Читать книгу Die biblioteek aan die einde van die wêreld - Etienne van Heerden - Страница 10

Die sensitiwiteitsleser

Daardie maande voordat Thuli China toe verdwyn, is vir Ian ’n tyd waarin hy begaan is oor die vinnige verdwyning van dinge. Al meer dinge word in die doofpot gestop. Weg, buite sig. Buite hoor en buite praat. Als om die branders van verontwaardiging wat deur die een of ander oortreding op sosiale media ontketen kan word, te vermy.

Bly eerder stil. Jy’s ’n wit man. ’n Afrikaner. Dis nie nou jou tyd en plek om te praat nie. In die aandagekonomie, besef hy, is verontwaardiging sekerlik die boeiendste verleiding.

Ons woon in die Republiek van Taboe, dink hy.

Verontwaardiging voed die aandagekonomie. Niks trek die gretige oë so sterk aan soos ’n bewering van oorskryding nie. Meer tyd op die selfoon is die gevolg, en dan verdwyn sóveel. Die geheue van water. Die geur van basiliekruid wanneer jy dit skeur. Die suspension of disbelief. Die tjoepstilte en krakende vloere van ’n biblioteek. Warm brood wanneer jy dit breek en dit stoom.

#

Dit was dus die tyd toe sy en Elizabeth Gunther se verhouding begin het. ’n Slordige begin. ’n Goeie ses maande vóór daardie baksteen, gevolg deur die sluipmoordenaarspyl, deur die Wimpy-venster gevlieg het.

Die baksteendag was die dag toe studente van drie Kaapstadse kampusse opgetrek het na die parlement tydens die minister van finansies se minibegrotingstoespraak.

Maar wag, terug na ses maande vroeër. Slordig het hy en Elizabeth hul verhouding begin. Half uitgetrek, die kar skuinsweg met sy neus in die onsiende bosse, gatkant na aankomende verkeer.

Oorhaastig tot stilstand gebring, een van hulle het per abuis teen die ruitveërkontrole gestamp en die ruitveërs sleep droog oor die sonverhitte voorruit.

Die bestuurdersvenster is afgedraai en ’n skoenlapper kom ingefladder en in paniek weens die hitte wat in die kar opdam, begin dit teen glas spartel.

Die handelinge is te gretig, te arbitrêr, te ondeurdag.

En als te midde van die kuspad se asemrowende skoonheid. Landskap as narkose; hierdie land se groot oëverblindery.

Hy’t regswerk gedoen vir die uitgewersbedryf. Daar waar papier vergly in digitaliteit. Elizabeth se vroeëre eksperimente met die lewering van selfoonnovelles het nie juis lesers getrek nie. Dit was ’n moeilike tyd vir die boekbedryf, vir Kaapstad, eintlik vir die hele land. “Dalk,” het Elizabeth hom uitgedaag, “moet ons heel nuut begin dink oor storie. Virtuele werklikheid! Kamers van fiksie! Resepromans deur rekenaars geskryf!

“Ian, ry môre saam met my, dan praat ons? Ek moet ’n ou in Pringlebaai gaan sien. Kan jy die oggend afvat?”

Hoekom nie? Boonop was daar ’n knipoog in haar stem. Tot dusver het hulle net sake gedoen, maar ’n keer of wat – of het hy hom dit verbeel? – was daar ’n blinkheid in haar oë wanneer sy oor die vergadertafel na hom kyk.

Die soeke na nuwe moontlikhede, die verkenning van die terrein tussen tegnologie – veral kunsmatige intelligensie – en storie en die oop moontlikhede daarvan het bygedra tot ’n gevoel dat enigiets moontlik was.

Dat hulle – hy en die onvoorspelbare Elizabeth – hul moes oopstel vir die onverwagte.

Dit was in die lug.

Moeilike tye. Ook by sy praktyk. Spanning by hom. Spanning by haar. Die skielike oplaai van begeerte na mekaar was spanning op soek na ontlading.

