Читать книгу Labirint - Chanette Paul - Страница 5

Maandag 26 Maart

Deure waaragter die onbekende lê, lyk om die een of ander rede anders as dié wat na die bekende lei. Vasti staar na die een voor haar. Met sy koperhandvatsel en relatief beskeie koperplaatjie op ooghoogte, is hierdie een onpretensieus. Die plaatjie profeteer dat Stiaan Sonnekus aan die onbekende ander kant sal wees. En dat hy ’n kliniese sielkundige is.

Dolf Verster het dit uiteindelik tog reggekry. Hy het haar van haar verstand af. Twee en twintig jaar nadat hulle mekaar die eerste keer ontmoet het. Op ’n blind date wat sekerlik sy oorsprong in die hel gehad het. Of dalk het sy iets in ’n vorige lewe aangevang en betaal die afgelope twee dekades af aan die karmaskuld. Dit moes werklik ’n gruwelike ding gewees het. En om te dink die blind date was so onskuldig bedoel. Net iemand om haar na Karlien-dameskoshuis se Donkiedans te vergesel. ’n Eenmalige date omdat die liefde van haar lewe op Kovsies studeer het en eerstejaars verplig was om die dans by te woon.

Dis natuurlik ook moontlik dat sy mal gebore is en Dolf net die sneller was. Op Bredellsdorp hang daar hoeka ’n swaar vraagteken oor die De Leeuws se geestesgesondheid. En dis maar een van vele vraagtekens.

Vasti druk die deur oop. Regs is ’n toonbank, so onpretensieus soos die deur; ’n ontvangsdame, minder onpretensieus, daaragter. Teen die een muur ’n klompie soldaatregop stoele in ’n ry. Twee beset. Sy vermy die twee mans se oë en draai na die ontvangsdame wat haar groet en vraend aankyk.

“Vasti de Leeuw. Dokter Benade het geskakel vir ’n afspraak?” Haar stem klink kalm, verraai nie haar gespannenheid nie. Of so hoop sy.

Die ontvangsdame knik. “U sal net ’n bietjie geduldig moet wees. Ons moes u indruk en meneer Sonnekus is reeds effens agter met sy afsprake,” maak sy diplomaties seker Vasti weet sy verontrief hulle. Sy stoot ’n spul vorms en ’n pen na Vasti toe. “U kan solank hierdie begin invul. Die los vorm kan u vir my gee wanneer u klaar is. Die vraelyste wat met die skuifspeld bymekaar gehou word, kan u op u tyd invul solank dit ons ’n dag of twee voor u volgende afspraak bereik. Ek het vir u ’n afspraak ingeruim vir volgende week. Woensdag, die vierde April, om halftwaalf. Sal dit u pas?”

Vasti kan nie onthou wanneer laas iemand haar as u aangespreek het nie. Sy knik ingedagte, besef dan sy is regtig nie van plan om weer hierheen te kom nie. Sy gaan haar nie weer deur Dawid Benade laat afpers nie. “Ek bedoel . . .”

“Sit gerus,” val die ontvangsdame haar in die rede toe die foon begin lui. Sy steek haar een hand uit na die instrument, beduie met die ander in die rigting van die stoele en antwoord die foon in ’n professionele stem. Vasti vind haar bekwaamheid en vermoë tot multi-tasking onrusbarend.

Sy gaan sit in die hoek verste weg van die ander twee wagtendes, vermy steeds hulle oë. Die eerste vorm gaan vinnig. Vasti de Leeuw. Nege en dertig. Vroulik. Geskei. Sy vul die Leeuwendrift-adres, haar selnommer en na ’n kort huiwering haar nuwe landlynnommer in. Beroep. Sy rol die pen tussen haar middelvinger en duim. Dit sal bra aanstellerig klink om te sê sy is ’n kunstenaar, maar skilder kan beteken sy verf dakke. Kunstenaar dan maar. Geen mediese fonds nie. Haar mediese geskiedenis pas in twee lyntjies. Mangels uitgehaal. Histerektomie. Verwys deur: Dokter Dawid Benade.

