Читать книгу Die Generaal - Hans Pienaar - Страница 6

Ons storie, Ben, begin by die kol op die sypaadjie, ses maande gelede. Ek het gestaan en staar na die kol platgetrapte kougom, met die riwwe van ’n skoensool daarin, en ek kon nie beweeg nie. Was dit ’n fout om na jou toe te kom? Ek het op my balsak gaan sit, op die sypaadjie langs die sinkplaatheining, en ’n sigaret aangesteek.

’n Mens sal dink dat ons storie by ons kinderdae begin het. Maar my herinneringe is te vaag. Ek onthou toe ons vir die vakansie by julle op Saldanhabaai gekuier het, by die Militêre Akademie waar jou pa ’n dosent was. Ek het ’n harmonium gehad en jy het my laat saamkom na die bushalte, want julle Kapenaars was nog nie klaar met die kwartaal nie. Jy was trots op my, jou sesjarige neef, al kon ek net een liedjie speel, “Santa Lucia” … Hoera, hoera, het jy die ander kinders aangehits terwyl julle vir die skoolbus wag.

Jy was soos ’n klein god vir my, my neef op hoërskool. Hemel, jy was twee keer ouer as ek. Maar jy was ook te rof vir my, met jou voorliefde om op jul huis se dak te klim en soos ’n parabat af te spring. Jy het gholf saam met die grootmense gespeel en die bal verder as party van hulle geslaan.

Maar dis nie waar ons storie begin nie. Ook nie later, toe ek en my ouers en ander neefs en niggies langs die rugbyveld se kantlyn staan en kyk hoe jy ’n teenstander ná ’n skrum bykom nie, agter die skeidsregter se rug en onder luide aanmoediging van dele van die skare.

Toe al het jy in elk geval nie meer tyd vir my gehad nie. Dit was asof ons van verskillende generasies was. Die afstand het nie meer te doen gehad met goddelikheid nie; inteendeel, ek het ’n afkeer aan jou ontwikkel: jou arrogansie, jou meerderwaardigheid, jou hobnobbery met die grootmense.

En jou drinkery. Dit was aan die begin van my … noem dit my religieuse fase. ’n Afkeer wat ewe veel aangespoor is deur jou vyandigheid teenoor my; soos wanneer jy op jou pers poef na my gesit en gluur het terwyl jy sigaretrook in my rigting blaas.

My afkeer was die bron van die schadenfreude later, toe ek amper in matriek was, en die stories van jou verval begin zoem het oor die telefoonlyne: van onderonsies met die polisie wat jou asem wou toets, jou mislukking op universiteit en, die Vader behoed ons, dwelms. Ek het jou plek ingeneem as die scion van die familie, die groot presteerder, die een met die blinkste toekoms. Predikant staan op my voorkop geskryf, het ’n tante gepruil. Argitek, het my ma haar haastig reggehelp.

Nee, ons storie begin by die kol op die sypaadjie. ’n Stuk kougom, stowwerig en reeds sag van die oggendson. My balsak het met ’n dowwe slag daarop geland terwyl ek na die motor se oop deur gedraai het. Opgefrommelde skyfiepakkies het tussen die moddermerke op die vloer gelê en die son was soos water op die dashboard, met sigaretstompies wat oorloop uit ’n asbak soos kos uit ’n volgestopte mond.

Die vulgêrheid daarvan … Nou wou ek dit aanskou. Hoe die wêreld is, dis waarvan ek wou leer. Dis hoekom ek na jou toe gekom het.

Die bestuurder wat my langs die snelweg opgelaai het, het oorgeleun om die deur agter my toe te trek, angstig oor voertuie wat agter hom begin toeter. Ek het ’n halwe saluut in sy truspieëltjie gemaak, en die balsak oor die sypaadjie na die naaste muur gesleep. Ek het dit soos ’n lyk omgerol en oor die skraapplekke gevryf. Ek het na die kol op die sypaadjie gestaar; my keel het toegetrek. Wat soek ek hier? Sou jy my ooit welkom heet? Was jy ooit by die huis?

Ek het straataf gekyk, jou woonstelgebou was op die hoek van die volgende blok.

Eers nog ’n sigaret aansteek. Vryheid … vir die eerste keer in weke wat soos jare gevoel het, kon ek iets doen sonder dat dit deel van ’n stel orders was.

Ek wou nie ’n ingetrapte kol op ’n sypaadjie wees nie en het my balsak oor my skouer gewip en aangestap na jou woonstel toe.

In die ingangsportaal, onthou jy, Ben, kon ’n mens skaars die blok briewebusse in die donkerte sien; die een deurtjie het aan die laaste skroef van sy skarnier gehang. Die reuk van politoer het die lug gevul.

Ek kon wel die figuur van ’n swart man in ’n uitgewaste bruin oorpak uitmaak. Hy het plat op die vloer gesit, sy bene uitgesprei, ’n klomp besems in sy arms.

Drie kloppe aan jou deur later was daar nog geen antwoord nie. Paniek het my oorval; sê nou maar jy was nie daar nie? Hoekom het ek nie daaraan gedink nie? Waarheen sou ek gaan? Sou ek uiteindelik tog jou ma-hulle moes opbel?

’n Druk-druk aan die deur het die slot laat oopklik. Ek het bly staan (miskien het jy geslaap), maar die stowwerige lug, met vlae Vim en spiritus, het my so baie aan ons eie huis herinner dat ek die deur verder oopgestoot het.

