Читать книгу Die Generaal - Hans Pienaar - Страница 11

Ná my goed afgelaai is, neem Stomp Voorwerp my reguit na die offisiere se barakke. Met ’n gebrom beduie hy waar my bed is, een van ses wat leeg is. Hy plof neer op sy bed en ek voel amper beledig dat hy, nadat hy my so gemartel het met sy praatjies van “go”, skaars vyf minute nodig het om in sy slaap te begin kwyl.

Ek pak my klere in die staalkabinet en omdat ek nie weet wat om te doen nie, gaan lê ek ook en luister na die klanke van die oerwoud wat selfs meer lawaaierig is as ’n stadstraat. Maar ek sal my daarin kan verlustig, besef ek, en ’n vrede sak op my neer toe dit ’n gesuis in die agtergrond word wat my nie uit die slaap kan hou nie.

Toe ek weer wakker word, staan daar ’n jong man in ’n swart oefenbroek en ’n oopgeknoopte groen hemp met korporaalstrepe in die deur.

“Dis Helmuth,” is al wat hy sê. Stomp Voorwerp swets en skel oor die “blerrie Jerry” terwyl hy ’n paar bemodderde sandale aanglip.

Hy beduie ek moet volg, en ons tree uit op ’n stuk gras waarvandaan ’n mens kan uitkyk op ’n vlakte wat aan die Zambezi grens en onder ons van horison tot horison strek. Ek staar in verwondering daarna terwyl die kaptein begin sukkel met die spruitsels onkruid tussen ’n paar proteas wat iemand patrioties in ’n rotsbedding langs die grasperk probeer kweek.

’n Troep in ’n wit gimbroek en onderhemp kom aangedraf van ’n derde stel barakke agter die hoofgebou. Daar is geen vensters nie, net ’n gaping tussen die muur en die dak wat op paaltjies staan. Die kaptein hoor sy hardloopskoene op die gruis knars, swaai om en skree: “Waar’s jou geweer, seiner?”

“Het nie een nodig,” brom Helmuth terwyl hy op die plek draf.

“Het nie een nodig nie! Natuurlik het jy een nodig. Daar kan terries wees daar buite.”

“Da is geen terries doer nie, kaptein.”

“Dis ’n bevel, seinman!”

“Kan ek denn uwe Uzi leen?”

Helmuth klink vir my nogal astrant, maar die kaptein stap met ’n vasberade tred na ons barakke. Met ’n gemompel dat die Uzi hom darem meer sal laat sweet, is Helmuth daar weg.

Die kaptein stap skynbaar besluiteloos op en af terwyl hy hom agterna kyk; sê die korporaal dan aan om my die kamp te gaan wys.

Daar is ’n magasyn vir ammunisie en nog een vir kos en ander toerusting, waar gebreekte spoelbandopnemers soos tasse in ’n kantoor vir verlore goedere rondstaan. Die Rigtingpeiling-seksie is op die perimeter in ’n karavaan anderkant ’n geploegde land en die agterskakelgebou langs die kragopwekkerskuur. Daar is bunkers met dakke wat so laag is dat ons ons koppe moet laat sak asof ons bid.

Ek kry my eie kantoor: ’n donker, vensterlose vertrek langs die meeluistersaal met sy rye radio’s en bandopnemers en die troepe se barakke nog verder. Dis waar ek my elke dag vir ure gaan toesluit, besluit ek.

Teen die tyd dat Helmuth weer by die bult opgehardloop kom met sweet wat van hom afstroom, het ander troepe ook hier en daar begin verskyn. Hulle ignoreer my; nie ’n enkele een kom sluit by my aan by die tafel onder die eetafdak nie. Ek het hier kom sit sodat ek oor die vlakte en die glinsterende rivier na die sakkende son kan kyk.

Ek kan Helmuth in die stort hoor sing, ’n Duitse lied, en toe hy later opdaag, ignoreer hy my ook heeltemal. Maar die troepe is in ’n goeie luim en steek die draak met hom. “Wat sal jy doen as ’n terrie uit die bosse spring en ’n geweer teen jou maag druk, Helmuth?”

“Ek sal hom groet. Wie so: Grüss Gott, op die echt Deutsche manier.”

“En dít sal hom keer om jou te skiet?”

“Waarom wil hy my skiet? In myn shorts en vest?”

“So wat sal jy vir hom sê? Moenie skiet nie, ek’s ’n Duitser?”

“Warum nie. Myn aksent is die echte dieng.”

“En dan?” hou Helmuth se ondervraer vol. “Sal jy hom aansê om ons te kom skiet, almal van ons wat nie Duitsers is nie?”

“Ek sal hom die wahrheit vertel. Ek sal hom vertel ek wone in Windhoek in ’n andere land duisend kilometer weg, maar omdat Suid-Afrika dit beset en ek het ’n witte vel, word ek nach hier gestuur. Dis alles een grootse fout.”

Die gelag is dié keer ongemaklik. Nou is daar onderlangse blikke in my rigting. Maar niemand weerspreek hom nie, net die kaptein roep skielik agter my: “Oukei, dis genoeg, seinman. Ek moet jou herinner dat sulke praatjies jou terug in die States in die DB kan laat beland.”

“Sure, Cappie,” sein Helmuth met sy wysvinger teen sy slaap, maar brom: “Die States. Ek wil nie in jou States gaan sit nie, want dis nie myne nie.”

Duidelik is Helmuth iemand met wie ’n mens kan gesels. “In watter seksie is hy?” vra ek die kaptein.

“Rigtingpeiling.”

