Читать книгу Donker Web - Fanie Viljoen - Страница 19

Greg?” vra die man wat voor my in die huis se deur staan. Hy het net ’n slaapbroek aan. Die lig in die portaal glim oor sy teruggetrekte skouers en sy deurmekaar gryswordende hare. Hy lyk soos iemand wat ’n aandelemakelaar kan wees. Of dalk ’n advokaat wat al meer sake gewen as verloor het. Nogtans lê die skrik in sy bruin oë.

Stomgeslaan kyk ek hom aan. Hy gee ’n tree terug, hou die deur oop sodat ek kan inkom. Ek sleep my tas oor die drempel die portaal binne, waar ek die man beter kan sien. Hy is seker my pa se ouderdom.

En die slaapbroek? Kaal voete, kaal bolyf?

“Wie is jy?” vra ek met ’n sweem van ongeskiktheid in my stem.

“André.” Sy hand skiet uit om my te groet. Ek ignoreer dit.

“Waar’s my ma?”

Hy lyk skielik verleë, kyk op na die trappe. “Nog in die kamer.”

“Wat de hel gaan hier aan?” Ek pluk my tas weg dat dit oor die vloer skuif.

“Het jou ma jou nie gesê nie?”

“Wat gesê?”

“Van … ons?”

“Óns?” Dis ’n ontnugterende woord. Ek vou effens vooroor. “Ek dink ek gaan siek word.”

André sit sy hand op my skouer. ’n Bom ontplof in my kop. Ek skud sy hand gewelddadig af.

“Los my uit!”

“Wie is dit, André?” kom my ma se stem bo van die trappe af. Stadig kom ek regop. Dan ontmoet ons oë. “Greg, ek het jou nie verwag nie.”

“Dít kan ek blerriewil sien, Ma.” Ek wys met my plat hand na André.

“Jy het André ontmoet?” vra sy nou senuweeagtig.

“Ja, en ek het meer van hom gesien as wat ek graag sou wou.” Ek draai weer na hom toe. “Waar’s jou klere?”

“Ek dink ons moet praat,” ontwyk hy my vraag.

My ma kom ook nou met die trappe af. Sy het ’n japon aan. Slaapklere onder die japon, sien ek.

Ek moet my woorde versigtig kies. My humeur beteuel, maar die ontnugtering is ’n vlam, ’n berg wat in my brand. “Magtig, Ma, is dit wat hier aangaan as Pa in die tronk is en ek by die universiteit?”

“Het jy al geëet, Greg?” vra sy en stap by my verby kombuis toe. “Gee ons ’n kans om te gesels,” hoor ek haar vir André fluister. Hy soen haar op die wang. Sy hand raak aan die kurwe van haar rug. My ma! “Kom saam, Greg.”

Ek volg haar met die gang af verby die donker eetkamer. In die kombuis brand ’n lig. Op ’n ander aand sou dit verwelkomend voel. Nie nou nie.

In die deur gaan staan ek. Herinneringe van my kinderdae om hierdie kombuistafel spoel skielik na my toe terug. Sjokolademelk met papierstrooitjies drink. Plaatkoekies verorber – John het voorgestel hulle moet soos spoke lyk, kompleet met rosyntjie-oë. Hier het ek en hy ook skelm vetkryt geëet. Enige laaitie sou daaraan wou proe met name soos Jazzberry Jam en Atomic Tangerine. By dié tafel het ons – ek, hy, Ma en soms Pa – stories vertel. Gelag en gesels. Toe ons nog ’n sorgelose gesin was. Hoe kalwe die tyd nie weg aan ’n mens se geluk nie!

My ma haal bakke kos uit die yskas. Woordeloos skep sy vir my in: lamsboud, gebraaide aartappels, soetpatats. Alles waarvan sy weet ek hou, soos my ouma dit gemaak het. Terwyl my ma die bord kos in die mikrogolf warm maak, kry sy ook wynglase. Twee. ’n Bottel rooiwyn uit my pa se versameling in die wynkelder. Sy hou dit na my toe uit om oop te maak en te skink.

Die atmosfeer is so gelaai dat woorde onnodig is.

Onder die warm lig wat oor die kombuistafel gloei, gaan sit ek. My wysvinger soek die plek op waar John eenkeer ’n sterretjie met ’n passerpunt uitgekrap het. Dit sit steeds daar in die tafelblad. My ma bring die kos en messegoed en kom sit oorkant my. Eet, wys haar oë voordat sy ’n sluk wyn neem.

Lusteloos neem ek ’n paar happe, sit dan die mes en vurk neer en lig my oë na my ma.

