Читать книгу Klikbek - Sidney Gilroy - Страница 12

Op pad na Huis Brinkman trek Sollie die Corolla van die pad af. In die leë parkeerarea langs Laerskool Rhynveld sit hy en tob. Wat gaan hy doen as die gastehuis se mense ook so agterlik uitdraai soos die twee by die hotel?

Hy oorweeg weer die township. Dalk is daar iemand wat kamers verhuur. Hy kan by ’n straatsmous of spaza shop probeer uitvis.

Nee, dis te moeilik in ’n vreemde plek. Hy onthou nog té goed hoe hy en sy ma destyds gesukkel het toe hulle uit Bloemfontein na Batho moes trek. Dit was 1986 en die hele land was in ’n ystergreep van vrees en wantroue.

Almal het Sollie en sy ma vermy, dalk oor die verbande om sy kop. In die eenslaapkamerhuisie het hy elke dag gewens hulle kan terugtrek na die Steyns se huis. Terug na die buitekamer sonder venster agter die garage. Terug na die rustige woonbuurt met sy teerstrate, blomme op die sypaadjies en gesnyde grasperke. Die ruim erf, die diep spens agter die kombuis, die swembad in die koel tuin wat die somers draaglik maak, en in die winter warm water uit die kraan.

In Batho moet hulle water in ’n konka kook. Hier trek die bure hul vensters dig, selfs in die dag. Hulle ook. Hier is net sinkplate, stofstrate wat in modderpoele verander as dit reën en onvriendelike gesigte. Hier kyk hy af as mense na hom staar. Sy nuwe gesig maak dat hy homself nie meer in ’n spieël herken nie. Ook sy stem is vir hom vreemd, want hy hakkel nou. Veral as ander se oë brand op die opgehewe rif wat oor sy wang loop.

Hy het sy ma oor en oor gevra dat hulle moet teruggaan. Hy wil nie hier wees nie. Hulle hoort nie hier nie. Hy wil terug wees in sy ou skool waar almal sy taal praat – Afrikaans. Terug na waar sy ma en hy waardeer word. Wilhelm, sy vriend, is soos sy broer. Die Steyns sal hulle terugneem.

Maar sy ma bly ferm en afsydig in haar verset. Dis beter dat hulle hier woon, sê sy telkens, tussen hulle eie mense. Hy kan dit nie verstaan nie. Dit voel dan nie soos sy eie mense nie. Eers baie later, ná haar dood, het hy besef dat hy en sy ma ewe veel in Batho uitgestaan het. Sy was bruin en Afrikaans, hy swart en Afrikaans. Daarby die letsel wat hom outomaties soos ’n tsotsi laat lyk het.

Hy het nooit na die Steyns in Bloemfontein teruggekeer nie, maar sy ma het steeds elke dag gegaan om Wilhelm se ouers se huis skoon te maak.

Met ’n sug skakel hy die Corolla weer aan.

Hy vind die gastehuis maklik. Met die wye stoep lyk dit soos al die ander huise in Rhynveld. ’n Denneboom gooi skadu tot teen die voordeur. Drie keer klop hy aan die loodglaspaneel. Niks nie.

Hy klop weer, hierdie slag teen die houtraam. ’n Kat met ’n gryserigheid aan sy kennebak verskyn uit ’n blombedding, vleg sy lyf tussen Sollie se kuite deur. Toe hy afbuk om die dier te liefkoos, trek hy sy hand vinnig terug. Daar sit net riffeltjies vel waar die kat se ore moet wees. Dis afgesny of afgesit.

Agter die voordeur kraak vloerplanke. Die kat spat dadelik weg. ’n Sleutel knars in die slot en ’n bejaarde man groet Sollie vriendelik.

“Bart Brinkman,” stel hy homself met ’n hees stem voor.

“Sollie Mthembu.” Die hand wat slap om syne vou, bewe effe.

“Kom, ek gaan wys jou waar’s jou kamer.”

