Читать книгу Рыбін горад - Наталка Бабіна, Н. В. Бабина - Страница 10

Гэтым летам я як хамяк на коле: пакуль кола стаіць, набіваю запысныя мяшкі, разглядаюся з цікавасцю, нават прыгажосць наводжу… Але вось нехта крутане кола – і пабегла. Спыніцца немагчыма. Шалеючы. Знемагаючы. А саскочыць з кола не дазваляе слабаразвітасць мозгу.

…Я тулялася па хаце, не ведаючы, за што ўзяцца. Дакладней, ведаючы, і нават добра ведаючы – трэ было б прыбраць хату перад прыездам Улі – толькі вось брацца за анучу катэгарычна не хацелася. Замест таго, каб шчыраваць па закутках з пыласосам, я павалілася на канапу ды шчоўкнула тэлевізійным пультам.

– Радетели за народ всех мастей и оттенков, – адразу ж пачулася з ажылага экрана, – давно обанкротившиеся политиканы и воротилы бизнеса, для которых банкротство – лишь вопрос времени и интереса правоохранительных органов, усмотрели в объявленных досрочных выборах возможность удовлетворения своих мелких, но навязчивых амбиций.

«І дзе ўсё ж такі бярэ БТ[8] такіх дыктараў? – ляніва думала я. – Тэарэтычна зразумела, паводле якіх крытэраў іх там адбіраюць. Але, але, але… Такую вось трэба добратакі пашукаць. Прысы[9] на шырыні плячэй, вочкі як свярдзёлкі ў глыбіні залежаў тлушчу. Тлушч нават на лбе. Цыцкі распіраюць зялёную бліскучую апранатку – ну рыхтых рапуха на нерасце. Ды пры такой знешнасці верх кар’еры павінен быць: сядзець у ачку ды абвяшчаць: «Занята!»

– Вот и сегодня, – вяшчала тым часам бабішча ў тэлевізары, – появился очередной кандидат в президенты. На этот раз это некто Антон Бобылёв, директор унитарного предприятия «Гамма».

Мяне падкінула на канапе. На экране змянілася карцінка: мой муж, седзячы ў сваім кабінеце, нешта гаварыў, але словаў чуваць не было, замест яго рапуха за кадрам працягвала:

– Белорусский народ прекрасно помнит, сколько бед принесло ему в прошлом чернобыльское гаммаизлучение, сколько горя и слёз, материнских бессонных ночей, страданий детей. Гамма – знак беды для нашего народа, и симптоматично, что человек, возглавляющий предприятие с таким названием, пользуясь демократичностью нашего государства – возможно, излишней, – пытается добиться своих явно неблаговидных целей за счёт либеральности белорусских законов. Несомненно, что наши люди смогут отличить подлинное от наносного, и разберутся, что на самом деле представляет собой каждый из кандидатов, и кто из них действительно способен защитить нашу страну от катастроф и опасностей…

Яна трындзела далей, але я ўжо не слухала.

Забалела і затачылася галава. Ён звар’яцеў! Кінулася да тэлефона – і гарадскі, і мабільнік намёртва занятыя. Звар’яцеў! Невідушчымі вачыма я глядзела на экран тэлевізара, па якім ужо ганяліся нейкія бульдозеры.

Ён здурэў, гэта зразумела. Нічым іншым нельга патлумачыць такога кроку. Даб’ецца цікавасці праваахоўных органаў, калі не чаго горш. Даб’ецца таго, што і яго, і косці яго продкаў да дваццатага калена рытэльна перамыюць і таксама рытэльна змяшаюць з брудам. Даб’ецца таго, што выцягнуць на свет і мой жах, які я лічыла нарэшце пахаваным.

Вечар прайшоў сумбурна. Тэлефоны Антона па-ранейшаму раздражнёна выяўлялі занятасць, тэлевізар я проста баялася ўключаць. Баялася я і тэлефонных званкоў, якія маглі ўжо сёння раздацца тут у мяне ў Дабрацічах, але іх пакуль не было. Стары тэлефонны апарат на палічцы ў кухні старой хаты маўчаў і нараніцу – гатуючы снеданне, я міжволі прыслухоўвалася.

Раптам, як працяг маіх трывожных чаканняў, з лесу пачуўся адчайны дзіцячы крык. На такі крык рэагуеш імгненна. Віхурай вылецеўшы з хаты, я адрухова схапіла пласкарэз Фокіна, што стаяў ля ганка і кінулася за брамку. Краем вока пабачыла, што ад курніка, спіраючыся на кульбу, спяшаецца за мной і бабуля.

Што там? Шалёны сабака? П’яны бандыт?

Праз некалькі секундаў, вырваўшыся за плот, я пабачыла дзяцей.

Збялелыя, спалоханыя, залітыя слязьмі твары. Дзяўчынкападлетак, сагнуўшыся, трымалася за лытку.

