Читать книгу Калісьці былі мы - Дмитрий Максимович Акулич - Страница 1

Роўна ў дзевяць вечара пачуўся стук у дзверы. Гаспадыня кватэры, Раіса Міронаўна, павольна ўзяла пульт ад тэлевізара, паставіла праграму навін на паўзу і з трывогай паднялася з канапы. Жанчына чакала гасцей раніцай, але яны не з'явіліся нават на абед, і вось, нарэшце, толькі цяпер пастукалі ў дзверы. У гэтую хвіліну, з-за непрыемных навін, якія абмяркоўвалі суседзі і навінавыя інтэрнэт парталы, яна адчувала неспакой. Раіса Міронаўна спадзявалася, што госці нясуць толькі добрае і застануцца ў яе як мага больш. Пальцы рук злёгку падрыгвалі ад старасці, а афарбаваныя сівыя валасы ў цёмны тон казалі пра нямірэнне са старэннем. Жанчына баялася выглядаць старэй сваіх гадоў, таму старалася сачыць за сваёй скурай і ў цэлым за здароўем. Але ў гэты дзень, ці то ад перажыванняў, бо даходзілі нядобрыя чуткі да яе, ці то ад недахопу пазітыўных сцэн на экране, Раіса Міронаўна забылася пра сябе. З усходам сонца ў галаву загружаліся непрыемныя падзеі, якія даносіліся з суседняга пад'езду, і толькі цяпер яе адцягнуў ад гэтага чаканы падыход гасцей. Шарпаючы тапкамі па падлозе, жанчына падышла да дзвярэй. У гэты момант яна думала пра сына і пра першую сустрэчу з будучай нявесткай, аб абяцаным знаёмстве, якое, на яе думку, павінна прайсці, безумоўна, вельмі прыемна.

– Паша, гэта ты? – спытала Раіса Міронаўна, паварочваючы замок.

– Так, мам. Хто ж яшчэ?

Жанчына адчыніла дзверы і ўпусціла свайго меншага сына, які жыў у абласным цэнтры, у адным горадзе з ёй. Адзіная дачка і старэйшы сын знаходзіліся далёка, да мамы прыязджалі нячаста.

У кватэру ўвайшоў круглатвары, бялявы Паша Лісаковіч. Ён быў адзін. У лёгкай спешцы, спярша абняў маці, затым вымавіў:

– Знаёмства адкладзена.

Сын рушыў, каб вымыць рукі і сесці за стол.

– Што такое, чаму ты без яе? Дзе Марына? – перажывала Раіса Міронаўна, – Што, насамрэч, там у вас? – тупала следам, думаючы пра сябе: "Ці не здарылася што? Чаму ён прыйшоў так позна і адзін?".

Мама адпусціла пытанні, вырашыла накрыць на стол, а ўжо потым пачуць ад сына адказы. Чакаючы прыход Пашы раніцай, яна прыгатавала сырнікаў, зараз жа падагрэла і паставіла іх на стол, таксама дадала да стала смятану і сочыва.

Сын зайшоў у невялікую кухню, дзе пахла смачным. Ён падняў вочы на насценны гадзіннік. Чорныя стрэлкі замерлі на палове пятага.

– Мам, гадзіннік у цябе не робіць, – пачаў ён.

– Дзе Марына? Ты зноў хаваеш нешта ад мяне! Ой, не …вы разышліся?

– Усё добра ў нас. Мам, даруй. Гэта я ва ўсім вінаваты, што мы не прыйшлі да цябе разам. Мне па рабоце трэба было ад'ехаць. А заўтра я ў камандзіроўку, у Менск.

– Ты што! Ты заўтра не едзь у Менск! Там такое творыцца… – з воклічам сказала Раіса Міронаўна, а затым ціха задумалася, – Як там наш Сяргей? На тэлефонныя выклікі не адказвае…

– Батарэйку купі. Ты заўтра па хлеб будзеш спускацца?

Мама толькі адкрыла рот, не паспела сказаць ні слова, як ізноў стала слухаць.

– Заўтра, як пойдзеш, не забудзься ў краме батарэйку купіць. Я прыеду, устаўлю яе і павешу гадзіннік на сцяну. Сама не лезь. І выходзь паболей з кватэры, як табе лекар рэкамендаваў. А то ты выглядаеш хмурна. Надвор'е сёння было выдатнае. Ты спускалася ў сквер, галубоў карміла?

Раіса Міронаўна не хацела хваляваць сына сваімі трывогамі, але ўсё ж, чакала зручнага моманту, каб пераканаць сына не ехаць у сталіцу. Паша працягваў гаварыць, зняў са сцяны гадзіннік, затым дастаў з іх акумулятар.

– Трымай. Вось такую купіш, – працягнуў ён батарэйку і пакінуў гадзіннік на стале.

Мама кіўнула, прыбрала батарэйку ў кішэню цьмяна-сіняга халата, а затым вымавіла з лёгкай запінкай у голасе:

– Бог з гэтым, сынок… Вунь, званок дзвярны спярша трэба адрамантаваць. А то неяк не па-людску. Суседка, Валянціна Пятроўна, сваімі слабымі рукамі не дастукаецца да мяне. Падумае, што я памерла.