Dus is dit die man wat kaptein Johnson wil hê ek moet teiken. Maar ek liasseer die gedagte in my agterkop. Ek is nog ver van gereed om met enige opdrag te begin.

My kantoor is versmorend en donker, maar bied skuiling. Stomp Voorwerp laat my aan myself oor en ná ’n laat brekfis die volgende oggend waartydens ek die troepe se skeptiese kyke ignoreer, gaan ek na my kantoor en sluit die deur en sit net daar. Ná ’n ruk begin ek stadig op die lendelam ou kantoorstoel in die rondte draai. Soms probeer ek werk; halfhartig orde bring in die logboeke, registers en inventarisse wat Nick de Villiers vreemd genoeg in chaos agtergelaat het.

Maar ek gee dikwels die saak gewonne en teken patrone op die tikpapier wat ek in een van die laaie kry.

Dit hou so aan vir ’n week of effens langer. Soggens gee ek voor om te werk, of beset ’n leë luisterposisie in die meeluistersaal en draai die knoppe ure lank heen en weer sonder om enigiets aan te teken. Ek luister na die morsekodeseine wat deurkom, blieps soos die paringsroep van ontsenuende dog intelligente insektewesens. Dikwels lê ek op my bed en ignoreer die kaptein se omgekrapte kyke en hande in die sye.

Een dag is dit só erg dat ek net opstaan vir middagete en aandete en die skemer se standby, wanneer ons almal die bunkers binnegaan en die bosse intuur op soek na kamstige bosvegters. Griep, is my somber verduideliking aan die kaptein. Griep in die trope.

Onder die eetafdak, met sy uitsig op die Zambezi, vestig ek my in ’n hoek, aan die punt van die offisiere en onderoffisiere se lang tafel. Met middagete staar ek na die rivier en sy oewers, lank nadat die ander al vertrek het. Ek praat nie veel met enigiemand nie en niemand praat veel met my nie. Ek vermoed almal fluister oor my, maar ek probeer nie uitvind of dit so is nie.

Ná aandete, so gou as wat doenlik is, laat ek die muskietnet oor my bed sak, en trek die komberse af om die helderwit lakens te ontbloot waarop daar altyd ’n stywe kol soos verspilde semen is. Ek lê daar en skep die waterige vuiligheid van die sweet op my maag met my hand op; deurdrenk die laken daarmee tot ek dit moet aftrek en net op die kombers lê, totdat dit ook klam raak en die krappigheid daarvan my bene laat jeuk.

In die vroeë oggendure dryf ek deur die slaap, soms half wakker, soms half bewusteloos. Partykeer skrik ek wakker en moet ek die gevoel van verdrukking afskud, die dowwe teenwoordigheid wat my wil saampers in ’n pulp van vlees en bloed, vlees wat wit word.

Bewend en verward sal ek boontoe staar en myself verseker dat dit net die muskietnet is wat bokant my hang.

Die troepe doen hul ding op ’n manier wat my goed pas. Dit lyk of hulle baie hard konsentreer om nie eens ’n spotsaluut te maak soos die polisiemanne in die kamp langsaan nie: twee horinkies aan hul voorkoppe. Omdat dit nie lyk of Swart Vest my herken het nie, vermy ek hom.

Een keer hoor ek ’n groepie oor my skinder. Ek kan net een sin uitmaak: “Hierdie lieut doen fokol hier, hè.”

Dit prik my gewete genoeg om die tikmasjien van die kabinet in my kantoor-wegkruipplek af te haal. Ek stof dit af en toets die drukknoppies, stadig, sodat die stangetjies uitreik in hul voorgeskrewe boë, asof hulle dit dekades lank tot op die fynste rand van perfeksie geoefen het.

Dit mesmeriseer my, die tentakels wat op presiese plekke op die papier klap, foutloos. Maar ek raak gou moeg daarvoor en tik ’n woord uit. En nog een, twee.

Ek hou my oë daarop, maar die woorde wen. Ek kyk weg, maar toe ek weer kyk, is dit steeds daar: HOE KON JY? Die volgende woord is vanselfsprekend: BEN?

Of is dit? Teen dié tyd weet ek dat ek nie regtig kan verstaan hoe Ben se kop werk nie. Maar dis steeds die verkeerde vraag. Om die regte vraag te vra, moet nog ’n woord bygevoeg word: HOE KON JY NIE. Hoe kon ek myself nie doodgemaak het nie? Twee keer het ek nou die kans gehad. Omdat die weermag dit nie wou toelaat nie? Het die weermag my lewe gered? Omdat ek ’n lafaard is?

Ek slaan die tikmasjien verskeie keer met my wysvinger sodat die stangetjie op die papier bly hamer. Maar pleks van die “n” vir “nee”, het ek die “m” langsaan raakgeslaan: mmmmmmmmmmmmmmm.

Die gezoem van ’n by. ’n Naaimasjien. Iemand wat iets probeer sê met ’n toegeplakte mond. Neurie. Ek het iemand gister hoor neurie. Ek was besig om te dut, en toe ek wakker word, het dit vir ’n oomblik geklink of die Raphael-skildery teen Ben se muur besig was om te sing.

Die Raphael-man … van aristokratiese afkoms, die nasaat van die een of ander ridder van ouds, kalm en beheers. Sy hele houding een van gereedheid, asof geen detail ooit by hom sal verbygaan nie. En om altyd te reageer met passiwiteit, stilte, ’n afstand …

Dit het gelyk asof hy baie kennis gehad het, maar ons nooit gaan vertel wat hy alles weet nie.

Ek bring my hand neer op die toetsbord. Die stange storm gelyk vorentoe en haak vas, met die papier wat vir ewig buite hul bereik bly.