Читать книгу Планета ў падарунак - Людмила Рублевская - Страница 10

У яе быў дзень нараджэння. Слотны, халодны дзень. Павіншавалі на працы, у маленькай ашчаднай касе, дзе яна трэці год працуе касіркай, – вунь яны, пяць чырвоных гваздзікоў, стаяць на століку, а яна, трыццаціпяцігадовая, ляжыць на канапе з блізка прыстаўленым тэлефонам: можа, хто пазвоніць?! А раптам? Раптам… званок! «Гэта я, не пазнаеш?.. А я помню. Сёння твой дзень, хачу цябе бачыць…» «Хто гэта?» – радасна выдыхне яна і пачне ўспамінаць… Хаця што згадваць?! З апошнім, можна сказаць, выпадковым знаёмым яна развіталася два месяцы таму назад. Гм-м, развіталася! Проста выгнала, і ўсё. Твар у яго быў нахабны, не іначай прымерваўся да кватэры. Відаць, было зручна зазірнуць з пляшкай, каб не на вуліцы выпіць, не ў скверыку… А ў яе што, закусачная?!

Прыкрылася коўдрай. «У мяне не закусачная. От ляжу сабе ціха, ніхто не тлуміць галавы, а можна і ўстаць. Адзінае, чамусьці вельмі сябе шкада, і асабліва ў святочныя дні». Яна прыкусіла ніжнюю губу. Дурніца, ды хіба табе рабіць няма чаго! Дзе пыласос? Трэба падняцца, хутка прайсціся па дыване, каб ні пылінкі, потым выцерці пыл з мэблі, тое-сёе памыць… Нарэшце, узяцца за вячэру і – спаць…

Глыбей нацягнула коўдру, вочы заплюшчваліся. Посуд! На кухні стаяць брудныя кубачкі з недапітаю кавай, непамытая кававарка… Але ўсё заўтра, заўтра…

* * *

Яна стаяла пасярэдзіне пакойчыка. Ага-а, пыласос… вунь, у кутку. Толькі заместа таго, каб падысці да пыласоса, падышла да акна. Знаёмая прывакзальная плошча. Тры вочкі святлафора – зялёнае, жоўтае, чырвонае… Маці, калі разменьвала іхнюю старую чатырохпакаёвую кватэру, чамусьці была супраць гэтага месца. Нават спрабавала адгаварыць яе – маўляў, шумна, спакою не будзе. А некалі замуж выйдзеш, дзіця народзіцца, не засне малое. Хацелася рассмяяцца… Маці і цяпер раніцай, калі пазваніла, каб павіншаваць яе, пасля звычайных у такіх выпадках слоў павучальна сказала: «Калі ёсць хто, дык сябровак не запрашай, сяброўкі тут не дарадчыцы… Пакуль цвёрда ўсё не завяжацца, сябровак блізка не падпускай. Адаб’юць! Разлучаць!» Дзівачка маці, што завяжацца? Ёй увесь час здаецца, што, калі б не сяброўкі, яна не заседзелася б у старых дзеўках у сваёй асобнай кватэры. Каб гэтага не здарылася, дзеля яе, уласна кажучы, і рабіўся размен.

– Ужо не той узрост, каб жыць пры бацьках, – сказала тады старэйшая сястра, – яна знаёмага запросіць, а вы ў шчыліну падглядваць будзеце! Сучасныя мужчыны ў тую хату, дзе старыя бацькі, не пойдуць! Жанчыне ў трыццаць пяць гадоў трэба жыць адной, асобна.