#

Inderdaad, terugskouend gesien, het die landskap tot daardie middag bygedra. Die pad het om die steil berghang geloop, al langs die kontoerlyn. Die berg het met verskeie voete in die see gestaan en die pad was vol draaie. Om hierdie skerp draaie het die padoppervlak na binne, berg se kant toe, gehel asof die teer jou uitnooi om eerder teen die berg vas te jaag as om oor die afgrond see toe te stort.

Na bo het kranse uitgeklim en lappe fynbos het donker in die klowe verdig. Regs en ver na onder het die see uitgeplaat, ’n silwer verskiet. ’n Vars bries het deur haar oop karvenster ingewaai. Dit het oor die oppervlak van die onrustige see ingestoot binneland toe en het sout geruik. Die oorsprong van hierdie wind was die maling by Kaappunt waar volgens die volksmond die warm Agulhas-seestroom uit die noorde die koue Benguela wat vanuit Antarktika in die suide opvloei, ontmoet.

Die blou lyn van die horison het in ligte mis vervaag sodat jy in die verte nie tussen lug en water kon onderskei nie. Dit het ’n gevoel van disoriëntasie ingegee. Enigiets was moontlik. En die grensloosheid is aangevul deur die risiko van die afgrond regs van die motor, ’n byna loodregte helling na swart rotse en spattende branders waarvan die skuim hoog uitgeslaan het oor die laagste proteabosse wat daar onder by die hoogwatermerk soutbedek geklou het om lewe en dood.

Sy was aan ’t bestuur toe hy op ’n ingewing sy arm oor haar rugleuning uitstrek en sy hand daarop laat rus.

Wat het hom tog besiel?

Hy het ’n rukkie gewag terwyl hy die spanning in die kajuit voel styg. Sy’t al vinniger deur die draaie gevleg. Elizabeth se voet was maar altyd swaar op die lepel, maar nou het sy deur die draaie ingelê asof sy ’n bestemming wou haal, hoe gouer, hoe beter.

Min het Ian tóé geweet, soos sy later gebieg het, dat hý haar bestemming was. Vanaf die eerste oomblik toe sy in die uitgewery se kantore aan hom voorgestel is, daardie dag van die eerste verkennende gesprekke oor StorieDigitaal.

Daar om die kuspad het hy liggies, baie liggies, eers een, toe twee, en toe vier vingertoppe teen haar vel neergesit. Op die agterkant van haar nek, daar waar die haarlyn met fyn donshaartjies begin. Sy’t niks laat blyk nie en voor haar bly uitkyk.

Hy het met sy vingertoppe liggies, nes met die pootjies van ’n vlinder, begin streel waar die swaanboog van haar nek sierlik buig. Hy kon damp voel uitslaan. Die geur van haar lyf, skielik gewek, het hom getref, en toe hy sy kop na haar draai, sien hy sweetdruppeltjies op haar bolip uitslaan.

Die volgende oomblik bak hy sy handpalm om haar agterkop en terwyl sy nog bestuur, draai hy haar kop na hom toe en trek haar na hom aan en nes in Picasso se skildery van twee koppe wat mekaar met saagtande te lyf gaan, het hulle mekaar aangeval. Sy’t remme aangeslaan en skuinsweg met ’n los grondwal teen die pad se kant opgery, half tussen bosse in.

Die enjin het stol-stol uitgedoof, die kar het ’n boksprong gegee, en dit was dan hul onbeholpe, hongerige begin.

Om klaarblyklike redes was die kanse skraal dat dit ’n verhouding sou word.

#

Later meer daaroor. Dalk sou mens ook kon bysê: Net so skraal soos wat die moontlikhede van ’n rustige republiek op hulle wag.

Maar daar in die kar was dit die ene geslagtelikheid. Hortende asems en ’n skootstreep oor die paneelbord, oor die spoedwyster se perspeks.

Dit was hul slordige begin. Nadat hulle agterna hul klere reg gerangskik het en sy binne sig van hom hurkend ’n entjie weg, oorkant die pad en op die rand van die afgrond, gaan water afslaan het terwyl karre van agter by hul motor verbyjaag, het hulle na haar medewerker gery.