Dit het ek jou nooit vertel nie, maar dit was onverwags: jou plek wat so netjies was. Na regs was die kombuis met ’n luik en die son het op die krane geblits: die ene porselein en krullerige koper, en – heeltemal onvanpas – ’n stortkop wat in ’n goue wieg lê.

Net my ma se kombuis was meer vlekkeloos. Op die rak bokant die ry swart-en-wit bekers het ’n stel kookboeke teen mekaar geleun. Ek het terug na die voordeur geloop en die nommer nagegaan … dit was die regte woonstel.

Die sitkamer se een muur was bedek met oudmodiese behangsels. ’n Stapel fluweelkussings op die rusbank. In die middel van die vertrek was daar ’n groot poffersak, en ek het daarop neergesyg.

My oog het op ’n plakkaat van ’n antieke kunswerk geval. ’n Renaissance-figuur het teruggekyk van onder sy uitgekamde bos golwende hare en sy fezagtige keps, onaangeraak deur enigiets, nou en eeue lank al.

Wat het van die chaos geword? Die leë bierblikke wat dien as asbakkies? Die taaierige lokvalle van gemorste drinkgoed? Die koekerasie van hoenderbeentjies en deurweekte skyfies in papierborde?

Was daar enige aanduiding van wat later sou gebeur? Nou met die terugkyk, sien ek dit steeds nie.

Ek het my na jou slaapkamer gewend. My mond het oopgeval by die aanskoue van die hemelbed met opgebondelde gordyne soos iets uit ’n paleis. Die mure was van bo tot onder en links na regs bedek met afdrukke van skilderye, van stillewes tot naakstudies, almal agter glas.

Ek het teruggekeer na die poffersak, my nek aan die verrek soos ek nuwe dinge raaksien: plante in keramiekpotte, ’n art deco-lampstaander, Boeddha-figuurtjies op ’n staander van gietyster-spirale soos iets Italiaans … Met die moegheid wat uit my bene opwel, het ek teruggelê en gestaar na die silwerkandelaar wat soos Damokles se swaard oor my hang.

Hoe anders as jou ouers se huis was jou woonstel met al die kunswerke, en tog ewe netjies en ordelik. Ek kon jou pa, die generaal, hier sien, fronsend besig om die irritasie op te krop; jou ma, aan die ander kant, sou in fluistertone die kunswerke, die interieur, die dekor met jou bespreek.

Die donkerte het my wakker gemaak. Stadig het die dinge om my weer hul posisies ingeneem. Ek het onthou van die Renaissance-man en ek kon aanvoel hy is besig om my te takseer. Ek het nie genoeg geslaap nie, want die moegheid van sewe weke se basies het enige beweging ontmoedig, al was my bene weggesink in die boontjiesak.

Ek het my pad voel-voel kombuis toe gevind. Naderhand het ek die ligskakelaar gekry, maar met my duim op die bakelietpennetjie geweifel. Alles sou op aandag spring in die militaristiese lig, sou dit nie? Liewer die skakelaar in sy posisie soos dié van ’n slap kanon los.

My hand het teen iets gestamp, seker ’n bord, en my hart het gespring toe ek my die skerwe op die vloer voorstel, met jou wat met ingehoue irritasie in die deur verskyn. Op die bord kon ek nou ’n wit kartonboksie uitmaak, en toe ek die deksel oplig, het die geur van dagoue maalvleis en vet en skilferdeeg die lug gevul.

Ek het dit in my mond gestop, gulsig, my verlustig in … nog vryheid. Ek het die vlokkies kors van my trui geskiet. Om die koelkas oop te maak het my skielik so magtig laat voel dat ek dit ’n paar keer herhaal het. Die liggie binne was gehoorsaam, dit het verskyn en verdwyn soos ’n glinsterende genie. Dit was sterk genoeg om die kamer dof te verlig, en alles het onverstoord gelyk.

Ek het die lig aangeskakel. Die nota op die wit boksie het gesê: Gedink ek sal jou liewer nie wakker maak nie. Hier’s chow hierbinne. Geen naam nie. Ek was teleurgesteld.

Dis wat dit was; die wortel van die onvergenoegdheid wat ek nie dadelik kon peil nie. Teleurstelling. In myself. Die vleisrolletjie het my kinderdae opgeroep, nie die toekoms nie. Dae van besoekers wat vermaak moet word en ons wat op die nippertjie nog vleisrolletjies, versnaperinge, southappies met jaagtogte in die BMW moet koop … Dit was tog waarvan ek wou wegkom.

En tog is dit juis ’n vleisrolletjie waarmee jy my verwelkom het. In ’n onberispelik netjiese woonstel.

Wat het jy van my gedink? Dis waaroor ek gestaan en tob het, Ben. Dit was waar: Jy het my slegs geken as ’n goeie voorbeeld vir dosyne ander neefs en niggies. Dit was ’n fout om na jou toe te kom.

Maar ek was te moeg om nou terug te gaan; kon skaars my oë oophou. Ek kon dit nie weerstaan nie, ek het op jou hemelbed neergeval.

Toe ek weer wakker word, was dit van die son wat deur die venster gestroom en die kantgordyn opgehelder het. Dit was laat in die middag en eers toe ek van die toilet af terugstrompel en op die Sondagkoerant trap, het dit my getref: Ek moes een en ’n halwe dag lank geslaap het.

Ek het laat spaander om betyds by die basis terug te wees. Dit was asof ek in ’n eksotiese land was, en my visum was verstreke.