І маці пагадзілася з сястрою. Гм-м, пагадзілася… Зялёнае… жоўтае… чырвонае… міргаюць вочкі святлафора. Вось што… Яна адвярнулася ад акна. Вячэра? У халадзільніку пельмені гастраномныя, кавалак сыру. Ды што прыдумляць, калі на вакзале ёсць буфет! Можна выпіць кефіру, з’есці які бутэрброд, і не трэба пасля мыць ніякага посуду, толькі апрануцца, прайсціся па свежым паветры… Накінула паліто на хатні халацік – у буфеце ж не распранацца! – хутчэй па звычцы падвяла чорным алоўкам вочы, падфарбавала вейкі. Усё! З пад’езда выйшла не спяшаючыся – дыхаць паветрам, дык дыхаць, – і неўзабаве злілася з людскім патокам, несціханым і мітуслівым (людзі ж тут, на прывакзальнай плошчы, у асноўным прыезджыя), а ёй можна і не мітусіцца, ёй няма куды спяшацца.

У вакзальным буфеце яна стаяла ў чарзе за высокім мужчынам у скураной кепцы, нацягнутай на самыя вочы, і звярнула на яго ўвагу толькі таму, што ён моўчкі прапусціў яе ўперад.

– Вы што? – не зразумела.

– Хм-м… нічога! Я не спяшаюся.

– Я таксама… – Але звярнулася да буфетчыцы: – Кефір, адну шклянку, і два бутэрброды з сырам.

– Кавы з малаком не бярыце, – пачулася ззаду. – Лепш мінералку. Кава халодная.

Гаварыў мужчына ў скураной кепцы, яна гэта адчула не азіраючыся.

– Што далей? Два бутэрброды з сырам?.. – нецярпліва паўтарыла прадаўшчыца.

– Каву з малаком і яшчэ пірожнае. Можна эклер.

Падала прадаўшчыцы грошы, з талеркай і шклянкай кефіру пайшла да свабоднага століка. Кава! Яшчэ трэба ўзяць каву!

– Ваша рэшта і кава. – Мужчына ў кепцы паставіў на столік шклянку з кавай, паклаў побач рэшту, пайшоў да стойкі. Праз хвіліну вярнуўся са шклянкай мінеральнай вады.

– Вы не супраць? Дарэмна адмовіліся ад мінералкі…

Патхнула тытунём. Яна зрэдку і сама была не супраць узяць цыгарэту, але тут быў нейкі асаблівы непрыемны рэзкі пах. Моўчкі адглынула са шклянкі з кефірам.

– Значыцца, не супраць?

Ёй хацелася абурыцца: нельга ж быць такім неадчэпным! Падняла вочы. Мужчына шырока ўсміхаўся. Зубы былі пракураныя ці мелі жаўтаваты колер ад прыроды.

– А вам пасуе.

– Што пасуе?

Яна не хавала раздражнення. Узяць і перайсці за іншы столік? Столікі ўсе занятыя… Зноў падняла вочы на мужчыну. Што яму трэба ад яе?

– Пасуе плямка ад кефіру вось тут… Ды не нервуйцеся вы! Проста не люблю вакзалаў. Быў няўдалы дзень…

– Дык надумалі прычапіцца да мяне? Нібыта ад гэтага ў вас з’явіцца любоў да вакзалаў!

Яна адставіла кефір, хутка праглынула сухі бутэрброд, запіваючы кавай з малаком, якая сапраўды была халодная і нясмачная. Эклер загарнула ў сурвэтку.

– Спяшаецеся? Пойдзеце на паветра ці ў залу чакання?

– Куды-куды? – Ёй хацелася крыкнуць: якая зала чакання, да чаго тут зала, калі насупраць ейны дом, ейная кватэра! Але стрымала сябе, павярнулася і пайшла. Ненармальны! Абы прычапіцца!

Ён дагнаў яе каля перахода, кепку яшчэ глыбей нацягнуў на вочы.

– Адной не сумна?

Спынілася. Паглядзела на яго зверху ўніз. Святло ад ліхтара нібыта выхоплівала мужчыну з цемры. Божа! Куртка расшпілена, шалік з паабрыванымі кутасамі і гумовікі! Зялёныя гумовыя боты з шырокімі халявамі. Прайдзісвет! Напэўна, п’е… у адзіноце… во-о і твар непаголены! Толькі цяпер звярнула на гэта ўвагу. Ёй чамусьці падумалася, што да яе заўжды чапляліся менавіта такія, да непрыстойнасці абыякавыя да сваёй знешнасці і, як выяўлялася пасля, без выключэння амаль усе алкаголікі. Наліў – выпіў, выпіў – наліў!.. Гэтага яшчэ не хапала!