Sollie soek na tekens van ander mense in die huis. Geen troufoto’s teen die mure nie, geen handsak of speelgoed wat rondlê nie, geen varsgeplukte blomme in ’n vaas nie. Afgesien van die verbleikte prente in die voorportaal is die gastehuis se mure leeg. Die eienaar van Huis Brinkman moet ’n oujongkêrel wees.

Sollie skat hom in sy laat sestigs, dalk vroeë sewentigs. Sy grys hare is nog welig, en hy dra dit met ’n olierige kantpaadjie tot agter sy ore ingevou. ’n Geruite hemp se lang moue hang oor knobbelrige hande. Hy beweeg stadig maar beslis, knip-knip sy oë agter dik brilglase.

Dís hoe sy baas se ouer broer moet lyk, dink Sollie. Maartin Brummels en Bart Brinkman sal tien teen een skitterend oor die weg kom.

Die huis is baie groter as wat dit van die straat af lyk. ’n Dik tapyt strek in die gang af en verdwyn in wat seker die kombuis moet wees. Aan die regterkant is ’n formele sitkamer en televisiekamer. Die vensters strek van kniehoogte tot teen die dak en word geraam deur breë houtpanele. Uit die gang se linkerkant loop verskeie deure. Almal is toe.

“Ek waardeer die feit dat meneer op sulke kort kennisgewing kan help,” probeer Sollie ’n gesprek aanknoop toe Bart voor een van die deure gaan staan.

“Bart, asseblief. Noem my Bart,” sê die ou man terwyl hy deur die bos sleutels in sy hand soek.

“Dis ’n baie mooi huis wat jy hier het.” Sollie praat harder as gewoonlik, want Bart dra ’n gehoorapparaat agter beide ore.

“Dankie.” Die ou man glimlag vlugtig. “Die plek is so groot en dis net ek hier. Ek verhuur die kamers uit as daar veilings, begrafnisse of troues op die dorp is. Sulke tye is ek gewoonlik vol.”

“Jy moet op Airbnb adverteer, dan sal jy besiger wees. Ek het op Google gesoek vir slaapplek, maar net die hotel het opgekom.”

Bart wuif die voorstel weg. “Ag nee, wat. Ou Gertie is advertensie genoeg, veral as die hotel vol raak. En buitendien, ek lok ’n ander tipe klandisie as hulle.”

Hy vind die regte sleutel en druk dit bewerig in die slot. Die deur swaai oop. “Kom in.”

Sollie moet verbyskuur met sy tas. Voor hom strek ’n enorme vertrek waarin twee dubbelbeddens en kanttafeltjies met gemak inpas. Die kussings lyk papperig en aan die voetenente van die hobbelrige matrasse lê gehekelde komberse. ’n Bedompige reuk soos van ou boeke hang in die lug.

Bart trek die gordyne voor die venster oop. Stofspikkels dans in die dowwe lig wat in ’n baan oor die plankvloer val. “Gertie het genoem dat jy ’n polisie-offisier is?”

Sollie knik. “Ja, ek’s ’n sersant.”

Hy staan verleë langs sy tas terwyl Bart langsaam buk om ’n handdoek uit die hangkas se onderste laai te haal. Hy vou dit oop, skud dit uit, vou dit weer toe en lê dit dwars oor die outydse wastafel neer.

“Van Bloemfontein af,” voeg Sollie by toe sy gasheer niks daarop sê nie. Hy onthou Brummels se instruksie dat hy moet stilbly oor die ondersoek totdat hy Renate Wagenaar ondervra het.

“Dis al Oktober.” Bart staar ingedagte deur die venster. “Ná Junie se onverwagte reën het ons almal gedink die droogte is verby. Nou lyk dit nie meer so nie.”

Sollie glimlag senuagtig. Wat moet hy sê? Hy weet niks van droogtes en reënval af nie. Buite trek ’n skadukleed oor die boomtoppe en huise se teëldakke.

“Dit raak skemer,” sê hy oplaas. “Nou sal dit darem koeler word ook.”

“Is jy hier oor Tillman Wagenaar wat vermis word?” vra Bart uit die bloute.

Sollie kry nie kans om sy verbasing te verbloem nie. “Ek is, ja.”