Dawid. “Jy’s ’n wrak, Vasti. En dis ook g’n wonder nie. Runa het my vertel van jou meenthuis daar by Hartbeespoortdam. Van die vandalisme.” Baie ernstig. Dawid kon nog altyd baie ernstig raak. “Dis goed dat jy teruggekom het hierheen. Uiteindelik. Hier het jy ten minste vriende, kan ons jou probeer help.”

Vriende? wou sy vra, maar wou liefs nie aan daardie miernes krap nie. Haar kamermaat op universiteit wat intussen haar kunsagent geword het, tel as vriendin, maar sy het Runa nog nie eens laat weet sy kom terug Overberg toe nie. Net van die vandalisme en dat die besending skilderye wat sy binnekort sou gestuur het, verwoes is.

En Dawid? Beskou hy homself werklik as haar vriend? Ná al die misverstande, leuens, beskuldigings, oordele en vooroordele? Die gevolge wat daar rondom uitgekring het?

Selfs op skool was vriende maak nie haar sterk punt nie. Nie op Leeuwendrift in die laerskool nie en nog minder hier op Bredellsdorp waar die naaste hoërskool is.

Op Leeuwendrift, die agterspeen-dorpie waar sy gebore is, het sy apart gestaan van die res omdat haar pa ryk, bombastiese Leon de Leeuw was, en haar oupa aan moederskant ’n Hollander.

Hier op Bredellsdorp, die vooruitstrewende een van die tweelingdorpe twaalf kilometer uitmekaar, word Leeuwendrift-kinders as agtertangs beskou, ongeag wie jou pa of oupa is. Hier word vriendskapsbande op laerskool al gesmee en die klieks uitgesorteer voor die hoërskooljare aanbreek. Maar die ware nagmerrie het eers begin toe Vasti ná ouma Marien se dood, so kort ná ma Truida s’n, koshuis toe moes gaan. Dis toe dat sy werklik agtergekom het hoe sterk die vete tussen die twee dorpe is. En die vete tussen die Bredells en De Leeuws.

En nou is sy weer op pad Leeuwendrift toe. Of sy sal wees as Dawid net vir haar die ellendige sleutels vir haar pa se huis sal gee. Gisteraand het sy te laat hier aangekom om Dawid te pla en het sy in die Backpackers oornag. En toe sy vroeër vanoggend by sy spreekkamer instap, het Dawid haar net een kyk gegee en dadelik aangedring om haar te ondersoek. Tussendeur het hy haar uitgevra en uiteindelik geweier om die sleutels te gee tot sy by Stiaan Sonnekus was. Sodat sy “met iemand kan praat”.

En nou moet sy ’n verdomde sielkundige kom sien voor sy by Leeuwendrift kan uitkom. Leeuwendrift, waar sy hopelik haar wonde kan lek. Waar sy die verlede noodwendig in die oë sal moet kyk, maar selfs dit is verkieslik bo ’n toekoms wat bitter min inhou. Dis nou benewens Nietzsche se eternal return.

Die een of ander tyd moes sy ophou vlug. Sy kan net sowel hier in die Overberg ophou. Hier waar alles in elk geval begin het. Waar stories ruig loop en legendes gebore is nog voor twee korrelkop- Overbergse boere in die 1830’s vasgesit het oor op wie se plaas die kerk gebou moet word om die uitgebreide boeregemeenskap te dien. Nie een wou toegee nie. Die tweelingdorpe het ontstaan toe hulle uiteindelik elkeen hulle eie kerk gebou het.

Koos Bredell se kerk en die dorp wat daar rondom opgeskiet het, het floreer terwyl Leo de Leeuw se kleiner, minder spoggerige kerk sy lidmate en inwoners maar hinkepink bymekaargeroep het. Van die tweeling het die vet broer vetter geword, die maer sustertjie het maer gebly.

Of so was dit altyd. Tye het verander sedert haar pa haar dertien jaar gelede hier weggejaag het. Leeuwendrift het van ’n nederige vaal kuiken tot ’n bont verbeeldingsvoël ontwikkel. Dit het sy twee jaar gelede agtergekom toe sy laas hier was. Wie sou kon dink die versameling armgat-huisies met hulle groentetuine, en hier en daar ’n bedding met leeubekkies, jakobregoppe en stokrose, sou in ’n kunstenaarsdorp ontluik? Dat dit ’n bestemming sou word pleks van die gehuggie wat die reisiger laat moed skep bloot omdat Bredellsdorp nou naby is.

