Читать книгу Әсәрләр. 9 томда / Собрание сочинений. Том 9 - Мухаммет Магдеев - Страница 14

Татарның дини бәйрәмнәрен рус агай белмәгән. Белсә дә, ул аның мәгънәсен аңламаган. Рус пасхасының мәгънәсен татар аңламаган кебек.

Ләкин татарның бер бәйрәмен рус яхшы белгән: ул – Сабантуй. Нәкъ татар көткән кебек дәртләнеп көтә ул аны. Чөнки һәрбер тәртипле, әдәпле рус гаиләсенең күрше татар авылында тәртипле, әдәпле бер татар гаиләсе белән дуслыгы була. Шул дусты аны Сабантуйга чакырмыйча калмый. Ә дуслык үзара хезмәттәшлеккә нигезләнгән. Рус агай татарның чиләген төпли, самавырын төзәтә, су кисмәген кыршаулый, тәрәзә наличнигын буйый. Ә татар агае руска өй бурый, мунча сала, итек баса, такта яра. Хатыны-баласы авырса, рус авылына барып, тозлы кыяр, тозлы кәбестә алып кайта…

Татар авылларында элек-электеннән урамда шундый тавышлар ишетелеп торган:

– Самавыр, комганнар ямы-ы-йм!

– Кумган түзятам, кумга-а-ан!

– Чүлмяк сатам, чүлмя-а-ак!

Татар агаеның руслардан булган беренче ветеринарга, земский врачка, почта хезмәткәренә ихтирамы зур булган. Хәер, хезмәт халкы өчен бик табигый сыйфатлар бу. Казан университеты адъюнкт-профессоры М. Рыбушкин бу турыда болай дип язган: «С первого взгляда на здешних жителей должно казаться, что вероисповедания всего более отличают их друг от друга, но сие заключение совершенно будет ошибочное, поелику татара казанские относительно общежития столько сблизились ныне с русскими, что даже самые празднества, увеселение и гульбища тех и других посещаются взаимно, где различие вер становится почти неприметным. Образованные, как более знающие общежитие татара любят посещать театры, маскарады и прочие публичные места, равно как и празднества общественные, где поступают точно так же, как и русские, исключая немногих, противных вере их обычаев, подобным образом и русские с своей стороны, посещая праздники татар, нередко принимают в оных участие». «На Сабане бывает часто большое стечение русских из всех состояний».

Татар агае мәйдан таралганда башка авылдан килгән кешеләрдән үзенең дусларын өенә алып киткән. Өенә кунак алып кайту – татарлар арасында бик дәрәҗәле, мактаулы эш. Татар агае, моны аңлап, үзен бик эре, вәкарь белән генә тоткан. Ә мәйданнан рус кунагы алып кайту – анысы инде бөтенләй югары дәрәҗә исәпләнә. Рус агае белән мәҗлестәш булу ул – дөнья күргәнлек, тәҗрибәлелек, тормыш итүнең ибен, җаен белгәнлек билгесе. Әнә шуңа күрә татарның Сабан туен яратып килгән рус агайга ул көнне урын түрдән…

Мәйдан таралып берәр сәгать узуга, йортларның тәрәзәләре ачылган, урамга тәмле токмач ашы исе таралган һәм, озак та үтми, татарның әдәп белән генә җырлаганы ишетелә:

Бераздан Иван агайның да тавышы ишетелә: