Читать книгу Эн онно хайаан да тиий - - Страница 12

Студеннарга сыбаайба көҕүтүспүт курдук саас, үөрэх бүтэрин саҕана, буолааччы. Биир ый иһигэр уонча сыбаайбаҕа сылдьыахха сөп. Мин бу бүгүн көрө олорор хаартыскаларым оччолорго олус да күндү этилэр. Эдэр дьон күүстээх тапталларын түмүгэ, олоххо көтөн тахсыы кынаттаах хараҥаччылара, кэлин төрүөхтээх оҕолор ымыылара, бүтэһигэр саҥа ыал бастакы аал уоттара бу кинилэр, сыбаайбаҕа, көргө ыҥырар хаартыскалара.

Холбоһор дьон хаартыскаларын кытта Лена эбэ хотун сырдык үөһэ, тахсан эрэр саҥа күн, ыраах көстөр хайалар – саныыр санааҥ чыпчааллара, саха титиригэ – уолан киһи уобараһыгар, эдэр хатыҥ – кыыс оҕо буолан ойууланаллар бу хаартыскаларга. Манна сөҕүмэр элбэх өй, сүрэх – эдэр киһи саныыр санаата, дьулуһар дьулуура түмүллэр.

Тамара биһиги Ганялаах сыбаайбаларыгар ыҥырыллыбыппыт. Мин тугу кистиэмий, Тамара ыҥырыллыбыт сураҕын истээт, атаҕым сири билбэт буола үөрбүтүм. Сыбаайбалар остолобуойга субуота, эбэтэр өрөбүл күн буолааччылар. Ганя миигин кытта үөрэнэрэ. Олус үчүгэй куоластаах, күүстээх-уохтаах тустуук уол этэ. Кини билигин суох. Олус кылгас олоҕу олорбута. Чэ, бэйэ, ону кини олоҕун саамай үөрүүлээх түгэнин, сыбаайбатын, кэнниттэн кэпсиэхпит.

Сыбаайба күнэ тиийэн кэлбитэ. Биһиги курсунан туох эрэ бэлэҕи, радиоланы дуу, кыыска иистэнэр массыынаны дуу ылбыппыт. Студеннар бэлэхпит онтон ордук буолар кыаҕа суоҕа. Ол да үгүс түбүгүнэн көстөрө. Сыбаайба буолуон аҕай иннинэ мин Тамараны көрсүбүтүм. Бараары аҕай сылдьара. Ол икки ардыгар миигин уонна хас да уолаттары уруттатан, сыбаайба буолуохтаах остолобуойугар, туох эрэ наадаҕа, кэпсэтиигэ ыытан кэбистилэр. Барыта үчүгэй этэ. Мин Тамараҕа уонна бэйэбэр миэстэ ыллым. Атын кыыһы кытта олорор санаам суоҕа. Ол иһин хара маҥнайгыттан Тамараҕа миэстэ ыллым. «Күөскүн эрдэттэн өрүнүмэ», «Ыстаабыккын эрэнимэ, ыйыстыбыккын эрэн» диэн бэртээхэй өс хоһоонноро бааллар. Мин куба тириитин оннугар кулун тириитин тутан хааллым. Күүттүм-күүттүм да, Тамара кэлбэтэ. Тоҕо? Ким да билбэт.

Сыбаайба саҕаланан барда. Көр-нар күөстүү оргуйда. Мин хомолтобун, үөрүүм үрүҥ көмүс бакаалын мүччү тутан кэбиспиппин ким да көрбөт. Тамараҕа ылбыт миэстэбэр мүлүрүҥнээбит Федя олорор. Кини олус улаатымсык. Киһиттэн оппотоҕун иһин, дьону тэҥнээбэт киһи. Саатар, элэккэй биир эмэ атаһым түбэспитэ буоллун. Федя аан бастаан саҥа кэлбит тураах тиит баһыгар түһэн баран чэмчээриҥниирин тэҥэ кыайан аһаабакка, испэккэ тылбыҥнаата. Киэҥ дьаллаҕар айаҕын араастаан тутунна, чыычаах оҕотун айаҕын курдук оҥоннотто. Икки-үс үрүүмкэ кэнниттэн күрдьүккэ түспүт тураахтыы остуолга, аска сапсылынна. Көрө олорон, бэйэм да киҥим-наарым холлубут киһи, сиргэ силлиибин. Федя ону таба көрдө.

– Эн миигин сөбүлээбэккин быһыылаах. Тоҕо чыпчырынаҕын? Биитэр олус улаатан олоробун дуу?