Haar pa was op sy laaste, maar dit het hom nie gekeer om gal te braak oor die “art farts” wat Leeuwendrift kom oorneem het nie, of om die jappies af te kraak wat Bredellsdorp se rykmansbuurt, De Koppe, betrek het nie.

“Spul idiote met vet beursies en leë breinselle. Kom kastig afskaal, maar ek hoor dis net jacuzzi’s en four-by-fours waar jy kyk. En dan praat ek nie eens van die hoerery wat glo daar aangaan nie,” het hy haar ingelig tussen teue suurstof wat hy moeisaam uit die silinder langs sy bed na sy verskrompelde longe probeer kanaliseer het.

Gelukkig hoef sy haar net by Leeuwendrift te bepaal. Wat by De Koppe aangaan, het met haar niks te doen nie. Vasti teken haar naam en sit die voltooide vorm op die ontvangstoonbank neer. Die ontvangsdame is in gesprek op die foon. Vasti is nie seker of dit nog dieselfde oproep is of ’n nuwe nie. Sy gaan sit weer, dié keer met die eerste van die vraelyste in die hand.

Antwoord asb. die vrae so eerlik moontlik. Alle inligting sal as streng vertroulik beskou word. So eerlik moontlik. Beteken dit sy kan maar ’n bietjie lieg ook? Haar oë tas die vrae af, haak dan vas by een. Omskryf kortliks u verhouding met u ouers.

Sy kyk na die paar reëls wat toegelaat is vir die antwoord. Die pen rol weer oor die skryfknobbel van haar middelvinger. Haar ma. Sagsinnig. Toegeeflik. Onderdanig. Die onseker buffer tussen Vasti en haar pa.

Verhouding met moeder goed tot haar oorlye toe ek dertien was, skryf sy op die eerste reël. Oorlye. Hoe formeel. En hoe oninsiggewend. ’n Woord soos oorlye laat mens nie vermoed die oorledene het op ’n snikhete Januariemiddag van ’n trekker afgeval en is toe in die koringland ingeploeg nie. Met haar man agter die stuur.

Vader veeleisend, streng, dominerend, skryf sy verder. ’n Control freak, dink sy, maar skryf dit nie. Ook nie dat hy hom ná sy vrou se dood aan drank oorgegee en verstommend vinnig daarin geslaag het om die familieplaas onder sy gat uit te suip nie. Verhouding met hom gespanne, maar het verbeter kort voor sy dood twee jaar gelede. Effens, sou sy kon byvoeg, en waarskynlik ook maar net omdat dit enkele dae voor sy dood was.

“Ek het jou onterf, maar nou het jy gekom,” was sy groet vanuit die bed in die skemer kamer wat na medisyne, oumenslyf en sweterige skoene geruik het. Haar ouma aan moederskant se huis was al wat oorgebly het nadat Zoete Weide in haar tweede jaar op universiteit onder die hamer gekom het, dus was dit nie ’n ramp om onterf te wees nie.

Van die prentjie wat Vasti vaagweg uit haar laerskooldae onthou, een van ’n stewige kliphuis onder die bloekombome, met sy mooi blomtuin en netjiese groentetuin waar meer son was, was daar min oor. Die huis is seker nog stewig, maar die res het vergaan. Eers danksy huurders, later danksy haar pa wat nie ’n vinger verroer het om verdere verval en verwaarlosing te voorkom nie.

Net die rivier, ’n klipgooi van die huis af, het stil, diep en onveranderd sy seisoenale gang bly gaan. Dieselfde rivier wat deur Zoete Weide sy kronkels en draaie maak en Bredellsdorp omseil voor dit net anderkant Vogelbaai in ’n strandmeer uitmond. Wanneer die jaarlikse vloede kom, spoel die duin tussen die strandmeer en die see weg. Soutwater stoot op en rivierwater stroom die see binne. ’n Nuwe siklus begin.

