Читать книгу Spoor - Деон Мейер - Страница 21

Om nege minute oor vier in die middag rapporteer Quinn aan sy baas dat Rohn se agtervolging van Shahied Latief Osman in Walvisbaai foutloos verloop het. “Osman is met ’n Avis-motor reguit na die hawe toe, waar hy parkeer het voor die kantore van Consolidated Fisheries, in die vissersvloot-gebied. Hy is by dié maatskappy se gebou in om 13:35 en het eers twee uur later, om 15:30, weer uitgekom. Hierna is hy na die Protea Hotel in Sam Nujoma Avenue, waar hy ingeboek het. Rohn het ook ’n kamer daar gekry en sal sake verder dophou. Ons is nou besig om Consolidated Fisheries na te vors en Raj se mense sal môreoggend ’n verslag gereed hê.”

* * *

Om twintig oor vier roep Moeder Killian vir Jessica die Godin in om haar die nuwe opdrag te gee. Wanneer Jessica tien minute later swetsend terugstap na haar werkstasie (“A fucking fishing company in a fucking boondocks harbour town …”), breek sy Milla Strachan se intense konsentrasie, sodat sy haar kop lig vanaf die lywige navorsing oor straatbendes en vir Donald MacFarland sê: “Mac, there’s stuff in here that doesn’t reflect well on the government …”

“So?”

“So do I include it?”

“Of course. Die yskerkoei moet wéét, even if it hurts.”

“O.K.”

* * *

Verslag: Misdaadbendes op die Kaapse Vlakte

Datum: 14 September 2009

Opgestel deur: Milla Strachan en Donald MacFarland

Agtergrond

In die laaste dekade van die apartheidsera was bendebedrywighede in die destydse Kaapprovinsie in groot mate beperk tot die voormalige bruin groepsgebiede, veral in die laer sosioëkonomiese woonbuurte van die Kaapse Vlakte.

Ook die aard en omvang van hul misdade was relatief begrens, hoofsaaklik as gevolg van internasionale isolasie, inperking deur die Groepsgebiedewet, en ’n effektiewe, ervare polisiemag met uitgebreide magte, waaronder aanhouding sonder verhoor, en bedenklike ondervragingsprosedures.

Dié situasie het vroeg in die jare negentig subtiel begin verander, toe die destydse SAP se mannekrag al hoe meer aangewend was vir onderdrukking van politieke onrus. Straatbendes kon asem skep, hul werwing versnel en hul bedrywighede stelselmatig uitbrei, in dié tydperk nog op klein en beperkte skaal.

Dit was egter die oorgang na ’n demokratiese regering, in 1994, en die reuse-veranderings in die land in die daaropvolgende ses jaar, wat aan georganiseerde misdaad die geleentheid gegee het om van tuisnywerheid tot internasionele speler te ontwikkel.

Die volgende faktore is van toepassing:

• Ná 1994: Opening van grense en internasionale toestroming

Afskaffing van streng grensbeheer en Suid-Afrika se hertoetrede tot internasionale handel het ’n toestroming van buitelandse toeriste, valuta en investering tot gevolg gehad, wat ook die vernaamste spelers in transnasionale georganiseerde misdaad ingesluit het. Dit was veral sindikate van Nigerië, Rusland, China, Italië en Colombia wat die geleenthede gesien het, en hulle spoedig in veral Johannesburg, Durban en Kaapstad kom ingrawe het.

Na raming het meer as 100 000 Nigeriese burgers in dié tydperk Suid-Afrika onwettig binnegekom, en hulle hier kom vestig.

• Bestaande infrastruktuur

Die Suid-Afrika van 1994 het, ondanks die land se isolasie, oor uitstekende infrastruktuur beskik – ’n hoogs doeltreffende bankwese, uitstekende telekommunikasienetwerke, en uitgebreide pad-, spoor- en lugverbindings.

Misdaadsindikate het net soveel hierby baatgevind as die buitelandse sake-investering en nuwe besighede.

Daar was boonop reeds ’n basiese struktuur van georganiseerde misdaad, in die vorm van die bendes van die Kaapse Skiereiland. Veral heroïen en kokaïen het in groot hoeveelhede die land begin binnevloei, en ’n bestaande, basiese hanterings-en-verspreidingsnetwerk gevind, hoewel nog ongesofistikeerd.

Ook die smokkel van en handel in ander dwelmmiddels, wapens, ivoor, hout, edelgesteentes, perlemoen en mense het algaande begin toeneem.

• ’n Verswakte polisiediens en moderne wetgewing

Te midde van die instroming van transnasionale misdaadsindikate het die voormalige SAP van 1994 tot 1998 getransformeer in die nuwe Suid Afrikaanse Polisiediens (SAPD). Die gevolge van dié proses sou, ironies genoeg, beskou word as een van die sleutelfaktore in die opkoms van georganiseerde misdaad in veral die Wes-Kaap.

Regstellende aksie, ’n hoë persentasie bedankings en aftredes van senior offisiere, heropleiding en herontplooiing, verandering van strukture en verplasings het nie net ’n massiewe verlies aan ervaring binne polisiegeledere meegebring nie, maar ook die vertroue tussen lede en algemene moraal binne die Diens ernstig geknou. Binnegevegte, frustrasie, dwarstrekery en politiekery het ook daartoe bygedra dat die SAPD sy oog van die georganiseerdemisdaad-bal afgehaal het.

Strafproseswetgewing, geskoei op moderne humane en internasionaal-aanvaarbare menseregte, het ook in dié tyd gevolg, wat wetstoepassers gedwing het om die regte van verdagtes te respekteer, arrestasie-prosedures te verander, en ondervragingstegnieke daadwerklik te hersien (onder meer ’n totale wegbeweeg van die sg. bekentenis-formule – lees fisieke intimidasie – van die apartheidstydperk).

Misdaad-intelligensie het as gevolg hiervan in groot mate in duie gestort, en moes van die grond af herbou word.

Die resultaat was ’n geleentheidsvenster vir georganiseerde misdaad, wat hulle ten volle benut het.

• Pagad, CORE en POCA

Met die polisie lamgelê, het burgerlike weerstand teen misdaad in die bruin gebiede opgevlam. Die vernaamste daarvan was Pagad (People Against Gangsterism and Drugs), die Moslem-drukgroep, wat in 1996 met vigilante-optrede teen bendebase op die Kaapse Vlakte begin het.

Opmarse na dwelmhuise, skietvoorvalle, aanrandings en eliminasie van leiers het bestaande bendes erg in die wiele gery, bevelstrukture verwoes en misdadige bedrywighede dramaties geknou.

Vir die Vlaktebendes was dit evolusionêr – net die sterkste het oorleef. Die oorblywende sindikaatleiers se reaksie was die stigting van die Community Outreach Forum, of CORE. Die naam is doelbewus sinies gekies, en het niks met die gemeenskap te doene gehad nie. Dit was ’n konsolidasie en hergroepering, en, vir die eerste keer in die geskiedenis, ’n samewerkingsooreenkoms van georganiseerde misdaad. Hulle het ’n klein, doeltreffende uitvoerende komitee in die lewe geroep, wat binne ’n kwessie van maande dwelms, geldwassery, smokkelary en internasionale samewerking vaartbelyn gemaak en tot nuwe vlakke van professionaliteit en geheimhouding gevoer het.

Die ander gevolg van Pagad se optrede was dat bendes se topstruktuur uit die bruin gemeenskappe getrek het na tradisioneel wit woonbuurte – en hul bedrywighede ook na dié gebiede uitgebrei het, waar veral die afsetting van onder meer kokaïen en dagga ’n nuwe mark gevind het.

’n Finale faktor was die parlementêre aanvaarding van POCA (Prevention of Organised Crime Act), omvattende wetgewing wat byvoorbeeld aan die Staat die reg gegee het om beslag te lê op die bates van bendebase en hul meelopers.

• Die Restless Ravens

Die Restless Ravens was ’n relatief klein maar baie doeltreffende straatbende wat in die vroeë negentigs hoofsaaklik in Manenberg, Bonteheuwel, Bishop Lavis, Heideveld, Surrey en Primrose Park aktief was.