– Змяя! Мяне ўкусіла змяя!

– Боюсь! Боюсь! – заходзілася другая, меншая.

– Укусіць нас, укусіць! – у жаху паўтараў хлопчык.

Гэта была гадзюка. Яна не ўцякала. Тоўстая. Маленькая галоўка. На ігліцы. Побач з гурбай хмызу. Цэлячы ў шыю, я ўдарыла па ёй пласкарэзам, і сама ледзьве не закрычала, калі безгаловае тулава пругка заматлялася, плямячы крывёю пясок.

Калі гадзючына кроў капае на хлеб, хлеб стогне. Пясок – не, пясок маўчыць, што б на яго ні лілося. Я не баюся паўзуноў да непрытомнасці, але цяпер вясёлкавае кола закруцілася ў мяне перад вокам.

– Абапрыся на мяне, дзяўчынка. Не крычыце, дзеці! Тут больш няма змеяў. Не крычыце, я сказала!

Але дзеці крычалі. Бабуля ўжо амаль бегла, і я падумала, што яна немінуча ўпадзе і тады немінуча зломіць шыйку клуба. Але гэтага не адбылося. Паспяхова дабегшы да нас, яна кінула навокал надзіва востры погляд праз свае таўшчэзныя акуляры, раптам выхапіла ў мяне пласкарэз і з размаху гакнула проста ля маёй нагі. Яшчэ адна, меншая трохі, змяя ў курчах задзерлася і зазвівалася на моху, яшчэ адна маленькая галоўка адскочыла ад тулава.

Якія норы свае шукалі яны тут – невядома, ці можа ў іх тут было спатканне ці сімпозіум (перадвыбарны сход?) – не знаю. Раней ніколі ў Дабрацічах змеяў не было.

– Выклікай «хуткую»! Бягом! – распарадзілася бабуля. – Гэта Уругвайцавы ўнукі.

Высілкам волі я пераадолела дурноту, што была падступіла да горла, і пабегла дамоў. Калі, ужо ад брамы, азірнулася, укушаная дзяўчынка кульгала да плота, спіраючыся адной рукой на пласкарэз, другой – на бабіну кульбу, а баба вяла за рукі сплаканых малых.

Бесталкова тыкаючыся ў дыск, я набрала нумар Зарніцкай.

– Ленка, тут дзяўчынку ўкусіла гадзюка, у нагу, што рабіць?

– Не панікуй. Забяспеч спакой назе. Ніякіх жгутоў. Можаш даць моцнага чаю ці лепш кавы. Вы ў Дабрацічах?

– Так.

– Буду праз пяць хвілінаў, я ў Страдчы.

Я паставіла чайнік на газ і кінулася насустрач Зосьцы – цяпер я яе пазнала, гэта сапраўды была Уругвайцава ўнучка.

Нага пухла на вачах, сіне-чорная фарба, здавалася, разлівалася пад тонкай скурай. Зоська ўжо амаль не магла ісці.

– Патрывай, зайчык, зараз прыедзе цётка Алена, і кавы зараз табе дам, табе палепшае ад яе.

Зося няпэўнай рукой выцерла пот з ілба і асела мне на рукі. Я падхапіла тоненькае цельца пад пахі, данесла да гамака. Зося страціла прытомнасць, адвалілася назад, і, неяк дзіўна булькочучы горлам, здавалася, хацела нешта сказаць. Слупянеючы, я глядзела на яе і не ведала, што рабіць.

– Галаву, галаву павярні! – бабуля ўзнікла зза маёй спіны і сама павярнула дзяўчынку на бок. Зосю вырвала.

Засвісцеў чайнік. Я хутка запарыла каву, але не паспела даць яе – бразнулі дзверкі Ленчынага «мерсэдэса», і вось ужо мая дарагая сяброўка, у нязменным чырвоным вырвівокаўскім гарнітуры, бяжыць да нас, адкрывае зноў-такі нязменны чамаданчык, ломіць галаву ампуле з празрыстай вадкасцю і робіць Зосьцы ўкол, ушчыпнуўшы тонкую руку.

– Так, паехалі ў бальніцу, – распарадзілася яна. – Не бойцеся, ад укусу гадзюкі яшчэ ніхто не памёр, але трэба паехаць – навошта ёй тут мучыцца, трэба кропельніцу паставіць з антыдотам.

Мы занеслі Зосю ў машыну і ўладкавалі на раскінутым крэсле – у Ленкі мікрааўтобус, – я падсадзіла туды ж малых і скочыла сама.

– Асцярожныя будзьце! – баба засталася ля плота. – З Богам!

Малых па дарозе высадзілі каля Уругвайцавага дома, хуценька патлумачыўшы сітуацыю цётцы Кацьцы.