’n Voorbladontwerper, ’n pretensieuse en liggeraakte mannetjie wat in Pringlebaai ’n tuinwoonstel by sy ouers gehad het en nooit oor sy voorbladontwerpe wou praat nie, maar hulle bloot sonder gesprek voorgelê het, met die wete dat hy die briljantste in die bedryf was. Hy was ook ’n grafiese roman aan’t skep – ’n soort Suid-Afrikaanse weergawe van Nick Drnaso se Sabrina. Só’t Elizabeth vertel. “Oor surveillance,” het sy gesê, en voortgestoom: Die jong man het veral buitengewone begrip van die verskil tussen die Afrikaans- en Engelstalige boekkoper se visuele voorkeure.

Al meer uitgewers, het sy verduidelik, het hul fiksie in beide Engels en Afrikaans gepubliseer, en die uitgewery het sigself ook so begin posisioneer, met Afrikaanse fiksieverkope wat Engelse verkope ver oortref.

Die Boere het hul skrywers se boeke gekoop (Elizabeth).

Die Engelstalige Suid-Afrikaanse lesers, onvas van voet en wars van hier wees, kon wei teen die hange van Exclusive Books se boekrakke en die beste van wêreldletterkunde in hul taal koop. Waarom sal hulle hulself verontrus met verhale oor Suid-Afrika wanneer hulle hulle kan verwen aan die bestes van oor die wêreld?

Waarvan Ian by Elizabeth gehou het, was haar waagmoed, haar gebalanseerdheid tydens vergaderings en terselfdertyd haar uittoets van grense. En die manier waarop sy sy tong gekou het wanneer hulle soen.

Hy het ook van haar gemaklike intimiteit gehou. In baie opsigte is Elizabeth grensloos. Jou lyfspasie, en ook ander grense, is vir haar geen versperring nie. En dit, paradoksaal, terwyl sy in werksverband so ’n nugtere en bedagsame speler was.

Met hul eerste ontmoeting, in die uitgewery se voorportaal, het sy teenaan hom kom staan. Met ’n soort vertroulikheid, byna, dag hy later, ’n aanvaarding van sy lyf se bona fides. Hy weet nie hoe om dit anders te beskryf nie.

Miskien was haar skanse net permanent af. Miskien was sy die radikale uiterste.

Hy weet sy’t ook vroue bemin, en soms het sy in mansklere opgedaag by die paar boekgeleenthede waarheen sy hom saamgenooi het. “Gesuit en getie,” het sy dan self gespot, haar hare plat gejel teen haar kop. Dit was byna of net ’n aangeverfde snorretjie kortgekom het. Ander kere was sy die konvensionele vroulike verleidster.

“Sal ons fuckbuddies word?” het sy later voorgestel, en miskien omdat hy teen daardie tyd, ná baie uitasem ontmoetings en soms skreeusnaakse sessies in veral hoërisikotonele (dit was haar kick), vermoed het dat ’n belowende verhouding hul nooit beskore sou wees nie, het hy ingestem.

Elizabeth was baie geïnteresseerd in wat die seksresessie genoem word. In hookup culture.

Daar was in hul haastige en soms aggressiewe interaksies, hul stormlope op mekaar se lywe, vir hom iets berustends. Dalk was dit nes die republiek wat skynbaar sy vertroosting in skermutselings gevind het.

’n Bloedeed tussen opponente om nooit op te hou veg nie. By hom en Elizabeth die geveg van die lyf.

#

Hul avonture was in daardie seisoene sy redding, en tydens sy ontnugtering met die tye en die konfrontasie met die Fees Must Fall-beweging was haar lyf iets wat aan hom ’n sin van beheer gegee het.

Eers was daar die onrustige, oplaaiende begeerte, veral toe die druk begin toeneem dat die gesprekke oor nuwe platforms vir skryfwerk nie juis wou uitkom by iets prakties wat sou moneteer nie. Daar was in die algemeen by hulle albei se kantore druk en hulle moes in groot spanning en chaos werk. Hulle was deel van ’n geslag wat gevoel het dat al hoe minder mense al hoe harder moes werk om die landsekonomie se wiele te laat draai.