– Доўга будзем стаяць?

Божа, ён пасміхаецца! Спрабуе зрабіць надзвычай лагодны выгляд. І тут яе як прарвала:

– Ды што вам трэба ад мяне?! Ідзіце прэч! Мне непрыемна вас бачыць! Я спяшаюся. Спяшаюся дадому… Я хачу адпачыць! У мяне сёння дзень нараджэння. Вы сапсавалі мне вечар!..

Ён нахіліўся да яе.

– А-а?! У такім разе вечар толькі пачынаецца. Хм-м, дзень нараджэння са шклянкай кефіру… – І ціха, каля самага твару: – Як хочацца кавы… сапраўднай гарачай кавы… без цукру!

… Яны падыходзілі да дома. «А зрэшты, што ж у тым кепскага, калі я і запрашу яго на каву, – думала яна. – Ну паабрываныя кутасы на шаліку, ну гумовікі з шырокімі халявамі, на джынсах латка на калене, – гэта яна заўважыла ў падземным пераходзе пад плошчай, – а так і нічога сабе… Нават залішне далікатны. На злодзея не падобны, ды і ўвогуле, што ён можа зрабіць мне ў маёй кватэры?! Суседзі, тэлефон… У любы момант можа патэлефанаваць маці альбо сястра. Не замуж жа за яго ісці, ды і пры чым тут паабрываныя кутасы на шаліку, латка на джынсах, можа, ён і вельмі добры чалавек».

– Мы прыйшлі.

Двор, куды яны заварочвалі, быў цёмны, змрочны.

– Жыццё… Дзіўна, многае забываецца, – казаў ён, – а вось гэты будынак я добра запомніў, яшчэ ў дзяцінстве, не думаючы, што буду запрошаны сюды на каву. Можа, таму што на ім гадзіннік? Я ж сам мінчанін. Кватэра ў Зялёным Лузе. А жыву ў вёсцы… А вы тут, пад гадзіннікам. Цік-так, цік-так… Не цікае?

«Яшчэ як цікае! – хацелася адказаць ёй. – Трыццаць пяць націкала. – Але маўчала. Думала: – Кватэра ў Зялёным Лузе. Мінчанін. Жыве ў вёсцы. Можа, хворых бацькоў даглядае? Можа, так… На дачы! А работа? Дзе ж ён працуе? Доктар? Настаўнік? Не падобна!»

Моцна грукнулі дзверы.

– От д’ябал, не прытрымаў!

Ён узяў яе за локаць, горача задыхаў у патыліцу.

– Чаго ж цёмна?! Пад’езд без гаспадара…

Боты ягоныя цяжка тупалі. На хвіліну з’явілася нерашучасць. Ці добра яна робіць, што вядзе яго? Зрэшты, кавы мог бы выпіць і дома, калі мінчанін. Навошта напрасіўся да яе? Вось і дзверы. Вочы прызвычаіліся да цемры, хутка адамкнула замок і ўвайшла ў кватэру. Уключыла святло, сказала, каб здымаў куртку. Успомніла пра свой хатні халацік:

– Даруйце, вы госць неспадзяваны…

Ён толькі пасміхаўся. Сцягнуў кепку, моўчкі зняў куртку. Яна адзначыла, што ў яго прыгожыя вочы і валасы.

– Боты сцягну, не супраць? – нарэшце адазваўся ён.

Згодна кіўнула. Каб не замінаць яму ў цесным пярэднім пакоі, пайшла на кухню. Кубачкі! Хутчэй трэба памыць кубачкі і кававарку! Пачала мыць. Чула, як ён прайшоў у пакой. Затрымаўся хвіліну. Ідзе да яе…

– Адразу за каву? – Пасміхнуўся: – Аб’яву ў газету яшчэ не давалі?

