Читать книгу Le maccheronee - Folengo Teofilo - Страница 25

Indice

Baldus ab intrighis fassarum denique brazzos traxerat, et bindas circum sgroppaverat omnes, qui matrem mamma, qui Bertum tata domandat; iamque fugit, nullaque guisa vult discere normam 5 andandi aut lapsu carioli aut matris aiuto. Ipse medesmus abit, perque hinc perque inde caminat, sed male firmatis dum sforzat currere gambis, dumque volare viam spennatus bramat osellus, saepe cadit, bullasque cadens in fronte reportat, 10 maccatosque oculos opus est smaltare biacca. Non tamen hunc videas vel parvam mittere goltis lachrymulam, quamvis pavimentum sanguine bagnet, quin levat, inque pedes iterum rizzatus arancat. Invenit ipse sibi nullo insegnante cavallum, 15 seu sit harundo busa, seu sit bacchetta salicti, seu, quam turba vocat melegazzum, cannula melghae cursitat huc illuc diavolettus, sistere nescit. Non amat in gheda matris, non supra ginocchios ninari, sed amat sibi tantum cingere steccum 20 pro stocco, lancaeque instar drizzare canellum. Iamque, ut cunque sapit, mandrittos, manque roversos, fendentes, punctas, colposque exercitat omnes. Persequitur muscas, homines quas fingit et hostes, persequiturque super muros sub sole lusertas, 25 sentit ac ingentem contentum cernere mozzas illarum caudas tam longo tempore vivas blasphemare patrem matremque, ut fabula vulgi est. Sex habet ille annos, bis sex tamen inquit habere quisquis fortezzam, quisquis consyderat ossos 30 tam bene membrutos, personam tam bene grossam. Huic spallas giostris, huic gambas saltibus aptas Mars dedit, huic equitisque omnem, peditisque fatezzam. Nunc spronans cannam, cannam quoque curvus arestat, quam spezzat muro, ficcat ve in ventre paiari; 35 nunc baculum, qui nuper erat corserus, aferrat, et piccam simulans gattamque canemque travaiat. Quid narrem vel quae, vel quanta sit aspera pellis corporis? aut cortex adversus temporis iras? Non illum pioggiae, tempesta, borascaque venti, 40 non illum freddaeque nives, solesque brusantes, tam straccare queunt, ut possit stare mezhoram. Dormit ut imbattit se se, dormitque pochinum vel sub porticulo tezae, vel nocte sub ipso tegmine stellarum, et raro cum matre riposat. 45 Hanc soians quandoque stigat, robbat ve conocchiam datque focum stuppae, proprium nec ad utile pensat, nam filat nato mater poverella camisas. Non huic pluma magis gradat, quam terra iacenti; obdurat saxis costas, polpasque tenellas 50 cambiat in duros substrato marmore nervos. Bertus desperat, quae desperatio risu mixta godit, quod non calzarum trenta boteghae, milleque scarparum valeant supplere putino. Autumnus, primavera, aestas, invernus ab ipso 55 non plus guardatur, quam si sit petra vel arbor. Quum famet ingoiat quidquid sors mandat inanzum, seu coctum seu non, seu carnem sive cipollam, giandas, fragra, nuces, castagnas, nespola, moras, poma, peterlengas, spinbozzos, grataque culos 60 devorat, ut struzzi stomaco padiret azalum. Quod bibit, aut bugni liquor est, aqua mortaque fossi, aut, velut incappat, vinum vel dulce vel asprum. Duxerat uxorem Bertus de nomine Dinam, quae Zambellum habuit subito impregnata fiolum. 65 Post tamen hunc partum, nondum finiverat annum, quod Baldovinae veluti cugnata dolorem attulit ingentem, quoniam infirmata morivit. Sic Bertus mansit senza, quem Baldus habebat pro patre, proque suo Zambellum fratre tenebat. 