“Vertel my wat gaan aan,” sê ek sag.

“Ek was alleen.” Sy neem nog ’n sluk wyn.

“Toe kry Ma vir hom?”

“Ja.”

“Wie is hy?”

“André Symington. ’n Chemiese ingenieur.”

Toe nou nie ’n makelaar of advokaat nie. Een van my wenkbroue lig. “Hoe lank ken Ma hom?”

Sy tik met haar vinger teen die wynglas, neem langer om die vraag te beantwoord as wat ’n mens sou verwag.

“Lank,” sê sy uiteindelik.

“Lánk, lank?”

Sy knik.

Die kos word dik in my mond. Ek sukkel om dit af te sluk. “Julle slaap saam? Gaan dit ook al lank aan?”

My ma kyk weg.

“Ma? Praat met my.”

Haar skouers sak toe sy uitasem. “Daar is meer geheime in hierdie gesin as waarvan jy weet, Greg.”

Vrydagoggend is ek vroeg uit die bed. Ek weet nie of André nog in die huis is nie. Hy is dalk al weg ná gisteraand se ongemaklike ontmoeting.

Daar is meer geheime in hierdie gesin as waarvan jy weet, Greg. My ma se woorde spook steeds by my toe ek in een van ons motors by die hek uitry. By McDonald’s kry ek ’n paar hamburgers, dan navigeer ek met Google Maps na my bestemming. Ek wil my gedagtes agtermekaar kry, want die oggend wat voorlê maak ’n knoop in my maag.

Soos ’n pro gly ek deur Pretoria se verkeer. Uiteindelik doem my bestemming voor my op: die Kgosi Mampuru II-gevangenis. Mense noem dit baiekeer nog Pretoria Sentraal.

Waar my pa en Dok is. In die onderwêreld van die nommerbendes.

Dis net ná nege toe ek in die parkeerarea stilhou. Ek sluit my selfoon en beursie in die kattebak toe. Met my ID-kaart en ’n papiersak vol hamburgers stap ek hek toe. Hoe nader ek kom, hoe gewigtiger voel die hol kol op my maag. Spanning bewe in elke sel van my lyf. Selfs my asemhaling voel swak. Uit ritme.

Daar is nie juis mense nie. Weeksdae is net vir besoekers aan maksimumsekuriteit. Die gevreesde C-Max.

Ek meld aan by die ontvangstoonbank. Die wag vra my ID en my pa se tronknommer. Dan teken hy my besoek op die rekenaar aan. My pa is ’n A-gevangene wat in totaal net twee ure per maand besoek mag kry, ’n halfuur op ’n slag.

Uiteindelik stap ek deur ’n draaihek en ’n metaalverklikker na ’n bussie toe. Ek klim in en gaan sit oorkant ’n vrou wat trane droogdruk en by die vuil venster uitstaar. Ek volg haar oë na die skrikwekkende geboue en besef dan soos met vorige besoeke: hierdie is ’n plek waar hoop en wanhoop aan mekaar vasgeketting is.

Die bussie neem ons dieper die tronkterrein binne. Die spanning word ’n web wat versmorend om my span.

In ’n skemerdonker vertrek moet ek my skoene uittrek en word ek deeglik deursoek, dan uit by ’n deur na die C-Max-tronk. Hier is nog ’n voetgangerdeur binne-in ’n voertuigdeur vir die vangwaens. In ’n kantoor aan die ander kant los ek die hamburgers. Dit gaan nou so bevoel, bevat en gebreek word dat daar bykans niks anders as krummels sal oorbly nie, maar dis die gedagte wat tel. Eers later sal die wagte dit vir my pa gee.

Weer moet ek my ID uithaal. My besonderhede word in ’n reuseboek opgeteken voordat ek uitstap na ’n grasperk met twaalf besoekershokkies links en twaalf regs. Steeds nouer word die web en my bors krimp verder ineen. Ek gaan sit by hokkie nommer vyf wat die wagte vir my aangewys het. Die metaalsitplek voel koud onder my.

My oog vang een van die wagte s’n. Skielik besef ek dis mense soos hy wat die publiek teen my pá moet beskerm. Dis mense soos daardie wag wat ook vir mý teen my pa moet beskerm. Dis ’n ontnugterende gedagte.

Uiteindelik hoor ek ’n deur sluit. ’n Traliehek oopsluit. Dan kom my pa die besoekershokkie binne. Sy oranje oorpak, oortrek met die woord “Corrections” in swart sirkels, hang sakkerig aan hom. Sy rug, wat altyd so regop was, nou meer geboë. Sy hare is gryser. Sy vel vaal. Daar is ’n effense knak van die knie in sy gang.

