Читать книгу Proteus - Деон Мейер - Страница 12

Daar is ’n tyd om jou woede te wys, beheersd, doelgerig, ’n afkeer te hê aan jou mense se optrede, nie aan hulle as persoon nie.

Janina skakel die sprekerfoon ergerlik af en stap na waar haar rekenaar staan. “Ons het die ding beheer. Ons. Ons het geweet waar sy is, waar hy is, waarheen hy gaan, hoe hy daar gaan kom. Volkome beheer.”

Haar stem dra, die woede vlak. Elkeen kyk na haar sonder om oogkontak te maak.

“Waarom het ons beheer verloor? Gebrek aan inligting, gebrek aan intelligensie, gebrek aan oordeel. Hier en by die lughawe. Ons het nou ’n agterstand. Ons het geen idee waar hy is nie. Ons weet minstens waarheen hy gaan en ons ken die vinnigste manier om daar te kom. Maar dit is nie genoeg nie. Ek wil nóú weet wie Tobela Mpayipheli is. Nóú. Ek wil weet waarom Monica Kleintjes na hóm toe is. En ek wil weet wáár hy is. Ek wil weet wát op daardie skyf is. Álles. En ek gee nie om wát julle moet doen om die inligting te kry nie.”

Sy soek na hul oë, maar hulle kyk na die vloer.

“En daardie twee narre, Quinn.”

“Ja, mevrou?”

“Laat hulle ’n verslag indien. En as hulle klaar is …”

“Ja, mevrou?”

“Laat hulle gaan. Hulle hoort nie in dié span nie.”

Sy stap by die vertrek uit, wens daar was ’n deur om te klap. In die gang af, by haar kantoor in – dáár is ’n deur om te klap. Sy val in haar swart leerstoel neer.

Laat die bliksems sweet.

Laat hulle in die eerste plek verstaan as jy nie die hitte kan hanteer nie, sal Janina Mentz jou uit die kombuis verwyder. Want, God weet, hier’s nie plek vir mislukking nie. Sy sal haar beloftes nakom.

Die direkteur weet. Hy sit daar in sy kantoor in sy spierwit hemp en hy weet, want hy luister. Hy hoor elke woord wat in die Opskamer gesê word – en weeg dit: haar doen en late, haar leiding.

Hy het haar gevra, dit voel na ’n leeftyd gelede, tydens hul eerste onderhoud vir die pos: “Sien jy kans, Janina?”

En sy het gesê “ja”, want vir ’n wit vrou in ’n swart administrasie is daar net soveel geleenthede, maak nie saak of jou IK 147 is en jou rekord die een foutlose klein sukses na die ander verteenwoordig nie. Met die klem op klein, omdat die groot geleentheid nog net nie gekom het nie. Tot die direkteur haar vir middagete na Bukhara in die Kerkstraat-wandelhal geneem het en sy visie uitgestippel het: “’n Intelligensiediens wat uitmuntend is, Janina, dít is wat die Visepresident wil hê. ’n Intelligensiediens wat nuut begin, sonder ’n verlede. Aanstaande jaar is hy President en hy weet hy het nie Madiba se charisma nie. Hy weet dit gaan harde werk verg teen elke vorm van teenkanting en ondermyning wat jy nasionaal en internasionaal maar kan kry. Ek het carte blanche en ek het ’n begroting, Janina. En ek glo ek het die argitek vanmiddag hier voor my. Jy het die profiel, die breinkrag, jy het geen bagasie nie, jy het die lojaliteit, jy het die deursettingsvermoë. Maar die vraag is: Sien jy kans?”

O, sy het kans gesien, meer as wat hy besef het. Want dit was elf maande nadat haar man ’n jeuk vir jonggoed ontwikkel het en vir haar kom sê het “die huwelik werk nie meer vir my nie”, asof dit háár skuld is, asof dit sy en die kinders is wat hom nie vervulling gee nie. Terwyl die enigste vervulling ter sprake die ruimte tussen Cindy se bene was.

Cindy. Die vuilvoet-kwasikunstenaar wat haar lappies by ’n Groentemarkplein-stalletjie aan Duitse toeriste verkwansel het en haar groot bruin oë vir getroude mans gefladder het tot sy een in die strik van haar ferm, bralose borste gevang het. En toe trek die tweetjies Pelgrimsrus toe om “’n ateljee vir haar te gaan oopmaak”.

