Читать книгу Сакрамэнта - Галіна (Галіна Багданава) - Страница 8

Як толькі снег стаў гарачым, ён зразумеў, што ягонае існаванне на Зямлі скончана, бо дакладна ведаў, нішто не жыве, не расце ў гарачыні, як нішто не жыве, не расце ў холадзе. Невыносная, смяротная сцюжа сталася невыноснай, смяротнай спёкай. Сонца засляпіла вочы. І ў тое самае імгненне, калі снег, у гурбу якога ён уваліўся, апёк яго, як агонь, перад ягонымі вачыма ў вясёлкавым сонечным ззянні з’явіўся чароўны замак, адзін з тых, якімі ён столькі разоў мроіў на маляваных дыванах, што аздабляюць сцены ў хатах ці не ўсіх навакоьлных вёсак, да кожнай з якіх яму цяпер ісці ды ісці. Не дайшоў. Уваліўся ў снег. І ўсё заглушыла, апякла завея. І вось тады чароўны замак сам прыплыў да яго. Дзверы расчыніліся.

– Дзядзька Язэ-э-э-п!

– Э-Э-Э-П! – рэхам азвалася наваколле.

На прыступках замка стаяў дзіўны маленькі чалавечак. Хлопчык? Дзядзька Язэп падняўся. Абтрос снег. Прыгледзеўся.

– Ты хто? – спытаў ён збянтэжана.

– Э-э-э-п.

Снег раставаў, сцякаў кроплямі, ручаінкамі, лужыны выпараліся, і зпад іх прабівалася трава. І праз цёплы туман твару таго, хто стаяў на парозе чароўнага замка, было не ўгледзець. Толькі сілуэт. Невысокі чалавечак, пэўна ж, хлапчук у даўгой белай сарочцы. Вялікая галава і вушы, як вушкі пасудзіны, тырчком. Беднае дзіця! Дражняць пэўна… Цёпла. Цяпло. Вось яна формула жыцця – не мароз, не холад, не агонь, не спёка, а цеплыня і вільгаць. Дзядзька Язэп расшпіліў світку, пад ёй мірганула падпярэзаная тканым пасам сарочкавышыванка, зрабіў колькі крокаў наперад і апынуўся перад прыступкамі, на якіх стаяў… лапавухі хлопчык з… дарослым, старэчым тварам. Гэта быў не хлопчык, а дарослы чалавекнедаростак. На ягоным зморшчаным, як печаны яблык твары, блукала радасная, нават узнёслая ўсмешка. А вялікія лупатыя цёмныя вочы праменіліся шчасцем.

– Зараз я злаўлю тваю мову і мы пагаворым, – павольна, па складах, загаварыў дзіўны незнаёмец. – Ты толькі гавары са мною. Чым больш ты са мною будзеш гаварыць, тым хутчэй мы зможам паразумецца. Што гэта ў цябе на… – і ён правёў сваёю ручкаюлапкай па шчацэ і падбароддзі.

– Барада. Гэта мая сівая барада. Дажывеш да маіх гадоў і ў цябе вырасце такая… – пераадольваючы збянтэжанасць і, што там казаць, страх, адказаў дзядзька Язэп і зрабіў яшчэ адзін крок да чароўнага замка. І толькі тут, яго ажно перасмыкнула, ён зразумеў, што ўжо бачыў гэтага дзіўнага чалавечка, ды што там, ён добра ведае яго, ведае кожную зморшчынку на ягоным твары, ведае круглыя лупатыя цёмныя вочы без зрэнак. І нават гэтую даўгую белую сарочку… Ён ведае. Не можа быць. Ён жа сам, сам намаляваў калісьці такога, такіх на адной са сваіх карцін. Яны віталі Сонца… І ў іх былі даўгія сівыя бароды…

– Не, у мяне не вырасце. Я не той, пра каго ты падумаў. Я з іншай планеты. Але ты ведаеш мяне. І маю планету ведаеш. Калі ты пераступіш парог гэтага, табою ж прыдуманага замка, ты пазнаеш, ты пазнаеш маю, нашу з табою планету…

– Але як я сюды трапіў? – спытаў дзядзька Язэп, – апошняе, што я памятаю, гэта зорнае неба і снег, гурба снегу, у якую я ўваліўся, спачатку халодны, сцюдзёны, а потым нясцерпна пякучы, гарачы снег.

