Читать книгу Fizjologia wysiłku i treningu fizycznego - Группа авторов - Страница 50

1.13.1. Wprowadzenie

W skład przewodu pokarmowego wchodzą następujące struktury: jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie i jelito grube. W przewodzie pokarmowym zachodzi trawienie pokarmu do składowych prostych (glukoza i inne monocukry, aminokwasy i kwasy tłuszczowe). Cukry i aminokwasy są wchłaniane do krwi, tłuszcze zaś do limfy. W procesie trawienia bierze udział żółć produkowana przez wątrobę oraz sok trzustkowy wytwarzany przez zewnątrzwydzielniczą część trzustki. Czynność przewodu pokarmowego, wytwarzanie i wydzielanie żółci oraz soku trzustkowego znajduje się pod kontrolą autonomicznego układu nerwowego oraz hormonów wydzielanych przez różne odcinki przewodu pokarmowego (gastryna, sekretyna, cholecystokinina, wazoaktywny peptyd jelitowy i inne).

1.13.2. Wpływ wysiłku

Zaznaczyć należy, że zagadnienie: wysiłek a czynność przewodu pokarmowego jest przebadane słabo, a część badań przyniosła sprzeczne wyniki. Natomiast znajomość tego zagadnienia jest niezmiernie ważna nie tylko ze względów poznawczych, lecz także praktycznych. Chodzi tu zwłaszcza o przyswajanie pokarmów i płynów w czasie wysiłku. Do głównych czynników, które mogą wpłynąć na czynność przewodu pokarmowego w czasie wysiłku, należą: wzrost napięcia układu współczulnego i spadek napięcia układu przywspółczulnego, spadek przepływu trzewnego (czyli przez obszar przewodu pokarmowego, trzustkę i wątrobę), zmiana równowagi humoralnej i odwodnienie. Dotychczas najwięcej uwagi poświęcono wpływowi wysiłku na opróżnianie żołądka oraz wchłanianiu w jelicie cienkim. Istnieje zgodność poglądów co do tego, że wysiłki o obciążeniu poniżej 70–80% V̇O_2max, nawet długotrwałe, nie wpływają na szybkość przesuwania się treści pokarmowej z żołądka do dwunastnicy. Ulega ona zwolnieniu w czasie wysiłków o większym obciążeniu. Istnieją dane wskazujące, że rodzaj wysiłku może wpłynąć na szybkość opróżniania żołądka, a mianowicie wysiłek na ergometrze (rowerze) miałby ją zwolnić, na bieżni zaś (lub w terenie) – przyspieszyć. Z tym że i w tym przypadku uzyskano sprzeczne dane.

Przy obciążeniach powyżej 70–80% V̇O_2max występuje dość często zarzucanie treści żołądkowej do przełyku (tzw. refluks żołądkowo-przełykowy). Towarzyszą temu odbijania, wzdęcia, zgaga, pieczenie i dolegliwości bólowe, zwłaszcza za mostkiem. Stopień wytrenowania nie wpływa na częstość występowania tych dolegliwości. Występowaniu refluksu sprzyja wzrost napięcia mięśni ściany brzusznej (tłoczni brzusznej). Łagodny wysiłek, np. spacer, nawet długotrwały, nie wywołuje refluksu. Dodać tu należy, że refluks występuje również w spoczynku. Długotrwałe wysiłki (maraton, wielokilometrowe wyścigi narciarskie i rowerowe) powodują dość często występowanie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, takich jak np. skurcze jelit, biegunka czy też krwawienie (najczęściej ukryte – krew w kale). Zjawisko krwawienia z przewodu pokarmowego występuje głównie u biegaczy, zwłaszcza długodystansowych. Natomiast rzadko występuje u kolarzy.

Większość badań zdaje się wskazywać, że wysiłek o obciążeniu do 75% V̇O_2max nie upośledza wchłaniania w jelicie. Przy większych obciążeniach (80–90% V̇O_2max) stwierdza się zmniejszenie wchłaniania w jelicie cienkim wody, elektrolitów i glukozy.

Wyniki badań nad wpływem wysiłku na motorykę jelita cienkiego są całkowicie sprzeczne: opisano jej zwiększenie, zmniejszenie, jak również brak zmian. Większość badań wskazuje, że długotrwały wysiłek przyspiesza przesuwanie się mas kałowych w jelicie grubym. Natomiast u osób z zaparciami regularny wysiłek sprzyja normalizacji wydalania kału. Regularny wysiłek jest uznawany także za ważny czynnik przeciwdziałający występowaniu nowotworów oraz uchyłków jelita grubego.

Wydaje się, że trening wytrzymałościowy nie wpływa na czynność przewodu pokarmowego.