Hy kom sit, maar die hokkie is so klein dat hy skuins moet draai. Van agter die glas kyk hy na my. Sy oë is soos ’n vertrek waaruit iemand weggeloop het. Hy byt sy lip vas. Knik sy kop effens.

“Hallo, Pa,” groet ek deur die buis by die toonbank.

“Greg, hoe gaan dit?” Sy stem is swak, asof dit nie syne is nie.

“Goed, seker. En Pa? Wat is fout met Pa se knie?”

Hy kyk verby my en ek weet dadelik hy gaan nie antwoord nie.

“Jy lyk goed,” sê my pa uiteindelik toe hy sy kop terugdraai.

“Dis die gym en die studentelewe.”

Die gesprek is stram. Ongemaklik skuif ek op die harde sitplek rond.

“Hoe is die lewe in die Kaap?”

“Lekker.”

“Het jy weer ’n meisie?”

Ek antwoord nie.

“Die studies?” vra hy.

“Baie werk, maar ek cope.”

Die gesprek val vas. Verwyderd van mekaar, maar nie net omdat daar glas tussen ons is nie. Versigtig. Bang. Byna soos vreemdelinge. Weer lyk sy oë vir my vakant, meer grys as vroeër jare se blou. Is dit van hartseer? My eens magtige pa? Dalk is dit die vernedering of die verlies, of dalk kom die hartseer van die dinge wat hy in die tronk moet deurmaak.

Die buis waardeur ons moet praat, maak die gesprek nog meer onnatuurlik. “En Pa? Cope Pa nog hierbinne?”

“Wat dink jy? Dink jy dis maklik?”

“Dis nie wat ek bedoel het nie.”

“Vasgevang in ’n klein sel, die kleur van kots?” sis my pa. “Net een klein venstertjie bo teen die muur. Geen plafon nie, net ystertralies waaroor wagte dag en nag loop en op jou afkyk. Geen privaatheid vir niks nie. Die reuk van lywe heeldag in jou neus. Luidsprekers wat sokker en breindodende musiek uitblêr. Nie ’n oomblik van donnerse stilte nie. Iemand wat skree. Deure en traliehekke wat slaan. Luise in jou matras. Buisligte wat dag en nag flikker. Die vieslikste gespuis van die mensdom onder een verdomde dak!”

“Oukei, Pa,” keer ek vinnig, want sy stem raak driftiger.

Die wag kom maak hom stil. Dreig om hom terug te vat.

My pa knik.

“En die kos?” vra ek.

“Heerlike Franse cuisine. Met ’n glas rooiwyn.”

Die wag frons.

Eintlik weet ek van die kos, ek probeer net die gesprek aan die gang hou. My ma het my al vertel: Ontbyt is waterige pap met ’n lepel suiker in jou sel, nie eens in ’n eetsaal nie, want dis waar die opstande begin. En jy’s mos in C-Max. Middagete en aandete kry jy twee-uur die middag saam in jou roomysbak. Wéér daai pap. En opgekookte beesvleis of hoenderreste – jy moenie eens verbaas wees as jy ’n hanekam daarin kry nie. En kool. Áltyd kool, en ’n katkop – ’n homp brood – wat jou moet hou tot die volgende dag.

“So, ja, Greg. Jou pa cope. Is jy nou tevrede? Jy’t jou plig gedoen. Jou pa in die tronk besoek. Is daar nog iets waarmee ek jou kan help?”

“Pa, asseblief,” keer ek. “Dis … dis vir my ook moeilik.”

Hy snorklag. “Jý moet vir mý vertel van moeilik, ou seuna.”

Ek haal diep asem, kyk oor my skouer na die enkele ander besoekers en wonder hoe dit vir hulle voel om hier te wees.

Weer raak dit stil tussen ons. Was dit wys om hierheen te kom? My pa is nie meer my pa nie. Hy praat van die vieslike gespuis van die mensdom, maar is dit nie hoekom hy hier is nie? Só dink ek versigtig, want dit voel soos verdere verraad.

“Hoe gaan dit met jou ma?” vra hy ná ’n ruk toe sy emosies bedaar.

Nog ’n moeilike kwessie. Daarvan kan ek hom ook nie vertel nie. My ma was reg toe sy gepraat het van ons familie se geheime.

“Ma’s oukei.”

“Sy kom kuier nie vir my nie, jy weet? Was nog net twee keer hier. Sy sê dit ontstel haar.” Hy herkou aan die woorde. “Wat moet ek sê? Ek kan haar nie dwing nie.” Hy vloek saggies.