Dus sien ek kans, meneer die direkteur. Ek smag daarna. Want ek het ’n woede in my wat gevoed word deur die verwerping, o ja, laat daar nie twyfel wees nie. Wat gevoed word deur ambisie ook, moenie ’n fout maak nie, ek is die enkelkind van arm Afrikaners wat tot elke prys wil uitstyg bo my ouers se siellose, sinnelose bestaan. Wat gevoed word deur die frustrasie van ’n dekade in die Struggle en al wat ek daarvoor kan wys, ondanks my talente, is ’n adjunkdirekteursposisie. Ek kan soveel meer doen, ek ken die landskap van my psige, ek weet waar die afgronde lê en ek weet waar die pieke staan, ek is onbevange bewus. Ek kan vlieg; maak dit saak uit watter rigtings die winde onder my vlerke vandaan kom?

Sy het dit nie gesê nie. Sy het daardie middagete koel en kalm geluister en gepraat, en net met stille selfvertroue gesê: “Ja, ek sien kans”, en die volgende week begin werk aan hul visie: ’n Eerstewêreldse Intelligensiediens in ’n land wat homself aan die veters van Derdewêreldstewels probeer optrek, ’n nuwe, onafhanklike eenheid met ’n skoon lei.

En steeds sien sy kans. Maak nie saak wat die prys is wat betaal moet word nie.

Haar telefoon lui met die enkellui van ’n interne oproep. “Mentz.”

“Kom loer gou in, Janina, asseblief,” sê die direkteur.

* * * * *

Hy kry ’n minibustaxi Bellville toe – die eerste geleentheid wat hom voordoen. Sy drang is om afstand tussen hom en die lughawe te kry ongeag die rigting. Die implikasies dring mettertyd tot hom deur: Hy kan nie teruggaan na Monica Kleintjes nie, want hulle hou haar sekerlik dop. Hy kan haar nie bel nie. Hy kan nie nou terug huis toe nie. Hy kan nie terug lughawe toe nie – teen hierdie tyd is daar swerms van hulle. En as hulle enigsins wakker is, hou hulle al die stasie dop, dus is bus en trein Johannesburg toe ook buite die kwessie.

Wat hom met die groot vraag laat: Hoe kom hy in Lusaka?

Hy sit in die donker tussen medepassasiers, huishulpe en sekuriteitswagte en fabriekswerkers op pad huis toe wat die styging in die broodprys en sokkeruitslae en landspolitiek bespreek en hy wil een van hulle wees. Hy wil die hardeskyf op Monica se skoot gaan neersit en sê: “Daar is een ding wat jy nie in berekening gebring het nie,” en dan wil hy na Miriam en Pakamile toe en môre wil hy werk toe op sy Honda Benly en tydens sy middagete wil hy met St. Georges opstap na Immanuel die skoenskoonmaker en ’n potjie skaak speel tussen sy Zoeloe-vriend se selfoonpratende, rykdomnajagende kliënte deur, terwyl hulle in Xhosa goediglik met die wittes spot.

Maar nou het hy twee Z88-pistole en ’n plat hardeskyf in ’n blou sportsak wat tussen hom en sy lewe staan.

“En wat doen jy vir ’n lewe?” vra die vrou langs hom.

Hy sug. “Ek is op die oomblik reisend,” sê hy.

Hoe kom hy in Lusaka?

* * * * *

’n Mens sal nie sê hy kom al sesuur soggens kantoor toe nie – hier is dit al byna halfnege in die aand en die direkteur, iewers in sy vroeë vyftigerjare, lyk vars, uitgerus, waaksaam.

“Ek het ’n interessante oproep gehad, Janina. Onse Tiger het vanmiddag op Tempe ’n valskermsoldaat aangerand.”

“Aangerand?”

“Tot in die hospitaal geslaan, en die bevelvoerder het hoër op gebel. Hy wil geregtigheid hê.”

“Ek is seker daar was rede vir die baklei, meneer.”

“Ek ook, Janina. Ek wil jou net op die hoogte hou.”

“Ek waardeer dit, meneer.”

“Vra hom uit wanneer jy hom sien.”

“Ek sal.”

“Is dit al, meneer?”

“Dit is al, Janina. Ek weet jy is besig.” Hy glimlag vaderlik, besorg. Sy talm ’n oomblik voor sy omdraai. Sy wil hê hy moet iets sê oor die gebeure in die Opskamer, hy moet dit aanroer sodat sy hom kan verseker dat sy alles onder beheer het. Maar hy sit net daar met sy glimlag.

Sy klim die trappe, maar gaan staan halfpad.

Ek weet jy is besig.

Hy meet haar. Hy weeg haar, toets haar. Sy weet dit.

Sy lag sag. As hy maar geweet het. Sy haal diep asem, klim die laaste trappe afgemete, soos die numering van ’n strategiese plan.