Dan sou die haastige reeks whatsapps volg, en die afsprekery oor waar hulle hierdie keer sou ontmoet. Die toutrekkery oor die risiko’s van die bepaalde ontmoetplek. Sy’t sy fatsoenlikheid uitgedaag. Dit was asof sy sulke tye als laat vaar het en alle konvensies oorboord gegooi het.

Hoe groter die risiko dat iemand op hulle sou afkom, hoe beter!

“Ek is net ’n flapper publisher!” het sy dikwels aan hom gesê.

Haar oë was by tye ’n leë soort bruin, dalk grys. Haar hare was dik en geil, soos die stert van ’n perd. Haar aanslag was hard en honger en sy’t uitbundig geril sodra sy hande aan haar raak. Op die parkbank, in die hyser, in die parkeergarage of hoteltoilet; sy was oral en altyd op haar mees aanvallende beste.

Op ’n dag whatsapp hy haar:

Kan ons dalk een keer (ek belowe net een keer) ontmoet en bloot gesels? Net praat.

Eintlik het hy reeds geweet wat sy sou antwoord. En só was dit ook:

Ek weet nie of ek kans sien nie.

Waarvoor jy bang, Elizabeth?

Jy weet tog, antwoord sy.

Elizabeth, ek het behoefte. Om met jou te praat. Oor ander goed as net werk.

Ná ’n hele ruk:

Dit raak te ingewikkeld.

Asseblief, Elizabeth.

You are pushing it, Ian.

Ons is lank verby net naai, jy weet dit, Elizabeth.

En sy antwoord:

Kry jou in Sweet Nothings se toilet, die een regs. Dan vry ek die hel en twyfel uit jou uit.

Elizabeth.

Asseblief, Ian. Moenie my seermaak nie.

Ieder geval, dit was met Elizabeth dat hy hierdie seisoen van die brandende reënboog binnegegaan het, die seisoen wat die grense van fatsoenlikheid in alle opsigte verskuif het.

’n Verskuiwing waartoe hy ruimskoots bygedra het.

Sonder om te weet wie Elizabeth regtig is, en wat haar rol in sy en Thuli Khumalo se verhaal sou wees.

Terugskouend, ás hy geweet het, sou hy daardie dag skuins anderkant Gordonsbaai die motor se stuurwiel by haar gegryp en die krans af gejaag het totdat hulle stukkend en dood onder op die rotse beland het, vlees en staal verfrommel binne-in die wrak van hul tyd.

#

Wat Ian nie geweet het nie, en wat hom later erg onkant sou betrap toe hy agter die kap van die byl kom, was dat Elizabeth en Thuli ’n geheime ooreenkoms bereik het.

Terwyl hy in daardie dae by Elizabeth afgepak het oor sy seminaarklasse wat al absurder aandoen en sy geluister het na sy stories oor sy swart klasmaat wat voortdurend figuurlike pepersproei na hom mik, het Elizabeth al die tyd daardie swart klasmaat geken en besigheid met haar gedoen.

Tye was taf in die uitgewersbedryf. Die ideologiese plaatverskuiwings van die tyd het aardnate blootgelê, en Elizabeth het, soos vele uitgewers, die omsigtige weg ingeslaan.

Hier is die briefie wat Ian later, baie later, sou sien:

Geagte Me Elizabeth Gunther

Baie dankie vir jou e-pos rakende my moontlike dienste as sensitiwiteitsleser vir jul uitgewery.

Ek het die term gegoogle (dit was nuut vir my) en ek was aangenaam verras om te sien dat sensitiwiteitslees deesdae ’n bloeiende besigheid is in die uitgewerswêreld. Mag ek eerlik wees? Ek meen dat julle my nader omdat julle weet wat my politiek is en boonop nadat julle my naam in die media gesien het. Miskien is julle selfs bewus van my pa se prominensie in die ANC.

Ek is bevrees ek is deesdae meer van ’n bekende studenteaktivis as wat ek myself is – so voel ek dikwels!

