Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 7

Zarówno żucie, jak i połykanie charakteryzują się obecnością faz odruchowych i zależnych od woli. Żucie zachodzi dzięki skoordynowanej aktywności mięśni szkieletowych (mięśnie żwacze, unerwione przez V nerw czaszkowy) i mięśni gładkich.

Na cykl żucia składają się:

● faza przygotowawcza;

● zetknięcie szczęk z kęsem pokarmowym;

● miażdżenie pokarmu;

● zetknięcie się zębów obu szczęk;

● rozcieranie pokarmu między zębami;

● końcowe centralne zamknięcie szczęk.

Siła docisku szczęk między zębami trzonowymi może osiągać

● ok. 150 kg (zwykle 50–80 kg);

● w zakresie zębów siecznych 15–40 kg.

Połykanie jest procesem trójfazowym i składa się z faz:

● ustno-gardłowej, w której kęsy za pośrednictwem języka przesuwane są do gardła;

● gardłowo-przełykowej, w której w ciągu 1–2 s na drodze odruchu dochodzi do zamknięcia wejścia do tchawicy, otwarcia górnego zwieracza przełyku i powstania fali perystaltycznej, która kieruje pokarm do przełyku;

● przełykowo-żołądkowej, która podobnie jak faza gardłowo-przełykowa zachodzi na drodze odruchowej, kontrolowanej w dużej mierze przez włókna nerwów czaszkowych IX i X oraz przez włókna splotu nerwowego błony mięśniowej (splot Auerbacha).

W przełyku kęs pokarmowy przesuwany jest do żołądka dzięki synchronicznym ruchom mięśniówki zwanym falą perystaltyczną. Dlatego czynność transportowa przełyku odbywa się nawet wtedy, gdy gardło jest położone niżej niż żołądek, np. przy zwisaniu do góry nogami.

Przedostanie się pokarmu do okolicy dolnego zwieracza przełyku wywołuje jego rozkurcz oraz spadek ciśnienia w tej okolicy. Obniżające się ciśnienie nie osiąga jednak wartości niższych od ciśnienia panującego w żołądku, co ma zapobiegać powstawaniu refluksu i cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. W przypadku braku dostatecznej relaksacji dolnego zwieracza przełyku (rzadko) dochodzi do tzw. achalazji przełyku, w której obserwuje się czynnościową niedrożność przełyku, zastój pokarmu, wtórne poszerzenie i w konsekwencji zapalenie przełyku.

Fazy odruchowe kontroluje ośrodek połykania znajdujący się w pniu mózgu. Drogę dośrodkową odruchu stanowią włókna nerwów czaszkowych V, IX i X, które prowadzą impulsy z receptorów jamy ustnej, gardła i przełyku. Drogę odśrodkową stanowią włókna nerwów V, VII, IX, X i XII (informacja z ośrodka połykania przekazywana jest do mięśni gardła i przełyku).