Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 6

Motoryka przewodu pokarmowego obejmuje naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni gładkich, które powstają w głównej mierze w drodze odruchów. Jedynie w górnej części przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, górna część przełyku) oraz końcowej (zwieracz zewnętrzny odbytu) czynność motoryczna zależy od unerwienia z ośrodków ruchowych kory mózgowej.

Do czynników wywołujących potencjały czynnościowe w mięśniówce przewodu pokarmowego należą:

● rozciąganie mechaniczne;

● transmitery z autonomicznego układu nerwowego;

● transmitery z układu nerwowego somatycznego (unerwienie odcinków przewodu pokarmowego zależnych od woli, np. zwieracza zewnętrznego odbytu);

● hormony jelitowe (gastryna, cholecystokinina – cholecystokinin, CCK, motylina);

● lokalne czynniki humoralne (np. serotonina, histamina).

Przewód pokarmowy unerwiony jest przez tzw. jelitowy układ nerwowy, w skład którego wchodzą sploty mięśniówki jelita (Auerbacha; zapewnia kontrolę motoryki przewodu pokarmowego) oraz sploty podśluzówkowe (Meissnera; kontroluje czynność wydzielniczą). Zewnętrzne włókna autonomiczne (współczulne i przywspółczulne) komunikują się ze splotami, które jednak mogą funkcjonować samodzielnie. Przewód pokarmowy otrzymuje też informację z układów przywspółczulnego i współczulnego, która jest prowadzona zewnętrznymi włóknami autonomicznymi. Współdziałanie układu jelitowego i autonomicznego zapewnia możliwość wystąpienia odruchów, które są niezbędne dla kontroli funkcjonowania przewodu pokarmowego.

Zalicza się do nich odruchy:

● integrowane na poziomie jelita (dla kontroli sekrecji, perystaltyki, mieszania itp.);

● prowadzące informację z jelit do zwojów współczulnych i z powrotem do jelit, np. odruchy żołądkowo-krętniczy (pobudza motorykę jelita krętego), krętniczo-żołądkowy (hamuje motorykę żołądka), jelitowo-jelitowy (hamuje motorykę jelita krętego);

● prowadzące informację z jelit do ośrodkowego układu nerwowego (rdzeń lub pień mózgu) i z powrotem do jelit, np. odruchy z żołądka i dwunastnicy do pnia mózgu, odruchy bólowe, odruch defekacji.

Mięśnie gładkie przewodu pokarmowego zdolne są do wykonywania trzech rodzajów skurczów: perystaltycznych, rytmicznych (fazowych) oraz tonicznych. Charakterystykę motorycznej części przewodu pokarmowego przedstawia tabela 1.1.

Skurcze komórek mięśni gładkich są inicjowane przez potencjały czynnościowe i nagły wzrost stężenia wolnych jonów Ca²⁺ w cytoplazmie.

Tabela 1.1. Charakterystyka motorycznej części przewodu pokarmowego