Читать книгу Dietetyka kliniczna - Группа авторов - Страница 8

Żołądek jest narządem ruchomym, zmieniającym kształt, wielkość i położenie. Pokarm gromadzący się w żołądku układa się warstwami – kolejno połykane porcje trafiają do środka żołądka.

Ze względu na czynność motoryczną żołądek można podzielić na część proksymalną (początkową) i dystalną.

Początkowa część żołądka pełni funkcję rezerwuaru dla pokarmów i płynów.

W trakcie przyjmowania pokarmu mięśniówka tej części żołądka rozluźnia się w mechanizmie odruchowym, obejmującym:

● odruch, w którym drogę dośrodkową stanowią włókna nerwowe pobudzane przez mechanoreceptory z gardła, a odśrodkową – włókna nerwu błędnego, które wysyłają sygnały do neuronów hamujących jelitowego układu nerwowego;

● tzw. odruch wago-wagalny, który zachodzi w odpowiedzi na rozciągnięcie ścian żołądka w części proksymalnej (drogę dośrodkową i odśrodkową tego odruchu stanowią włókna nerwu błędnego, czyli X nerwu czaszkowego).

Część dystalna zawiera więcej włókien mięśniowych i jest mniej podatna na rozciąganie.

Skurcze fazowe obejmujące rytmiczne skurcze okrężne oraz skurcze perystaltyczne służą do mieszania się treści pokarmowej z sokiem żołądkowym i przesuwania jej do dwunastnicy (perystaltyka żołądka).

Skurcze perystaltyczne żołądka wywołane są pobudzeniami z komórek rozrusznikowych zlokalizowanych w obrębie krzywizny większej na wysokości granicy między częścią początkową a dystalną. Wyraźne skurcze rozpoczynają się w połowie długości trzonu i przesuwają się w postaci fali z szybkością 1 m/s. W miarę zbliżania się do odźwiernika przybierają na sile i szybkości. Po dojściu fali perystaltycznej do odźwiernika ten zamyka się i fala zawraca. Zjawisko to, nazywane retropulsją, sprzyja dokładnemu wymieszaniu oraz rozdrobnieniu treści pokarmowej.

Do czynników wpływających na motorykę żołądka zalicza się:

● pobudzenie nerwu błędnego (zwiększa siłę i częstość skurczów części proksymalnej);

● pobudzenie włókien współczulnych (hamuje motorykę żołądka);

● działanie hormonów żołądkowo-jelitowych.

Opróżnianie żołądka jest wynikiem skoordynowanego współdziałania żołądka i dwunastnicy stanowiących razem „jednostkę motoryczną”, w której szczególną rolę odgrywa odźwiernik. Bezpośrednim czynnikiem kontrolującym jest zwieracz odźwiernika, którego zamykanie się zapobiega przedostawaniu się do dwunastnicy zarówno zbyt dużych ilości kwaśnego soku żołądkowego, jak i zbyt dużych ilości hipo- lub hipertonicznej treści pokarmowej.

Tempo opróżniania żołądka zależy od:

● ilości treści pokarmowej w żołądku (im większe rozciągnięcie żołądka, tym szybsze opróżnianie);

● wielkości cząstek pokarmu (mniejsze cząstki pokarmu przechodzą do dwunastnicy szybciej);

● warunków panujących w dwunastnicy.

Pobudzająco na tempo opróżniania żołądka wpływa też gastryna.

Wśród dwunastniczych czynników hamujących opróżnianie żołądkowe wyróżnia się:

● odruchy dwunastniczo-żołądkowe (zachodzą przy udziale jelitowego układu nerwowego);

● odruchy, w których drogami do- i odśrodkowymi są włókna nerwu błędnego (X nerwu czaszkowego);

● pobudzenie włókien współczulnych;

● hormony (sekretyna, GIP [gastric inhibitory polypeptide – peptyd hamujący czynność żołądka], CCK).

Wymienione wyżej neurogenne mechanizmy hamujące są aktywowane, gdy:

● następuje znaczne obniżenie pH w dwunastnicy (treść pokarmowa jest zbyt kwaśna);

● treść pokarmowa jest hipo- lub hipertoniczna;

● treść pokarmowa zawiera zbyt wiele nieprzetworzonych białek lub lipidów zwiększających ilość produkowanej przez dwunastnicę cholecystokininy (CCK).