“Sorry, Pa.”

“Sorry se gat! Dis jy wat my hier gesit het.”

“Dit was nie ek nie. Ek het nie daardie mense—”

Die vurige blits in sy oë stop my voordat ek kan klaarmaak. “Ek sal vir jou donder,” sis hy deur sy tande sodat die bewaarders nie hoor nie. “Jy’t ons familie se goeie naam deur die modder gesleep.”

Die muur van haat wat op my afkom, laat my opspring. Ek begin wegloop. Blind van woede.

“Greg!” roep my pa agter my aan. Ek maak of ek nie hoor nie. “Greg! Ek is jammer. Oukei?”

Die woorde stuit my in my spore. Stadig draai ek terug.

“Kom sit, seun.”

Ek oorweeg dit. Binne tien minute kan ek buite hierdie mure wees. Vry. Op pad terug huis toe, en hy sal niks aan my kan doen nie.

Maar die skuldgevoel skeur my uitmekaar. Ek weet nie meer wat om te dink nie. Loop. Bly. Loop. Bly.

Dit wás ek wat my pa hier laat beland het.

Daarom draai ek terug en gaan sit weer by hom. Vir ’n hele ruk hang daar ’n onaangename stilte tussen ons. Pa druk sy hand teen die glas. Sy palm word wit. Hy dink seker ek moet dit ook doen, soos in die flieks. Maar dié is nie ’n fliek nie. Dis ons lewens. Uiteindelik trek hy sy hand terug, en laat dit moeg op die klein sementblad voor hom val. Ek staar na sy hande en besef opeens hoe hulle ook verander het. Die netjies gemanikuurde naels lyk nou grof en vuilerig. Die vel losser, met are wat vertak oor die melkbleek bokant.

“Ek wil vir Pa help,” sê ek ná ’n ruk.

“Ja?”

“Die polisie kon nog nie die Baker opspoor nie. Hy moet ook hier kom sit. Dis nie fair dat hy buite los loop nie.”

“Los die Baker uit.”

“Maar Pa?”

“Hoor wat ek vir jou sê, Greg.”

“Wie is dit?”

“Dis nie belangrik nie.”

“Dit is vir my. Ek wil probeer opmaak vir wat ek aan Pa gedoen het.”

“Ek waarsku jou, Greg. Los dit.”

My pa se stem maak ’n ysere draai. Dodelike erns op sy gesig.

“Ek gaan dit nie los nie, Pa. Ek het klaar begin. Pa kan my help.”

“Ek. Help. Jou. Nie.”

“Pa!”

Dan is besoektyd verby. Die wagte kom haal my pa.

“Sê my,” probeer ek vir oulaas. “Is die ou dood? Soek ek na ’n dooie man?”

Hy antwoord nie.

“En Valkyrie? Weet Pa iets daarvan?”

Ek sien die skrik in sy oë. “Ek het jou gewaarsku, Greg. Moenie. Asseblief.”

Dis al wat ek uit hom kry. Toe hy opstaan, sukkel sy knie weer. Hy moet ’n rukkie bly staan totdat die pyn weggaan. Ek probeer die prentjie van my pa wat in my geheue geëts is, vir die soveelste keer verander; wonder selfs of hy nog soos my pa ruik. Nee, seker nie. Sweet en goedkoop seep. Dis seker wat ek sou ruik as ek ’n kans gehad het om hom teen my vas te druk.

Terwyl ek my geestelik losmaak uit die omhelsing, wonder ek weer of ek hom van Ma en André moet vertel. Maar dan los ek dit.

“Cheers, Pa,” sê ek sag. “Kyk mooi na Pa-self.”

My gedagtes is ’n warboel van emosies toe ek omdraai en wegstap. Meteens is dit asof iets vir my sê om op te kyk. Ek doen dit, en kyk in ’n bekende gesig vas, ook agter glas in ’n besoekershokkie.

Dok Pienaar. Lawson Kollege se oudskoolhoof. Die man wat saam met my pa aangekla is. Ook daarin het ek ’n aandeel gehad.

Dok – die moordenaar, die konkelaar, die knoeier. Steeds kaalkop, maar maerder as toe ek hom laas in die hof gesien het. Hy gluur my aan met soveel haat dat ’n ysige rilling in my lyf afsink.

Ek vlug uit die besoekersarea om van hom af weg te kom. Eers buite die tronk kan ek vrylik asemhaal. Dankbaar sluit ek die kar oop om weg te kom, steeds vasbeslote om die Baker op te spoor.