Radebe begin rapporteer sodra sy in die Opskamer instap, sy stem sag-apologeties. Hy verduidelik die nuwe ontplooiing van spanne – ses van die bestes by die lughawe, ses by Kaapstadstasie, in twee spanne van drie elk ingedeel om treine en die busterminus dop te hou. Sy drie spanlede langs hom is besig om elke motorhuurmaatskappy in die stad te skakel met instruksies om te laat weet sodra iemand met Mpayipheli se beskrywing ’n kar probeer bekom. Hulle sal ook elke kontrakteerbare privaat lugdiens kontak. Nog drie spanne van twee elk sit in motors en wag vir instruksies hier onder in Waalstraat. Nog geen aktiwiteit by Monica Kleintjes of Miriam Nzululwazi nie.

Sy knik. Quinn bevestig meeluistering van die Nzululwazi-telefoon. Daar was nog geen oproepe nie.

Rajkumar, immer fyngevoelig, se liggaamshouding is een van gekrenkte eer wanneer hy verslag doen: “Daar is geen rekord van Tobela Mpayipheli in die Umkhonto weSizwe-rekords nie. Mpayipheli se geregistreerde huisadres in Mitchells Plain – die eiendom behoort aan ’n Orlando Arendse. Dit is skynbaar dieselfde Arendse vir wie Monica vroeër vanmiddag geskakel het op soek na Mpayipheli. Maar Arendse se geregistreerde huisadres is in Milnertonrif.” Die swaar lyf skuif subtiel, die selfvertroue keer terug. “Die interessante ding is Arendse se kriminele rekord – twee keer tronkstraf uitgedien vir handel in gesteelde goedere, 1975 en 1982 tot 1984, een keer aangekla en onskuldig bevind op handel in ongelisensieerde vuurwapens in 1989, twee keer in hegtenis geneem oor handel in dwelms, in 1992 en 1995, maar die sake is nooit hof toe nie. En een ding is seker: Orlando Arendse is georganiseerde misdaad. Dwelms. Groot. Prostitusie. Dobbelary. Gesteelde goedere. Die gewone beskermingsgeld-afpersing van sakeondernemings. En as ek die tekens reg lees, is die Skerpioene op die oomblik besig om baie geesdriftig na hom te kyk. En daardie Mitchells Plain-adres kan ’n dwelmhuis wees, lyk dit my.” Dan sit Rahjev Rajkumar met genoegdoening terug in sy stoel.

“Goeie werk,” sê sy. Sy loop langs die muur van die vertrek, op en af, haar arms gevou. Op en af.

Georganiseerde misdaad? Sy reik na moontlikhede, maar dit wil nie sin maak nie.

“Georganiseerde misdaad?” sê sy hardop. “Ek sien dit nie pas nie.”

“Geld sorg vir eienaardige bedmaats,” sê Rajkumar. “En as dit dwelms is, is dit geld. Groot geld.”

“Mpayipheli kan ’n handelaar wees,” sê Quinn.

“Hy’s ’n motorfietsmeganikus,” sê Radebe. “En dit wil nie sin maak nie.”

Mentz hou aan met stap, knikkend. “Rahjev, kan jy uitvind aan wie die motorfietshandelaar behoort?”

“Maatskappyregistrasies is nie intyds nie. Ek kan delf, maar …”

Radebe: “Ek stuur ’n motorspan soontoe. Daar’s soms noodnommers op die deure.”

“Doen dit.”

Sy probeer weer die gegewe analiseer, hoeke en kante van benadering, sukkelend met die stukkies van die legkaart.

“Geen rekord van Mpayipheli by die ANC, MK, PAC of Apla nie?” vra sy.

“Niks. Maar ’n mens moet onthou: Die ANC-stelsels het ’n paar keer knoue gekry. Dit is onvolledig. En die PAC en Apla het nooit regtig iets gehad nie. Al die PAC-inligting kom van die Boere se data af. En daar’s niks oor Mpayipheli nie.”

“Daar moet ’n verband wees tussen Mpayipheli en Kleintjes.”

“Hel,” sê Quinn, “hy kon hulle tuinier gewees het.”

Radebe, altyd versigtig met sy uitsprake, fronsend asof hy diepe vertwyfeling het, sê: “Sy het die Arendse-nommer eerste gebel om Mpayipheli te kontak. Miskien is Arendse die skakel.”

“Kan wees.” Sy stap steeds op en af, verteer die insette, oorweeg die moontlikhede. Haar dors na inligting is allesoorheersend. HuIle moet ’n bres slaan, ’n skerp lig werp op die newels van onkunde. Maar hoe kry jy ’n dwelmbaron aan die praat?