Hul leier was die meedoënlose, ambisieuse en hoogs intelligente Willem (Willy) “Tweetybird” de la Cruz (53), wat toe reeds twee keer tronkstraf uitgedien het vir aanranding (1978 – 1981) en roof (1983 – 1988). Hy het sy bynaam te danke aan sy stokperdjie, die teel van budjies, maar ook die ritueel om ’n lewende voël in die mond te plaas van verraaiers nadat hy hulle om die lewe laat bring het.

De la Cruz en die Restless Ravens het grootliks baat gevind by die chaos wat Pagad in 1996 veroorsaak het. Juis omdat hulle kleiner was en dus as ’n mindere bedreiging gesien is, het Pagad hulle meestal met rus gelaat. Die Ravens het nie net dié tydperk oorleef nie, maar ook as gevolg van die vigilante-optrede nuwe werwings- en afsetgebiede bekom.

De la Cruz was ook een van die stigterslede van CORE, en het met sy goeie onderhandelings- en netwerkvaardighede eindelik ’n sleutelrol in dié alliansie gespeel. Daarby het hy vroeg reeds die bedreiging van die POCA-wetgewing en die toepassing daarvan deur die spesiale ondersoekeenheid, die Skerpioene, raakgesien.

Sy vrees dat die owerhede beslag kon lê op sy aansienlike finansiële en eiendomsbates het hom genoop om twee belangrike aanstellings te maak – elke keer ’n vertroueling wat hy in die gevangenis ontmoet het.

Die eerste was ’n rekenmeester, die voormalige boekhouer Moegamat Perkins (49, bedrogvonnis uitgedien van 1982 – 1988), wat moes verseker dat die Ravens se bates eerstens nie op De la Cruz se naam is nie, en tweedens só gestruktureer is dat beslaglegging haas onmoontlik sou wees.

Die tweede aanstelling was dié van ’n generaal, ’n sterkman wat met moord, aanranding en intimidasie die Ravens se gesag kon afdwing, maar ook ’n teenwig om te verseker dat die rekenmeester Perkins se invloed beperk word. Sy keuse het geval op Terrence Richard Baadjies (50, “Terry”, “Terror”, “The Terrorist”) – tot ’n jeuginstansie gevonnis vir moord op ouderdom 15, dien daarna gevangenisstraf uit vir handel in verbode middels, aanranding met die opset, en manslag.

Albei aanstellings was meesterskuiwe. Toe die Skerpioene en veral die SAPD se Eenheid vir Georganiseerde Misdaad in die tydperk 2000 tot 2006 op byna R200 miljoen se bendebates in die Kaapse Skiereiland beslag gelê het, was die Ravens onaantasbaar.

En met Terror Baadjies en sy soldate wat voortdurend gereed was om benadeelde sindikate se werksaamhede met geweld oor te neem, het die Restless Ravens in dieselfde tydperk tot een van die suksesvolste misdaadorganisasies in die Kaap ontwikkel. De la Cruz se prominensie in CORE het ook ’n verdere hupstoot gekry.

Die Ravens se werwing onder jong bruin mans op die Kaapse Vlakte is ook aansienlik aangehelp deur die sosioëkonomiese agteruitgang van dié gemeenskap sedert 1994. Van die belangrikste bydraende faktore is:

o Die dwelm tik: 91% persent van alle tikafhanklikes is bruin – met ’n gemiddelde ouderdom van 16,6 jaar.

o 18% van alle bruin jeugdiges tussen 14 en 34 is in gevangenskap weens misdaad.

o 21,8% van bruin jeugdiges op ouderdom 16 is nie op skool nie.

o 48% van die breë bruin gemeenskap is ekonomies onaktief of werkloos. (Uit ’n totaal van 2,7 miljoen is 975 000 ekonomies onaktief en 340 000 werkloos.)

• Ten slotte:

Die Restless Ravens se sukses (en POCA-ontduiking) het nou dalk juis die soort aandag getrek wat hulle nie wou hê nie. Volgens ’n onlangse berig in Die Burger (28 Augustus 2009) het die nuwe provinsiale DA-regering in die Wes-Kaap opdrag gegee dat ’n spesiale aanklaer aangestel word om die bende se bedrywighede te ondersoek – met die oog op ’n aanklag van belastingontduiking.