Читать книгу Etosha - Piet van Rooyen - Страница 11

Karel Fechter en sy vrou, Magdel, stap die bakkery op Outjo binne. Hy dra sy gewone kakie-uniform met die groen epoulette, ’n kortbroek met vaalgroen sokkies by ’n paar halfmasstewels, blinkgepoleer. Sy vrou dra ’n rok van swart materiaal met groot rooi blomme op. Die dun, gladde materiaal van die rok vlei haar nie. Die bakker, ’n oudonderwyser met die boerenaam Fanie, is self agter die toonbank. Dis erg warm, maar buite skuif die son tog nou en dan agter die wolke in, verdonker die stoep. Daar is beloftes van reën.

“Môre, môre,” sê Fanie, altyd vriendelik. Karel en sy vrou het vanoggend by die huis ’n goeie ontbyt van spek, eiers en pap weggeslaan, maar hulle is weer honger. Die geur van vars gebak stoot in die neusgate op. Karel voel hoe sy speekselkliere kwyl. In ’n rak agter die glas onder die toonbank, bokant die varsgebakte brood en Brötchen, is daar mooi ronde Duitse glanskoekies en vierkantige stukke vlatert. Karel is ’n groot man, lank en swaar gebou met reuse-boarmspiere en dik kuite. Hy het gedurig hervulling nodig om sy groot lyf aan die gang te hou, grinnik hy by homself.

Die bakkery is byna leeg. Die hoërskoolkinders wat vakansietye hier kom sit en Coke of Cream Soda floats drink, is op skool op ander, groter plekke. Die paar boere wat dorp toe gekom het, is besig met hul inkopies. By ’n tafel op die klein veranda sit daar tog drie vreemde mans, Karel vermoed van Gauteng af. Hulle stofbedekte Corollatjie, ’n groene met ’n GP-registrasienommer, staan buite in die straat, ’n onvanpaste karretjie vir dié wêreld waar almal met groot bakkies ry.

“Môre,” sê Karel vir Fanie en knik in die reisigers se rigting. Fanie is lank en stewig en lyk woes agter sy los baard.

“’n Koek vir my vrou en ’n pastei vir my,” sê Karel vir die bakker en lag. “’n Koffie en ’n tee daarmee.”

“Moet jou nie snaaks hou nie, jy’s nie nou in die Park nie!” sê Karel se vrou vir hom, en aan die bakker: “Jou plek stink,” en trek haar neus op ’n plooi.

“Verstopping in die drein gehad; nou weer reg,” sê Fanie. “Sit maar buite, die lug is varser daar.”

“En daai drie kriminele?” Karel het hom vir sy vrou se berisping vervies. Hy is al van vanoggend af nie in ’n goeie bui nie. Die dooie renoster het hom sleg ontstel. Daar was maar vyf in totaal in Kowares se omgewing, nou’s daar minstens een minder.

“Van Gauteng af, kom wildplase bekyk, ryk manne, wil wild koop.”

“Laat maar buitentoe bring.”

“Maak so.”

Karel Fechter is die Panne se parkhoof. Hy is al lank in hierdie land, hier gebore en grootgeword: in die Kamanjab-gebied, op ’n plaas in Khorixas se rigting. Op Kamanjab skoolgegaan, in die tye toe daar nog ’n skool vir wit kinders was. Hy was nooit uitgeknip vir skool nie. Hy’s ’n doener, nie ’n luisteraar nie, en hy is bly daardie stukkie van sy verlede lê agter hom. Hy moes vir te lang ure stilsit in daardie warm, klein asbesklaskamers, te veel frustrerende huiswerk doen, onnodige goed memoriseer. Die weermagdae daarna was goed; hy jonk-jonk al offisier in ’n elite-eenheid van die pantserkorps. Deur die grensoorlog gekom, sonder om doodgeskiet te word deur die Swapo’s. Daarna begin as jong wildbewaarder. Hom opgewerk deur die range tot by die parkhoofskap. Nou is hy in sy element: die buitelewe, wilde diere, leeus en olifante, ’n getroue groep manskappe, sy eie teenwilddiefstaleenheid – wat kan hy meer vra?

Net jammer van hierdie vrou van hom wat so skoorsoek en oor alles kla: oor die warmte, die alleenheid, die gebrek aan geriewe. Sy was lankal reeds in die stad as sy haar sin gehad het. Snaaks, want sy kom ook maar van hier rond af; het ook maar in hierdie wêreld grootgeword. Haar ouers was dalk net te arm, het dalk net te versukkeld gelewe, troos Karel hom dikwels as sy vrou op haar ergste is. Hy wens net sy het ’n beter sin vir humor gehad. Maar nou rem die misnoegde trek op haar mond haar nog meer af, laat haar net nog meer afgetakel lyk.