70 Huic quandoque iubet post vaccam, postque caprettas ire simul Bertus, villae simul intimat usum; at similes non vult Baldi genitura facendas, non it post capras, non villae agradat usanzam, imo bianoream damatina caminat ad urbem, 75 quae sibi tam placet, ut semper versetur in illa. Saepe domum solus facto iam vespere tornat, sed ruptum caput et schincas quandoque reportat. Ipse cativellus, velut est puerilis usanza, nunc ve bataiolas saxorum, nunc ve baruffas 80 pugnorum faciens, primo aspirabat honori, ambibatque oculis primum se ostendere cunctis. Nec pensare velis quod pugnans ultimus esset, sed bravus ante alios puerili voce cridabat, et centum petras volta reparabat in una, 85 et centum testas densos spezzabat in hostes. Baldovina tamen cartam comprarat et illam letrarum tolam supra quam disceret «a, b». Unde scholam Baldus nisi non spontaneus ibat, nam quis erat tanti, seu mater, sive pedantus, 90 qui tam terribilem posset sforzare putinum? Ipse tribus sic sic profectum fecerat annis, ut quoscumque libros legeret, nostrique Maronis terribiles guerras fertur recitasse magistro. At mox Orlandi nasare volumina coepit, 95 non deponentum vacat ultra ediscere normas, non speties, numeros, non casus atque figuras, non Doctrinalis versamina tradere menti, non hinc, non illinc, non hoc, non illoc et altras mille pedantorum baias, totidemque fusaras. 100 Fecit de cuius Donati, deque Perotto scartozzos ac sub prunis salcizza cosivit. Orlandi tantum gradant, et gesta Rinaldi, namque animum guerris faciebat talibus altum. Legerat Ancroiam, Tribisondam, facta Danesi, 105 Antonnaeque Bovum, Antiforra, Realia Franzae, innamoramentum Carlonis, et Asperamontem, Spagnam, Altobellum, Morgantis bella gigantis, Meschinique provas, et qui Cavalerius Orsae dicitur, et nulla cecinit qui laude Leandram. 110 Vidit ut Angelicam sapiens Orlandus amavit, utque caminavit nudo cum corpore mattus, utque retro mortam tirabat ubique cavallam, utque asinum legnis caricatum calce ferivit, illeque per coelum veluti cornacchia volavit. 115 Baldus in his factis nimium stigatur ad arma, sed tantum quod sit picolettus corpore tristat. Attamen armiculam portat gallone tacatam, qua facit ad signum molesinos stare bravazzos. Terribilis nunquam quid sit scoriada provabat, 120 spezzabatque libris tavolas, testasque pedantis. Est quasi communis totas usanza per urbes ut contrari agitent saxorum bella citelli, unde simultates maiorum saepe comenzant. Non unquam vidi tantas ex arbore giandas 125 sbattere villanum seu virga, sive tracagno, dum velit ingordum porcorum pascere brancum, quantas sub coelo video stridescere petras cum pueri certant densi, giornique lusorem obscurant, non tam lapidum quam turbine vocum, 130 et magis atque magis Stephanus tempestat ab alto. Hic se se, ut dixi, retrovat spessissime Baldus, anteque compagnos se semper cazzat avantum, et facit e fromba tundos resonare giarones. Ipse quidem causa est alzato pulvere solus 135 coelum obscurandi, dumque hostes, dumque nemigos fulmine sgomentat, rumpit, day dayque frequentat, imbolditque suos et corda in pectora tornat. Sed velut accascat capitano saepe valento, rumpitur in testa, sed se minus ille retirat, 140 imo piat visto maiores sanguine forzas; quove magis teritur piper hoc, magis halat odorem: quove magis premitur palma haec, magis alta levatur. Vult potius denso petrarum monte copriri, quam turpi dare terga fugae, dicique codardus. 