Nog ’n siklus in haar wentelbaan teen die muur, op en af. “Goed,” sê sy. “Dít is wat ons gaan doen …”

* * * * *

Hy is in die vuil toilette van Bellville se stasie. Nadat hy agter die geslote deur sy liggaamlike nood verlig het, haal hy die twee pistole se magasyne en slotmeganismes uit. Dan loop hy uit en plaas die onderskeie onderdele van die vuurwapens in verskillende vullisblikke en begin stap, Durbanweg se kant toe. Hy weet steeds nie waarheen hy gaan nie. Hy is net bewus van minute wat verbytik en hy is nou net tien kilometer nader aan Lusaka as wat hy by die lughawe was. Die versoeking om die hele gemors net so te los en huis toe te gaan, lê soos ’n verlange in hom, maar dan kom die vraag elke keer terug: Is dit wat Johnny Kleintjes gedoen het toe hy wat Tobela is hom nodig gehad het? En die antwoord daarop is nee, maak nie saak hoe hy daaraan dink nie, al wil hy nie nou hier wees nie, al wil hy nie die dringendheid en spanning in sy buik voel groei nie. Hy skuld vir Johnny Kleintjes en hy sal sy gat moet roer.

As hy om die hoek kom waar Voortrekker- en Durbanweg kruis en die voertuie by die verkeerslig sien, gaan daar vir hom ’n lig op. Die pas van sy voeteval versnel as hy in die rigting van die Ontvanger se kantoor beweeg. Daar’s ’n taxihalte daar. Hy moet terug Kaap toe. Vinnig.

* * * * *

Mazibuko verbreek die tweede keer vandag ’n selfoonverbinding met Janina Mentz en begin bevele op span Alpha blaf: “Kom ons kry die kiste oop, daar’s werk om te doen. Hecklers, handwapens, rookgranate, koeëlvaste baadjies, nagsig. En ek soek geverfde gesigte.”

Hulle reageer onmiddellik met oorgawe, knip die toerustingkiste oop, hul oë wat na hom flits, nuuskierigheid oor die aard van die opdrag. Hy sê niks, oordink die gesprek met Mentz. Waarom het hy vanmiddag ’n offisier aangerand? Want die doos het sy Duitse herdershond op Klein-Joe Moroka gesit. Wat het Klein-Joe gedoen? Hy het nie die luitenantjie gesalueer nie. Hoekom nie? Klein-Joe is Klein-Joe. Soms so in sy eie kop besig dat hy nie weet wat om hom aangaan nie. Deur-die-mis-nalatigheid was al wat dit was. En toe die luitenantjie vir Klein-Joe met ’n stroom obseniteite konfronteer het, gebeur wat altyd sal gebeur. Klein-Joe laat net een mens met hom neuk en dis hy wat Mazibuko is. Dis waarom hy vir Klein-Joe in die eerste plek uit die MP-selle gaan haal het. Klein-Joe het vir die luitenantjie gesê om ’n onnoembare daad met homself of sy hond te gaan verrig en die luitenantjie het die hond aangemoedig om vir Klein-Joe te byt. Wat in elk geval militêr gesien ’n oortreding van die ergste graad is. Het die hond vir Klein-Joe gebyt? Ja, die hond het vir Klein-Joe aan die broek gebyt. Het hy seergekry? Nee. Die luitenant en die hond het vir Klein-Joe verneder – en dit is net so erg soos ’n byt wat bloed trek. Erger, in Klein-Joe se geval. ’n Onreg is gepleeg, hoe jy ook al daarna kyk.

Mazibuko het gekies om nie deur kanale die skaal van geregtigheid te herstel nie, want dan sou ander ook met die RU kom kanse vat. ’n Punt moes gemaak word. En nou huil die Bats.

“Hulle huil, ja. Hulle soek tugstappe.”

“Tug my.” Uitdagend, want hy het geweet die RU is onaantasbaar voor hy die Bat gebliksem het.

“Nie voor jy jou brood verdien het nie.” Toe gee sy die agtergrond, die opdrag.

Sy span gee vir hom sy wapens en baadjie aan, die nagsig-kopstuk en kamoefleerverf laaste. Hy maak gereed met behendige, geoefende bewegings, tot hulle in gelid voor hom staan en hy voor die ry afstap en hier en daar aan ’n gordel pluk of ’n stuk uitrusting regtrek.

“Ek het ’n nuwe naam vir die Ama-kill-kill,” sê hy. “Na vanaand gaan julle bekend staan as die Gangsta Busters.”