– А ты хіба не ведаеш, што ўсе жывыя істоты, як толькі спазнаюць абсалютны холад ці абсалютную спёку, адразу трапляюць у свет сваіх мараў, у свет сваіх мрояў…

– Дык вось чаму нашую багіню смерці звалі Мара… – задумліва вымавіў дзядзька Язэп.

– Мара… але ты мастак. Мастакі, пісьменнікі, тыя, каму дадзены талент увасабляць у творах вобразны свет сваёй мары, у ім, гэтым свеце, і жывуць пасля, калі пераступяць парог Вечнасці.

– Гэта значыць, што я памёр? – удакладніў дзядзька Язэп і ўздыхнуў.

– Ты памрэш для тых, з кім жыў на Зямлі. Але ж ты вельмі рэдка маляваў тых, хто жыў з табою побач. Ты спрабаваў уявіць тых, хто жыў раней, і нас, жыхароў іншых планет. Ты лягчэй існаваў не ў рэальным, а ва ўяўным, табою самім створаным свеце. Ты адзін з першых сярод зямлян намаляваў нас такімі, якія мы ёсць наяве. Не так далёка ад цябе, у Расіі жыў яшчэ адзін касмічны вандроўнік – Цыялкоўскі. Але ён спрабаваў вынайсці транспарт, здольны пераадолець зямное прыцягненне. І праз некалькі стагоддзяў людзі, скарыстаўшы ракеты, даляцяць і да нашай планеты. А твой шлях да нас быў самым наўпростым. Ты нафантазіраваў, ды не, хутчэй, дзякуючы сваёй мастацкай інтуіцыі, убачыў нас такімі, якія мы ёсць наяве. «Нябесныя бегі» тваёй фантазіі наблізілі цябе да ісціны, і вось ты тут, на парозе табою самім нафантазіраванага чароўнага замка. Ён чакае цябе. Заходзь. Я дапамагу табе пераступіць парог тваёй Мары…

І маленькі чалавечак працягнуў дзядзьку Язэпу сваю ручкулапку. Вільготную і халодную. Але дзядзька Язэп разумеў, што ён не можа, не мае права гідзіцца, бо і гэтага чалавечка з круглымі вочкамі без зрэнак, і гэтую вільготную халодную ручкулапку ён сам прыдумаў. Намаляваў і пакінуў на ўспамін пра сябе на адной са сваіх карцін.

За парогам замка іх чакала прахалода. Плынь сонечнага святла, праходзячы праз затканыя рознакаляровымі вітражамі спічастыя вокны, пераўтваралася ў дзівоснае вясёлкавае ззянне, дываном клалася пад ногі. А далей быў яшчэ адзін выхад. З узвышша, на якім стаяў замак, адкрываўся дзівосны, незямны краявід.

З аднаго боку, сярод лясоў бялелі прыгожыя, дасканалыя, падобныя на старажытнагрэчаскія храмы збудаванні з калонамі, з другога – узвышаліся вострыя, як іклы, вежы…

– Дзе ты спачатку хочаш пажыць, – не выпускаючы рукі дзядзькі Язэпа, ціха спытаў у яго маленькі чалавечак, – у сваім Артаполісе – горадзе мастацтва, ці ў Трывежы? І там, і там цябе чакаюць. Ты мусіш абжыць свет сваёй Мары. Працы хопіць табе на Вечнасць, на цэлую Вечнасць. Тут, у гэтай прасторы няма часу, дакладней, ніхто яго не адчувае. І ты не будзеш яго адчуваць. А ўсё, што здзейсніш тут, у гэтай прасторы, у гэтым вымярэнні, потым здзейсніцца на тых планетах, якімі ты мроіў у сваіх творах, у сваіх «Нябесных бегах».

Дзядзька Язэп маўчаў, зніякавеўшы ад грандыёзнасці жывой карціны свайго стварэння.

– Не хвалюйся. Я буду дапамагаць табе, – дадаў малы чалавечак.

– А як цябе зваць? – нахіліўся да свайго спадарожінка дзядзька Язэп і ўздыхнуў.