145 Ergo casam quandoque pluens de sanguine tornat, atque caristiam gallinis ponit ob ova, quorum pars medicat testam, pars altera ventrem, haec saldat plagas, panzae domat illa talentum. At matris turbatur amor, desperat et inquit: 150 —Mi fili, mi nate, rogo, quid rumpere tantum te facis? ah per amore dei, sta, desine petras, lassa bataiolas, quoniam tua fazza diabli est.— —Vultis—Baldus ait—quod ego mihi dicere lassem bastardum, mulum, sguatarumque, fiumque putanae? 155 siccine communem tolerabo perdere famam? est ne hoc oltraggio peius? vos, mater, adunque, tam curate pocum nostrae decus omne casadae? Me vantare volo, non tam simul esse gaiardum, quam quod basto simul totam magnare coradam 160 his, qui bastardum me chiamant, vosque putanam. An beccus pater est Bertus, pro cuius honore decrevi centum penitus dimittere vitas? Cedite, mamma, precor, quid giovat plangere tantum? cedite, me lapidum crebram instigare bataiam, 165 ut maiora feram posthac animositer arma. Quotquot ego azzaffo pueros, tot butto roversos, nulla quibus nec forza valet, nec regula scrimae. Tum me quisque vocat paladinum, meque gigantem, namque guereggiandi me nullus in arte pareggiat. 170 Primior ante alios saxorum millia scanso. Attamen en, mater, sum sanus, sumque gaiardus, non mancant homines qui me, dum praeparor, ipsis rebus amaëstrant guerrae, seu quando parandi, seu quando locus est pugnos sine fine menandi, 175 unde hanc venturam laetemur habere miorem, quam quod ego capras, quam quod vos pascitis ocas.— Tam bene parlabat matri Baldinus, ut ipsa tunc pariter lachrimat, pariter dulcedine ridet. Lux venit interea, qua Mantua tota bagordat; 180 prima dies maii nitido sub Apolline ridet. Gentilhomo suum quisquam iubet ante palazzum plantari arboreis antennam frontibus altam, quam populus chiamat de mensis nomine maium. Turba triumphales seguitat plebaea carettas, 185 quas huc quas illuc seu bos seu vacca per urbem grassa tirat, variisque rosis ornata caminat. Stat super alta strues foliis tessuta naranci, et myrthi, et lauri, mazuranae, rosque marini. Omne piopparum genus hic, omnisque virentum 190 ulmorum speties, querzarum, hederaeque sequaces sparpagnant capitum crines, decorantque quadrigas. De pasta nevolas, de orbello mille papyros fila tenent, quos aura movens strepitescere cogit. Istius in cima momariae astare Cupido 195 cernitur alatus, puer orbus, et absque mudanda, diversosque strales duri scocat ille balestri. Turba puellarum trezzas redimita corollis, ova gerit calathis, totam cantata per urbem. Baldus in his etiam meschiatus cantat et ipse, 200 talis et acquistae vult partem usque fenocchium. Imo guadagnorum quum fit divisio, praestus clamat.—Namque mihi primos debetis honores, primae partis ero;—post primam vultque secundam. Sed casu arrivans ubi Sancti chiesa Lonardi est, 205 lusibus en variis puerorum squadra tumultat. Pars ibi cum cugolis ficco ferramine giocant, pars ibi scannellis mittunt ad sydera ballas, pars ibi forcino pirlos facit ire datornum, pars quoque calzoppans posito signale trisaltat. 