– Навошта ж было забіваць змеяў? – незадаволена адчытвала мяне Зарніцкая, калі я расказала ёй пра абставіны сённяшняй раніцы. – Невук!

– А што я мела рабіць!? – абурылася я. – Карміць іх малачком з місачкі?

– Злавіць і адвезці далёка ў лес! Ці на Чорнае балота! – адрэзала Ленка, абыходзячы на павароце нейкі лядашчы «форд». – Што за цемра – як што, дык адразу забіваць змеяў! – яна абурана націснула на газ, і стрэлка спідометра папаўзла да ста сарака (ёсць свае плюсы ў тым, што брук часоў санацыі залілі асфальтам нашых часоў – заўважу ў дужках). – Усе выпадкі смерці ад укусаў атрутных змеяў у Еўропе – насамрэч вынікі няправільна аказанай дапамогі. Так званай дапамогі! Закруцяць жгут на назе – і маеш атручанне прадуктамі распаду тканак. Ці пакладуць на спіну – і чалавек у непрытомнасці захлынаецца ванітамі («Галаву, галаву павярні!» – халадзеючы, успомніла я). Элементаршчыны не ведаюць! А як пласкарэзамі лупіць – гэта ведаюць…

Кола адпусціла, і я заўважыла, што еду ў Брэст у перапэцканай спадніцы і вынашанай, у дробныя дзірачкі, майцы. Ленка кіравала машынай, чытаючы мне лекцыю па асновах медыцынскай дапамогі, адной далонькай павяртаючы стырно, а другой рукой набіраючы нумар прыёмнага пакоя абласной бальніцы – там яе таксама ведалі, бо і дактары трымаюць хатніх жывёлаў.

Ленка – ветэрынар. Яе маці калісьці гвалтам не пускала яе ў ветэрынарны інстытут – у нашыя маладыя гады «звярыныя дактары» маглі спадзявацца адно на працу ў калгасе, і Ленчына маці шчыра не хацела дачцэ такой долі. А хацела, каб яна працавала настаўніцай – гэта гарантавала заробак і сацыяльны статус. Маці не магла прадбачыць, як усё павернецца і хацела як лепей. Не магла прадбачыць і Ленка, але ўсё ж настаяла на сваім, бо, колькі я яе памятаю, пяшчота яе да ўсяго, што дыхае, была невымернай. Так Ленка не зрабілася настаўніцай, а стала ветэрынарам, адначасна пайшоўшы з сям’і, бо маці яе не прабачала непаслушэнства, а гэта быў ужо сапраўдны бунт. Цяпер Ленка мае сваю ветлячэбніцу, дзвюх дачок ад розных мужоў і ўнука. Чырвоная марынарачка Ленкі зрабілася ў Брэсце і ваколіцах знакамітай; да нас яна прыехала са Страдзічаў, дзе прымала роды ў сенбернарыхі коштам паўтары тысячы еўра – улюбёнкі сям’і баптысцкага прэсвітара. У яе незвычайныя рукі – шырокія, моцныя, з доўгімі гнуткімі пальцамі, фенаменальная інтуіцыя і здольнасць не спаць дні і ночы, таму мяне не дзівіць, што яна стала вельмі заможнай. Трэці муж Ленкі маладзейшы за яе на пятнаццаць гадоў; пасля таго як ён сказаў аднойчы, што дзеля яе здольны стаць не толькі герантаманам, але і некрафілам, яна пагадзілася выйсці за яго замуж.

А пазнаёміліся мы з Зарніцкай на бульбяніку. Яна тады вучылася ў шостым класе ў 13-й брэсцкай школе і была першай, хто загаварыў з намі, дзеравенскімі, якія выбіралі бульбу на суседніх барознах. І адзінай, не выключаючы і настаўнікаў, хто не кпіў з нашай мовы. Потымпотым, калі мы з Улянкай моцна пасябравалі з Зарніцкай, яна атрымала ад нас мянушку ЗаранадБугам, або Зарніца – ад прозвішча і подпісу: Зара – і закавыка.

Зосю ўладкавалі ў рэанімацыю, у асобны бокс. Пачувалася яна лепш – падзейнічалі супрацьатрутныя лекі. Доктар запэўніў мяне, што небяспекі ніякай няма, і, дамовіўшыся, што вечарам Зосю наведае Зарніцкая, а заўтра прыеду і я, мы паехалі назад – Ленцы трэ было вярнуцца ў Страдзічы.

У Дабрацічах, высадзіўшы мяне, Алена падняла капот, каб нейкую там трасцу паправіць, і папрасіла прынесці папіць. Таму першай бабу пабачыла я сама: адваліўшыся, яна сядзела за сталом на верандзе, на лаўцы, галава закінутая, хустка трохі спаўзла. Ямка рота. Акуляры коса на худым жаўтаватым твары.

Яна была мёртвай.