“Dawid het laat weet Pa is siek en weier om hospitaal toe te gaan.” Sy het onwennig langs die bed bly staan. Gegril vir die bevlekte stoel langsaan. Gewonder hoekom Dawid so lank geneem het om haar in te lig. Al het hy geweet sy en haar pa het meer as ’n dekade nie met mekaar gepraat nie. Al was hy by toe haar pa haar soos ’n brandsiek hond weggejaag het. Al het sy en Dawid jare lank nie meer kontak gehad nie.

“Ek gaan g’n tussen ’n spul vreemdes lê en vrek nie. My eie bed is goed genoeg om in te slaap en dis goed genoeg om in dood te gaan ook.”

Sy kon nie ontken dat hy sterwend was nie. Al het Dawid haar nie gesê nie, sou sy dit kon aflei uit die ingesonke wange, die verkrimpte liggaam van ’n eens forse man. Maar veral in die wete wat uitgespel was in die oë wat so flets geword het. Oë wat kon intimideer, ’n vernietigende kyk kon gee, ’n mens aan die binnekant kon laat verdor tot die pateet wat Leon de Leeuw gedink het jy is, het oë geword wat bebliksemd erken: Die einde is in sig.

“Meneer Smit?” Vasti ruk terug tot die hede toe die ontvangsdame se stem die stilte verbreek. Die deur na die gang klik agter iemand toe. Sy het nie agtergekom ’n pasiënt het uit die spreekkamer gekom en plek gemaak het vir wie meneer Smit ook al mag wees nie.

“Meneer Smit?” herhaal die ontvangsdame. “U kan maar deurgaan.”

Die man met die vaal hare en geboë skouers kom stadig orent. Niks aan hom is merkwaardig nie. Hy het nie ’n skerp neus of ’n groot mond wat as onderskeidende kenmerk kan dien nie. Hy sal moeilik skilder.

Sy kyk terloops in die rigting van die ander man wat steeds sit, probeer vergeefs ’n naam vind vir die dofrooi kleur van sy hare wat styl om die bleek sproetbesaaide gesig hang. Sy lippe is effens vlesig onder die yl snor waarin die oranje pigment effens sterker aangemaak is. Vir hom wíl sy nie skilder nie.

Vasti trek halfpad deur ’n vraelys wat DASS21 gemerk is en waarop sy op ’n skaal van nul tot drie moet aandui hoe haar gemoedstoestand die afgelope week was, toe die vaalman uitkom.

“Meneer Dreyer?” kom die ontvangsdame se stem oomblikke later.

Die roesman knik en staan op. Sy klere sit sakkerig aan hom asof hy, soos sy, onlangs heelwat gewig verloor het. Is gewigsverlies ’n teken dat mens aan die mal word is?

Sy buig haar kop en lees die tiende punt: Ek het gevoel ek het niks om na uit te sien nie. Ingedagte omkring sy die hoogste telling. Sy kyk geïrriteerd na die verklaring van die telling: Is baie van toepassing of meeste van die tyd. Sy wens sy kon die omkringing Tipp-Ex. Selfs as sy dit doodkrap, sal dit verklap wat haar eerste, instinktiewe reaksie was.

Haar antwoord is waar wat die afgelope week betref, ja, maar net sedert die vandalisme. Nie in die twee jaar wat dit voorafgegaan het nie. Sy het juis weer begin moed kry, asem skep, haar ekwilibrium begin vind.

Maar in die jare voor sy Dolf afgeskud gekry het, voor sy Harties toe getrek het?

Sy kan nie onthou wanneer sy ophou uitsien het na wat die toekoms kan oplewer nie, maar sy weet waar die motoriese moment lê. Die een oomblik waar die skeiding gemaak is tussen wat was en wat daarna gekom het. Mens sou dink dit was die dag van haar ma se dood. Of dalk die dag toe sy gehoor het Zoete Weide gaan opgeveil word. Maar dit was nie.

Sy het dit nie destyds besef nie, maar dit was die dag toe Dolf haar eers opgevry en toe in ’n buitekamertjie op die kampus ingemaneuvreer het.