210 Baldus coltellum subitus de corpore tollit, inque camisola velox saltare comenzat. Principio simulat non posse adiungere metas saltantis turbae, nec sustinet in pede saltum. Mox aliquantillum stringhis gallone molatis, 215 de pedibus scarpae, de testa bretta cavatur, bindula cui tenuis ligat uno in fasce capillos. Ipse galantinus tardos movet ante galoppos, tam levis ut nullam stampet sabione pedattam, inde pedem firmans dextrum curvansque sinistrum, 220 tollitur agnello similis, similisve capretto, qui stalla egressus currit, balzatque per herbas. Sex primo in saltu brazzos capit ille tereni, fortior at brevior balzus fit iure secundus, tertius adiunctis pedibus pariterque dunatis 225 se levat, et longe signacula quaeque trapassat. Hinc nemo ulterius vult secum prendere gattam, praesentesque viri forzam stupuere citelli, et quod destrezzam paladini puttus haberet. Praeterea si vult ad grossam ludere ballam, 230 ballam quae vento crysteri turgida saltat, disfidant alii, maiuscula turba, regazzi. Accipit invitum Baldus, datur illico scannus; scannum dextra rapit, digitisque accommodat illum. Se parat ut ludat, fit pars, fit pactio, fitque 235 ghirlanda intornum populi contrasta videntis. Ingannare tamen stat coniuratio Baldum: coniurant omnes excepto nemine contra bontatem Baldi, qui animo, qui mente reala semper it, et quemquam nunquam tradivit ab ovo. 240 Quippe lonardistae pueri male ferre potebant quod citadinellos urbis, primosque casarum, ut Passarinos, Arlottos, Bonaque corsos hic furfantellus villae, stronzusque Cipadae vinceret et secum ludorum ferret honores. 245 Tunc aliis quidam giottonior inquit ad illum: —Si facio invitum, non possis, Balde, revitum addere, ni primum deponas pignore nummos.— Baldus erat poverus, tinxit rossedine vultum, nec sua trentinam marzam scarsella tenebat. 250 Iudaeo statuit quam primum vendere quidquid tunc habet indossum; guardat per mille beretas rossas et nigras populi si gialda videtur. Non fuit una quidem, sed tres, sed quinque, sed octo, sed videt innumeras tinctas gialdedine brettas, 255 namque patarinos baganaios Mantua nutrit. His dare vult quod habet, saium, cappamque, camisam. At segurtatem facit ingens turba per illum. Ergo prior Baldus de signo battere coepit, distendit laeva digitum, dextraque scanellum 260 stringit et alquantum se gobbans:—Gioca—cridabat. Postea subcurrens, socio mandante, piabat in frontem scanni ballam, pariterque premebat. Illa magisterio chioccata per aëra pirlat, bassa tenet medium, nec surgens aethera toccat, 265 nec campanili (velut aiunt) more levatur. Si contrastantes illam quandoque ribattunt, illico Baldus eam redeuntem firmus adocchiat, misuratque animo qua se se commodet illi. Hanc ergo ut votum fuerat mira arte ritornat, 270 et cazzam superat primam, superatque secundam. Plus invidabat victor, revidabat, et altrum atque altrum faciens, postas sine fine tirabat; anteque quam Phoebus giornum portaret in aequor, Baldus acquistavit carlinos octo reami. 275 Mox sibi mantellum brettamque reponit, abitque, ut factum dicat Berto, matrique guadagnum, sed puer impatiens quidam non sanguine basso, seu ponte Arlotti cretus seu ponte Macerae, cui pars soldorum maior perduta dolebat, 280 surgit et accipiens compagnos quinque vel octo post Baldum afrettat, cui giurat tollere borsam, tollere si borsam nequeat vult tollere cappam, at si nec cappam sagramentat velle bravettus rumpere cervellum, saxisque tridare misellum. 285 Baldus arivarat iam iam, hospedale relicto, ad Vescovati portazzam semper apertam, san Petrique super campagnam venerat amplam, ut longo tandem petat ipsam ponte Cipadam. Hic puer Arlottus Baldum improvisus achiappat, 290 perque gulam prendens leva, dextraque daghettam: —Redde mihi—chiamat—carlinos fraude tiratos.