– Суседка няхай тэлефануе табе, перад тым, як зайсці. А дзвярны званок я паслязаўтра адрамантую, разам з гадзіннікам. Усё зраблю, толькі потым. Я сёння не магу, зараз толькі на хвіліну забег, дый і цямнее ўжо. Я хацеў адведаць цябе і сказаць, што заўтра ўжо не заеду. Пасля камандзіроўкі, потым усё зраблю! – адказаў сын, сеў за стол і ласкава заўсміхаўся, быццам гатовы ў чымсьці добрым прызнацца.

Раіса Міронаўна таксама прысела на крэсла, за стол. Яна не адчувала радасці і цеплыні ў душы. Моўчкі падсунула цёплыя сырнікі бліжэй да сына, а затым коратка вымавіла:

– Не надумаўся, усё ж такі?!

– Пра што гэта ты? – рабіў недаўменны выгляд сын.

– Усё пра тое ж! Ніяк не пазнаёміш мяне з Марынай. Ці яна сама, адна, да мяне заедзе? Ой, не пра гэта зараз. Я сёння чытала, што ў Менску рабочыя захварэлі нейкай страшнай хваробай.

– Ну, мам, пазнаёмлю, пазнаёмлю з Марынай, але не зараз. Ты ведаеш, няма часу. Але абавязкова пазнаёмлю, ужо хутка. Мы толькі пераехалі ў новую кватэру. А з пераездам усе гэтыя клопаты… Пакуль тое, пакуль іншае. Скрынкі яшчэ не ўсе раскрытыя. Вось разбяром усё і абавязкова цябе пазнаёмлю. Ты як? Атрымліваецца добра паспаць? Ці дапамагаюць тыя таблеткі, што Ева прывезла з-за мяжы? – перакладаў размову Паша, згадаўшы сястру.

– Ох, паспала… Сынок, вечна ў цябе няма часу! Я, напэўна, хутчэй памру, чым дачакаюся знаёмства, чым убачу на якой дзяўчыне ты хочаш ажаніцца. І таблеткі не дапамогуць дачакацца. Ты паглядзі на мяне …на старую. На бацьку ў цябе быў час. Супакоіць бог яго душу. Пры ім, дык ужо адрамантаваў бы ўсё. А як на матку, дык часу няма. Дзвярны званок ужо месяц абяцаеш адрамантаваць. Так і з гадзіннікам будзе, і з Марынай. Ой. Ох. Сынок не выязджай заўтра ў Менск. Прашу! Прыходзьце заўтра з Марынай да мяне.

– Як гэта не ехаць? Праца ў мяне такая. Трэба мама, трэба.

– Там жа, не зразумець, што дзеецца.

– Вось я з'езджу і даведаюся.

– Няма ў мяне болей сіл спакойна думаць. Кажу табе, сэрцам адчуваю, застанься заўтра дома! Бальнічны вазьмі ці адгул!

– Не прыдумляй. Усё будзе добра.

– Вечна ты мяне не слухаеш. Сырнікі вунь еш, пакуль не астылі. Чакала вас раніцай, бачыш колькі часу прайшло. Дзень увесь чакала, а ты толькі цяпер прыйшоў!

Раіса Міронаўна адвярнулася. З пакрыўджаным тварам яна паглядзела ў акно, за якім прыгожа гарэў летні захад сонца пераліваючыся апошнімі прамянямі. Ёй здавалася, што ўсе надзеі пакінулі яе, зніклі, і цярпення працягваць размову ўжо не было. Яна адчула сябе нешчаслівай гераіняй серыяла, таго самага, які глядзела ўвесь дзень пры чаканні гасцей. Таму сталася яшчэ больш сумна, быццам з ёй здарылася тое ж самае, што ў апошняй серыі.

– Ну, ты чаго, мама?! – сказаў Паша, ядучы, – Я ж да цябе прыязджаю. Не кідаю. Ты не хвалюйся, паслязаўтра дакладна ўсё адрамантую.

Маці маўчала не болей за хвіліну, а затым паглядзела на сына са смуткам.

– Не ў гэтым жа справа… – з непакоем адказала яна.

– Ты маеш рацыю. Як вярнуся са сталіцы, пазнаёмлю цябе з Марынай. Яна адкіне ўсе свае справы і прыедзе паслязаўтра са мной да цябе! – упэўнена адказаў сын.

У пацьмянелых блакітных вачах Раісы Міронаўны спачатку заззяў агеньчык. Яна без ваганняў зноў паверыла яго словам. У галаву адразу палезлі добрыя думкі, верачы, што ў гэты раз будзе без сюрпрызаў і словы сына не развеюцца, як пыл па ветры. У першую чаргу, яна зычыла свайму сыну добрую жонку, бо яго першы шлюб скончыўся няўдала. Затым, агеньчык у вачах зноўку пацьмянеў: жанчына ўспомніла размовы, якія хадзілі па шматпавярхоўцы.