Haar ma het kort voor haar dood die biologiese proses van seks aan Vasti verduidelik. Dit was in die Desember van haar standerdvyfjaar. Detail was daar nie, net die broodnodigste fisiologiese werkinge. Dit het vir haar min sin gemaak. Veral omdat sy nie kon glo dat dit wat haar ma verduidelik het, tussen ma Truida en haar pa kon plaasvind nie.

Vasti kan nie eens onthou dat haar pa ooit haar ma se hand vasgehou of haar ’n drukkie gegee het nie. Groet was ’n pikkie op die wang. Vir solank as wat sy kon onthou, het haar pa gemaak asof daar nie iets soos seks bestaan nie.

Niemand het daaraan gedink om vir Vasti te sê dit is lekker as ’n man oor jou borste streel nie. Ook nie dat daar ’n lamte oor jou kom wat jou kop benewel nie. Of dat mans nie noodwendig stop wanneer jy hulle probeer keer nie.

Dawid het haar, in die kort rukkie wat hulle uitgegaan het, met die grootste respek behandel, maar by Vasti was daar uit die staanspoor geen twyfel dat Dolf ’n ervare en entoesiastiese vryer was nie. Sy het net nie gedink hy sou so onstuitbaar wees nie.

Ondanks die meesleurende gevoelens wat so met haar ma se boodskap gebots het, het sy geweet sy was daardie spesifieke dag nie gereed om enduit te gaan met dit waarheen Dolf – en gedeeltelik haar lyf – op pad was nie. Miskien het sy vermoed Dolf is nie die regte man nie. Miskien het sy heimlik besef die verliefdheid wat sy gedink het sy voel, het geen dieper wortels nie. Miskien het Dawid nog in haar hart gespook.

Sy kon nie juis om hulp roep nie, al het die PUK-kampus gewemel van die koshuisstudente. Hoe verduidelik jy immers waarom jy saam met jou ou in die benoude donkerte van die buitegeboutjie is? En die storie het juis op die kampus rondgelê dat sy ’n maklike meisie is. ’n Storie wat sy tot vandag toe nie kan verklaar nie.

Ironies genoeg het haar pa haar gedwing om Potch toe te gaan omdat dit volgens hom nie so ’n verderflike plek is soos Stellenbosch nie. By die PU vir CHO, het hy geglo, sal die Doppers haar in toom hou soos hy dit op die plaas gedoen het. Maar Leon de Leeuw het die wil wat ’n weg sal vind, onderskat. Net jammer dit was nie haar wil wat die weg gevind het nie. Daardie eer kom Dolf toe.

Dis asof die reuk van stof en besems, van petrol en ou lappe meteens weer in haar neus opslaan, asof sy weer hoor hoe haar pleidooie teen die sinkplafon vasslaan. Oor en oor: “Asseblief, Dolf, moenie! Nie nou nie. Ek is nie gereed hiervoor nie. Nee!” Dis asof sy weer die ruheid waarmee hy haar vasgepen het, ervaar; kort daarna die skerp pyn voel en die souterigheid van onwillekeurige trane op haar lippe proe.

Vasti kruis haar bene en roer haar skouers fatalisties. Daar is niks wat sy daaraan kan doen dat dit is hoe sy seks die eerste keer ervaar het nie. Dat iets wat klaarblyklik spesiaal moes gewees het, toe uiteindelik afstootlik, morsig en donners seer was.

Oorsaak: Nalatige inligtingsverskaffing. Gevolg: Jy besef niks is heilig nie. Ook nie jou eie liggaam nie. Nie eens vir die man wat jy “liefhet” met die soort desperaatheid wat net ’n oorgewig, ongewilde meisie wat in haar vorige liefde verlaat is, verstaan nie.

Vasti kom agter sy kou aan die agterkant van die pen, onthou dan dat dit nie hare is nie. Wonder hoeveel speeksel van ander mense aan die pen kleef. En kieme. Vreemde organismes. Virusse. Kan vigs deur ou speeksel oorgedra word? Die gedagtes kom en gaan, toer dan weer die verlede in.

Die verlies van haar maagdelikheid was vernederend, maar nie haar hoofkwelling nie. Sy het haar doodbekommer oor die gevolge tot sy met haar maandstonde begenadig is. Toe eers kon sy kwaad word.