— Sic dicens, punctam pugnali approximat occhis. At Baldus se se pariter disbrigat ab illo, et pariter brazzum cortelli tostus aferrat, 295 deque manu scarpat ferrum, schiaffumque sonantem dat talem, quod dextra genae stampata remansit. Protinus hic pueri stolo clauduntur in uno, saxa piant, tundosque cavant sub veste giarones. Baldus mantelli voltat reparamina brazzo, 300 deque sua cappa targhae sibi praeparat usum. Iamque petrae, iam saxa volant, iam cazzaque frusti stridentes mandant velut archibusa matones. Baldus at in Sanctae se Agnesae forte rezolam pugnans retro tirat, ne in schena sentiat hostes. 305 Mox cantone pedes animumque piantat in uno, quem centum picchae discantonare nequirent. Illi saxorum tempesta ruinat adossum, sed volucer nunc huc, nunc illuc saltat in altum, et lapides agili sfronzantes corpore schivat. 310 Praticus ut pelagi nochierus, saepe viaggium dum facit, undarum montagnas ecce levatas in se prospectans non deserit ille timonem, non animum perdit, sennum vexatus aguzzat, scit montare undas, scit rumpere, scitque cavere. 315 Baldus idem faciens, oculata mente molares quum videt in se se bassos altosque volare, nunc caput inchinat, nunc dexter, nunc ve sinister, sive aperit gambas, seu tollit, sive traversat, et lapides atimo tercentum scansat in uno. 320 Plus tribus ille horis tanto certamine durat, sic ut guardanti populo stupor ultimus esset. At puer, illorum capitanus, currit avantum, vultque corozzatus Baldum sepelire quadrellis. —Sta retro—Baldus ait,—sta retro, si tibi frontem 325 rupero, quid fiet? fuerit, te avviso, todannum.— Ille nec ascoltat, nec brigam frasca refudat. Tum demum impatiens Baldus non ultra monivit, nec saium aspexit rasi brettamque veluti, sed piat e terra, bassato corpore, marmor. 330 Vibrat et in stomachum sfronzanti murmure chiappat. Ille tramortitus cascat, cito creditur esse mortuus, unde alii pueri calcanea monstrant. Nec stat et ipse etiam Baldus, carneria portat, mille per intricos, per busos mille ficatur, 335 donec campagnae factus capitanus apertae it gravis, ut tandem ponat sua castra Cipadae. Senserat hoc murmur stropiati forte citelli quidam vassallus, spaventans cuncta parolis. Hunc Lanzalottum sbricchi dixere bretari, 340 sed Slanzagnoccum gens rerum pratica dixit. Huic talis persona fuit, corpusque disutil, qualis erat quondam Mambrini Alfana gigantis. Testa super gobbas stabat picolissima spallas, non sua sed potius ad nolum tolta parebat; 345 iste bravosazzus, cagnazzus, et omnia taians, omnia per tressum capiens, guardansque traversum, vult gattam, ponitque manum, sfodratque dagazzam, peiorem sed semper habet, relevatque coellum. Hic ergo Baldum seguitat, seguitansque rechiamat: 350 —Prendite ladrettum, ne scampet, prendite forcam, a quo spezzata est contis modo testa Zanorsi.— His tam fulmineis gens incontrata brauris spaventabantur, cercantque piare citellum. Prenditur ille cito, citius sed muzzat, et instar 355 sdruzzolat anguillae, quae nescit stretta teneri. Lanzalottus eum seguitat tutavia volantem; mastinum videas leporem incalzare legerum, imo asinum potius cupidum abboccare caprettum, sive bovem zoppum sperantem prendere cervum. 360 Baldus at, egrediens iam portas urbis, ad unum tractum ballestrae, stochettum prestus arancat, contraque sganzerlam voltans animositer ibat. Ille codegonus puero borrivit adossum, ut mastinazzus solet assaltare cagnolum. 