So laat ek eerlik wees. Normaalweg sal ek huiwer om werk vir julle uitgewershuis te onderneem, gedagtig aan die houermaatskappy waarvan dit deel is (my voorgraadse jare het ek deurgebring in die Universiteit van Kaapstad se departement Film en Media, en sommige dosente was nogals erg krities oor julle klomp), maar in ag genome dat die tema van die roman wat julle my wil laat lees die studenteproteste is, ervaar ek ’n perverse sin van verantwoordelikheid wat, so hoop ek, nie in verontwaardiging sal verander sodra ek begin lees nie.

Ek moet ook erken dat ek ’n dringende reis moet onderneem in diens van ’n na my mening verdienstelike saak. ’n Sending, miskien, en vir dit om te gebeur, het ek geld nodig.

Ek het dus besluit om ’n kompromie aan te gaan. Ek sal julle leser wees. Ek aanvaar julle fooi. Stuur my die manuskrip asseblief so gou moontlik. Maar, asseblief, laat my toe om te vra dat dit absoluut vertroulik bly dat ek julle druknaam se sensitiwiteitsleser is.

Ek vra dit omdat, soos u mag weet, ek in dieselfde seminaargroep sit as een van u kennisse. Ek weet u ken hom, want ek het onlangs op HuffPost sy bydrae gelees oor spraakvryheid en die geskrewe woord en toe ek rondgoogle, het ek afgekom op foto’s van u en hom by die bekendstelling van die boek oor staatskaping, The HiJack Caucus. Hierdie meneer en ek stamp dikwels koppe oor geskiedenis, kultuur, mag en bevoorregting.

Met beste wense

Thuli Khumalo

Ns. Mag ek byvoeg dat ons studentebeweging baie aandag vereis en dat dit baie eise aan my tydsbesteding stel. Daar mag dus oponthoude wees, maar ek sal my bes doen om julle spertye te haal.

#

En hierdie polities korrekte sensitiwiteitsopdrag is nie al waarvan Ian nie geweet het nie.

Daar was nog dinge.

Dinge wat Thuli se rug oopgetrek het vir die kruisboog se pyl.

#

Vir hom, kruisboog in die hand wanneer die sneller styf soos ’n vioolsnaar gestel is nee stywer en wanneer hy korrel op die blaaie van ’n bewegende rug

#

is daar nog die laaste waardering van ’n lewende lyf die skoonheid van nek in skouers in die invou van die rugspiere na

#

die nou middel die heupe en af na die boude soms pront soos daar beweeg word en die lyf word vorentoe gedryf soms plomp en diékant toe

#

en dááikant toe en dan die stip fokus op die plek tussen die blaaie effe na links net effe van die middellyn af en dan begin dit

die geblaf van die veghonde in Touwsrivier se plakkerskamp in sy ore daar in die oopte agter die suikerhuisie

#

en hy ruik die stof en as wat opslaan en die bier op die sand en die piskring soos die reuns voordat hulle begin veg en hulle nog skuimbek trek

#

aan hul rieme daar pis om die rand van die arena, as hulle mekaar oopbek van veghonger aankyk en die geskreeu van die omstanders wat geldnote op ’n seil neergooi en dan wanneer hy die sneller trek en sy oë vir die trefslag knip

#

dan kom dit

#

as ’n soort verlossing die hoë geluid van ’n viool als raak stil waar hy ook al is skuins bo ’n betoging in ’n stadsgebou wat gerestoureer word se venster agter sinkplate of agterin die minibus met berookte vensters

#

wat die man met die geskende gesig georganiseer het vir die nag maak nie saak waar en wat die geluide is nie dis die viool wat insit en die sublieme note en dan maak hy sy oë oop

#

en hy kan selde die slagoffer sien lê want dan is daar al

#

chaos en hy slaan op vlug en hy weet net hy hoor wat hy hoor

#

die viool se suiwerste aanklag.

#

We also have some Farms Tractors Equipment’s, Houses, Cars And Landed Properties, including the Two Franchisers which is up and running functioning now (1) MACDONALD Fast Food Restaurant (2) KFC Fast Food Restaurant both are located at: CAPE TOWN SOUTH AFRICA. Presently this money is still in the custody of the Bank in South Africa. Recently, My Doctor told me that I would not last for the next few months due to cancer illness because it’s very serious.