“Ek is die een wat jou laat kom het.” Bart draai na hom. “Ek was landdros op Bethlehem. Vir lank.”

Sollie besluit om stil te bly. Laat die ou man eerder praat.

“Toe Renate die Sondagoggend besef het dat Tillman spoorloos verdwyn het, het sy my geskakel. Ek het haar gehelp om die saak aan te meld en toe ’n paar oudkollegas gekontak. Die Vrystaat mag groot en plat lyk, sersant Mthembu, maar dis eintlik klein, en veral ons geregsdienaars ken mekaar van al die jare se saamwerk. Ek ken mense in Bloemfontein, Tillman Wagenaar ook. Die kommissaris kom oorspronklik van Bethlehem af, het jy dit geweet?”

Sollie skud sy kop.

“Dit verbaas my altyd as ek sy gesig in die koerant sien.”

Sollie voel meteens soos ’n pap ballon. Hy is hierheen gestuur as ’n spesiale guns van die kommissaris af, ’n guns vir Bart Brinkman en die ryk Wagenaars. Bart moes sy teleurstelling aangevoel het, want hy keer vinnig.

“Ons waardeer dit regtig dat jy na Rhynveld gekom het, sersant. Dipou is goed met die meeste administratiewe sake, maar iets soos Tillman se verdwyning verg ’n professionele ondersoek. Dipou is nie daarvoor opgelei nie.”

“Wie is Dipou?” vra Sollie.

“Die konstabel wat die satellietstasie beman. Hy’s ook die voorsitter van ’n gemeenskapsprojek en ’n leier in die ZCC-kerk in Lefelo.”

“Is hy die enigste polisieman hier rond?”

“Nee, daar is vyf of ses, maar hulle los mekaar af. Die meeste van hulle woon in Bethlehem, dis net Dipou en Lerato wat hier in Rhynveld is. Ons het julle vroeër verwag.”

Sollie se wenkbroue lig. “Ons?”

“Ek en Renate.” Bart mik na die deur. “Ek sal vir Dipou laat weet dat jy hier is.”

“Sal ek hom kan inspan om my met verklarings en dies meer te help? Ek sal graag môreoggend al afsprake wil reël, veral met die Wagenaars.”

“As hy nie te besig is nie, ja. Pak solank uit, meneer Mthembu. Ek maak vir ons aandete.”

“Noem my asseblief Sollie.”

“Reg, Sollie.” Bart wys na die gang. “Die gastebadkamer is die tweede deur van links af.”

Toe die ou man buite hoorafstand is, trek Sollie die kamerdeur agter hom toe. Hy voel vreemd al vandat hy hier aangekom het en die gevoel irriteer hom soos ’n klippie in sy skoen. Selfs al betaal hy vir sy verblyf, voel dit asof Bart Brinkman hom ’n guns doen om hom hier te laat bly. Boonop moet hy as’t ware onder die ou man se instruksie werk, met die kommissaris wat uit Bloemfontein ’n oog oor hom hou.

Hy tel sy tas op die bed en rits dit oop. Die gevoel van sy bekende goed – sy klere en badkamersakkie – laat hom effe bedaar. Maar toe hy die hangkas oopmaak, voel dit weer asof hy oortree. Die spasie is nie heeltemal leeg nie. Daar is baadjies en hemde aan hangers en onder dit lê ’n paar weermagstewels. Als ruik na motgif. Hy lig die ekstra kussing wat op ’n rak lê tot heel bo in die kas. Agterin lê drie fotoalbums en toe hy hulle ook oplig, vou die boonste een oop. Wit mense staar uit dowwe kiekies na hom terug. Hy maak die album vinnig toe.

Terwyl hy sy goed uitpak, karring die vreemde ongemak steeds aan hom. Dit voel asof hy nie hier mag wees nie en hy verstaan nie hoekom hy so voel nie. Hy was tog al tevore in wit huise. Telkens as deel van ’n span saam met wie hy rondgekrap, gesif en gekiek het nadat die lyke verwyder is. En hy en sy ma het drie jaar lank by die Steyns gebly, amper onder een dak.