365 Baldus ad historiam Orlandini mente recurrit, implicat in cappa laevam, dextraque sguainat verdugum et cazzans trivilatam concite puntam per medium bigoli ferro ventralia passat. Vidi ego bistortam, longamque talhora pioppam, 370 quae dudum tristi segetem morbaverat umbra, a pede taiari, magnamque menare ruinam, et facere intornum cascando sonare paësum. Tale ruinavit vasto cum pondere corpus illud, nassutum mundo consumere panem. 375 At vix spadiculam Baldus de ventre cavarat, ecce sibi a longe sbirraiam currere mirat, expedit ad cursum gambas, iterumque netatur, ad matrisque suae tandem casamenta ritornat. Baldovina videns natum quam sudet, ut illa 380 quae semper vivit leporatti more tremantis scribitur in facie nigro pallore, cridatque: —Quo fugis? unde venis? quis te facit ire galoppum? Dic, balzane tribus pedibus; dic, matte poledre, cur me quottidie, cur me, cavester, amazzas?— 385 Baldus respondet:—Vultis ne, quod ipse giotonum mille feram tortos, mille ontas, mille travaios? Sum ne asinus forsan, quod sic bastone gratandam exponam schenam poltronibus atque gaioffis? De vanis non multa mihi fit stima parolis: 390 parlent qui parlant, nunquam tolerabo nec unam percossam picolam nec summo tangier ungue, de dicto ad factum distantia multa catatur. Sbaiaffent homines, chiachiarent, nil estimo zanzas, nilque canes timeo bau bau de longe cridantes, 395 sed griffas teneant ad se, tantumque menazzent, namque bravariis pellis neguna foratur.— Cui mater:—Fili, nescis proverbia? nescis quod maior piscis solet inghiottire minorem? Ne vadas urbem, ne charam desere mammam, 400 nam tibi promitto, ni praelia, costionesque, garbuiosque sinas, vives mihi tempore poco.— —Stat sua—Baldus ait—moriendi volta, nec ulla est foggia resistendi fatis, nullusque reparus; quid giovat hic nobis testam spezzare medemis, 405 cum ciascadunis hominum semel hora fichetur? Sed precor, in pacem cor vestrum ponite, mater; non est tam sozzus, velut est pictura, diavol. Haec ea dum parlat, sibi guardat saepe dedretum, suspectumque facit matri, miseramque travaiat. 410 Ecce inter zaffos tandem barisellus arivat cortivumque intrat Berti, mandatque piari Baldinum subito, quem vult stafilare cavestrum, anteque rectores urbis conducere, tanquam miraclum magnum, factumque stupore pienum, 415 quod puer exiguus potuit mazzare gigantem. Bertus erat multis abscentus allhora diebus. Baldus at ensiculo passaverat inguina zaffi, mozzaratque altro brazzum fendente sinistrum. Dumque alius propter detrum graffare sotintrat, 420 donat ei subitum Baldi praestezza roversum, ingentique taio nasum guanzamque traversat. O puta, quando suis oculis timidissima mater inter tot sbirros, interque tot arma fiolum esse videt, mortumque putat, pezzisque taiatum, 425 tanto corripitur giazzati cordis afanno, ut misera, infelix, longosque experta dolores, heu, quater exclamat, quater alta voce Guidonem Baldovina vocat, tragico ploranda cothurno, quae veniens regum summo de culmine praeceps 430 nunc ruit et tenues animam sbuccavit in auras. Hunc ve habuit finem stirps regia propter amorem. Interea Baldum zafforum frotta piarat, tercentumque soghis strictum fert unus adossum. Illeque dum fertur, se scossat, seque dimenat, 435 si funes spezzare queat, sed vana fadigat, nam, quae grossa torum retinere ligamina possent, haec eadem retinent septennis membra putini. Attamen, ut stizza est mamoletto innata superbo, portanti sese collumque addentat et aures. 