Having known my condition I decided to donate this money and this Farms Tractors Equipment’s, Cars, Houses And Landed Properties as well with the: MACDONALD, KFC FAST FOOD RESTAURANTS to the Charity Organizations or Good Person that will utilize this money for helping humanity and the less privilege people in the Society and the way I am going to instruct herein.

I want you to use this Money And Farms Tractors Equipment’s, Houses And Landed Properties including the MACDONALD AND KFC FAST FOOD RESTAURANTS for Charity organizations, orphanages, widows and other people that are in need. Specifically I want you to use this money for techo-nology and my grand plan will be conveyed to you after your assurances of government blessing our plans and buying into said.

I took this decision because I don’t have any child that will inherit this money and our properties. Moreover, my husband relatives are not close to me since I develop a Cancer problem and it had been their wish to see me dead in order to inherit his wealth since we have no Child.

These people are not worthy of this inheritance. This is why I am taking this decision.

#

Liewe vader, Beth.

Ek slaap hier in Shanghai in iets wat jy niks anders as ’n vullissteeg kan noem nie.

My kamergenoot is ’n straatveër, ’n vriendelike ou man sonder naels aan sy een hand. Ek vermoed hy was die slagoffer van marteling in die moeilike tye van die Kulturele Revolusie, of gaan my verbeelding weer met my op loop?

Wat het die goeie doktor Zhou tog besiel om my hier aan sy familie af te smeer? Hulle het my opgenooi na die agste vloer vir tee en in die twee kamertjies wat hulle daar beset, het ek gesien hoedat mense hier net so ingeprop woon as in ’n sinkhuis in Khayelitsha.

Hulle slaap in wat lyk na klerekaste. Daar is ’n verwagtende jong vrou, dalk hul dogter, wat iewers nagskof werk en bedags bewegingloos lê en slaap in die hangmat wat bo-oor die kombuis se opwasbak gespan is. Ek neem aan sy werk met haar hande.

En dat sy van kleins af met haar hande moes werk, want wanneer sy in die hangmat slaap, hang daardie hande soos groot krappe aan haar dun arms.

Jy kan dan maar raas met skottels en potte, sy slaap ononderbroke, die naeltjie op haar boep wat pront deur die hangmat uitsteek.

Dalk werk sy in die een of ander raserige fabriek of op ’n perron en is sy gewoond aan geraas.

Daar is ook twee ander kinders van die mense, ’n jong man en vrou, en hulle is heel modern. Eintlik so modern as wat jy in New York of Londen sou verwag. Kom net vinnig in, gesels ’n bietjie, los altyd ’n sak vol eetgoed, en is weer vort. Die gesin se twee slim kinders, lyk dit my. Ontsnap uit die armoede. Jongste ontwerpersklere.

Maar die agtergeblewenes, as ek hulle so kan noem! Hulle slaap in skofte, hierdie familie, want snags, wanneer sy werk, slaap hier ’n man met ’n opgeskote seuntjie in dieselfde hangmat, half ingewurm oor mekaar.

In wat ek eers gedink het die koskas is, is die egpaar, my gasheer en gasvrou, se bed ingerig. Hoe hulle dit regkry om daar geslaap te kry onder die bolle uie wat in die kas hang, en so half onder die hangende klere in, weet ek nie.

Beth, hierdie stad is nooit stil nie. Oorkant die straat is wat ek noem die hellesteeg. Hoekom ’n doodgewone stegie so by my spook, weet ek nie. Dis net ’n gewone, aaklige steeg tussen twee hoë geboue in ’n groot stad. Met pype en vullisblikke en ’n swart agterkeel. Maar dit is sigbaar vanaf my slaapplek in die voorportaal wanneer ek my kop effe lig van die kussing (wat na goedkoop parfuum of insekgif ruik, ek weet nie wat nie), en deur fietsspeke en die veiligheidshek se tralies kyk, oor die straat in die steeg af.

Dis die laaste ding wat ek sien voor ek slaap en die eerste ding in die oggend. Niks of niemand roer ooit in daardie steeg nie.