As polisieman het hy al dikwels in ’n wit slagoffer of klaer of getuie se voorhuis gesit. Maar hierdie is anders. Hier is nie liggaamsdele, patroondoppies of moordwapens nie. En hy is saam met die meester van die huis, nie saam met sy ma gerelegeer na ’n beknopte buitekamer nie. Hier is nie ’n geroeste stortkop wat deur die nag drup of ’n gevlekte toilet met ’n pak koerantpapier op die vloer nie. Hier het hy ’n kamer en ’n bed en ’n handdoek en alles wat daarmee saamgaan.

Die gewaarwording bekruip hom: selfs al was hy nie in die polisiediens nie, kon hy ’n kamer in Bart Brinkman se huis gehuur het. Hierdie het niks met sy werk te doen nie. Geld het vir hom ’n plek gekoop in ’n wit huis, soos sy ma se deurgewerkte hande destyds daarvoor betaal het in die Steyns se huis. En steeds voel hy onwelkom.

Daar is nie omdraaikans nie, besef hy dan. Die pes is in sy eie kop. Dalk as hy vir Nyandi skakel, sal hy beter voel.

“Dumela moo mohatsa’ ka,” beantwoord sy haar selfoon. Haar stem klink blikkerig en ver.

Hy vergeet skielik wat hy wou sê. Die besef dat hy nog nooit weg van haar was sedert hulle troue nie, tref hom soos ’n hou op die bors.

“Sollie, is jy daar?”

“Ja, dis ek.”

“Ek is bly. Is jy veilig?”

“Ek is veilig, ja. Warm. Dis vrek warm hier.”

“Hoe lyk die hotel?”

“Hulle was vol.”

“En nou?” vra sy onseker.

“Ek het plek in ’n gastehuis gekry.”

“Dis goed!”

Hy kan die glimlag in haar stem hoor en meteens ontspan die knope in sy skouers en nek. Hulle praat oor die dag, en toe hy vyftien minute later aflui, laat sy ’n bekende teer gevoel in sy hart.

Nou moet hy klaar uitpak.

Die kas se binnekant is vol stof. Sy klere gaan vuil word, hy sal dit moet afvee. Hy lig die eerste rak uit die kas. Toe hy die plank omdraai, vang sy oë die growwe letters in die hout: SIAS WAS HERE. En ’n datum.

Sias du Toit?

Hy moet op sy vingers tel. Die inskripsie is meer as twaalf jaar oud.

Sollie vind Bart in die kombuis. Dit ruik na vleis wat gebraai word. Hy is doodhonger, besef hy weer.

“Het jy reggekom in die badkamer?” Bart kyk nie op van die kospotte nie. “Die warm water vat ’n rukkie om deur die pype te vloei.”

“Ek het, dankie,” lieg Sollie. Hy het nie kans gesien vir die beknopte stort en oorblyfsels van ’n vorige gas nie: die verbleikte waslap, voos tandeborsel en hopie tydskrifte langs die toilet.

“Ek het sommer tjops, pampoen en aartappels aanmekaargeslaan,” sê Bart terwyl hy die melamientafel dek.

Sollie staan oorbodig rond en verkyk hom aan die oorvol kombuis. Selfs bo-op die kombuiskaste is daar goeters gepak. Oranje plastiekhouers, ’n paar potplante, ’n ou koffiemeul, koekblikke met prentjies van kinders wat aan lekkernye smul. Dis deurmekaar en oudmodies, maar darem skoon.

Bart beduie hom na die tafel en hy skuif agter die blou eetstel in. Op die borde arbei werkers in die lande. Hulle lyk amper soos die Hollanders wat vanmelewe in die Kaap aangekom het: punterige hoede, stywe sokkies om die kuite, met wynvate en wingerde. Die messe en vurke se ivoorhewwe is vergeel en vol barsies.

Bart sit skottels op die tafel neer. “Dis skaapvleis. Ek hoop nie jy gee om nie?”

Sollie lag breed. “Jy grap seker! My enjin hardloop nog heeldag op twee keffie-pies. Skaapvleis klink soos koningskos.”