– Якую аб’яву? – яна не зразумела.

– Звычайную. Маладая жанчына прывабнай знешнасці хоча знайсці партнёра па жыцці, мае сваю кватэру.

– У вас і жарты!

Задумалася. Хм-м… Толькі ўчора думала яна пра гэтую аб’яву. Стрымлівала адно: няма вышэйшай адукацыі, прэстыжнай працы, а гэта, як казала сяброўка, для сучасных мужчын таксама іграе не апошнюю ролю. Калі прагматызм, дык ва ўсім… Прывабнай знешнасці і кватэры мала, проста «касірка ў ашчаднай касе» не гучыць! Дыплом як фасад…

– А вы што, цікавіліся аб’явамі ў газеце? – Паглядзела на яго.

– Ды не. – Ён абапёрся на вушак. – Неяк аднойчы натрапіў. Жанчыны – дзіўны народ: усе як адна пішуць: «Маю прывабную знешнасць». А тут трэба зацікавіць. Нешта зусім нязвыклае… Скажам, гатую толькі адну страву – вельмі смачную качку з яблыкамі – альбо: вяжу цудоўныя каптурыкі для нованароджаных…

– Качкі з яблыкамі ў мяне няма, толькі кава… – Яна развяла рукамі. – А што гэта вы пра аб’явы? – расцягвала словы. – Скуль вы ўзялі, што я адна… тая самая адзінокая жанчына?

– Трэба быць сляпым, каб гэтага не бачыць. Бр-р-р… Ды ў вас кожная рэч у доме крычыць пра адзіноту. Вось сюды, калі ласка!

Ёй здалося, што ён падхапіў яе на рукі, а ён проста ўзяў за руку і пацягнуў у пакой. Спынілася на парозе. Глядзела на сцены, на знаёмую мэблю, потым запытальна на яго.

– Паказаць? – Ён падышоў да шафы. – Божа, якое сіроцтва! Тры створкі, гэты халодны паліраваны бляск… А вы зрабіце вось гэтак!

Павярнуў ключ у шафе, прачыніў дзверцы: «О-о, якое багацце!» Яна ўся сцялася. Што ён робіць?! Навошта?! Ён пацягнуў да сябе край зялёнай сукенкі, стукнуў дзвярамі, зашчаміўшы гэты краёк…

– Ну вось цяпер іншая справа! Я бачу, што ў доме жыве жанчына. Яна, між іншым, прышчаміла край сукенкі, якую вешала ў шафу. Яна некуды спяшалася. Прыгожая сукенка. Вельмі! Жанчына павінна любіць сукенкі. Яны шыюцца для яе. Яны павінны яе ўпрыгожваць, але іх трэба ўмець насіць. А калі яшчэ такі твар, як у вас! Вы паглядзіце! Гэты зялёны краёк як ветразь! Ён вабіць і ляціць… ляціць да свайго берага. Падыдзіце, сядзьце на канапу.

Падышла. Села. Ён адгарнуў з ейнага лба грыўку.

– О-о, ну вядома, я гэтак і думаў! Цудоўны лоб! Незвычайна прыгожы лоб. А вы яго – пад грыўку! Не трэ-э-эба! Усё, што прыгожае, павінна быць навідавоку.

Яна спрабавала адгарнуць грыўку назад, адвяла ягоную руку.

– Разумею. Вам нязвыкла. І дарэмна! Грыўка вас псуе. Палова праспекта ходзіць з грыўкамі, а вам трэба адкрываць лоб. У вас маленькія прыгожыя вушкі. Калі вы не будзеце падводзіць вочы гэтым чорным тлустым алоўкам, а толькі злёгку пакладзяце цені – лепш зялёныя з лёгкім карычневым, – у вас будуць вельмі выразныя вочы. Вам, дарэчы, падабаецца зялёны колер?! Мне надта, гэта мой любімы…

– Кіньце! – Яна падхапілася з канапы. – Вы прасілі напаіць вас кавай. Трэба яе паставіць…

– Чакайце. Пакінем вас. Вернемся да кватэры. Тэлевізар у кутку – усё зразумела: каб можна было ляжаць на канапе! Вельмі зручна. Ляжыш і глядзіш! Не трэба ляжаць, гэта засмоктвае. Трэба стварыць нязручнасць. Значыцца, пераставіць яго вось сюды… – І ён пацягнуў тумбу з тэлевізарам.

