Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 12

Zawarte w pożywieniu węglowodany, białka i tłuszcze nie mogą być przyswojone przez organizm w swej pierwotnej formie i muszą zostać poddane procesom rozpadu (hydrolizy/trawienia), aby powstałe z nich mniejsze molekuły mogły być wchłonięte do krwiobiegu.

1.5.1. Trawienie węglowodanów

Cukry stanowią 60–70% pokrycia kalorycznego. Spośród głównych cukrów spożywanych w diecie wyróżnić należy:

● skrobię (główny polisacharyd roślinny w diecie człowieka);

● sacharozę (disacharyd; składnik cukru spożywczego);

● laktozę (disacharyd obecny w mleku);

● fruktozę (obecną w miodzie i owocach);

● pentozy (w owocach);

● celulozę, którą człowiek również spożywa, jednak nie jest ona przyswajana przez przewód pokarmowy.

W mniejszych ilościach w diecie znajdować się mogą amyloza, alkohol, dekstryny, pektyny, kwasy mlekowy i pirogronowy.

Trawienie skrobi rozpoczyna się w jamie ustnej pod wpływem zawartej w ślinie α-amylazy (ptialiny), która rozkłada ją do dwucukru maltozy i mniejszych polimerów glukozy. Ze względu na krótki okres przebywania pokarmu w jamie ustnej zaledwie 5% cukrów jest trawionych w tej lokalizacji.

Trawienie cukrów przy udziale śliny jest kontynuowane po połknięciu kęsa do momentu zmieszania się z treścią żołądkową, kiedy w niskim pH treści żołądkowej następuje inaktywacja amylazy ślinowej. Następnie, po przedostaniu się miazgi pokarmowej z żołądka do dwunastnicy, węglowodany rozkładane są przy udziale amylazy trzustkowej (z soku trzustkowego) do maltozy i/lub małych polimerów glukozy.

Dalszy rozkład dwucukrów (laktozy, maltozy i sacharozy) oraz małych polimerów glukozy do monosacharydów odbywa się w jelicie cienkim pod wpływem enzymów z enterocytów rąbka szczoteczkowego (laktaza, maltaza, sacharaza, α-dekstrynaza).

Efektem końcowym jest wyodrębnienie monocukrów: glukozy, galaktozy oraz fruktozy, które są łatwo przyswajalne i wchłaniane bezpośrednio do krążenia wrotnego. Końcowymi produktami trawienia są w 80% glukoza, w 15% fruktoza i w 5% galaktoza.

1.5.2. Trawienie białek

Białka stanowią podstawowy niezbędny do życia i rozwoju składnik pokarmowy. Dobowe zapotrzebowanie na białko wynosi 0,5–0,75 g/kg m.c.

Rozkładanie białek do łańcuchów polipeptydowych rozpoczyna się w żołądku przy udziale czynnej postaci pepsynogenu (enzymu wydzielanego przez komórki główne żołądka) – pepsyny.

Pepsyna bierze udział w trawieniu 20–30% białek, a jej charakterystyczną cechą jest możliwość trawienia kolagenu obecnego w tkance łącznej spożytego białka pochodzenia zwierzęcego.

Większość białek trawiona jest w górnej części jelita cienkiego – w dwunastnicy oraz w jelicie czczym. Odbywa się to dzięki aktywności głównych enzymów trawiących białka: trypsyny, chymotrypsyny, karboksypeptydazy oraz proelastazy, które są pochodzenia trzustkowego.

W ten sposób białka rozkładane są do polipeptydów i małej ilości aminokwasów. Następnie pod wpływem aminopeptydazy i dipeptydazy z rąbka szczoteczkowego dwunastnicy i jelita czczego polipeptydy rozkładane są do tri- i dipeptydów oraz do aminokwasów, wchłaniane do enterocytów, gdzie tri- i dipeptydy podlegają dalszej hydrolizie i jako aminokwasy wchłaniane są do krwi.

Śladowe ilości białek również mogą przenikać do krwiobiegu, co nierzadko wiąże się z immunizacją i może prowadzić do odczynów alergii pokarmowej.

1.5.3. Trawienie tłuszczów

Tłuszcze w diecie to przede wszystkim triglicerydy, ale też fosfolipidy, cholesterol oraz estry cholesterolu.

Trawienie tłuszczów rozpoczyna się w żołądku pod wpływem lipazy ślinowej, jednak w porównaniu z rozkładem tłuszczów w jelicie cienkim ma ono nieduże znaczenie.

Pierwszym etapem trawienia tłuszczów w jelicie cienkim jest emulsyfikacja przy udziale żółci, która nie zawiera enzymów trawiennych, ale dzięki obecności soli kwasów żółciowych oraz lecytyny o właściwościach detergentów krople tłuszczu mogą być fragmentowane i przygotowane jako micele na działanie lipazy z soku trzustkowego oraz lipazy z enterocytów. Działanie tej drugiej najczęściej nie jest już konieczne.

Estry cholesterolu oraz fosfolipidy podlegają degradacji pod wpływem działania dwóch innych enzymów trzustkowych: hydrolazy estrów cholesterolu i fosfolipazy A2. Produktami końcowymi są kwasy tłuszczowe oraz monoglicerydy.