– Федя, аһаан ис. Тугу улаатыамый?! Эйигин сөбүлээбэтэхпинэ кими сөбүлүөмүй! – диибин. Испэр сирэйин эттиэхпин баҕарабын. Ыксаатахпына, ким да буоллун, охсон тэйэрим. Эгэ, бу итирэн эрэр Федяны тулутуом дуо? Ол эрээри доҕорбун Ганяны саныыбын. Кини сыбаайбатыгар мин иирсиэ, охсуһуо суохтаахпын. Доҕорум хара көстүүмнээх, маҥан ырбаахылаах, хара хаалтыстаах. Туус маҥан таҥастаах кыыһын кытта кэккэлэһэ будьурхай куударата өрүкүйэр. Мин кулгаахпар кынаттаах тыал иһиирбэхтиир. Дьикти дойдулар харахпар көстөллөр. Кытаанахтык туттабын. Саала дьигис гынаат, сырдаан кэлэр. Суох, итирбэтэхпин. Өйдөөхпүн. Доҕотторум, мин оҕолорум көрүлүүллэр. Уоллаах кыыһы итиитик, имэҥнээхтик уураһалларыгар көбүтэн хаһыытаһаллар.

Туругурдун бу түгэн, уоттаах уураһыы!

Тохтобул. Вальс долгутуулаах музыкатыгар көтөхтөрөн пааралар, тэҥнээх эдэр дьон үҥкүүлээн усталлар. Мин эмиэ ханнык эрэ кыыһы кытта үҥкүүлүүбүн. Атахтарым көтөн иһэр курдуктар. Тугу эрэ кэпсэтэбит, күлсэбит. Ол эрээри мин таһым эрэ күлэрэ. Үҥкүү бүппүтэ. Мин сөрүүкүү дьиэ айаҕар тахсабын. Уолаттар сөрүүкүү, табахтыы тураллар. Били миигин кытта бииргэ үөрэнэр, түргэн саҥалаах, хоп-сип хаата Вася баар буола түспүтэ. Миигин көрөөт, мичик аллайбыта.

– Тамара кэлбэтэ дуу? Москваттан кэлэн иһэр, урут оскуолаҕа бииргэ үөрэммит табаарыһын көрсө порка киирбит сурахтааҕа.

– Ону эн кимтэн иһиттиҥ?

– Бэйэтиттэн истибитим. Такси күүтэн турарын көрсөн ааспытым. Онно туох баарый? Тоҕо оҕус курдук буугунаатыҥ?

Мин кыһыйыы бөҕөнү кыһыйдым, утарытынан туох да буруйа суох Васяҕа. «Кини хобуоччу, сымыйаччы. Тамара кэлбэтэҕиттэн мин дьоло суох сылдьарбын көрөн үөрэр. Мин Тамарабын «уоллаах, уолун көрсө порка барбыт» диэн холуннарар. Иһим ыдьырыччы буһан хаалла. Ол эрээри туттуннум. Дьиэни эргийэ бардым. Уоскуйдум. «Доҕор, атас кэмнээх буолуо дуо, сырыттын» диэн иһиллэр гына бэйэм бэйэбэр ботугураатым.

Киирэн салгыы аһаан бардыбыт. Федя чэпчээбитэ ааспыкка дылы, боччумурбут.

– Хаһан сыбаайбалыыгын? Тамараҥ барбыт дуу?

– Баран. Онно үөрдүҥ дуо, чиччик! – диэтим мин уун-утары эргиллэ түһээт, хаҕыстык.

– Үөрэн. Бу эн Тамараҕа тэҥнээ,ххин дуо? Мин эбитим буоллар, син да этэ, – дии-дии хайдыбыт мас курдук кыычыгыраан, наһаа үөннээхтик, сэттээхтик күллэ.

– Мэ, бу баар чиччик! – диэт, Федя сирэйин тоҕо дайбаан таһаардым. Остуол оҕутта, иһит кырылыы түстэ. Дьон өрө сүгүллэн турдулар…

Кэмсиммитим иһин хайыамый, доҕорум Ганя суос- соҕотох үөрүүлээх күнүн мин буорту оҥорбутум. Ганя өстүйбэтэҕэ. Олус доҕордуу этибит. «Кини суох» диэн этэн турабыт. Билигин күн-дьыл ааспытын кэннэ санаатахпына, хаһан да өспөт буруйу оҥорбут эбиппин.

Ганя олох доруобай сылдьан, Алдан өрүскэ моторкаҕа түөрэ бырахтаран өлбүтэ. Үс оҕо аҕата этэ.

Бу хаартыскалар буолбатахтар, биирдии дьон олохторо. Салҕанар, умайар уоттаахтар. Онно даҕаны сыбаайбалар буолуохтара!