Om die een of ander rede laat hierdie steeg my dink aan daardie klasgenoot van my, jou vriend Ian. Ek wil hom nie beswadder by ’n vriendin nie, maar as ek na hom kyk, word ek vervul met dieselfde gevoel van angs as wanneer ek na die steeg kyk.

Jy weet, Beth, dan kom sit hy daar in die klas en dring aan daarop om sy stuk in Afrikaans te lees. Hy bied dit as kleinood aan, asof hy ’n juweelkis se deksel oopmaak. Hy lees dit terwyl die helfte van ons wat daar sit nie ’n snars verstaan wat hy sê nie, en dan kyk hy op en daar is hierdie pyn in sy oë: Maar hoekom oe en aa julle nie?

En hoekom wil niemand van julle dit verstáán nie?

Moet ons dit terwyl ons hier sit, deur Google Translate gooi, Ian?

En wat gaan jy sê, Ian, as ek hier met iets in Xhosa aankom … hoe gaan jy dít in daai moedertaal van jou vertaal? Ken jy Xhosa? Nie? Zoeloe? Nie? In watter seepbel het jy dan gelewe? Hier in Afrika?

Jy weet, Beth: daardie steeg. Ek dink hy strek diep in, terug, terúg, verby my ouers, verby my oupas en oumas, daardie steeg loop tot diep in my voorgeslagte in, en hy ken van als. Hy ken van als.

Kyk hoe donker is sy bodem van die bloed.

Maar Beth, wag. Wag. Kort ná my aankoms beduie my gasvrou my straatop nadat sy die notatjie gelees het wat doktor Zhou my gegee het om aan haar te toon.

En Beth, net twee straatblokke verder kon ek dit aanvoel voordat ek dit sien. Die pragtige Bund. Jy stap daar by die trappe na die promenade op en agter jou strek die ou geboue uit ’n era waarvan mens nog net in boeke kan lees – en daar, oorkant die water, in die helder, oop wind, is die ongelooflike poskaart van hipermoderniteit. China se droom van die toekoms.

My arme, arme pa. ’n China-bewonderaar.

My liewe pa. Ek dink, Beth, hy weet wat ek op sy rekenaar gelees het. Hy weet. Hy weet presies hoekom ek in Shanghai is.

Hy weet wat op hom wag.

Dis net: ek dink nie ék weet heeltemal wat op my wag as ek dit waarvoor ek hiernatoe gekom het, regkry nie.

Jou vriendin

Thuli.

Ns. Jammer om af te pak, vanuit van alle plekke China, oor jou vriend Ian. Maar dis lekker om met jou te praat. Ek onthou nog jou woorde aan my: “Maar Thuli! Sensuur behoort nie deel van die wapentuig van die Left te wees nie! Sensuur was nog altyd die kortswaard van Regs!”

Hieroor dink ek steeds. Ek beloof.

Ek onthou wat jy gesê het oor hierdie soort sensuur as ’n tipe Heckler’s veto. Ek dink, ek dink.

#

Ek was ’n klip wat uit die hemel geval het, het Thuli geskryf, vier maande voor haar lyf gedryf het by die Bund. Die klip het ék geword. Só het sy haar ouers laat weet kort voordat die gety haar saggies suidwaarts in die rivier gestoot het.

Sy’t natuurlik na ’n klassieke Chinese roman verwys, maar haar ouers sou dit nie weet nie. En dag: Kom ek laat hulle goed voel. Toe vertel sy ’n kind het die Yu-tuin vir sy ouers gebou – uit respek en waardering. Iets om in hul oudag te geniet.

Agterna het dit geblyk dat die klein expatgroepie – Oos-Europeërs, Afrikane en Skandinawiërs, soms met ’n Kubaan of Skot daarby – glo sy is in die tuin vanaf ’n voetbruggie in ’n poel in gestámp.

’n Waarskuwing aan haar.

Dat sy moes oppas. Dat sy dopgehou word. Dat sy besig was om ’n spel te speel op ’n speelveld waarvan sy niks weet nie.

Dis ironies dat dit in die Tuin van Vrede en Gemak gebeur het, net daar langs die God-van-die-Stad-tempel in die oustad.