Die maaltyd lyk soos ’n meesterstuk. Stoom krul uit geel pampoenskywe, die kaneel en suiker daarop tot karamel gesmelt; bruingebraaide skaaptjops vorm halfmane in die erdeskottel; glaserige aartappels verdrink in ’n geurige bruin sous.

Vir lank is daar net die geklingel van eetgerei teen porselein. Bart was duidelik ook honger. Om saam met ’n vreemdeling te eet bevestig ’n sekere gemeenskaplike geneentheid, sodat Sollie kan voel hoe hy effe ontspan.

“Van waar af is jy?” vra Bart toe hy sy bord terugstoot.

“Bloemfontein.”

“Nee, ek bedoel voor dit. Of het jy daar grootgeword?”

“Matatiele.” Sollie sit die skoongeëte been netjies op sy bord terug. “Maar ek het in Bloemfontein grootgeword, by my ma.”

“En jou pa?” pols Bart.

“My ma het my eintlik maar alleen grootgemaak.” Sollie kyk na sy hande wat blink van die vet, soek rond vir ’n vadoek, wat sy gasheer aangee.

“En jou gesig? Hoe het dit gebeur, as ek mag vra?”

Die vraag was onverwags. Teen sy wil knoop Sollie se tong.

“H-h-hô …” struikel hy oor die woord.

“Ek is vreeslik jammer,” maak Bart verskoning. “Dis so ’n prominente letsel dat ek moes wonder …”

“N-… néé, Bart. Dis niks nie.” Sollie neem eienaarskap van sy tong. “Jy het my net onkant gevang.”

“Ek is steeds jammer. Dit was regtig onvanpas van my.”

Sollie maak ’n handgebaar. “ ’n Hond het my gebyt toe ek nog heel k-k-klein was.”

“Dit moes ’n groot hond gewees het?”

Dit lyk of Bart wil hê hy moet uitwei, maar hy wil nie daaroor praat nie.

“En jy?” systap hy die ou man. “Is jy hier op Rhynveld gebore?”

“Nee!” ’n Kort laggie. “Glo dit of nie, ek is ook ’n stadsmens.”

“Hoe het jy dan hier beland?”

“Destyds toe ek as landdros aangestel is, was Bethlehem se industriële gebied nog in aanbou. Die plek het geblom en blyplek was skaars. Rhynveld was die naaste dorp. En oor die veertig jaar later is ek nog steeds hier. Die plattelandse lewe is goed vir jou.”

“Die mense, bedoel jy?”

Bart staan op, loop na die wasbak en draai die krane oop. Met ’n sug buk hy om die seep uit te haal. Sollie dra die vuil skottelgoed aan.

“Wel, ek sou nie sê ek is met ope arms ontvang nie. Eerder dat ons almal in Rhynveld naby aan mekaar leef … Maak dit sin?”

“Almal weet alles van mekaar af?”

“Einste. Min word hier gesê of gedoen sonder dat dit die bostelegram haal. Altyd maar ’n stertjie wat aangelap word.” Bart skakel die ketel aan. “Só is ons gemeenskappie nou maar gemaak en gelaat staan.” Hy beduie na die yskas. “Sal jy vir ons die melk uithaal?”

Sollie gehoorsaam.

“Ja, sulke dorpies is nougeset en vol skinderbekke. Maar steeds weet niemand in Rhynveld waarheen Tillman Wagenaar verdwyn het nie?”

Bart draai swyend weg om koppies uit te haal. Sollie kan voel die atmosfeer in die kombuis het verander.

“Is ek verkeerd?” vra hy toe Bart sy koffie aangee. “Weet iemand hier wél waar Wagenaar is?”

“Renate wil nie hê dit moet uitkom dat hy weg is van Onverwacht nie.” Bart kom sit oorkant Sollie by die tafel. “Hoe seker kan ons wees dat hy vermis word?”

“Wie, Wagenaar?”

“Ja.”