Dolf het gesê dit het gebeur omdat sy ’n cockteaser is, hom nie betyds gekeer het nie. Toe sy haar wip, het die rede verander na “omdat ek jou so liefhet”. Hy het haar belowe dit sal nie weer gebeur nie. Sy was so verdomp dom. Natuurlik het dit, dié keer in ’n geleende kar, weg van die kampus. Weer was dit haar skuld. En natuurlik omdat hy haar so liefhet.

Sy het uitgemaak. Hy het aanhoudend gebel. By haar gepleit vir nog ’n kans. Dolf kón pleit. Hy het blomme gestuur. Kaartjies. Haar uitgenooi vir etes in deftige restaurante wat sy geweet het hy nie kan bekostig nie. Hy het haar vertel hy is bekeer, dat hy die Here gevind het en nou weet dit was baie verkeerd van hom om sy liefde vir haar die oorhand te laat kry. Sy is die enigste mens wat hom nog ooit verstaan het. En hy verstaan haar. Hy weet hoe swaar sy al gekry het.

Met die grootste moeite het sy by haar besluit gebly, probeer verwerk dat Zoete Weide nie meer die De Leeuws se plaas is nie, dat haar pa ’n onrehabiliteerbare dronkgat geword het en haar verder toegelê op haar kuns en studies. Tot Dolf haar een Woensdagaand, amper ’n jaar later, in trane gebel het. Hy het slegte nuus gekry oor sy ma. Sal sy nie net ’n koppie koffie saam met hom gaan drink nie? Daar is niemand met wie hy kan praat nie. No strings attached.

Natuurlik het sy daarvoor geval. Sy het pas mondig geword, maar was ondanks alles ’n baie jong een en twintig – naïef en goedgelowig. Sy het geweet hoe dit voel om niemand te hê om mee te kan praat nie, sy het ongelukkig toe nog nie geweet Dolf kan on cue snot en trane huil nie.

Vasti het hom onvoorwaardelik geglo toe hy sê sy ma is met kanker gediagnoseer. Hy moet onmiddellik huis toe gaan, het hy gesê, sy het nie lank om te leef nie. En hy sien nie kans om alleen te gaan nie. Vasti moet saam.

Sy kan nie, het sy verweer, sy het nog vraestelle oor om te skryf. Hy ook. Hulle was albei in hulle derde jaar. Sy het kuns geswot. Haar pa het gedink sy doen tale. Dolf was ingeskryf vir ’n onderwysdiploma. Vasti het gedink hy het eksamentoelating.

“My ma het my nodig, Vasti. As ek net dink aan al die opofferinge wat sy vir my gemaak het ná my vark van ’n pa soos ’n sleg ding weggeloop het. Asseblief, as jy enige medemenslikheid in jou het, sal jy saam met my gaan.”

Sy het soos ’n luis gevoel dat sy haar studies bo ’n man in nood en sy sterwende ma wou stel. Die uiteinde was dat hulle net ná haar vraestel die Vrydagoggend Daniëlsvlei toe sou ry en hy haar die Maandagoggend baie vroeg sou terugbring. Met trane in sy oë het hy haar bedank en gevra dat sy net nie sy ma moet laat agterkom Vasti weet sy is sterwend nie. Sy is so ’n trotse vrou.

As sy toe geweet het Dolf lieg oor sy ma se siekte, sou sy dalk vir die tannie gesê het wat die Sondagaand gebeur het, maar hoe sê jy vir ’n ma dat jy haar snikkende seun probeer troos het en toe misbruik is? Hoe laai ’n mens so iets op ’n “sterwende” af?

Dit kon Dolf min skeel toe sy die kalender weer eens benoud begin dophou het. Sy het nie geweet hy sien angstig daarna uit om ’n laaitie van sy eie te hê nie. Sodat hy ’n pa kan wees. Een wat vir sy kind sal omgee en hom nie sal weggooi soos sy pa met hom gedoen het nie.

Dat hy gedink het hy sou daartoe in staat wees om ’n goeie pa te wees, kan sy net toeskryf aan ’n verheerlikte siening van homself.

Ongelukkig het sy goeie rede gehad om bekommerd te wees.