Fanie bring self die skinkbord stoep toe. Hy gaan sit ’n rukkie by Karel en geselsies maak. “Julle sal moet plan maak met die olifante, of hoe?”

“Hulle raak te veel, ja.”

“Ek was laas naweek in die Park en daar is omtrent nie meer ’n heel boom oor nie.”

“Ja’k.”

“Ek praat met oom Danie Wepener wat in die vyftigerjare daar rond vir water geboor het. Hy sê my toe was die hele Park nog vol bome, oral groot mopani’s, kameeldorings, tamboties en appelblare. ’n Heel ander soort plek, sê hy. Mooi soos die Paradys.”

“Dit is so, die olifante raak te veel, maar hoe kry ons hulle minder?”

“Skiet die donnerse goed, of laat hulle skiet.”

“Jy weet mos self ons het hulle toentertyd in blikkies gesit. By die ton. Toe kom beneuk die koerantmense alles, net toe ons behoorlik ’n plan het.”

“Kry trofeejagters in. Groot bulle is honderdduisende werd.”

“En dan, wil jy die hele toerismebedryf op ons nekke hê? Die goed het die manier om nie te wil vrek waar jy hom raakskiet nie. Dink daaraan as die bul daar voor troppe toeriste gaan omdop, of links en regs begin karre plattrap van woede? Olifante is ’n emosionele kwessie, die wêreld oor, jy weet dit self.”

“Ja.”

“Die Groenes gaan al erg genoeg tekere sonder die olifante. Kyk hoeveel stront moes Seevisserye opvreet na daardie Carte Blanche-program oor die roboestery aan die kus. Of wil jy hê ons moet die Park sluit in die jagtyd? Soos dit nou is, kom die toeriste buitendien omtrent almal in die wintermaande. Ons bulle is hoeka te klein, die fosfate in die grond is te min om groot tande te maak.”

“Klein bulle is orraait. Die koeie beteken ook iets. Ek hoor daar’s selfs mense wat ingaan vir olifante sonder tande.”

“Miskien.” Karel trek sy skouers op. Hy is nie eintlik lus om te gesels nie, hy het ander dinge wat op sy gedagtes beslag lê. Hy probeer lighartig voorkom, maar die renosterkarkas in die rivierloop naby Kowares bly met hom lol. Hy het sy vrou belowe dat hulle inkom dorp toe en het dus net gou vir die APU’s daarvan gesê en die ruitverwysings van die plek aangedui. Hulle moet maar self verder opsnork. Hulle sal wel die wilddief kry, as hy nie al uit die Park uit is nie.

Hy’s lus om vir Fanie te sê om hom met sy eie sake besig te hou, maar bedink hom. ’n Mens het min genoeg vriende in hierdie hinterland. Die bakker het hom tot dusver nog net goed behandel, anders as baie ander. En ou Fanie het self ook maar sy probleme, ’n swak hart, hoë rentekoerse wat dreig om hom dood te wurg, kontrakte wat uit sy hande glip, omdat hy te eerlik is. Daarvan, van al sy mislukte besigheid, vertel hy altyd vir Karel as die vrouens nie by is nie.

Karel se heftige stem het die besoekers laat opkyk van hulle tafeltjie af. “Kom ontmoet ons parkhoof,” sê Fanie na die Gautengers toe.

“Graag, graag.” Die drie manne staan op en kom skud Karel se blad. Hulle knik eenkant toe vir Magdel wat die laaste vla met die punt van haar koekvurkie van die bordjie af aan die skep is.

“Hy weet alles van die wildboerdery hier rond,” sê Fanie vir die vreemdelinge.

“So?”

“Dis my lewe,” erken Karel, “die wild.”

“Waar kan ons goeie leeus kry?” vra een van die Gautengers.

“Leeus?”

“Ja, man, daar is groot geld in die leeus deesdae. En natuurlik in buffels. Maar dié het julle nie hier nie.”

“Nee, buffels het ons nie, en leeus is moeilikheid. Ons sukkel ons klaar moer toe om die goed van die plase af te hou.”

“Stuur hulle vir ons. By ons is geblikte leeus groot besigheid. Daar is baie vereistes, maar as jou drade reg is, en jou teelwyfies bring hulle kant, kan mens goed leef. Maar ons hardloop ’n bietjie uit genetiese materiaal uit daar onder.”

“Ek sou nie omgee om self van ’n paar van my leeus ontslae te raak nie. Hulle raak te veel vir die Panne. Ons het nou al byna vierhonderd leeus, hulle druk mekaar al uit die loopgebiede uit. Maar ons verkoop nog nie leeus aan die publiek nie. Net ander wild kom op ons veilings. Ons het nog te min beheer oor waar ons leeus heen verdwyn as hulle eers uit ons hande is. En die boere sal ons braai. Natuurbewaring se naam is al klaar gat genoeg. Soos dit is, het die boere rondom die Panne al klaar groot probleme met ons leeus wat deurkruip. Ek dink daar is die afgelope tien jaar al ’n hele paar honderd van hulle geskiet. Hulle het natuurlik ver meer as dit se bees opgevreet.”