“Niemand kan hom opspoor nie,” sê Sollie verbaas. “Sy bankkaarte word nie gebruik nie. Sy selfoon is af. Sy voertuig is weg. Sy familie is bekommerd en het hom as vermis aangegee. Het jy dan nie sy vrou se verklaring gelees nie?”

“Natuurlik het ek.” Bart teug aan sy koffie. “Maar weet Renate ooit wat die waarheid is? Het Tillman nie dalk net die pad gevat nie?”

Sollie dink ’n oomblik. “Hoeveel roetes is daar na en van Onverwacht?”

“Een,” sê Bart dadelik. “Sedert Lente se geboorte … die Wagenaars se dogter.”

“Ek sien. En voor dit? Was daar ander ingange?”

Bart knik. “Verskeie. Onverwacht is ’n laslapkombers van ander mense se ongeluk en mislukking. Op die hele eiendom staan daar seker vyf of ses huise leeg.”

“Hoe so?”

“Dis huise en store wat oorgebly het nadat Tillman, en sy pa voor hom, die grond opgekoop het. Die plaas was nie altyd die kolos wat hy nou is nie. Dit het tyd gevat.”

“En geld, sekerlik?”

“Hope. Maar daarvan het Renate en Tillman oorgenoeg.”

Sollie frons. “Boer hulle dan as ’n span saam? Ek het net sy naam op Google raakgeloop. Renate word nie een keer genoem nie.”

Die laggie wat Bart deur sy neus forseer, klink eerder soos ’n snork. “Tillman boer. Renate bestuur.”

“Die plaas?”

“Die plaas. Tillman. En alles en almal wat op, in of naby Onverwacht is.”

Hy staan op en draai na die wasbak, begin die skottelgoed was.

“Terug by jou oorspronklike vraag,” praat hy verder oor sy skouer. “Dis juis Renate wat seker gemaak het dat die plaas net een ingang het. Soos die pad na Kanaän, geplavei van die grondpad af, die hele drie kilometer tot by haar voordeur. Al die ander grondpaaie word gebruik, ja, maar daar is stewige hekke en in baie gevalle dubbele heinings om die gepeupel uit te hou.”

“So wat jy eintlik sê, is dat daar net een pad vir Tillman was as hy van die plaas af wou verdwyn.”

“Wat laat jou dink hy wóú verdwyn?” vra Bart skepties.

“Ek oorweeg al die opsies. Het Wagenaar rede gehad om te wou verdwyn?”

“Almal het ’n rede om te wil verdwyn, sersant. Moenie ’n fout maak nie, ek is nie Renate se vriend nie. Ek twyfel of sy werklik vriende in hierdie dorp het. Ek het haar gehelp omdat ek gedink het dis die regte ding om te doen. Maar noudat ek daaroor kon nadink …”

“Ja?” por Sollie.

Bart bly stil asof hy iets verkeerds gesê het en iemand gereed staan om hom te oordeel.

“Renate Wagenaar is ’n anderste tipe mens,” sê hy oplaas.

“Hoe bedoel jy?”

“Onvoorspelbaar. Daar’s net iets omtrent haar wat die Rhynvelders ’n ander pad laat kies as sy op straat verskyn. Dalk is dit haar kilheid teenoor dié wat minder as sy het, maar selfs die tuinbouklub se vroue vermy haar. En sy’s die voorsitter van die blerrie klub!”

“Weet jy van spesifieke probleme op Onverwacht … iets wat sou maak dat Wagenaar net sou padgee?”

Bart tap die water uit en spoel die wasbak skoon. “Hoe bedoel jy?”

“Wel, geldelike probleme, huweliksprobleme, so iets? Waarom sou Renate Wagenaar nie weet waar haar man hom bevind nie? Hy moes die naweek in Johannesburg wees om ’n konferensie by te woon – dieselfde konferensie wat hy al die afgelope vyftien jaar bywoon.”

Stilte.

“Bart? As jy enigiets weet wat my in die ondersoek kan help, sal ek dit regtig waardeer.”

“Die Wagenaars is baie privaat, al ken almal op die dorp hulle,” sê die ou man onwillig. “Ek weet nie van ’n spesifieke rede nie. Maar Tillman Wagenaar is die spilpunt waarom die hele Rhynveld draai, en Renate is die rat wat hom vashou. Sy verdwyning is nie per abuis nie.”