Hulle was ’n klompie jong mense wat die middag in die tuin gaan stap het. Hulle het almal via MeetupExpatShanghai ontmoet en minstens een keer ’n week het hulle ’n Meetup gehad en saam iets interessants gedoen. Meestal ontdekkingstogte die stad in.

Thuli het die Meetup-groep kort ná haar aankoms in die International Bookshop digby haar slaapplek op die internet nageslaan en aangesluit.

Hulle het daardie dag elkeen op hul eie, van waar in die stad hulle ook al ingery het, lyn 10 op die besige metro geneem, deur die gewoel gedruk en soos afgespreek mekaar in die binnehof van die tempel ontmoet. Monnike het nou en dan by ’n venster op die tweede verdieping uitgeloer of in geel jurke agter ’n boom met laaghangende takke verskyn. In die middel van die binnehof het groot stokke wierook in ’n groot, oop vuurmaakplek gesmeul. As jy dieper die tempel in beweeg, kyk lewensgroot goue standbeelde op jou neer.

Hulle was ’n groepie wat saamgebind is deur die lojaliteit van ver-van-huis en Saterdagaande het hulle met serpe en gek hoedjies op die kop gaan jazz luister in die House of Blues and Jazz in Fuzhou-weg daar by die Bund.

Naweke het hulle saam die stad verken. Die miljoenestad, het Thuli dit in haar kop genoem. As alle stadsinwoners uit hul woonstelle sou afkom straat toe, is daar op straat en sypaadjie nie genoeg staanplek nie.

Oral het hulle gaan kyk. Verbysterend vinnig met die spoedhyser in die Oriental Pearl TV-toring opgery of effe pretensieus gaan rondhang op ’n stoep in die boomryke French Concession, waar jy op ’n goeie Saterdagmiddag nog op ’n restaurantterras digby ’n tafel met gesofistikeerde Franse kon beland. Hul melodieuse taal spoel oor jou terwyl jy ’n martini drink en die oneindige stroom motorfietse, taxi’s in alle kleure en driewielbromponies verbystroom.

Aan haar ouers skryf sy ’n langerige WeChat-boodskap die dag nadat sy in die tuin van die groepie afgedwaal en op een van daardie paadjies beland het waar jy skielik alleen op ’n voetbruggie is by een van die gestileerde spoelrotse onder ’n geil boomtak.

Onder jou is ’n diep poel met groot geel visse wat rustig heen en weer roei. Hulle swem plasse sonlig binne en glip dan weer tussen die rotse in, na die skaduwees. ’n Waterskilpad staan en gaap in die son op ’n rotsbank. Doodstil staan hy, sien Thuli, en dis op daardie oomblik dat sy skielik haar balans verloor en in die water val.

Sy skryf dat die klip wat sy geword het die klip is wat haar klasmaat Jerome na die onlustepolisie in Kaapstad gegooi het. Maar, skryf sy, omdat Jerome selde klip gegooi het, het hy te hoog gemik.

Die klip het bo-oor die perspeksskilde en swart helms getrek en al hoër het die klip getrek en nog hoër, en toe hoër as die wind, en dit het om die boog van die aardbol gevlieg met die spoed van woede en toe het dit begin afdaal na die stad teen die see – Shanghai – en dit het nie momentum vermeerder nie maar stadiger geval en in een van die goudvispoele van die antieke Yu-tuin geplons.

Dit was my geboorte, skryf Thuli, toe ek as klip geval het en op die bodem gaan lê het en eers tot verhaal moes kom en toe in ’n goudvis verander het, waarna ek baie dae lank skaam in die donker water onder die groot waterlelies gedryf en oor als nagedink het.

Wat sy nie aan haar ouers skryf nie, is dat sy meestal gedink het oor wat haar tot hier gebring het en wat haar dryf om teen haar eie ouers in opstand te kom.

Oor die aard van verraad het sy gedink. Oor die vurk in die pad.

Wat sy wel skryf, is: Hier by die gleuwe in die gekrulde kalksteen het ek my doel en my beslistheid bevestig gekry, en uitgestap as Thuli.