«Раскладны стол-кніга. Яму тут не месца!» – далятала да яе. І стол «ехаў» да супрацьлеглай сцяны. «Кветкі, гваздзікі… як пяць алавяных салдацікаў напагатове! Ды не трэба іх разам! Тры пакінем тут, а па адным вось сюды, у гэтую шкляначку і збаночак!» Ён яшчэ нешта перасоўваў, перацягваў, перастаўляў… Пакой на вачах змяняўся, быў і не. Нарэшце ён спыніўся, выцер лоб рукою.

– У мяне ўсё! Кава гатова?

Яны пілі каву на кухні, так хацелася яму, там больш цяпла. Яна сказала, што не хоча, каб усе размовы круціліся толькі вакол яе, ну а што ж ён?! Ёй гэта цікава.

– Я? Я… нічога! З дзяцінства малюю. Тое-сёе выстаўляў, але гэта так… не Эль Грэка! Цяпер у вёсцы. Старшыня знаёмы работу прапанаваў. За тры кавалкі стэнды розныя і залу ў Доме культуры трэба аздобіць. На тры сцяны – палотны! Я, вядома, пагадзіўся і амаль усё выканаў. Прыгожа. А вось тры кавалкі адразу ж вырашыў аддаць на вяндлярню. Для калгаса і працоўнага сялянства. Пачнуць біць вепручкоў сваіх, хай вэндзяць каўбасы. Хм-м, не хоча вяндлярні старшыня, у яго іншыя думкі. А як жа харч для насельніцтва?! Колькі можна вяскоўцу ў горад па каўбасу ездзіць? Га-а?

Яна падлівала каву. Вяндлярня… Каўбасы… Ён, аказваецца, малюе з дзяцінства. Ёй шкада было сукенкі, заціснутай дзверцамі, і муляў вочы тэлевізар. Вядома, не на сваім месцы! Гэта раздражняла. Ён дакрануўся да рукі.

– Вы паслухайце. Нядаўна іду на бульбу разам з вясковымі жанчынамі. Мерзнуць цётачкі, рукі стынуць, усе навіны з раніцы перагавораны, ад якіх толькі адна нервовасць! І ініцыятывы ніякай! Назаўтра я ім плакат прынёс. Ноч маляваў. Дыні, бананы, апельсіны, вінаград, ананасы… «Вось гэта, кажу, ананас. Ён расце ў Афрыцы. А ў нас свая Афрыка і свой ананас. Гэта, кажу, бульба наша. Дык давайце і ставіцца да яе, як да ананасаў!» Я вас, пэўна, натаміў… Кава выпіта?

– Ды не, ёсць яшчэ. Наліць?

– Дзякую, дастаткова.

Яна сабрала кубачкі на маленькі паднос. Паставіла на яго і кававарку.

– Гэта пасля памыецца, а зараз, можа, тэлевізар? – Неяк па-новаму паглядзела на яго, і ў голасе чулася нечаканая для самой цеплыня.

Ён пасміхнуўся.

– Хм-м, тэлевізар? А навошта вы сказалі: «Пасля памыецца?» Не… Жанчына павінна сказаць мужчыну іншае. І ведаеце што?

– Што? – Яна насцярожылася.

– Кава! Застаецца кава ў кававарцы. Можа, хай пастаіць да заўтра? Гэта для… дамавіка. І ўсё! І ў мяне няма адчування, што адзінота засмактала вас да «пасля памыецца»… Абыякавасць пры адзіноце – страшная рэч! Ну а наконт дамавіка… Вы, наколькі я разумею, тут… нядаўна. Яго ўзялі з сабою?