– Эп, заві мяне проста Эп. Так табе будзе прасцей. Я ж тваё стварэнне, – адказаў з усмешкаю, самаю прыемнаю, на якую быў здольны, чалавечак і ўважліва паглядзеў на дзядзьку Язэпа. – Але я ведаю, пра што ты хочаш у мяне спытаць… Там, далей, за даляглядам ёсць яшчэ твая Беларусь, такая, якою ты яе маляваў. З рэшткамі замкаў, палацаў, храмаў, якія ты можаш адбудаваць, з кнігамі, якія друкуе твой Скарына, з вогненнай «Пагоняй», што ляціць над лугам, затканым рознакаляровымі кветкамі, якія ты столькі разоў маляваў на дыванах.

Цяпер уздыхнуў Эп, памаўчаў, а потым ціха дадаў: – Ты можаш ісці туды. Але там у цябе будзе няшмат памочнікаў. І я… Я не пайду з табою. Ты ўсё мусіш рабіць там сам.

Дзядзька Язэп адпусціў Эпаву руку, паправіў сівую чупрыну, прыгладзіў бараду. Ён ажывіўся. Ягоныя вочы засвяціліся. І нават усмешка з’явілася, заіграла ў ягоных сівых вусах: – Калі я правільна цябе зразумеў, наяве, там на Зямлі, Беларусь стане такой, якою я зраблю яе тут?

– Так, але гэта адбудзецца пры адной умове. Калі цябе, твае творы будуць памятаць на тваёй радзіме, на тваёй Бацькаўшчыне, да той пары, пакуль ты будзеш аднаўляць тут сваю Беларусь.

– Што ж, на жывой Беларусі ў многіх вёсках засталіся мае маляваныя дываны з чароўнымі замкамі, за якія мне давалі паесці, недзе там блукаюць і мае карціны, тыя, што ажылі тут, у краіне Мары. Яшчэ засталіся мае дзённікі, некалькі драўляных скульптур, шмат графічных твораў…

– Дык ты не хочаш абжываць іншыя планеты? Ты кідаеш мяне? – горка ўздыхнуў Эп.

– Спачатку я мушу ўпарадкаваць сваю Беларусь, адбудаваць яе замкі, палацы і храмы, навучыць сваіх землякоў не толькі гаварыць, але і мысліць на мове нашай зямлі, сугучна з шэптам яе лясоў, траваў і кветак. А потым вярнуся сюды, да цябе. У мяне ж наперадзе Вечнасць. – супакоіў Эпа дзядзька Язэп і пагладзіў таго па зморшчанай ручцы-лапцы.

– Ты, праўда, потым вернешся сюды? Ты хочаш абжыць і маю планету? – павесялеў Эп.

– Я змушаны буду вярнуцца. Гэта ж таксама мой свет. Свет маёй Мары. Але спачатку я ўпарадкую сваю Беларусь.

– Добра. Тады я дапамагу табе. Я зраблю так, каб усе, хто жыве на Беларусі, заўжды памяталі пра цябе, заўжды бачылі цябе… За тое, што ты першым пачаў абжываць Космас, ты штоноч будзеш з’яўляцца на небе, такім, якім ты сам намаляваў сябе ў зорным небе…

* * *

…У чаканні зорападу мы ўглядаліся ў глыбіню аксамітнага жнівеньскага неба. Зорка міргнула і, чыркнуўшы, як запалка, блакітным агнём, імкліва скацілася за далягляд. Млечны шлях стаўся сівабародым старым.

– Глядзіце, глядзіце, на небе наш Драздовіч! Памятаеце, ён, прадчуваючы жахі другой сусветнай вайны, намаляваў сябе на фоне космасу. З крохкаю блакітна-зялёнаю нашай планетай у руцэ. Ляціць сярод зорак, планет, у бясконцасць і растае ў аксамітнай бездані…

– Бачу. Бачу…

– Памятаеце, я вам расказвала пра рускага паэта Максіміліяна Валошына, які лепшыя свае творы напісаў у Кактэбелі, там, дзе чорныя скалы КараДага ўтвараюць ягоны, менавіта ягоны непаўторны профіль. Ён назаўжды застаўся ля мора. А наш Язэп Драздовіч у небе, у ім самім абжытым космасе. Я ведала, што калі-небудзь мы знойдзем яго сярод зорак, мы ўбачым яго… І вось мы ўбачылі…