknape kom van ’n ver en vreemde land. Net wat jy my vra, sal ek jou gee, al is dit ook die helfte van my koninkryk. Miskien wil jy hierdie twee skone hofknape as prys aanneem vir jou goedheid en guns, en …”

“Ag nee, Alie,” sê Lulu, “jy praat nou net soos oom Krisjan. Dit hou te lank aan.”

Alie maak of sy nie hoor nie en gaan voort: “En hier is my geskenk aan jou – toe, Sanna, gee nou die blikkie vet vir ou-Melitie. Nee, jy moet eers buig, so.”

Sanna maak ’n klein stywe buiginkie en gee vir ou-Melitie die blikkie vet.

“Tanki,” sê ou-Melitie. “Nou ons moet die vet smeer by die prens se mense. Pakisa, Sanna.”

“Dis ’n goeie plan,” sê Alie, “ons speel sommer die koningin smeer die twee hofknape met die salf uit die blikkie om hulle te beskerm teen die draak wat hulle moet gaan vang.”

Ou-Melitie smeer haar twee kinders altyd in met die vet as hulle droog is ná die was en dan smeer sy haar bene ook in totdat hulle blink soos die bruin sitkamertafeltjie se blad.

“Hoekom smeer jy dan altyd die vet aan as julle gewas het, ou-Melitie? Nou is julle mos weer vuil!” sê Lulu.

“Sos ek was vor nonwe Alie, sy been is roi sos sy skoon is. Sos ek was vor Sanna en Melitie, sy been moet blenk sos sy skoon is,” sê ou-Melitie en sy staan op om haar droë klere van die bos af te haal en haar aan te trek. Dan skep sy die twee kleipotte vol water bokant die wasplek. Klein-Melitie kry die klein bruin potjie vol water op haar kop, ou-Melitie vat die groot swart pot vol water op haar kop en Sanna kry die blikkie vet. Nou stap almal op ’n ry teen die wal uit: Eers ou-Melitie, dan klein-Melitie, dan Sanna, dan Lulu en laaste Alie. Ou-Melitie se blou sisrok swaai in sulke klein kreukeltjies om haar enkels. Klein-Melitie se koppie lyk glad en blink onder die bruin kleipot en Sanna se kralebandjie wip-wip om die blink bruin middellyfie. Lulu gee sulke kort sprongetjies en probeer al op Sanna se skaduwee trap. Alie ruik die lekker biesieruik van die rivier en luister na die kiewiet wat voor ou-Melitie se voete opvlieg en skree: “Huis toe! Huis toe!”