440 Ecce autem casu godius Sordellus arivat, qui de Mottellae campis veniebat in urbem. Ipse cavalcabat, celerantibus ante staferis, iam vecchius, vecchiezza tamen non debilis ancum: non sofiat cornu, non dentem perderat unum, 445 maccagnos non ante spudat, non retro corezas. Conspicit hic mamolum, manicis pedicisque ligatum, ante magistratum tanto rumore tirari, quanto menchiones troiani tempore vecchio ad Priamum regem strassinavere Sinonem. 450 Constitit hic, retinetque briam, firmatque chinaeam, stare iubet sbirros, quorum tres esse feritos miratur, causamque petit novitatis, ut infans vix parlare sciens, vix andans, vixque biassans, sic tanquam latro, sic tanquam homicida ligetur. 455 Cui maravianti capitanius omnia narrat, sed puer arditumque animum, vocemque speditam semper habens magis, ad Sordellum protinus inquit: —Gentilhomo, precor, vestrae dignentur orecchiae causam orphanelli pochis audire parolis. 460 Non possunt nostrae meliori iudice lites audiri, nota est Sordelli fama per orbem, qui pro iustitiae zelo dat terga thesoris. Dicite vos, barone, prius: si contra doverum vel vobis borsam, vel quis vult tollere cappam, 465 borsam ne aut cappam poteritis perdere sic sic per dominum nostrum? Sed dicam fortius. Est qui vos salit ad stradam, ferroque menazzat, et ipsam vult animam dulcem proprio sgroppare ligazzo: vos ne illud factum tolerare? manusque tenere 470 in cortesiam giuntas, velut ipse citellus utor ego quando soleo benedicere tolam? Vos ne pati, ut vobis sic foeni barba fiatur? En quidam sbriccus, cui nullam, credite, noiam, noiam quippe dedi nullam nisi prima dedisset, 475 non vergognavit tres me seguitare miaros, ut mihi de spallis stricto caput ense levaret. Cur homini natura pedes dat, corque, manusque? En ego scampabam pedibus, nam pes datur ista pro causa; sed, ubi me nil giovasse videbam, 480 cor saldum feci, saldo quia corde periclum omne superchiamus. Cordis manus inde ministra quid faciat pro tunc? an tanto urgente bisogno perdiderit tempus, seu griffis scalpere rognam, seu sub sole grisos investigare pedocchios? 485 Vos date iudicium, velut usus vester, honestum, qui non scordatis tavolae statuta rotundae. Si tortus meus est, torti mihi debita poena est, si drittus, dritti causam paladinus aiuttet. Obstupuit teneri barronus dicta putini, 490 atque valenthomum subimaginat esse futurum. Protinus ad sbirros inquit:—Gens nulla catatur sub coeli cappa, quae vos dapocagine vincat. Quae vergogna ista est? tostum, cui dico? levate hos nodos puero, nec vobis dicere cosam 495 bis facite, ut quae sit Sordelli barba sciatis.— Cui barisellus:—Opus nostrum est ubedire senato, nec plus nec mancum facitur quam iussa comandant.— Talia dum magno strepitu responsa dabantur, currit multa hominum diversis copia bandis. 500 Hic Sordellus habens proprii moderamen honoris, ne cum sbirraia rixet praesente brigata, vertitur ad quosdam citadinos forte trigatos, istaque sdegnoso memorabat dicta soghigno: —Magni poltrones sbirri, gens plena pedocchis, 505 gensque morire prius digna est quam nascat, ut ipsum non voret indarnum panem, vinumque tracannet. Zafforum mos est non azzaffare verunum, ni videant illum sibi nullam cingere spadam; nam si quis testam faciat, sfodrare paratus, 510 continuo turba haec se se furfanta retirat, ut viles faciunt visto falcone poianae. At si pauper homo vadit de nocte per urbem, atque ferat modicum, velut usant ferre, lusorem, quid faciunt isti ladri merdaeque botazzi? 515 Mandant sbirazzum, qui vadat spegnere lumen, deque manu poveri tollat cum fraude laternam: quo facto zentaia ruit, spadasque piombi, atque carolentas faciunt strepitescere targas. Circundant, nudum spoiant, stringuntque manettis. 