Bart vee die tafel sorgvuldig af en skud die vadoek uit. Sollie kry die indruk dat die aand amptelik verby is.

“Dankie vir die ete,” verskoon hy homself.

Dan onthou hy van die inskripsie in sy kamer. “Ken jy vir Sias du Toit?”

Bart is besig om die agterdeur te sluit. Hy antwoord nie dadelik nie.

“Ek weet van hom, ja. Sy pa, Toit, boer op Klipbank, naby Onverwacht. Hy bedryf ’n vervoerbesigheid vir ekstra inkomste. Hy het laas jaar ’n nuwe trok gekoop wat ek skat Sias voor betaal het … Hoe kom jy nou by Sias uit?”

“Hy’s bekend in Bloemfontein.”

“Ja, Rhynveld se liefling-rugbyspeler en beste uitvoerproduk.”

“Ken jy hom persoonlik?”

Sollie wil hom verbeel dat ’n vlietende oomblik van skok op Bart se gesig geregistreer het.

“Nee. Hoekom vra jy?”

“Iemand het die naam Sias in my kas uitgekrap.” Hy wys in die rigting van sy kamer. “Ek het dit toevallig gesien toe ek my klere weggepak het.”

“O ja, natuurlik! Dit was Sias se kamer vir ’n rukkie.”

“Hoe so?”

“Die Du Toits het dit nie altyd so breed gehad nie. In Sias se kinderjare het dit maar broekskeur gegaan op Klipbank. Veral nadat Elsje oorlede is.”

“Sy ma?” raai Sollie.

“Ja. Tragiese storie. Sy’s oorlede met die geboorte van die tweede kind. Die kleintjie het dit ook nie gemaak nie. Toit het vir jare daarna erg rondgeval. Hy’t seker sy bes met klein Sias gedoen, maar naderhand het die werkers maar na die kind omgesien.”

Daar kom ’n veraf trek in Bart se oë. “Toit is deur vroue soos water. En drank ook. Elke naweek ’n ander flerrie wat hy op sy lorrietrips ontmoet het; hy’t destyds regoor die land gewerk. Ek dink dit was maar om van sy realiteit te ontsnap. Klipbank is stuk vir stuk verkoop tot daar vandag net ’n paar hektaar oor is.”

“So hy’t die familieplaas verloor?”

“So by so. Aan daardie kant van die dorp is daar nog net drie plase oor: Klipbank, die Jacobse se Bloustroom en die Wagenaars. Onverwacht is natuurlik die grootste van die lot.”

“Wie het die grond opgekoop?”

“Tillman, wie anders?”

“Boer Toit nog steeds?”

“Ja, maar hy was nooit veel van ’n boer nie. Hy’t destyds van die weermag af teruggekom en aangegaan asof hy nooit die grens verlaat het nie. Hy’s ’n ywerige wapenversamelaar, groot jagter ook. Ons het almal gedink Elsje sou hom tem. En dit het goed gegaan vir ’n ruk.”

“En toe sterf sy?”

“Ja.” Dieselfde verlatenheid van vroeër trek oor Bart se gesig. “Toit het net die pad gevat. As dit nie vir juffrou Madri van die laerskool was nie, sou niemand seker eens besef het dat Toit daai kind vir lang tye alleen op Klipbank gelos het nie.”

“Het Sias toe hier in die gastehuis kom bly?”

“Nee, ek het ná my aftrede die huis eers as ’n naskoolsentrum ingerig – ’n plek van veiligheid. Dis toe dat Sias hier kom bly het.”

“Dit was lank gelede,” sê Sollie.

Bart knik. “Hy was toe al ’n behoorlike bulletjie, sy maats ver vooruit … Ek het my bes met hom probeer.”

“Het julle in kontak gebly?”

Bart mik na die ligskakelaar. “Nee. Sias kom Rhynveld toe, maar besoek my nooit nie.”

Die kombuis verdonker. “Nag, meneer Mthembu.”