“Bly maar ’n probleem. Kan mens iewers anders leeus te koop kry hier rond, by privaat boere dalk?”

“Nie waarvan ek weet nie. Sou buitendien onwettig wees, sover julle my vra. Een of twee ouens het permitte gekry om welpies groot te maak waarvan die ma’s geskiet is. Dis al. Daar’s ’n boer in die Gobabisdistrik wat leeus uithuur vir filmmakery as ek reg is. Hulle vlieg sommer saam met hom in sy klein vliegtuigie. Dis al van wie ek weet. Op die oomblik verskuif ons ons leeus nog net na die Republiek se nasionale parke toe.”

“Gaan dinge verander? Wat reken jy?”

“Ons het ’n vroumens hier wat die afgelope twee jaar al besig is met navorsing oor die aanteel en die beweging van ons leeus; hoeveel skade hulle op die plase aanrig. Dalk, as sy klaar is, sal die Ministerie eendag ander besluite neem.”

“Hoe lank gaan sy nog besig wees?”

“Geen mens weet nie. Navorsers het hulle eie tyd met dinge. Minstens ’n paar jaar nog.”

“Te laat vir ons. Skuld trek rente.”

“Mag wees.”

“Smart vroumens. Julle kan gerus met haar gesels as julle in die Panne gaan draai,” sê Fanie. Hy het Olivia reeds een of twee maal hier in sy bakkery ontmoet en was hoogs beïndruk.

“Se gat!” sê Karel se vrou, dwarsweg.

“Hoe dan?”

“Sy sal nie tyd hê vir gesels nie,” sê Karel nors. ’n Onverklaarbare gevoel van deernis pak hom beet as hy aan Olivia dink. Hy sal van hierdie gevoel moet ontslae raak, dink hy ergerlik. Maar op ’n manier maak die feit dat sy by hulle in die huis inwoon, soort van onder sy vlerke, hom voel dat hy die een of ander aanspraak op haar het. Haar andersheid as vreemdeling hier in sy gedeelte van Afrika maak hom voel dat hy as ’n soort gids vir haar optree. Nie dat hy ooit iets hiervan aan sy vrou sou erken nie. Sy is reeds jaloers genoeg op die Engelse vroumens se jeugdigheid, haar groot oë, die gladheid van haar vel, die lenigheid van haar lyf. Saans koggel sy hom dikwels as hulle swaar en warm op die bed gaan lê: “Wens dit was nou sy, nè? Lekker lus om my te verneuk met daai Engelsman, nè?”

Hy antwoord nooit nie. Haal net diep asem en maak asof hy slaap, maar in sy hart weet hy dat dit is soos sy vrou aanvoel.

“Nou ja, ons wil nie pla nie. Bly om te ontmoet.” Die Gautengers gaan sit weer en proe-proe aan hulle tweede rondte biere. Hulle het ver gereis om tot hier te kom agter die wild, en die hoop op goedkoop nuwe leeus aan. In hulle gedagtes is dit nog die ou Suidwes hierdie, die land aan die ander kant van die grens, waar wilde dinge gebeur, waar geleenthede oop lê vir die dapperes.

“Bring vir my nog ’n stuk vlatert,” sê Magdel vir Fanie. “Mens gaan maar een maal dood.”

“Maar een maal, ja. Ek maak so.” Hy wink vir die meisie by die toonbank en wys na Karel-hulle se leë borde.

Daar is ’n rookreuk in die lug. “Wat brand?” vra Karel se vrou.

“Ek kla al hoe lank daaroor,” sê Fanie. “Dis my buurvrou se skoorsteen wat te hoog is. Enigiets wat sy in haar oond aanvang, kom hiernatoe oorgewaai. Ek het al hoeveel keer gekla, by haarself en by die gesondheidsinspekteur, maar sy steur haar min aan my, aan enigiemand. Moet dit maar so aanvaar. Beneukte ou Duitse tante. Regte Nazi-tipe.”

“Ruik nie lekker nie, al die rook en hierdie stink dreine van julle.”

“Ja. Ek wil die plek verkoop, sukkel te veel.”

“Jy wil al jare verkoop,” sê Karel.

“Is so, maar op hierdie donnerse Outjo is alles gevrek. Mens kom nooit hier weg nie. Eerste kans wat ek kry, is ek in die Kaap.”

“Daar gaan jy eers sukkel. Dis nie ons soort mense se plek daardie nie, ons wat hier grootgeraak het nie.”