– Кажуць, адна сям'я з нашага дома захварэла. Пасля таго, як мужчына вярнуўся з Менску, – устрывожаным голасам казала яна, – Застанься дома. Паслухай, мяне. Я чытала, што цэлая брыгада будаўнікоў, пасля працы ў метро, захварэла. Можа, сынок, пакуль не едзь у камандзіроўку.

– Усё ў Менску добра. Калі б гэта было праўдай, я б дакладна ведаў. Добрыя журналісты пра такое ведаюць. Не перажывай, гэта ўсё няпраўда. А тое, што ў суседнім пад'ездзе захварэла сям'я, то можа ўся сям'я з'ела нешта не тое, атруцілася.

– Сяргееўна з дваццаць першай кватэры ўчора казала пра страшныя рэчы, што побач хвароба нейкая ходзіць. Зачынілі ўвесь пад'езд. Можа, чуткі, а можа… Ой, баюся…

– Мам, далібог, адкуль ёй ведаць. Яна, як і ты, начытаецца ўсяго з інтэрнэту, а потым перажываеце толькі. Не трэба верыць усяму, што пішуць. Усё будзе добра са мной.

– Ой, сынок, нешта на душы неспакойна… Я і Сяргею тэлефанавала, але твой брат усё заняты, не адказвае мне. Ці не здарылася што з ім?

За акном сціхаў горад, людзі спяшаліся па сваіх дамах, а Раіса Міронаўна нікуды не спяшалася. Сын яшчэ трохі пагаварыў з ёй, а затым паглядзеў на наручны гадзіннік і ўстаў з-за стала. Раіса Міронаўна яшчэ болей расхвалявалася, яна неспакойна адпускала сваё дзіця, думала аб смутнай будучыні і ні пра што іншае. Хай сэрца яе стукала як маладое, але трывогі пераносіліся цяжка. Яна выпіла таблетку.

– Ну ўсё, мам. Мне пара. Чакай мяне з Марынай! Хутка з ёй пазнаёмлю! – сказаў Паша, збіраючыся сыходзіць.

Толькі гэта грэла матчыну душу, што сын не быў адзін, што вось-вось ён ажэніцца. Раісе Міронаўне стала лягчэй. "Усё будзе добра! Бог цябе абароніць, зберажэ ад пошасці!" – падумала яна, уздыхнула і перахрысціла сына. І ні пра які іншы расклад жанчына ўжо не думала. Нават ні на секунду не праслізнула думка, што ў сям'ю прыйдуць беды. Гэты серыял яе думак мог шчасліва завяршыцца, але прыгожае ўяўленне, зноўку разбавілася трывогай.

Калі сын сыходзіў за дзверы, Раіса Міронаўна сказала яму:

– Як будзеш у Менску, да Сяргея не забудзься заехаць. Ты даўно брата не бачыў. А сям'я павінна трымацца разам. Спадзяюся, усё ў яго там добра.

– Усё добра ў яго, – Паша ціха пагадзіўся і кіўнуў галавой, паспяшаўся да машыны.

На вуліцы, ля пад'езда, яго сустрэў дзед Валодзя. Сівавалосы, нізкі стары ў спартыўным касцюме, які жыў паверхам ніжэй Раісы Міронаўны. Ён ведаў Пашу ўсё яго жыццё.

– Лісаковіч, стаяць! – выгукнуў дзед хрыплым голасам і сеў на лаўку, пад пухнатыя галіны бэзу, якія асвятляліся ліхтаром.

– Ох, гэта вы! Вечар добры! – са здзіўленнем вымавіў Паша, з-за спешкі, не адразу заўважыў старога сябра.

– Сядай, пабалбатаем! – працягваў гаварыць дзед, – Прыязджаў да матулі?

Кіўнуў у адказ Лісаковіч, спыніўшыся ля сваёй машыны, а дзед Валодзя ўсё казаў:

– Правільна, дапамагчы ёй трэба. А то, яна мяне не падпускае, кажа, сын прыедзе – усё зробіць! – пераклаў дзед свой кій з рукі да краю лаўкі, – Раіса табе казала, што сёння ў нашым доме памерлі людзі? Глянь-ка, нават дагэтуль хуткая і міліцыя стаяць. У ахоўных касцюмах, вунь, паглядзі, ходзяць яшчэ, няўжо зноў якая халера?

– Прабач, дзед, спяшаюся. У наступны раз пагутарым! – адказаў Лісаковіч і нават не зірнуў у бок машын экстранай дапамогі, а сеў за руль свайго аўтамабіля і з'ехаў.

Дзед Валодзя пакруціў галавой і прамовіў:

– Эх, Пашка, бяжыць, спяшаецца кудысьці. Непаслухмяны Пашка. Як у дзяцінстве, на месцы не стаіць. Відаць жа, пра маці нават сёння не паклапаціўся. Што за журналіст такі шалапутны, не цікавіцца здарэннем у двары, – паглядзеў ён на шэрага ката, які падышоў да ног, – А ты, адкуль прыйшоў? Не спяшайся, пасядзі са старым, помурлыкай мне.