520 Verum si donet, si dico tapinus ad illos quotquot habet pocos voiat sborsare quatrinos, lassant ire viam miserum, plenumque gramezza, qui quot aquistarat noctuque diuque sisinos, seu battens virgis, seu tirans pectine lanam, 525 ut se se valeat poveramque cibare fameiam, ecce barisello sforzatur tradere boiae, perdere mantellum, calzas, ipsamque camisam. Sola Potestatum culpa haec, omnisque palazzi, officium quibus est ladros adscribere forchis, 530 dismorbare vias sassinis, perdere giottos, atque stradarolos cunctis squartare videndos; quos gula iustitiae moveat, non ventris et auri. Heu tantum poveros, inopes, soldisque carentes, cernimus ad forcam canevi portare colanam! 535 Non tamen hi nostri patres, iurisque ministri attendunt quoniam, dum cercant suggere borsas, dum tascas mungunt alienas, dumque secundant prava ministrorum deportamenta suorum, iustitiam privant spada, rumpuntque bilanzas, 540 incagant iuri, monstrantque culamina legi. Quam forchae melius poenam gens illa subiret, quae forchae ad poenam menans sbirraia vocatur. Quin datur his canibus portare licentia spadas. Omnibus est vetitum taccare galonibus arma, 545 arma barisellus, zaffus fert arma solettus, atque hominum stronzus, cui curae tollere pegnos, unde valenthomines, atque alto sanguine nati ferre pudent cinctas hodierno tempore spadas, ne quoque per gentem sbirri dicantur et ipsi. 550 Si malfattorem vadunt comprendere quemquam, prendere non bastat, sed eum spoiare comenzant. Hic sibi mantellum, brettam levat ille, sed iste saionem, veluti sibi solis furta licerent. Impietas nulla est mundo crudelior ista. 555 Instituuntur enim pro castigare giotones, hi tamen ingordi sub manto iuris abarrant, sassinantque homines, robbam cum sanguine tollunt. At per contrarium facit haec destructio panis, quando nocturnis animosa iuventus in horis 560 itque huc, itque illuc, aliquas vel quaerere brigas, vel matinadas dilectis fare morosis: cum procul ascoltant cordas toccare lautti, et frictum frictum sotanellis iungere cantum, cumque vident modica sub luce micare politos 565 seu corsalettos, seu roncas, sive celatas, scantonant subito, scapolant, scansantque diablos, parlantes taciti: non est hic robba guadagni. Dixerat haec magnus Sordellus verba rasonis, atque illis iterum commandat solvere Baldum. 570 Tostus ei paret cavalerus, vincula solvit, nec facit ut terzam dicatur cosa fiatam. Inde abit et patribus conscriptis dicere factum non habet arditum, ne grostas inde reportet. Sed Baldus natu gentilis, corde benignus, 575 ingenio praestans, animo sodus, ore disertus, tam bella egregium ringratiat arte baronem, ut quot verba movet tot monstret fundere zoias, ipseque Sordellus tanto capiatur afetto, ut secum portare bramans, voltansque mulettam, 580 mandat eum famulis in groppam mittere post se. At Baldus, factum reputans hoc esse codardum, quod montet sic sic alieno fultus aiuto, continuo tundum spiccans de littore saltum, in groppam leviter gambis se plantat apertis. 585 Quo saltu barro magis ardet amore putini, robbat eum, portatque casam, vestitque galantum, paggettumque facit, quo non velocior alter, seu scopet vestas damatina bonhora patronis, seu porgat potum, seu trinzet, sive per urbem 590 cursitet huc illuc ad agendum mille facendas. Sed iam celesti moriens sol cascat ab arce, noxque suas tenebras totum sparpagnat in orbem. Gosa soporatur, quae buccis ronfat apertis.