“Jy’s seker reg. As dit daarop aankom, sal ek seker maar bly. Sal nie oor my hart kry om die donnerse ou plek weg te maak nie. Al kry mens ook hoe swaar hier. Het te veel sweet al hier laat val.”

“By my is dit ook maar so. Ek het my al hoeveel keer voorgeneem om te bedank en die Panne vir altyd vaarwel te roep, maar elke keer kom daar tog iets goeds, nes jy dink jy het so pas al die kak wat jy kan, opgevreet.”

“Hoe’s sake nou daar?”

“Ek is tevrede met my manne, die APU’s doen hulle werk.” Hy wonder ’n oomblik of hy vir Fanie van die dooie renoster sal sê, maar hy het nog nie eens met sy vrou daaroor gepraat nie. Hy was nie lus nie. Sy stel buitendien nie belang nie. Maar as dit nou uitkom, neem sy hom weer kwalik dat hy nooit met haar kommunikeer nie. Laat hy liewer stilbly. Wat help dit ook buitendien om te praat? Dit maak dinge nie ongedaan nie.

“Ook reg so. Jy was reg om die Unitas en die Koevoete te gebruik vir daai askari’s van jou. Hulle is goed opgelei, en getrou. Bang vir niks. Beter sal jy nie kry nie.”

“Sal maar sien. Die grootbase in die regering sien dit nie so nie. Vir my minister is dit ’n hengse turksvy. Volgens hom moes hulle almal lankal al diep in die tronk gesit het. Huursoldate. Kriminele. Net uit op genade. Versoening is al wat hulle nog buite hou. Wat jy dit ook al wil noem. En die president se draadjie raak kort, sê hy. Hy sê hy moet net paai om dinge reg te hou by die Grootbaas.”

“Behoede my! Rooikoos hoort self in die tronk! Julle loop op dun ys. As jy en jou manne eers uit die pad uit is, gaan ons die Park verloor. Vir daardie spul Swapo-politici maak natuurbewaring g’n saak nie. Van bo af, regdeur, van daai rooisnorgorilla van ’n minister van jou, tot by die permanente sekretarisse verby, almal. Al waarmee hulle gepla is, is ’n groot genoeg juigkoor om vir hulle hande te klap, ’n blinknuwe kar, ’n moerse paleis in Windhoek en ’n pens vol pap-en-vleis.”

“Miskien, ja. Maar ons moet bly moed hou.”

“Dit gaan jy beswaarlik regkry.”

“Ek probeer my bes.”

Fanie bly skielik stil, dop sy kop skuins na agter. Oor die radio kom die stem van die staatshoof net mooi op daardie oomblik. Sy stem is hard en hoog. Noudat almal stilbly om te luister, sny dit deur die hele vertrek. “Die Grootbaas is weer op sy stukke vandag,” sê Fanie.

“Die bliksem! Praat nou net van die duiwel.”

“Die regering sal beslis optree teen uittartende lede van die blanke gemeenskap en hulle meelopers,” sê die president. “Dis nie ’n leë dreigement nie. Die skrif is aan die muur vir daardie wit mense wat die inheemse inwoners van die land steeds probeer mislei. Julle sal die wind van voor kry. Ek self sal toesien. Pasop, julle geweldenaars, julle dronklappe, julle korrupte amptenare en vandale! Die tyd vir julle ongure gedrag, julle bose dade is verby! Ons het die wapens, die vermoëns, om julle vir ewig stil te maak!”

“Kan jy meer?” mompel Karel sag.

Karel kyk skuinsweg na die besoekers uit Suid-Afrika. Hy wonder watter indruk die president se dreigemente op hulle maak. Hulle eet egter ongestoord aan hulle burgers, neem slukkies bier tussenin. Hier is dit beter om te maak of jy nie hoor nie, dink hy. ’n Groot wrewel stoot in hom op. Hoe lank gaan hulle hom nog duld? Hoe lank sal hy nog kan aanbly by sy geliefde diere? Hoe lank sal hy nog sy wildpatrollie in die veld kan hou teen die oormag daar buite?

“Daarom het ons besluit om te veg. Vir grond in die eerste plek. Wat anders? Ons gee nie om of die kolonialiste daarvan hou of nie. Ons wil die kolonialiste vertel dat ons vier-en-twintig uur per dag gereed is vir hulle. As hulle dit waag om ons aan te vat, sal hulle summier met ons te doene kry!”

“Draai sy bek toe,” sê Karel vir Fanie.

“Nee, laat die donner klaar praat. Netnou speel hulle weer musiek. Dan kan ons luister.”

“Sal ook maar boendoe-beat wees.”

“Dis orraait.”

“Hoekom kry jy nie vir jou ’n behoorlike klanksisteem vir CD’s nie?” vra Magdel vir Fanie. “Dan hoef ons nie na hierdie soort stront te luister nie.”

“Die radio is makliker.”

“Gmf.”